Jiova se “Akin kitematiltia tein amo momatia”

“NanmoDios se Dios tein okachi ueyi ke okseki dioses uan se ininTeko tekiuanij uan se Akin kitematiltia tein amo momatia.” (DAN. 2:47)

¿TONI TIONTANANKILISKIA?

¿Toni techmatiltia Jiova tein mochiuas satepan?

¿Akonimej kiixnextiaj yekinika chikuasen tsontekomamej tein kipia tapial tamouilil?

¿Keniuj moteluikaj tapial tamouilil uan takat tamachijchiuj tein kikochitak Nabucodonosor?

1, 2. ¿Toni techmatiltiani Jiova uan keyej?

¿KATIYEJUA ueyi tekiuajyot taixyekantos nikan taltikpak keman iTekiuajyo Dios kinixpolos taltikpaktekiuajyomej? Jiova, “Akin kitematiltia tein amo momatia”, techpaleuia maj ueli tiknankilikan nejin netajtanil. Yejua ika, moneki timomachtiskej amaixmej tein kijkuilojkej tanauatijkej Daniel uan tatitanil Juan.

² Jiova kinitaltij nejin takamej tataman tapialmej tein mototojtokatiyajkej. No kimelauilij Daniel toni kijtosnekia se takochitalis kampa moitak se ueyi takat tamachijchiuj ika tataman teposmej tein kinextij toni mochiuas satepan. Jiova kichiuak maj moijkuilouani itech Biblia nochi nejin, porin kimatia ke tejuan techpaleuiskia (Rom. 15:4). Ijkon okachi titakuaujtamatij ke amo uejkaua iTekiuajyo kinixpolos nochin taltikpaktekiuajyomej (Dan. 2:44).

3. ¿Toni moneki achto tikajsikamatiskej uan ijkon uelis tikajsikamatiskej nochi tein Biblia kijtoua ika tein mochiuas satepan, uan keyej?

³ Tein kijkuilojkej Daniel uan Juan, amo sayoj ika technojnotsaj chikueyi tekiuanij oso uejueyi tekiuajyomej, ta no kijtouaj keniuj sekin monextijtiyaskiaj. Sayoj ke moneki achto tikajsikamatiskej yekinika taman tein moijtoj itech Biblia ika tein mochiuaskia satepan, uan ijkon uelis tikyekajsikamatiskej nejin tajkuilolmej. ¿Keyej? Porin nochi tein kijtoua Biblia mouika ika yekinika taman tein moijtoj ke mochiuaskia. Uelis tikijtoskej ke kinsentilia iuan nochi okseki tajkuilolmej tein kinextiaj toni mochiuas satepan.

IKONEUAN KOUAT UAN TAPIAL TAMOUILIL

4. ¿Akonimej ikoneuan siuat uan toni kichiuaskej?

⁴ Tepitsin satepan ke kiixnamikkej Dios itech xochital tein moajsia Edén, Jiova kijtoj ke se “siuat” kipiaskia se “ikonetsin” (xikonixtajtolti Génesis 3:15).a Nejon tekoneuj kikuaxamaniskia kouat, tein kijtosneki yejua Satanás. Miak xiujmej satepan, Jiova kitematiltij ke nejon tekoneuj ualaskia itech ichankauan Abrahán, itech xolal Israel, ichankauan Judá uan itech ichankauan David (Gén. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4; Luc. 1:30-33). Ikonetsin siuat tein tayekantok yejua Jesucristo (Gál. 3:16). Uan oksekin tekoneuan yejuan oloch tokniuan tein kichiuaj kemej Cristo akin kinixpejpenkej ika iespíritu Dios (Gál. 3:26-29). Jesús uan taixpejpenalmej yejuan akin pouij itech iTekiuajyo Dios, tein Jiova kikuis uan ijkon kiixpolos Satanás (Luc. 12:32; Rom. 16:20).

5, 6. 1) ¿Kanachi uejueyi tekiuajyomej kinitaltij Dios, Daniel uan Juan? 2) ¿Toni kiixnextiaj itsontekouan tapial tamouilil tein ika tajtoua Apocalipsis?

⁵ Yekinika taman tein moijtoj itech Biblia ika tein mochiuaskia satepan, no kinextij ke Satanás no kipiaskia ikoneuan tein kintauelitaskiaj ikoneuan siuat. ¿Akonimej ikoneuan kouat? Nochin akin kitauelitaj Dios uan kinixnamikij itekitikauan kemej kichiua Satanás. Itech nochi xiujmej tein panouanij, Amokuali kinsentiliani ikoneuan itech tataman taltikpaktekiuajyomej (Luc. 4:5, 6). Uan nejin taltikpaktekiuajyomej, sayoj seki tein senkis kinixnamikinij itekitikauan Jiova, yeski xolal Israel oso tokniuan taixpejpenalmej akin kichiuaj kemej Cristo. Nejin se taman tein motelneki itech tonemachtil, porin kimelaua keyej Dios kinitaltij Daniel uan Juan sayoj chikueyi uejueyi tekiuajyomej.

⁶ Kemej itech xiuit 96 itech totonaluan, Jesús akin oksepa kipiaya inemilis, kiitaltij tatitanil Juan miak taman tein semi se kimoujkaita (Apo. 1:1). Itech se taman tein kiitak, monextij se dragón, se ueyi okuilij tein kiixnextia Amokuali, uan ijkatoya itech se ueyiatenoj (xikonixtajtolti Apocalipsis 13:1, 2). Uan no kiitak ke itech ueyiat ualkisak se tapial tein tel tamantik uan Amokuali kimakak ueyi tanauatil. Satepan se ángel kimelauilij Juan ke chikome tsontekomamej tein kipiaya se tapial chichiltik, tein itaixkopin tapial tamouilil tein moijtoua itech Apocalipsis 13:1, kiixnextia “chikome tayekanani”, tein kijtosneki chikome uejueyi taltikpaktekiuajyomej (Apo. 13:14, 15; 17:3, 9, 10). Keman Juan kijkuiloj amaix Apocalipsis, yekinika makuil uejueyi tekiuajyomej amo moajsiajok, chikuasentika taixyekantoyaok uan chikometika ‘ayamo monextiaya’. ¿Akonimej katkaj nejon uejueyi taltikpaktekiuajyomej? Axkan ika timomachtiskej sejse tsontekomat tein kipia tapial. No ika timomachtiskej okseki taman tein Daniel kijtoj ika nejon tekiuajyomej tein seki ika motajtoj miak xiujmej achto ke monextiskiaj.

