Kalyetouanij uelis kiyektaliskej kuejmolmej tein kinijtakoua

1. ¿Toni kuejmolmej kipiaj kalyetouanij tein sayoj yejuan kimatij?

KALI moita ke kuali chijchiujtok uan kualtsin. Sayoj ke kalikximej moijtakojtokej porin palantokej. No ijkon panoua iniuan seki kalyetouanij. Maski moita ke kuali yetokej, yolpakilis tein kinextiaj kitatia moujkayot uan tayokol tein kipanouaj. Ininchan kipanouaj seki taman tein kinijtakoua. Ome taman yejua tauanalis uan keman se ininchankauj ininka mauiltia.

TAUANALIS TAIJTAKOUA

2. ¿Toni kijtoua Biblia komo se tayi tayil tein teuintij?

² Biblia amo kijtoua ke amo kuali yetok maj se tayi tepitsin tayil tein teuintij, sayoj ke kemaj kijtoua ke amo kuali yetok maj se tauana (Proverbios 23:20, 21; 1 Corintios 6:9, 10; 1 Timoteo 5:23; Tito 2:2, 3). Tetayokoltij tikijtoskej ke amo sayoj akin uejueykejya tel tauanaj, ta no telpochmej.

3, 4. Xikonijto keniuj tauankej kijtakoua inamik uan ikoneuan.

³ Biblia uejkaujya kijtojka ke komo se tel tauana uelis se kichiuas maj amo yolseujtokan se ichankauan (Deuteronomio 21:18-21). Nochin kalyetouanij kinijtakoua keman tepopaj tauana. Inamik kitemoua kichiuas maj amo kisentokaok tauana oso keniuj kiixnamikis tein amo kuali tein kichiua.a Kitemoua kitatilis tayil tein teuintij, kitamotilis, kitatilis tomin uan kitanemililtis maj okachi kintasojta ichankauan, inemilis uan hasta Dios, sayoj ke yejua kisentoka tauana. Kemej amo ueli kichiua maj inamik amo kisentoka tauana, peua amo kuali momachilia uan kinemilia ke amo teyi ueli kichiuaok. Xa mouis, kualanis, motajtakoltis tein panotok, amo yolseujtos, motekipachos uan amo motasojtasok.

⁴ Konemej no kinijtakoua tein kichiua ininpopaj. Seki tetatmej kinteuiaj ininkoneuan, uan oksekin, ininka mauiltiaj. Konemej xa hasta kinemiliaj ke yejuan inintajtakol maj ininpopaj tauana. Kemej tepopaj amo ixpetantok, miakpa kichiua maj konemej nochipa moujtokan. Kemej amo ueli ika tajtouaj tein panoua ininkalijtik, peua amo kijtouajok tein kimachiliaj uan miakpa nejon kichiua maj kokolispeuakan (Proverbios 17:22). Hasta keman uejueyiaj, seki konemej kisentokaj kimachiliaj ke amo teyi chiuanimej uan kinemiliaj ke amo kuali kichiuaj teisa.

¿TONI UELIS KICHIUASKEJ KALYETOUANIJ?

5. ¿Keniuj uelis se kipaleuis akin tauana, uan keyej semi ouij?

⁵ Maski miakej taixmatinij kijtouaj ke amo onkak tein uelis kipajtis tauankej, kemaj kijtouaj ke uelis tepitsin tapaleuis komo senkis amo tayiok (no xikonita Mateo 5:29). Sayoj ke, semi ouij se kichiuas maj akin tauana kineki kiselis nepaleuil, porin miakpa amo kineltoka ke kipia se kuejmol. Sayoj ke, keman ichankauan kitemouaj kiyektaliskej kuejmol tein tauanalis kikauani, uelis kichiuas maj tauankej peua kineltoka ke yekmelauj kipia nejon kuejmol. Se tapajtijkej akin kinpaleuiani miakej tauananij uan ininchankauan kijtoj: “Niknemilia ke okachi moneki maj kalyetouanij kisentokakan kichiuakan tein ipa kichiuaj kemej okachi kinpaleuis. Akin tauana moneki kiitas ke ijkon kemej panouaj tonalmej okachi moita ke taman tein yejua kipanoua uan ichankauan”.

6. ¿Kani ualeua okachi kuali tayolmajxitilis tein uelis kinpaleuis kalyetouanij akin se ininchankauj tauana?

⁶ Komo se tochankauj tauana, tein tayolmajxitia Biblia uelis techpaleuis maj okachi kuali tiyetokan (Isaías 48:17; 2 Timoteo 3:16, 17). Maj tikitakan seki tayolmajxitilis tein kinpaleuiani kalyetouanij maj ueli kiixnamikikan ouijkayomej tein kiualkui tauanalis.

