Se kuali tetakauj akin amo keman kikauak Dios

1, 2. 1) ¿Toni yaya kipanotij José uan ichankauan? 2) ¿Toni tein amo kuali monekik José kimatiltis María?

JOSÉ kitamitamamaltia iasno. Youakok itech xolal Belén. Yolik tatachia seko uan okseko uan kipankajkapania tapial. Xa kinemilia toni uelis kinpanos keman ojtokatoskej hasta Egipto, tein semi uejka. Ompa nochi taman yeski: taltikpakneminij, tajtol uan tein momattokej kichiuaskej. ¿Momatiskej ichankauan?

² José xa ouij kikisak kiiluis María, inamik akin kiteltasojta, tein Dios kimatiltij itenkopa se ángel itech se takochitalis. Sayoj ke moyolchikauak uan kimatiltij tanauatil tein amo kuali: ¡tekiuaj Herodes kineki kimiktis ininkonetsin! Yejua ika moneki moijsiuiliskej uan niman kisaskej itech xolal Belén (xikonixtajtolti Mateo 2:13, 14). María moteltekipachoua. Nion yejua nion José ueli kiajsikamatij maj aksa kineki kimiktis ininkonetsin. ¿Xe tamouilil se konetsin akin nion ueli mopaleuia? Maski ijkon, takuaujtamatij iuan Jiova uan cholouaj.

3. ¿Keniuj José uan ichankauan kiskej itech xolal Belén? (No xikonita taixkopin.)

³ Keman akin nemij Belén kochtokej, uan amo kimatij tetsauit tein motokia, José, María uan Jesús kikauaj xolal keman tel tatayouayan uan youij kampa ika sur. Ijkon kemej tonaltsin yekin kistiuj uan tatanextijtiuj, José xa kinemilia miak taman. ¿Keniuj sayoj se koujxijxinkej uelis kinyekpias ichankauan maj amo kinijtakokan taixnamikinij akin tel chikaujkej, kemej Herodes uan Satanás? ¿Uelis nochipa kinixpanoltis? Xa no motajtania ox nochipa uelis kichiuas tekit tein Jiova kimakak: kiyekpias uan kiiskaltis iKonetsin Dios. José moixnamikik ika ouijkayomej tein ueliskia moitas ke amo kixikoskia. Keman tikitaskej keniuj kinixnamikik, tikajsikamatiskej keyej motelneki maj tinochin, uan okachiok tetatmej, titakuaujtamatikan kemej yejua.

Kinpaleuia ichankauan maj amo teyi kinijtako

4, 5. 1) ¿Keniuj senkis mopatak inemilis José? 2) ¿Keniuj ángel kiyolchikauak José maj kiseli tekit tein Dios kimakatoya?

⁴ Inemilis José senkis mopatak se xiuit achtoya, keman nemiaok itech xolal Nazaret. Ompa kijtanka María, iichpoch Helí, se ichpoch akin kitasojtaya Jiova uan kitakamatia itanauatiluan. Sayoj ke se tonal kimatik ke María yaya kipiati se konetsin. Kemej amo kinekia maj mopinaujti senteixtenoj, kinemilij kiichtakakauas.a Keman yaya kichiuati nejon, se ángel kiiluij itech se takochitalis ke Jiova, ika iyektikatsin espíritu, kichiuak maj María mokokoxkataliani. Kijtoj ke nejon konetsin “kinmakixtis nochi in pueblojuani den senmanauak de nintajtakoluan”. No kiyolchikauak ika nejin tajtolmej: “Amo ximomouti de tikselis in María keme mosiuatsin” (Mat. 1:18-21).

⁵ Kemej José katka se itekitikauj Dios yolmelauak uan tatakamatkej, kichiuak ijkon kemej ángel kiiluijka. Kiselij se tel ueyi tekit: kiiskaltis uan kiyekpias, amo ikonetsin, ta iKonetsin Dios. Satepan, kemej tekiuaj itech altepet Roma kitemakak se tanauatil, José monekik yas moijkuilotiuj itech xolal Belén iuan inamik, akin amo uejkaua kipiaskiaya ikonetsin. Uan itech nejin xolal yolik Jesús.