YEKINIKA OME TSONTEKOMAMEJ KIIXNEXTIAJ EGIPTO UAN ASIRIA

7. ¿Akoni kiixnextia yekinika tsontekomat uan keyej?

⁷ Yekinika tsontekomat tein kipia tapial kiixnextia Egipto porin yejua yekinika ueyi tekiuajyot tein kinixnamikik itekitikauan Dios. Nejon peuak keman ikoneuan Abrahán, tein moijtojka ke itech ualaskia ikonetsin siuat, momiakilijkej ompa Egipto. Satanás amo kinekia maj ejkoni nejon tekoneuj, yejua ika kitemoj keniuj kinixpolos. Kichiuak maj Faraón kitemouani kinmiktis nochin okichpilkonemej tein katkaj israelitas. Sayoj ke Jiova amo kikauak maj panouani nejon uan kinkixtij itekitikauan itech nejon altepet (Éxo. 1:15-20; 14:13). Satepan kinuikak itech Tal tein motenkaujka kinmakas uan ompa mokaltalijkej.

8. ¿Akoni kiixnextia ojpatika tsontekomat uan toni kiyejyekoj kichiuas?

⁸ Ojpatika tsontekomat tein kipia tapial kiixnextia Asiria, se ueyi tekiuajyot tein no kitemoj kinixpolos itekitikauan Dios. Semi melauak ke Jiova kikuik nejin tekiuajyot uan ika kintatsakuiltij majtakti uejueyi kalyetouanij israelitas, porin kinueyichiuayaj tiotsitsin uan amo kitakamatiaj yejuatsin. Sayoj ke satepan, Asiria no kinekik kiixpolos Jerusalén. Satanás xa kinemilij kichiuas nejon porin kinekia kinixpolos kalyetouanij kampa moajsiaj tekiuanij tein itech ualaskia Jesús. Sayoj ke nejon taixnamikilis amo katka itanejnekilis Dios. Yejua ika, Jiova kititanik se ángel maj kinixpolo taixnamikinij uan ijkon kinmakixtij itekitikauan tein amo kikauayaj (2 Rey. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15).

EXPATIKA TSONTEKOMAT KIIXNEXTIA BABILONIA

9, 10. 1) ¿Toni kinkauak Jiova maj kichiuakan babilonios? 2) ¿Toni monekia panos uan ijkon ueliskia mochiuas kemej moijtojka?

⁹ Expatika tsontekomat tein kipia tapial tein Juan kiitak kijtosneki tekiuajyot tein itekiuaj moajsia Babilonia. Jiova kinkauak babilonios maj kiixpolouanij Jerusalén uan maj kinuikanij tein ompa nemiaj. Dios ipa kiniluijkaya israelitas tein amo tatakamatiaj ke kinpanoskia nejon tajyouilis uan pinaujkayot (2 Rey. 20:16-18). Kijtojka ke tekiuanij amo motaliskiajok itech itrono Jiova tein moajsia Jerusalén (1 Cró. 29:23). Sayoj ke Jiova no motenkauak ke se tekonetsin tein ualeujtoskia itech ichankauan tekiuaj David, se “akin iaxka” tekiuajyot, ejkoskia uan taixyekanaskia kemej itekiuaj Jiova (Eze. 21:25-27).

¹⁰ Okse tajkuilol tein kinextia toni mochiuas satepan, kitematiltij ke ijkuak ejkoskia Mesías oso iTaixpejpenal Jiova, judíos kiueyichiujtoskiajok Dios itech templo tein moajsia Jerusalén (Dan. 9:24-27). Uan okse tein moijkuiloj achto ke nejin, keman israelitas ayamo kinuikayaj Babilonia, kitematiltij ke Mesías yoliskia Belén (Miq. 5:2). Nejin ome taman tein achto moijtojka ueliskia mochiuaskia sayoj komo israelitas kisaskiaj Babilonia, mokepaskiaj itech inintal uan oksepa kichijchiuaskiaj templo. Sayoj ke babilonios amo katka inintanauatil kinkauaskej akin ompa kinpiayaj. Komo ijkon, ¿keniuj kisaskiaj israelitas? Jiova kinmatiltij itanauatijkauan keniuj kichiuaskiaj (Amós 3:7).

11. ¿Keniuj tataman moixnextia tekiuajyot Babilonia? (Xikonita nota.)

¹¹ Semej israelitas tein kiuikakaj Babilonia katka Daniel (Dan. 1:1-6). Jiova kimatiltij tanauatijkej katiyejua uejueyi taltikpaktekiuajyomej monextijtiyaskiaj satepan ke moajsiskiaj Babilonia. Uan kikuik tataman tein ika kiixnextij nejon. Kemej neskayot, kichiuak maj tekiuaj Nabucodonosor kikochitani se ueyi takat tamachijchiuj ika tataman teposmej (xikonixtajtolti Daniel 2:1, 19, 31-38). Itechkopa Daniel, Dios kimelauilij ke tsontekomat tachijchiuj ika oro tein kipiaya ueyi takat tamachijchiuj kiixnextia Ueyi Tekiuajyot Babilonia.b Iyolixko uan imakuaujyo tachijchiuj ika plata kiixnextiaya ueyi tekiuajyot tein ualaskia satepan. ¿Katiyejua yeskia uan keniuj kinitaskia itekitikauan Dios?