7. ¿Akoni itajtakol maj se tochankauj tauana?

⁷ Amo xionmotajtakolti. Biblia kijtoua ke sejse taltikpaknenkej tanankilis ika tein kichiujtinemi, uan no kijtoua ke “cada tisenme de tejuan ya monekis ma tikmaktiliske Dios tocuentas nochi ten tikchiutinenke” (Gálatas 6:5; Romanos 14:12). Uelis yeski ke tauankej kintajtakoltis ichankauan porin tauana. Sekin kijtouaj: “Komo nanechtasojtaskiaj, amo nitauanaskia”. Komo se kintajtolkaki, kemej yeskia se kinyolchikaua maj kisentokakan tauanakan. Sayoj ke maski tein tikpanouaj oso tein techchiuiliaj oksekin techuika maj tikchiuakan seki taman, tinochin, hasta akin tauanaj, tikijyouiskej tein tikchiuaskej (no xikonita Filipenses 2:12).

8. ¿Keniuj uelis se kipaleuis akin tauana maj kijyoui ouijkayomej tein kiualkuilia tauanalis?

⁸ Amo xikonnemili ke nochipa moneki tikonyekpias akin tauana ika ouijkayomej tein kiualkuilia tauanalis. Tajkuilol tein moajsi itech Proverbios kampa ika tajtoua takat akin tel kualani no kinamiki akin tauana. Ompa kijtoua: “Komo tiktemoua tikmakixtis, monekis tikchiuas sepa uan oksepa” (Proverbios 19:19). Moneki se kikauas maj akin tauana kijyoui ouijkayomej tein kiualkuilia tauanalis. Maj yejua tachipaua kampa tapitsotilia.

9, 10. ¿Keyej ininchankauan akin tauanaj moneki mokauaskej maj kinpaleuikan, uan akonimej ininnepaleuil moneki kitemoskej?

⁹ Xionmokaua maj oksekin mitsonpaleuikan. Proverbios 17:17 kijtoua: “Se yekmelauj tetasojikniuj nochipa tetasojta, uan mochiua se teikniuj keman se kipanoua tajyouilis”. Akin tauana kichiua maj ichankauan tajyouikan, uan yejua ika tejuatsin moneki tikonselis nepaleuil. Amo xionomeyoloua tiontakuaujtamatis iniuan akin ‘yekmelauj tasojiknimej’ (Proverbios 18:24). Oksekin akin kiajsikamatij tein tikonpanotok oso no kipanokej nejon, uelis mitsonyolmajxitiskej toni uelis tikonchiuas oso toni amo. Sayoj ke xikonnexti taixejekolis. Amo xikonilui akin yeski, ta sayoj akin iniuan tiontakuaujtamati uan tikonmati ke satepan amo kintapouiskej oksekin tein tikoniluij (Proverbios 11:13).

¹⁰ Xiontakuaujtamati iniuan tayekananij itech nechikol. Tayekananij uelis mitsontelpaleuiskej. Nejin takamej akin yekyolmajsitokej kuali momachtianij iTajtol Dios uan kimatij keniuj tein ompa kijtoua tepaleuia komo se kichiua. Yejuan tamatij “kemej kampa se motatis keman taejeka uan kampa se mopaleuis keman kiouaejeka, kemej miak at tein motaloua kampa tauaktok, kemej iyekauil se ueyi tepejxit kampa tel tauaktok” (Isaías 32:2). Tayekananij amo sayoj kinsenmatampauiaj nochin akin pouij itech nechikol ika tein uelis kinijtakos, ta no kinyolseuiaj uan kinyolchikauaj akin kipiaj kuejmolmej, uan ininka motekipachouaj sejsemej. Senkis xikontemo ininnepaleuil.

11, 12. ¿Akoni okachi kuali uelis kinpaleuis kalyetouanij akin se ininchankauj tauana, uan keniuj uelis kiajsiskej nejon nepaleuil?

¹¹ Okachi moneki xikontajtani Jiova maj mitsonmaka chikaualis. Biblia techyekiluia: “Jiova iniuan yetok akin yoltajyouijtokej; yejuatsin kinmakixtia akin yolkuetaujtokej” (Salmo 34:18). Komo tionyoltajyouia oso tionyolkuetaui porin semi ouij tein tikonpanoua iuan mochankauj akin tauana, xikonmati ke ‘Jiova mouan yetok’. Yejuatsin kiajsikamati ke semi ouij tein tikonpanotok (1 Pedro 5:6, 7).