6-8. 1) ¿Toni mochiuak tein oksepa nochi kipatak ininnemilis José uan ichankauan? 2) ¿Keniuj tikmatij ke Satanás kitalij nejon sitalij? (No xikonita nota.)

⁶ José iuan ichankauan amo mokepkej Nazaret, ta mokaltalijkej itech xolal Belén tein moajsia kemej 10 kilómetros iuan Jerusalén. Maski amo kipiayaj miak taman, kichiuak nochi tein uelik uan ijkon María uan ikonetsin amo teyi kinpoloskia. Tepitsin satepan keman Jesús yolik, nemitoj itech se kaltsin. Uan okachi satepan, keman Jesús amo katka tel konetsinok, ta se okichpil akin xa kipiayaya panoua se xiuit, oksepa nochi mopatatiuetsik.

⁷ Seki sitalixmatinij ajsikej ichan José uan María, porin kitojtokatiyajkej tein moitaya kemej yeskia se sitalij. Nejin takamej ualeuayaj tonalkisayampa, xa itech xolal Babilonia tein semi uejka moajsia, uan ejkokej hasta itech nejin kaltsin uan kimouistilijkej okichpil akin yeskia inintekiuaj judíos.

⁸ Yeski kimattoyaj oso amo, nejin sitalixmatinij kichiujkej maj Jesús ueliskia kipanos se ueyi ouijkayot. Nejon tein moitaya kemej yeskia se sitalij amo achto kinuikak itech xolal Belén, ta kinuikak Jerusalén, kampa kiiluijkej tekiuaj Herodes keyej yajkej ompa: kitemotoj okichpil akin mochiuaskia inintekiuaj judíos.b Tein kiiluijkej kichiuak maj tekiuaj tel kualani.

9-11. 1) ¿Keniuj tikmatij ke se akin okachi chikauak ke Herodes oso Satanás, kinpaleuij José uan ichankauan? 2) ¿Toni kijtouaj tajkuilolmej tein amo moajsij itech Biblia, sayoj ke toni yekmelauj panok?

⁹ Sayoj ke kinpaleuij se akin okachi kipia chikaualis ke Herodes oso Satanás. Maj tikitakan toni panok. Keman takalpanouanij ajsikej kalijtik uan kiitakej konetsin Jesús iuan María, kimakakej kuajkuali netetayokolilmej, kemej ‘oro, kopal uan mirra’. José uan María xa kitelmoujkaitakej kualtakayot tein kinextijkej nejon takamej. Sayoj ke kemej sitalixmatinij kinemiliayaj mokepaskej Jerusalén uan kiiluiskej tekiuaj Herodes kani yetoya konetsin, itech se takochitalis, Jiova kinnauatij maj mokepanij ininaltepeuj itech okse ojti (xikonixtajtolti Mateo 2:1-12).

¹⁰ Ijkuak, tepitsin satepan keman takalpanouanij yajkej, iángel Jiova kinejmachtij José: “Ximoketsa, José, uan xikui mookichpilkoneu iuan ninantsin uan xiyakan xicholokan uan xiyetotiu tech ne país de Egipto. Uan ompa xiyetotiu hasta kuak nejua oksepa namechnejmachtis ke ximokuepakan, porin in rey Herodes kiyolnemilijtok ke kitemos in mokoneu para kimiktis” (Mat. 2:13). Uan kemej tikitakej itech ipeujyan nejin tamachtilis, José niman tatakamati. Yejua kiita ke okachi moneki kiyekpias konetsin, yejua ika kinuika ichankauan Egipto. Uan kemej sitalixmatinij kintayokolijkej miak taman, axkan kipia tomin tein ika yaskej Egipto uan tein ika moixpanoltiskej keman ompa yetoskej.