NAUJPATIKA TSONTEKOMAT KIIXNEXTIA MEDOPERSIA

12, 13. 1) ¿Keniuj kijtoj Jiova ke tapoloskia Babilonia? 2) ¿Keyej naujpatika tsontekomat tein kipia tapial tamouilil tel kuali kiixnextia Medopersia?

¹² Jiova kimatiltij tanauatijkej Isaías miak taman tein kichiuaskia ueyi tekiuajyot tein kitaniskia Babilonia. Nejon mochiuak panoua se ciento xiujmej achto ke nemiskia Daniel. Uan amo sayoj achtook kijtoj keniuj moaxkatiliskiaj Babilonia, ta no itokay akin kikuiskia nejon altepet. Motokaytij Ciro tein kayot katka Persia (Isa. 44:28–45:2). Uan no, Jiova kiitaltij Daniel okseki ome taman tein mouika ika nejon ueyi tekiuajyot medopersa. Itech semej monextij kemej se oso tein sekopa moajoktoya uan kiiluijkej maj “tel nakakua” (Dan. 7:5). Uan itech okse, moixnextia kemej se ichkatetat tein kipia ome ikuakoujomiyouan (Dan. 8:3, 20).

¹³ Jiova kichiuak maj panouani kemej moijtojka ijkuak kichiuak maj Ueyi Tekiuajyot medopersa moaxkatiliani Babilonia uan maj kinkauani israelitas maj mokepanij itech inintal (2 Cró. 36:22, 23). Sayoj ke satepan, nejin ueyi tekiuajyot yaya kinixpoloti itekitikauan Dios. Itech amaix Ester tein kipia Biblia techiluia ke Hamán tein kayot katka Persia, akin katka yekinika itapaleuijkauj tekiuaj, kuali kinemilijka keniuj kinixpolos nochin judíos tein nemiaj itech nochin talmej kampa taixyekanaya nejon tekiuajyot, uan hasta kijtojka tonal keman mochiuaskia. Sayoj ke Jiova oksepa kinmakixtij uan amo kikauak maj ikoneuan Satanás kinixpolouanij judíos (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14). Kemej tikitaj, naujpatika tsontekomat tein kipia tapial tein ika motajtoua itech Apocalipsis tel kuali kiixnextia Medopersia.

MAKUILTIKA TSONTEKOMAT KIIXNEXTIA GRECIA

14, 15. ¿Toni taman kitematiltij Jiova ika Ueyi Tekiuajyot Grecia?

¹⁴ Makuiltika tsontekomat tein kipia tapial tamouilil tein ika motajtoua itech Apocalipsis kiixnextia Grecia. Keman Daniel kimelauak toni kiixnextiaya ueyi takat tamachijchiuj tein kikochitak Nabucodonosor, kinextijkaya ke ipox hasta ikesuan tein chijchiujtoya ika cobre, no yejua nejon tekiuajyot kiixnextiaya. Uan no, Dios kiitaltij Daniel ome taman tein kinextij keniuj nesiskia nejon tekiuajyot uan itekiuaj tein okachi ueyi.

¹⁵ Itech se, Daniel kiitak ke Grecia moixnextia kemej se leopardo tein kipia naui iajtapaluan, tein kinextiaya ke nejon tekiuajyot ijsiujka moaxkatiliskia altepemej (Dan. 7:6). Itech okse tein kiitak, monextij se chivo tein kipiaya se ueyi ikuakoujomiyo uan ijsiujka kimiktij se ichkatetat tein kipiaya ome ikuakoujomiyouan tein kiixnextiaya Medopersia. Jiova kimatiltij Daniel ke chivo kiixnextiaya Grecia, uan ueyi ikuakoujomiyo kiixnextiaya semej tekiuanij tein ompa taixyekanaskiaj. Ompa, Daniel kinextij ke nejon kuakoujomit postekiskia uan kisaskiaj naui okachi tsikitsitsin. Nochi mochiuak ijkon kemej moijtojka maski nejon moijkuilojka kemej ome ciento xiujmej achto ke Grecia mochiuaskia ueyi tekiuajyot. Alejandro Magno, tekiuaj tein okachi ueyi itech ne uejkauj Grecia, taixyekanak keman moaxkatilijkej Medopersia. Sayoj ke nejin “kuakoujomit” amo semi uejkauak porin ijkuak semi moueyitalijtoya, tekiuaj mikik keman sayoj kipiaya 32 xiujmej. Ompa, naui tein kiixyekanayaj itateuijkauan moxelouilijkej tekiuajyot (xikonixtajtolti Daniel 8:20-22).

16. ¿Toni kichiuak Antíoco IV?

¹⁶ Satepan ke tapoloj Persia, Grecia taixyekanaya itech tal tein iaxka katka ixolal Dios. Itech nejon tonalmej, judíos oksepa yetoyajya itech Tal tein Dios motenkaujka kinmakas uan oksepa kichijchiujkajya templo tein moajsia Jerusalén. Yejuan kisentokayaj katkaj itekitikauan Jiova uan kisentokayaj kiueyichiuayaj itech itemplo. Sayoj ke itech xiuit 168 achto ke ualaskia Jesús, makuiltika tsontekomat tein kipiaya tapial tamouilil tein kiixnextiaya Grecia, kinixnamikik itekitikauan Dios. Antíoco IV, semej tein moxelouilijkej itekiuajyo Alejandro, tachijchiuak kampa kiueyichiuaskiaj se tiotsin itech templo tein moajsia Jerusalén, uan tanauatij maj kinmiktianij akin kitojtokaskiaj inintaueyichiualis judíos. ¡Motelita ke ikoneuan Satanás kinixnamikiaj itekitikauan Dios! Sayoj ke tepitsin satepan, Grecia uetsik imako okse ueyi tekiuajyot tein monextij. ¿Akoni yeskia chikuasentika tsontekomat tein kipia tapial tamouilil?