¹² Komo tikonneltoka tein Jiova kijtoua itech iTajtol uelis mitsonpaleuis xiontaxiko keman amo kuali tionmomachilis (Salmo 130:3, 4; Mateo 6:25-34; 1 Juan 3:19, 20). Komo tionmomachtia iTajtol Dios uan tionmonejnemiltia kemej ompa tionmomachtia mitsonpaleuis xikonseli iyektikatsin espíritu, tein temaka “ne chikaukauelilis [tein] ualeutok imako” tein tepaleuia maj se kixiko tein se kipanoua (2 Corintios 4:7).b

13. ¿Toni okse kuejmol no kinijtakoua miakej kalyetouanij?

¹³ Tauanalis uelis kichiuas maj onka okse kuejmol tein kintajyouiltia miakej kalyetouanij: teikamauiltilis tein mochiua kalijtik.

KENIUJ TAIJTAKOUA TEIKAMAUILTILIS TEIN MOCHIUA KALIJTIK

14. ¿Kemanian peuak tateuilis, uan toni panoua itech totonaluan?

¹⁴ Yekinika tateuilis tein mochiuak yejua keman Caín kimiktij iikniuj, Abel (Génesis 4:8). Hasta axkan, taltikpakneminij kinijtakouani nochi taman teikamauiltilis tein mochiua kalijtik. Moajsij takamej akin kiteuiaj ininnamik, siuamej akin kiteuiaj inintakauj, tetatmej akin kintelteuiaj ininkoneuan uan konemej akin uejueykejya akin ininka mauiltiaj inintatuan akin xiuejkejya.

15. ¿Keniuj no kinijtakoua kalyetouanij komo ininpopaj kinteuia?

¹⁵ Teikamauiltilis tein mochiua kalijtik amo sayoj teijtakoua itech se inakayo, ta no se itanemilil. Se siuat akin inamik kiteuiaya, kijtoj: “Nochipa nimotajtakoltijtok tein panoua uan nimopinaujmati. Kualkampa, miakpa niknekiskia amo nimeuas uan niknemilis ke amo melauak tein panok”. Konemej akin kiitaj ke kiteuiaj ininmomaj oso no kinteuiaj yejuan, keman ueyiaskej xa no kinteuiskej ininchankauan.

16, 17. ¿Keniuj aksa uelis kinyolxokolis ichankauan, uan keniuj kinijtakoua nejon?

¹⁶ Teikamauiltilis tein mochiua kalijtik amo sayoj moita ika tateuilis, ta miakpa no ika tajtolmej tein teyolxokoliaj. Proverbios 12:18 kijtoua: “Akin amo kinemilia tein kijtoua kemej yeskia tetsoponia ika se espada”. Nejin taman tein “kemej yeskia tetsoponia” uelis yeski keman aksa kiniluia ichankauan tajtolmej tein teyolxokoliaj uan kintsajtsilia, nochipa kinijijtoua, kinuijuikaltia uan kinmojmoujtia ke kinteuiti. Nejin taman teikamauiltilis amo moita keniuj teyolxokolia.

¹⁷ Okachi tetayokoltij keman konemej nochipa kinijijtouaj uan kiniluiaj ke amo tapaleuia tein kichiuaj, ke amo teyi kimatij oso ke amo teyi chiuanimej. Nejin uelis kichiuas maj konet kineltoka ke yekmelauj amo teyi ueli kichiua. Melauak ke nochin konemej moneki maj kinmelauakan. Sayoj ke Biblia kinnauatia tetatmej: “Amo xikinkualankakalakikan namokoneuan kuak nankinekij nankinmejmelauaske, para ma yejuan ma amo moyolajsikan” (Colosenses 3:21).

TONI TAPALEUIS MAJ AMO ONKA TEIKAMAUILTILIS

18. ¿Toni kichiua maj aksa teikamauilti, uan keniuj kijtoua Biblia ke uelis moijkuanilis nejon?

¹⁸ ¿Toni kichiua maj aksa teikamauilti? Tein kinemilia. Yejua kinemilia tein amo kuali uan nejon kiuika maj ininka mauilti oksekin (Santiago 1:14, 15). Yejua ika, akin teikamauiltia moneki kipatas itanemilil uan ijkon amo kinteuisok ichankauan (Romanos 12:2). ¿Uelis mopatas? Kemaj. ITajtol Dios ueli kinpata taltikpakneminij. Hasta ueli kijkuania tanemililmej tein teijtakouaj uan tein moita ke amo uelis se moijkuanilis (2 Corintios 10:4; Hebreos 4:12). Tamachtilis tein melauak tein moajsi itech Biblia kipaleuia taltikpaknenkej maj senkis mopata, yejua ika moijtoua ke kemej yeskia motakentia ika se yankuik tanemilil (Efesios 4:22-24; Colosenses 3:8-10).