¹¹ Seki tetapouilismej kijtouaj ke keman cholojkej Egipto tel kualtsin tein kipanokej. Nejin tajkuilolmej tein amo moajsij itech Biblia kijtouaj ke konetsin Jesús kichiuak maj amo uejka yeskia ojti, kinpaleuij maj amo kinijtakoskiaj tachtekinij uan hasta kichiuak maj koujxiujmej tein kitemakaj dátiles moixtokanij uan ijkon María ueliskia kitekis itakilo.c Sayoj ke tel taman tein kinpanok: tel uejka katka uan ouijkan ojti kampa ika yaskiaj tein amo ixmatiaj.

12. ¿Keniuj uelis ineskayo José kinpaleuis tetatmej axkan?

¹² Ineskayo José uelis kintelpaleuis tetatmej. Yejua amo ojpa kinemilij kikauas tekit tein kipiaya uan ikuali nemilis porin kinekia kinyekpias ichankauan. ¡Kiitaya ke motelnekia tekit tein Jiova kimakaka! Itech nejin tonalmej, tetatmej kiniskaltiaj ininkoneuan itech se taltikpak kampa kinyolchikauaj maj kichiuakan tein amo kuali, tein uelis kintajyouiltis oso hasta senkis kiuejuelos ininnemilis. Tein melauj, moneki se kintelpoujkaitas nochin tetatmej, akin ijkon kemej kichiuak José, kiixtaliaj kinyekpiaskej ininkoneuan.

Kuali kinyekpia ichankauan

13, 14. ¿Keyej José uan María monekik mokaltaliskej itech xolal Nazaret?

¹³ Nesi ke José uan ichankauan amo uejkaua nemij itech altepet Egipto, porin se ángel niman kinauatia José ke Herodes momikilijkaya. Se tanauatil tein achto moijtojka kinextiaya ke Jiova kinotsaskia ikonetsin maj kisani Egipto (Mat. 2:15). José tapaleuij maj mochiua nejon tein moijtojka keman kisak uan mokepak iuan María uan Jesús itech altepet kampa kayomej katkaj. Sayoj ke ¿itech katiyejua xolal nemiskiaj?

¹⁴ José, se takat akin kuali taixejekoua, kimouilia Arquelao, akin kiixpatak Herodes, porin no moixmati kemej temiktijkej. Dios kiixyekana José keman youi kampa ika norte, uejka itech xolal Jerusalén uan kampa amo ueliskia kinijtakoskej. José uan María mokepaj itech xolal Nazaret, tein poui Galilea, uan ompa kiniskaltiaj ininkoneuan (xikonixtajtolti Mateo 2:19-23).

15, 16. ¿Keniuj katka tekit tein kichiuaya José, uan toni manamikmej xa kipiaya?

¹⁵ Maski nejin kalyetouanij kipiayaj tein ika moixpanoltiayaj, no ouij kinkisaya ixpanoskej. Biblia kijtoua ke José katka koujxijxinkej, tein itech nejon tonalmej katka se chikauak tekit. Koujxijximanij monekia kitenpeuaskej koujmej, kimamaskej kouit uan kitaliskej maj uaki. Ika kouit tein kikixtiayaj kichijchiuayaj kalmej, barcos uan puentes tein amo uejueyi, oso kichijchiuayaj carretas, ruedas, yugos uan manamikmej tein ika tameuaskiaj (Mat. 13:55). Tein melauj, katka se tekit kampa monekia miak chikaualis. Nejin takamej tekitiaj kalixpan oso itech okse kaltsin tein moajsia ininkalnakastan.

¹⁶ José kipiaya miak tataman manamikmej, seki xa ipopaj kikauilij. Xa kipiaya se escuadra, plomada, cordel entizado, hacha, serrucho, azuela, martillo uan mazo, ijkon kemej miak tataman formones uan tein ika tapepechoskia. Xa kitekitiltiaya se taladro de arco tein kiuiuikaya taikampa uan taixpan uan ijkon takoyoniaya. Uan xa hasta kipiaya seki clavos, maski katkaj tel patiyojkej.