CHIKUASENTIKA TSONTEKOMAT KIIXNEXTIA ROMA AKIN “TEMOUJTIJ UAN TAMOUILIL”

17. Ika itachiualis chikuasentika tsontekomat, ¿toni taman tein moijtojka itech Génesis 3:15 kichiuak maj panouani?

¹⁷ Roma katka ueyi tekiuajyot tein taixyekantoya keman Dios kiitaltij tatitanil Juan se tapial tamouilil (Apo. 17:10). Ika itachiualis, nejin chikuasentika tsontekomat kichiuak maj panouani se taman tein moijtojka itech Génesis 3:15. Satanás kinkuik tayekananij romanos uan ijkon ‘kikotsxamanij’ konetsin tein moijtojka ualaskia. ¿Keniuj kichiujkej? Yejuan takajkayaujkej ke Jesús kiixnamikia tekiuajyot, kitatsakuiltijkej uan kimiktijkej (Mat. 27:26). Sayoj ke nejon nekokol niman pajtik porin Jiova oksepa kimakak nemilis Jesús.

18. 1) ¿Katiyejua yankuik xolal kiixpejpenak Jiova uan keyej? 2) ¿Keniuj ikoneuan kouat kisentokayaj kinixnamikiaj ikoneuan siuat?

¹⁸ Tein kinixyekanayaj israelitas itech taneltokalis mokuikej iniuan akin taixyekanayaj Roma uan kiixnamikkej Jesús, uan miakej israelitas no ijkon kichiujkej. Yejua ika, Jiova kinkauak israelitas (Mat. 23:38; Hech. 2:22, 23). Uan kiixpejpenak okse yankuik xolal tein moixmatik kemej “Israel tein iaxka Dios” (Gál. 3:26-29; 6:16, NM). Nejin yejuan oloch tokniuan taixpejpenalmej tein kichiuaj kemej Cristo, akin judíos uan akin amo judíos (Efe. 2:11-18). Satepan ke Jesús moajokuik, ikoneuan kouat kisentokayaj kinixnamikiaj ikoneuan siuat, porin Roma miakpa kitemoj kinixpolos oksekin ikoneuan siuat, tein kijtosneki, oloch tokniuan taixpejpenalmej tein kichiuaj kemej Cristo.c

19. 1) ¿Toni kijtoj Daniel ika chikuasentika ueyi tekiuajyot? 2) ¿Toni tikitaskej itech okse tamachtilis?

¹⁹ Itech takochitalis tein tanauatijkej Daniel kimelauilij Nabucodonosor, ikesuan tachijchiuj ika tepos tein kipiaya nejon takat tamachijchiuj kiixnextia Roma (Dan. 2:33). Sayoj ke Dios no kiitaltij Daniel se taman tein amo sayoj kuali kiixnextij Ueyi Tekiuajyot Roma, ta no okse ueyi taltikpaktekiuajyot tein satepan itech kisaskia (xikonixtajtolti Daniel 7:7, 8). Itech miak xiujmej, Roma katka se akin “temoujtij uan tamouilil uan tel chikauak” ininixpan tein kitauelitayaj. Sayoj ke nejon tajkuilol tein kinextij toni mochiuas satepan, kitematiltij ke itech nejon ueyi tekiuajyot kisaskia “majtakti ikuakoujomiyouan”, uan satepan kisaskia se tsikitsin tein okachi kipiaskia chikaualis. ¿Akonimej nejon majtakti kuakoujomimej? ¿Akoni kiixnextia tsikitsin kuakoujomit uan katiyejua taman tein kipia ueyi takat tamachijchiuj tein kikochitak Nabucodonosor, no yejua kiixnextia kemej tsikitsin kuakoujomit? Tikitaskej itanankililuan nejin netajtanilmej itech tamachtilis tein moajsi itech página 16.

[Tajtolmelaualismej]

Jiova kitematiltia “nochi taman tein mochiuas amo uejkaua”

“Se tanextililis itechkopa Jesucristo, tein Dios kimakak, uan ijkon kinnextilis itekitikauan nochi taman tein mochiuas amo uejkaua.” (REV. 1:1, NM)

¿TONI TIONTANANKILISKIA?

¿Katiyejua taman tein kipia ueyi takat tamachijchiuj, kiixnextia ueyi taltikpaktekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América?

Kemej kinextia tein kiitak Juan, ¿keniuj moteluika ueyi tekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América uan Naciones Unidas?

¿Keniuj achtook kijtojkej Daniel uan Juan ininixpoliuilis taltikpaktekiuajyomej?

1, 2. 1) ¿Toni tikajsikamatiskej keman tikitaskej tein achtook kijtojkej Daniel uan Juan ika tein mochiuas satepan? 2) ¿Akonimej kinixnextiaj yekinika chikuasen tsontekomamej tein kipia tapial tamouilil?

TEIN achtook kijtoj Daniel ika tein mochiuas satepan moteluika ika tein kijkuiloj Juan. Komo tikitaj, tikajsikamatiskej toni kijtosneki miak taman tein mochiujtok axkan uan tein mochiuasok. ¿Keniuj tapial tamouilil tein kiitak Juan, moteluika iuan tapial tamouilil tein kipia majtakti ikuakoujomiyouan tein kiitak Daniel uan ueyi takat tamachijchiuj tein kikochitak ueyi tekiuaj, tein kimelauak tanauatijkej? Uan ijkuak kuali tikajsikamatij nejin tajtolmej tein kinextiaj toni mochiuas satepan, ¿toni moneki techolinis maj tikchiuakan?