19. ¿Keniuj se akin kichiua kemej Cristo moneki kiitas inamik?

¹⁹ Keniuj moneki tikitaskej tonamik. ITajtol Dios kijtoua: “Teyokichuan ma kintasojtatinemikan ninsiuauan ika ne tetasojtalis tenika cada se teyokich mopialitinemi uan motasojtatinemi. Porin ne teyokich ten kitasotajtinemi isiuatsin, yejua nojon no mopialitinemi uan motasojtatinemi yejua” (Efesios 5:28). Biblia no kiniluia takamej akin kipiaj ininnamik: “Moneki xikinmouiskapiakan namosiuauan porin yejuan kachi amo kipiaj chikaualis” (1 Pedro 3:7). Uan siuamej moneki maj kitasojtakan uan maj kipoujkaitakan ininnamik (Tito 2:4; Efesios 5:33). Moyekita ke nion se takat akin kimoujkatoka Dios uelis kijtos ke ‘kimouiskapia’ oso kipoujkaita inamik komo kiteuia oso kiyolxokolia ika itajtoluan. Uan nion se siuat uelis kijtos ke yekmelauj kitasojta uan kipoujkaita inamik komo kitsajtsilia, kikejkeloua keman kinojnotsa oso nochipa kiajua.

20. ¿Toni Jiova kinnauatijtok tetatmej, uan keyej moneki amo kichiaskej maj ininkoneuan kichiuakan teisa tein amo ueli kichiuaj?

²⁰ Keniuj moneki tikinitaskej tokoneuan. Konemej amo sayoj kinnamiki maj tetatmej kintasojtakan uan maj kinyekpiakan, ta no moneki kimachiliskej ke kintasojtaj uan kinyekpiaj. ITajtol Dios kijtoua ke konemej “se netetayokolil tein techkauilia Jiova” uan “se taxtauil” (Salmo 127:3). Jiova kinnauatijtok tetatmej maj kiyekpiakan nejon netetayokolil. Biblia ika tajtoua tein konemej kichiuaj uan no kijtoua ke ayamo kipiaj kuali taixejekolis (Proverbios 22:15; 1 Corintios 13:11). Tetatmej moneki amo kimoujkaitaskej maj ininkoneuan amo kinextikan kuali taixejekolis. Yejuan moskaltijtokejok. Keman tetatmej kintajtaniskej ininkoneuan maj kichiuakan teisa moneki kiitaskej xiujmej tein kipiaj, toni sayoj uelis kichiuaskej uan okseki taman (xikonita Génesis 33:12-14).

21. ¿Keniuj kijtoua Biblia ke moneki tikinitaskej totatuan akin xiuejkejya?

²¹ Keniuj moneki tikinitaskej totatuan akin xiuejkejya. Levítico 19:32 kijtoua: “Moneki timoajokuis iixpan akin kuapochiktik, uan moneki tikpoujkaitas akin xiuejya”. ITanauatil Dios kijtouaya maj se kinpoujkaita akin xiuejkejya. Nejin uelis yeski ouij komo tepopaj akin xiuejya kineki maj nochi mochiua kemej yejua kijtoua oso mokokoua uan yolikati uan amo ijsiujka tanemilia. Maski ijkon, konemej moneki maj kisentokakan kinyekpiakan inintatuan ijkon kemej yejuan kichiujkej iniuan keman nojnelmej katkaj (1 Timoteo 5:4). Moneki tikinpoujkaitaskej, uan hasta tikinpaleuiskej ika tomin komo moneki. Senkis se kitapanauilia tein kijtoua Biblia komo se kinteuia se itatuan akin xiuejkejya oso se kinchiuilia okseki taman tein amo kuali.

22. ¿Toni okachi tapaleuia maj amo mochiua teikamauiltilis kalijtik, uan toni uelis tikchiuaskej?