17, 18. 1) ¿Toni José kimachtij Jesús, uan keniuj kiitak Jesús ke tamatia ipopaj? 2) ¿Keyej monekia José tekitis okachi?

¹⁷ Xiontanemili itech Jesús keman okichpilok, kiixtoka keniuj tekititok itakpatat. Yejua kuali moixtajtapoua porin kineki kiitas nochi tein kichiua José. Keman kiita itachialis, ke machijchikauak uan kuali tekiti, kimati ke yejua se takat akin tamattok, kuali kichiua itekiuj uan chikauak. Keman Jesús okichpilok, José xa kimachtia maj kichiua seki tekimej tein amo ouijkej, kemej kialaxos seki kouit ika ieuayo amichij tein uakik, uan xa no kimachtia maj kiixmati tataman kouit tein onkak, kemej sicómoro, roble uan olivo.

¹⁸ Jesús kiita ke José amo sayoj se takat chikauak akin ueli kitenpeua koujmej, kitejteki uan kichijchiua miak taman, ta no ika netasojtalis kinyekpia imomaj, iikniuan uan yejua. Maj tikelnamikikan ke okachi miakejya ichankauan, porin Biblia kijtoua ke Jesús kinpiak kemej chikuasen iikniuan (Mat. 13:55, 56). Yejua ika, kemej miakej monekia kintekipanos, José monekia okachi tekitis.

19. ¿Keniuj José kinpaleuiaya ichankauan maj kuali mouikakan iuan Dios?

¹⁹ Maski ijkon, José kiitaya ke okachi monekia kinpaleuis ichankauan maj kuali mouikakan iuan Dios. Yejua ika, kixeloj tonal uan kinpaleuij ikoneuan maj kiixmatikan Jiova uan itanauatiluan. José uan María nochipa kinuikayaj itech sinagoga tein moajsia itech xolal, kampa nochin uelia kikakiaj keman kiixtajtoltiayaj Tanauatil uan kimelauayaj. Keman mokepayaj, Jesús xa kipiaya miak netajtanilmej. ¿Ueli timonemiliaj keniuj José kichiua nochi tein ueli uan kinankilia nejon netajtanilmej? Uan no, nejin takat kinuikaya ichankauan itech iluimej tein ika kiueyichiuayaj Dios uan mochiuayaj itech xolal Jerusalén. Kemej neskayot, itech iluit Pascua tein mochiuaya xijxiujtika, monekia ojtokaskej kemej 120 kilómetros tein ika yayaj uan okse achi keman mokepayaj. Nejon kijtosneki ke xa amo yetoyaj ininchan kemej ome semana.

20. ¿Keniuj tetatmej akin kichiuaj kemej Cristo uelis kitojtokaskej ineskayo José?

²⁰ Itech nejin tonalmej, tetatmej akin kichiuaj kemej Cristo no ijkon kichiuaj. Maski tekitij chikauak uan ijkon kintekipanouaj ininchankauan, kixelouaj tonal uan ijkon uelis yetoskej iniuan ininkoneuan uan kinpaleuiskej maj kuali mouikakan iuan Dios, ta kiitaj ke yejua tein okachi moneki. Mochikauaj kiixyekanaskej Youak keman Taueyichiuaj kemej Kalyetouanij uan kinuikaskej itech nechikolmej uan uejueyi nechikolmej. Ijkon kemej José, nejin tetatmej kimatij ke amo onkak okse taman tein okachi moneki ke kinpaleuiskej ininkoneuan maj kiixmatikan Jiova.

“Semi timoyolkuejmolojtinemij”

21. ¿Toni kichiuayaj José uan ichankauan keman mochiuaya Pascua, uan kemanian kiitakej José uan María ke Jesús amo iniuan yetoya?