² Maj tipeuakan ika tapial tamouilil tein Juan kiitak (Apo., cap. 13). Ijkon kemej tikitakej itech yekinika tamachtilis, yekinika chikuasen tsontekomamej kiixnextiaj Egipto, Asiria, Babilonia, Medopersia, Grecia uan Roma. Nochin nejin uejueyi tekiuajyomej kinextijkej ke kintauelitayaj ikoneuan siuat (Gén. 3:15). Miak xiujmej satepan ke Juan kijkuiloskia tein kiitak, Roma kisentokaya katka ueyi tekiuajyot tein taixyekantoya. Sayoj ke, ajsiskia tonal keman chikometika tsontekomat kiixpataskia Roma. ¿Akoni yeskia nejin ueyi tekiuajyot uan toni kinchiuiliskia ikoneuan siuat?

GRAN BRETAÑA IUAN ESTADOS UNIDOS KIPIAJ UEYI CHIKAUALIS

3. ¿Akoni kiixnextij tapial tamouilil tein kipia majtakti ikuakoujomiyouan, uan toni kiixnextiaj majtakti kuakoujomimej?

³ Moneki tikitaskej keniuj moteluika tapial tamouilil tein Juan ika tajtoj itech Apocalipsis capítulo 13, iuan tapial tamouilil ika majtakti ikuakoujomiyouan tein kiitak Daniel, uan ijkon tikmatiskej akoni chikometika tsontekomat (xikonixtajtolti Daniel 7:7, 8, 23, 24).a Nejin tapial kiixnextij ueyi taltikpaktekiuajyot Roma (xikonita tein moajsi itech páginas 14 uan 15). Kemej 400 xiujmej satepan ke ualajka Jesús, nejin ueyi tekiuajyot peuak moxejxeloua. Yejua ika, majtakti kuakoujomimej tein moskaltijkej itech itsontekon tapial, kiixnextiaj tekiuajyomej tein kiskej itech Ueyi Tekiuajyot Roma.

4, 5. 1) ¿Toni kichiuak tsikitsin kuakoujomit? 2) ¿Akoni chikometika tsontekomat tein kipia tapial tamouilil?

⁴ Tapial tein kipia majtakti ikuakoujomiyouan tein ika tajtoua Daniel, itech moskaltia okse kuakoujomit, “se tsikitsin”, tein kinajchiuak okseki eyi. Nejin mochiuak keman Gran Bretaña, tein achto poujtoya iuan Ueyi Tekiuajyot Roma, peuak moueyichiua. Hasta itech xiujmej 1600-1699 katka se tekiuajyot tein amo semi ueyi. Moajsiaj oksekin altepemej tein kipiayaj okachi chikaualis uan achto poujtoyaj iuan Ueyi Tekiuajyot Roma tein ixpoliujkaya: España, Países Bajos uan Francia. Sayoj ke Gran Bretaña kintantiyajki sejse uan kinkuilij chikaualis. Itajkotian xiujmej 1700-1799, mochiujtiaya se ueyi altepet tein okachi kipiaya chikaualis itech taltikpak. Komo ijkon, ¿ixneskaya chikometika tsontekomat tein kipia tapial tamouilil? Ayamo.

⁵ Maski Gran Bretaña moueyitalijkaya, xolalkonemej tein moajsiaj Norteamérica moxelojkej, uan mochiuak se ueyi altepet: Estados Unidos. Uan no kipiak tel ueyi chikaualis ika inepaleuil Gran Bretaña, tein kitemakak itateuijkauan tein yayaj ika barco. Itech xiuit 1914, keman peuak itonal toTekotsin, Gran Bretaña mochiujkaya okachi ueyi tekiuajyot kemej amo keman ijkon panotoya, uan Estados Unidos katka itech taltikpak, akin okachi kichijchiuaya miak taman tein monamaka.b Itech yekinika neteuilis tein mochiuak itech nochi taltikpak, nejon ome uejueyi altepemej mosentilijkej uan peuak sentekitij. Ijkon nesiko chikometika tsontekomat tein kipia tapial: ueyi taltikpaktekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América. ¿Toni nejin tsontekomat kinchiuilij ikoneuan siuat?

6. ¿Toni kinchiuiliani itekitikauan Dios chikometika tsontekomat?

⁶ Niman keman peuak itonal toTekotsin, chikometika tsontekomat peuak kiixnamiki ixolal Dios, tein kijtosneki, iikniuan Cristo tein mokauajok nikan taltikpak (Mat. 25:40). Jesús kijtojka ke itech iyetolis, ikoneuan siuat tein mokauajok itech taltikpak kisentokaskiaj tekititoskiaj (Mat. 24:45-47; Gál. 3:26-29). Ueyi taltikpaktekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América, peuak “kinteuijtinemi in tokniuan yolchipauke ika kualanyot” (Apo. 13:3, 7). Itech yekinika neteuilis tein mochiuak itech nochi taltikpak kinixnamikik itekitikauan Dios, amo kinkauak maj kichijchiuakan seki amaixmej uan kintsakuak sekin takamej tein kiixnextiayaj takeual takuaujtamach. Uan no, seki tonalmej kitamitsakuilijtoyaya tanojnotsalis, ijkon kemej Jiova kimatiltijka Juan ke panoskia. Sayoj ke Dios no kimatiltij Juan, ke nejon tokniuan taixpejpenalmej oksepa moyolkuiskiaj uan okachiok tanojnotsaskiaj (Apo. 11:3, 7-11). Uan ijkon mochiuak kemej Jiova kijtojka. Itekitikauan Dios peuak okachi tanojnotsaj ika nochi ininyolo.