²² Maj tikmatikan timotsakuiliskej. Proverbios 29:11 kijtoua: “Akin amo tamati kikixtia nochi tein kimachilia, sayoj ke akin tamattok kimati kitsakuilis”. ¿Keniuj uelis tiktsakuiliskej tein tikmachiliaj? Maj amo tikauakan maj kualanyot techuika maj tikchiuakan tein amo kuali, ta maj niman tikyektalikan ouijkayomej tein nesiskej (Efesios 4:26, 27). Maj tiyakan okseko komo tikmachiliaj ke amo uelis tiktsakuiliskej tokualanyo. Maj tiktajtanikan Dios maj iyektikatsin espíritu techpaleui (Gálatas 5:22, 23). Uelis techpaleuis maj tiyolseuikan komo tinejnemitij kansaika oso komo tepitsin timauiltitij (Proverbios 17:14, 27). Maj timochikauakan amo niman tikualaniskej (Proverbios 14:29).

¿MONEKI TIMOKAUASKEJ, OSO TIKSENTOKASKEJ TISENNEMISKEJ?

23. ¿Toni uelis mochiuas komo se akin poui itech nechikol nochipa tel kualani uan hasta kinteuia ichankauan?

²³ Biblia kijtoua seki taman tein Dios senkis kiixtopeua, kemej keman “se tetauelitstinemi, uan kuak se tetajtolteuijtinemi, [...] uan kuak se tekualanuijtinemi”, uan kijtoua ke akin ijkon kichiuaj amo kiseliskej iTekiuajyo Dios (Gálatas 5:19-21). Yejua ika, akin kijtoua ke kichiua kemej Cristo uan nochipa tel kualani, xa hasta kinteuia inamik uan ikoneuan, uan amo kineki mopatas, uelis kikalankixtiskej itech nechikol (no xikonita 2 Juan 9, 10). Ijkon, itech nechikol amo poui nion se akin teikamauiltia (1 Corintios 5:6, 7; Gálatas 5:9).

24. 1) ¿Toni uelis kichiuas aksa komo inamik kiteuia? 2) ¿Keniuj uelis kipaleuiskej akin iniuan mouika uan tayekananij, sayoj ke toni moneki amo kichiuaskej?

²⁴ ¿Toni uelis kichiuas se itaixpantijkauj Jiova komo inamik kiteuia uan amo kinextia ke kineki mopatas? Moajsi seki taman tein kichiua maj sekin kisentokakan iuan nemikan. Oksekin okachi kuali kikauaj, porin kinemiliaj ke uelis semi kinijtakos itech ininnakayo, inintanemilil uan ininkuali uikalis iuan Dios, uan xa hasta uelis kipoloskej ininnemilis. Akin kiteuiaj moneki iselti kiixpejpenas toni kichiuas, sayoj ke moneki maj mouika ika tein Jiova tanauatia (1 Corintios 7:10, 11). Uelis yeski ke sekin akin iniuan mouika, ichankauan oso tayekananij kinekiskej kipaleuiskej uan kiyolmajxitiskej toni uelis kichiuas, sayoj ke moneki amo kisentokaskej kiluijtoskej toni maj kichiua. Iselti moneki kiixpejpenas (Romanos 14:4; Gálatas 6:5).

KEMAN AMO ONKASOK KUEJMOLMEJ TEIN KINIJTAKOUA KALYETOUANIJ

25. ¿Keniuj kinekia Jiova maj nemikan kalyetouanij?

²⁵ Keman Jiova kinnamiktij Adán uan Eva, amo kiixtalij maj kuejmolmej kemej tauanalis uan teikamauiltilis kinijtakouani kalyetouanij (Efesios 3:14, 15, TNM). Kinekia maj kalyetouanij motasojtanij uan maj kuali mouikanij, uan sejse maj kiseliani tein kipaleuiskia itech itanemilil, ikuali uikalis iuan Dios uan maj kuali momachiliani. Sayoj ke keman peuak tajtakol, yolseuilis tein kipiayaj kalyetouanij moijtakoj (no xikonita Eclesiastés 8:9).

26. ¿Keniuj nemiskej amo uejkaua akin mochikauaj monejnemiltiskej kemej Jiova tanauatia?

²⁶ Techyolpaktia tikmatiskej ke Jiova kisentoka kineki maj kalyetouanij kuali nemikan. Yejuatsin motenkaua kiualkuis se yankuik taltikpak kampa onkas yolseuilis uan kampa “amo aken mochoktis ok; uan amo aken motekipachos ok; uan amo aken yoltajyouis ok” (Apocalipsis 21:4). Itech nejon tonalmej, tauanalis, teikamauiltilis tein mochiua kalijtik uan nochi okseki kuejmolmej tein axkan kinijtakoua kalyetouanij amo onkaskejok. Taltikpakneminij uetskaskej, amo porin kitatiskej moujkayot uan tayokol, ta porin “yekmelauj yolpakiskej porin kipiaskej ueyi yolseuilis” (Salmo 37:11).