²¹ Biblia ika tajtoua se taman tein panok keman Jesús kipiaya 12 xiujmej. Kemej ipa momattok, José kinuika Jerusalén ichankauan itech iluit tein moixmati kemej Pascua. Tel miakej kalyetouanij senojtokaj, uan nochi kualtsin moita porin taxochiyojtok. Keman panouaj itech talmej kampa ouijkan tein pankisaj hasta Jerusalén, miakej mokuikatiaj salmos tein moixmatij kemej Nekuikatilmej itech Tejkolis (Sal. 120-134). Xa tel miakej taltikpakneminij yajkej itech xolal. Satepan ke tami iluit, nejon kalyetouanij peua mokepajya ininchan. José uan María, kemej xa tel miak taman ika tanemilijtokej, kinemiliaj ke Jesús ompa youi, xa iniuan seki ininchankauan. Sayoj ke keman ojtokakejya se tonal, motelmoujtiaj: ¡Jesús amo nesi! (Luc. 2:41-44.)

22, 23. ¿Toni kichiujkej José uan María keman kiitakej ke Jesús amo yetoya, uan toni kijtoj María keman kiajsikej?

²² Nimantsin, José uan María oksepa mokepaj Jerusalén. Youij kitemotij ininkonetsin itech nochi ojmej, kampa axkan amo akin moitaok, uan kinotsaj: “¡Jesús, Jesús!”. ¿Kani yetos? Panouaj eyi tonalmej uan amo kiajsij. Kemej kipoloj Jesús, José xa motajtania ox kichiuak se ueyi tajtakol iixpan Jiova. Satepan, youij kitemotij itech templo uan kalakij kampa moajsij miakej tamachtianij akin kitelixmatij Tanauatil. Jesús ompa tokotsyetok iniuan. ¡Hasta yolseuij! (Luc. 2:45, 46.)

²³ Jesús kinkaktok uan kintatajtanijtok tamachtianij, akin kimoujkaitaj porin tel tamatkej uan tel kuali tanankilia. Sayoj ke María uan José kitelmoujkaitaj. Biblia amo kinextia ox José teisa kijtoua. Sayoj ke María kuali kimelaua tein kimachilijkej yejua uan José: “Nokonetsin, ¿keye ijkon titechchiuak de amo titechilij kan timokauas? Porin motat uan nejua semi timoyolkuejmolojtinemij de timitstemojtiuitse” (Luc. 2:47, 48).

24. ¿Keniuj kinextia Biblia netekipacholis tein kipiaj tetatmej?

²⁴ Ika nejin neskayot, Biblia kinextia tein yekmelauj kintekipachoua tetatmej. José uan María no motekipachojkej maski ininkonetsin amo kipiaya tajtakol. Kemej tein mochiua itech taltikpak semi tamouilil, miakej tetatmej no ‘semi moyolkuejmolojtinemij’. ¡Semi kinyolseuia kimatiskej ke iTajtol Dios kinextia toni ouijkayomej ika moixnamikij!

25, 26. ¿Toni Jesús kinnankilij itatuan, uan keniuj xa momachilij José?

²⁵ Tikmatij ke Jesús yetok itech templo porin sayoj ompa ueli kimachilia ke moajsi iuan iTajtsin akin nemi iluikak. Uan ika miak pakilis kiselia nochi tein kimachtiaj. Yejua ika kintajtania itatuan ika poujkaitalis: “¿Keyej nanechtemojtinenkej? ¿Amo nankimatiaj ke moneki niyetos ichan noTajtsin?” (Luc. 2:49, TNM).

²⁶ José xa uejkauak kinemilijtoya nejon tajtolmej tein Jesús kijtoj. Xa kualtsin momachilij porin mochikauak kimachtis itakpakoneuj maj kiita Jiova kemej iPopaj uan maj kitasojta. Uan maski Jesús katka sayoj se okichpil, kuali kiajsikamatia tein kijtosneki se kipias se tepopaj tetasojtakej. Tein melauj, José tel tapaleuij maj Jesús ijkon momachiliani.

27. ¿Toni tatiochiualis Dios kinmakatok tetatmej, uan keniuj uelis kichiuaskej kemej José?