UEYI TEKIUAJYOT GRAN BRETAÑA IUAN ESTADOS UNIDOS DE AMÉRICA UAN METSMEJ TACHIJCHIUJ IKA TEPOS UAN SOKIT

7. ¿Keniuj moteluika chikometika tsontekomat tein kipia tapial tamouilil iuan ueyi takat tamachijchiuj?

⁷ ¿Keniuj moteluika chikometika tsontekomat tein kipia tapial tamouilil iuan ueyi takat tamachijchiuj? Porin Gran Bretaña uan no ijkon Estados Unidos, kiskej itech Ueyi Tekiuajyot Roma. ¿Uan toni uelis tikijtoskej ika imetsuan ueyi takat tamachijchiuj? Daniel kiitak ke chijchiujtoya ika tepos tamanelol ika sokit (xikonixtajtolti Daniel 2:41-43). Nejin tein kijkuiloj Daniel, moteluika iuan tonal keman nesiskia chikometika tsontekomat, ueyi tekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América. Ijkon kemej se teisa tein mochijchiua ika tepos tamanelol ika sokit amo semi chikauak ke se tein tachijchiuj sayoj ika tepos, ueyi taltikpaktekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América amo semi chikauak kemej ueyi taltikpaktekiuajyot tein itech kisak. ¿Keyej okachi amo chikauak?

8, 9. 1) ¿Keniuj chikometika ueyi taltikpaktekiuajyot kinextij ke katka chikauak kemej tepos? 2) ¿Toni kiixnextia sokit tein kipia imetsuan ueyi takat tamachijchiuj?

⁸ Kemansa, chikometika tsontekomat tein kipia tapial, kinextiani ichikaualis kemej tepos; kemej neskayot, ijkuak tatanik itech yekinika neteuilis tein mochiuak itech nochi taltikpak. Uan no ijkon kinextij itech ojpatika neteuilis.c Satepan keman panok nejon neteuilismej, kemansa kisentokani kinextiani ke tel chikauak kemej tepos. Sayoj ke ijkuak peujteuak, nejon tepos momaneloj ika sokit. ¿Keyej ueli tikijtouaj nejon uan kemanian mochiuak?

⁹ Miak xiujmejya itekitikauan Jiova kitemouanij kiajsikamatiskej toni kiixnextia imetsuan ueyi takat tamachijchiuj. Itech Daniel 2:41 moijtoua ke tepos tamanelol ika sokit kijtosneki sayoj se “tekiuajyot”, amo miakej. Yejua ika, sokit kiixnextia se taman tein moajsi itech itayekanalis ueyi taltikpaktekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América, tein kichiua maj amo semi chikauak ke Ueyi Tekiuajyot Roma akin katka chikauak kemej tepos. Daniel kinextia ke nejin sokit kiixnextia “ininkoneuan taltikpakneminij”, tein kijtosneki akin yeski taltikpaknenkej (Dan. 2:43). Itech ueyi taltikpaktekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América, kiixtalianij nechikolmej kampa tekitinij tajtanij nepaleuil, kitemouaj moxeloskej itech se tekiuajyot uan tajtanij maj mopoujkaitakan tanauatilmej tein ika mopaleuiaj. Nejon taltikpakneminij kichiuaj maj nejin ueyi tekiuajyot amo ueli kinexti ichikaualis kemej tepos. Uan no, kemej tataman tanemililmej kipiaj, uan amo semi miakej tein tekiuajixtaliaj, nion tekiuanij tein okachi kinixmatij kipiaj chikaualis tein ika uelis kichiuaskej tein motenkauaj. Senkis mochiua kemej kijtojka Daniel: “Tekiuajyot tepitsin yeski chikauak uan tepitsin amo” (Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3).

10, 11. 1) ¿Toni kipanos “imetsuan” takat tamachijchiuj? 2) ¿Toni tikajsikamatij ika imetsikxipiluan?

¹⁰ Itech totonaluan, Gran Bretaña iuan Estados Unidos kisentokaj senyetokej uan kemansa mosenpaleuianij itech tachiualismej tein panouaj nikan taltikpak. Ueyi takat tamachijchiuj uan tapial tamouilil tein kinextia toni mochiuas satepan, kiyeknextia ke amo moajsisok okse ueyi tekiuajyot tein kiixpatas Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América. Uan maski nejin taltikpaktekiuajyot, amo semi chikauak kemej ueyi tekiuajyot tein moixnextia ika tepos tein ika chijchiujtok ikesuan takat tamachijchiuj, amo iselti moixpolos.

¹¹ ¿Kijtosneki teisa tein motelneki maj moijto kanachi imetsikxipiluan? Maj tikelnamikikan ke itech okseki taman tein kiitak Daniel, kitemaka tapoual ajsitok, kemej ijkuak kijtoj kanachi kuakoujomimej kipiayaj seki tapialmej. Nejon tapoualmej kemaj motelnekij. Sayoj ke, tanauatijkej amo kijtoua kanachi imetsikxipiluan kipia takat tamachijchiuj. Yejua ika, nesi ke nejin tapoual amo motelneki, no ijkon kemej ijkuak amo kijtoj kanachi imakuaujyo, imauan uan imajpiluan, ikesuan uan imetsuan. Tein kemaj, Daniel kiyeknextij ke imetsikxipiluan takat chijchiujtoskiaj ika tepos uan sokit. Ika nejon tikajsikamatij ke ijkuak “tet”, tein kiixnextia iTekiuajyo Dios, kimetsuitekis takat tamachijchiuj, taixyekantos ueyi tekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América (Dan. 2:45).

UEYI TEKIUAJYOT GRAN BRETAÑA IUAN ESTADOS UNIDOS DE AMÉRICA, UAN TAPIAL TAMOUILIL TEIN KIPIA OME IKUAKOUJOMIYOUAN

12, 13. ¿Akoni kiixnextia tapial tamouilil tein kipia ome ikuakoujomiyouan, uan toni kichiuak?

¹² Maski ueyi taltikpaktekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América maneliujtok ika tepos uan sokit, tein Jesús kiitaltij Juan kinextia ke nejin ueyi taltikpaktekiuajyot kisentokaskia kichiujtoskia se taman tein motelneki itech itamian tonalmej. Maj tikmelauakan nejin. Juan kiitak se tamantik tapial tamouilil tein kipiaya ome ikuakoujomiyouan uan tajtouaya kemej se dragón. ¿Akoni kiixnextia nejon? Ome kuakoujomimej kiixnextiaj se ueyi tekiuajyot tein kinsentilia ome altepemej; uan nejin no yejua ueyi taltikpaktekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América, sayoj ke okse taman kichiuaskia (xikonixtajtolti Apocalipsis 13:11-15).

¹³ Nejin tapial tein kipia ome ikuakoujomiyouan tanauatia maj kichijchiuakan itaixkopin tapial tamouilil tein ika tajtoua Apocalipsis 13:1. Juan kijkuiloj ke nejon itaixkopin tapial monextiskia, satepan poliuiskia uan oksepa monextiskia. Yejua nejon kipanok se taltikpaknechikol tein Gran Bretaña uan Estados Unidos kichiujkej maj monextiani, tein ika kinekiaj kinsentiliskej taltikpaktekiuajyomej uan maj yejua kinixnextiani.d Nejin taltikpaknechikol tein moixmati kemej Sociedad de Naciones, monextij keman panok yekinika neteuilis itech nochi taltikpak uan poliuik keman peuak ojpatika neteuilis. Itech nejon neteuilis, itekitikauan Dios kitematiltijkej ke tein achtook moijtojka itech Apocalipsis, kinextiaya ke itaixkopin tapial tamouilil oksepa monextiskia. Uan ijkon panok, ta monextij ika tokayit Naciones Unidas (Apo. 17:8).

14. ¿Keyej kijtoj Juan ke itaixkopin tapial se “chikueyi tayekanke”?

¹⁴ Juan kinextij ke itaixkopin tapial yejua se “chikueyi tayekanke” oso tekiuaj. Nejin amo kijtosneki ke kisa se chikueyi tsontekomat itech yekinika tapial tamouilil. Tein melauj, nejin sayoj se itaixkopin nejon tapial. Nochi chikaualis tein kipia ualeujtok itech altepemej tein pouij itech Naciones Unidas, uan okachiok itech ueyi taltikpaktekiuajyot Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América, akin kichiuak maj moajsi nejon taltikpaknechikol (Apo. 17:10, 11). Komo ijkon, ¿keyej kijtoj Juan ke yejua se “tayekanke” oso tekiuaj? Porin kiselij tanauatil maj kichiua se taman tein kipeualtis seki tachiualismej tein mototojtokatiyaskej, tein kipatas nochi tein mochiujtok itech taltikpak.

ITAIXKOPIN TAPIAL KIIXPOLOUA SIUAAUILNENKEJ

15, 16. ¿Akoni kiixnextia “siuaauilnenke”, uan toni panotok ika “ame”?

¹⁵ Juan kijtoua ke ipanko se chichiltik tapial tel tamouilil, nejin yejua itaixkopin tapial tamouilil, youi se “siuaauilnenke”. Nejin siuaauilnenkej tein kiixnextia teisa, motokaytia ‘Ueyi Babilonia’ uan kiixyekana tapial (Apo. 17:1-6). ¿Akoni kiixnextia siuaauilnenkej? Nochin taneltokalismej tein amo melaujkej, uan tein okachi ixnesij yejuan taneltokalismej tein kijtouaj kitojtokaj Cristo. Nejin taneltokalismej kitiochiuanij itaixkopin tapial uan kiyejyekouanij kiixyekanaskej.

¹⁶ Sayoj ke itech itonal toTekotsin, Ueyi Babilonia kiitani ke “ame”, tein kijtosneki taltikpakneminij tein kipaleuiaj, kisentoka uaki uan semi kintekipachoua (Apo. 16:12; 17:15). Keman itaixkopin tapial monextij, taneltokalismej tein kijtouaj kitojtokaj Cristo taixyekanayaj itech miak uejueyi altepemej. Sayoj ke axkan, miakej taltikpakneminij tein ompa kayomej amo kipoujkaitaj taneltokalis nion inintayekankauan. Uan no, miakej kinemiliaj ke taneltokalis sayoj kiualkui miak kuejmolmej. Oksekin senkis kijtouaj ke taltikpakneminij moneki kisaskej itech taneltokalis.

17. Amo uejkaua, ¿toni kinpanos taneltokalismej tein amo melaujkej, uan keyej mochiuas?

¹⁷ Sayoj ke taneltokalismej tein amo melaujkej, amo yolik ixpoliujtiyaskej. Siuaauilnenkej kisentokas kipias chikaualis uan kiyejyekojtos kinixyekanas tekiuanij hasta ijkuak Dios kinyoltanemililtis maj kichiuakan se taman (xikonixtajtolti Apocalipsis 17:16, 17). Amo uejkaua, Jiova kinkuis taltikpaktekiuajyomej, tein kinixnextia Naciones Unidas uan moajsij kampa taixyekana Satanás, uan kichiuas maj kiixpolokan taneltokalismej tein amo melaujkej uan maj kitamikan ichikaualis uan itomin. Se 20 oso 30 xiujmej achto, xa moitaskia ke amo ueliskia mochiuas nejon. Sayoj ke axkan moyekita ke siuaauilnenkej tein youi ipanko chichiltik tapial, panuetstokya. Tein kemaj, amo yolik temos. Ta kipantamotaskej ijsiujka (Apo. 18:7, 8, 15-19).