²⁷ Komo tejuatsin tiontepopaj, ¿tikonita ke ika moneskayo uelis tikonpaleuis mokonetsin maj kiita keniuj moneki yeski se kuali tepopaj? ¡Nejin se ueyi tatiochiualis! Uan komo tikonpia takpakonemej, xikonelnamiki tein José kichiuak uan xikonchiua maj sejsemej kuali momachilikan. Uan tein okachi moneki, xikonpaleui maj okachi motokikan iuan toTajtsin, Jiova (xikonixtajtolti Efesios 6:4).

Kuali kichiua tekit tein kiselij

28, 29. 1) ¿Keniuj techpaleuia Lucas 2:51, 52 maj okachi tikixmatikan José? 2) ¿Keniuj tapaleuij José maj Jesús kipia tamatilis?

²⁸ Biblia amo semiok ika tajtoua José, sayoj kijtoua seki taman tein techpaleuis. Ompa, tikixtajtoltiaj ke Jesús “kisentokaya kintakamatiaya itatuan”, uan no moskaltijtiyaya ika chikaualis uan okachi kipiaya tamatilis uan “Totajtsin Dios moyolpaktiaya ika por Jesús uan nochi in tagayot kikualtagaitayaj” (xikonixtajtolti Lucas 2:51, 52). ¿Toni techajsikamatiltiaj nejin tajtolmej? Se taman, ke José katka se kuali tepopaj, ta Jesús, akin amo kipiaya tajtakol, kipoujkaitaya uan kitakamatia.

²⁹ Biblia no kijtoua ke Jesús kisentokaya okachi kipiaya tamatilis. Uelis tiknemiliskej ke José kipaleuij Jesús maj kipia nejon tamatilis. Itech nejon tonalmej, judíos kipiayaj se tanemilil tein uejkaujya ipa onkaya, uan nejon kinextia se amaix. Nejon tanemilil kinextia ke sayoj uelis mochiuas tamatkej se takat akin kemanti. Teajsikamatiltia ke akin tekitij kemej koujxijximanij, koujtajtekitinij oso kichijchiuaj teisa ika tepos, “amo kiajsikamatij tein melauak [...], nion mopouaj iniuan akin ueli teyolmajxitiaj”. Keman Jesús ueyiya katka, akin kiiskaltij sayoj se koujxijxinkej, kinextij ke nejon tanemilil amo melauak katka. Tel miakpa kikakka itakpatat keniuj kuali kimachtiaya tein Dios kiita ke kuali uan tein amo kuali.

30. ¿Toni tel kuali neskayot José kinkauilia tetatmej?

³⁰ Uan no, tikajsikamatij ke José kuali kiiskaltij uan kiyekpiak porin Jesús katka se takat chikauak. Hasta kimachtij maj kuali kichiua se tekit kampa monekia miak chikaualis. Uan tikitaj ke Jesús amo sayoj kiixmatkej kemej ikonetsin koujxijxinkej, ta kemej “kuouxinke” (Mar. 6:3). Ika nejin, moyekita ke mochiuak tein José kiixtalijka. Kuali komo tetatmej kichiuaj kemej José uan kinixpanoltiaj uan kinmachtiaj ininkoneuan maj kuali motekipanokan satepan.

31. 1) ¿Keniuj tikmatij kemanian momikilij José? (Xikonita recuadro.) 2) ¿Toni neskayot techkauilij José?

³¹ Itech Biblia oksepa ika motajtoua Jesús keman kipiaya kemej 30 xiujmej, sayoj ke amo ika motajtouaok José. Nochi kinextia ke José amo nemiaok keman Jesús kipeualtij itanojnotsalis (xikonita recuadro “¿Kemanian momikilij José?”). Maski ijkon, José kikauak se tel kuali neskayot ika takuaujtamatilis, akin nochipa kuali kichiuak itekiuj kemej tepopaj uan kinyekpiak uan kintekipanoj ichankauan. Tinochin, yeski titetatmej oso amo, maj tiktojtokakan ineskayo José.