ININIXPOLIUILIS TAPIALMEJ

18. 1) ¿Toni kichiuas tapial tamouilil uan toni kipanos? 2) Kemej kijtoua Daniel 2:44, ¿katiyejuan tekiuajyomej kinixpolos iTekiuajyo Dios? (Xikonita recuadro tein moajsi itech página 19.)

¹⁸ Keman ixpoliuisya taneltokalis tein amo melauak, tapial tamouilil, taltikpaktekiuajyomej tein Satanás kinixyekana, kioliniskej maj kiixnamiki iTekiuajyo Dios. Kemej itech iluikak amo teyi uelis kichiuaskej, taltikpaktekiuanij kiyejyekoskej kinixnamikiskej akin nikan taltikpak kipaleuiaj iTekiuajyo Dios. Sayoj ke ijkuiliujtokya toni panos (Apo. 16:13-16; 17:12-14). Daniel kijtoj tein mochiuas itech nejon neteuilis (xikonixtajtolti Daniel 2:44). Tapial tamouilil tein ika motajtoua itech Apocalipsis 13:1, itaixkopin uan tapial tein kipia ome ikuakoujomiyouan, ixpoliuiskej.

19. ¿Toni senkis uelis tikneltokaskej, uan toni moneki tikchiuaskej axkanya?

¹⁹ Tejuan tinemij itech tonalmej keman tekiuajtitok chikometika tsontekomat. Amo nesisok okse tekiuajyot achto ke ixpoliuis nejin tapial. Yejua ika, keman taneltokalis tein amo melauak ixpoliuis, ueyi taltikpaktekiuajyot tein taixyekantos yeski Gran Bretaña iuan Estados Unidos de América. Maj amo tikelkauakan ke tein achtook kijtojkaj Daniel uan Juan, senkis mochiujtok ijkon kemej ijkuiliujtok. Yejua ika, uelis senkis tikneltokaskej ke amo uejkaua ixpoliuis taneltokalis tein amo melauak uan neteuilis tein itokay Armagedón amo uejkaua mochiuas. Kemej tikitaj, Dios techmatiltijya toni mochiuati satepan. ¿Tikakiskej tajtolmej tein Biblia techiluia ika tein mochiuas satepan? (2 Ped. 1:19.) ¡Axkanya moneki tiktakamatiskej Jiova uan tikpaleuiskej iTekiuajyo! (Apo. 14:6, 7.)

[Tajtolmelaualismej]

[Recuadro itech página 19]

¿AKONIMEJ “NOCHI NEJIN TEKIUAJYOMEJ”?

Daniel 2:44 kijtoua ke iTekiuajyo Dios “kikuechos uan kitalis itamilis nochi nejin tekiuajyomej”. Nejin tajtolmej tein kinextia toni mochiuas satepan, sayoj ika tajtoua tekiuajyomej tein pouij itech ueyi takat tamachijchiuj.

¿Toni uelis tikijtoskej ika okseki tekiuajyomej? Tein kijtoua Apocalipsis ika tein mochiuas satepan kampa no ika tajtoua taltikpaktekiuajyomej, okachi kimelaua toni kinpanos. Kijtoua ke mosentiliskej “nochi tataman tayekanani ten kinyekantinemij in taltikpakuani nochi senmanauak” uan ijkon “moteuiske ika guerra iuan Dios tech ne ueyi tonal [...] porin sayo Yejuatsin kipixtinemi nochi chikaualis” (Apo. 16:14; 19:19-21). Ijkon, itech Armagedón ixpoliuiskej nochin taltikpaktekiuajyomej, uan amo sayoj tein kinixnextia takat tamachijchiuj tein kijkuiloj Daniel.

Chikueyi Tekiuanij

Tein kijkuilojkej Daniel uan Juan, amo sayoj ika technojnotsaj chikueyi tekiuanij oso uejueyi tekiuajyomej, ta no kijtouaj keniuj monextijtiyaskiaj. Sayoj ke moneki achto tikajsikamatiskej yekinika taman tein moijtoj itech Biblia ika tein mochiuaskia satepan, uan ijkon uelis tikyekajsikamatiskej nejin tajkuilolmej.

Itech nochi xiujmej tein panouanij, Amokuali kinsentiliani ikoneuan itech tataman taltikpaktekiuajyomej (Luc. 4:5, 6). Uan nejin taltikpaktekiuajyomej, sayoj seki tein senkis kinixnamikinij itekitikauan Jiova, yeski xolal Israel oso tokniuan taixpejpenalmej akin kichiuaj kemej Cristo. Yejua ika, Dios kinitaltij Daniel uan Juan sayoj chikueyi uejueyi tekiuajyomej.

[Taixkopimej itech página 14 uan 15]

(Komo tikonneki tikonitas kemej yekmelauj kisak taixkopin, xikonita amaix)

1. Egipto

2. Asiria

3. Babilonia

4. Medopersia

5. Grecia

6. Roma

IXOLAL DIOS

2000 a.i.t.

Abrahán

1500

Xolal Israel

1000

Daniel 500

a.i.t.c/i.t.d

Juan

Israel tein iaxka Dios 500

1000

1500

2000 i.t.

[Tajtolmelaualismej]

[Taixkopimej]

Ueyi takat tamachijchiuj (Dan. 2:31-45)

Naui tapialmej tein ualkisaj itech ueyiat (Dan. 7:3-8, 17, 25)

Chivo uan ichkatetat (Dan., cap. 8)

Tapial tamouilil tein kipia chikome tsontekomamej (Apo. 13:1-10, 16-18)

Tapial tein kipia ome ikuakoujomiyouan tanauatia maj kichijchiuakan se itaixkopin tapial tamouilil (Apo. 13:11-15)

[Akin ininaxka taixkopimej]

Taixkopimej kampa moita Egipto uan Roma, kitemakak ika miak pakilis Museo Británico. Kampa moita Medopersia, kitemakak Musée du Louvre (París)