¿IXPOLIUIS TALTIKPAK?

AT TEIN UELI SE TAYI

AMO teyi ueliskia yoltos komo amo onkaskia at, okachiok at tein ueli se tayi. Nochi taman tein yoltok chijchiujtok ika at. Komo amo onkaskia ueyiamej, ríos, ameyalmej uan okse taman kemej nejon, tapialmej uan tejuan amo tikpiaskiaj at tein titayiskej uan amo ueliskia tikatekiskej tein tiktokaj.

At tein ueli se tayi ueliskia tasojtis

Maski itech nochi taltikpak onkak at, Organización Meteorológica Mundial kijtoua ke “de nochi at tein onkak itech taltikpak, sayoj 0,5% ueli se tayi uan se kikui”. Maski mokaki ke amo miak, kemaj ajsi para tiyoltoskej. Sayoj ke kisentokaj kipitsotiliaj oso peua tasojti porin semi momachilia totonik uan okachi kikuij at. Taixmatinij kiixejekouaj ke kemej se 30 xiujmej satepan, kemej 5 mil millones amo kipiaskej at tein ueli se tayi.

Taltikpak chijchiujtok para uelis se nemis

Taltikpak chijchiujtok para maj nochipa onka at tein monekis. Uan no, seki okuiltsitsin tein nemij itech ueyiamej, tal, uan tonaltsin kichipauaj at. Maj tikitakan seki taman tein kinextia ke taltikpak chijchiujtok para uelis nochipa yoltos nochi taman tein onkak:

Moitani ke tal ueli kikixtilia at seki taman tein teijtakoua. Moitani ke kampa moajsi kemej se ueyi aichkual, onkakej seki plantas tein kichichinaj nitrógeno, fósforo uan tein kikuij para ika tapajuiskej.
Científicos kiajsinij keniuj iselti mochipaua at tein pitsotik. Keman motaloua at, maneliui tein pitsotik, uan yetokej seki okuiltsitsin tein amo moitaj tein kichiuaj maj poliui tein pitsotik.
Almejas uan mejillones tein nemij itech at tein amo poyek, itech sayoj seki tonalmej ueli kichiuaj maj at amo kipiaok tein teijtakoua, uan xa okachi kuali kichipauaj at ke se máquina tein kichipaua at.
Kemej chijchiujtok taltikpak ueli mochipaua at tein tikuij uan oksepa ueli motekitiltia. Ijkon amo tami at.

¿TIKONMATIA?

Tal kipia tein kichipaua at

Tal ueli kiixpoloua tein kipitsotilia at, kemej metales, tein tepajuia, nochi taman tein ueli palani uan okseki taman tein kipitsotilia. At mochipaujtiuj keman pankalaktiuj talijtik uan kampa moteka nejon at taltampa, amo pitsotikok uan hasta uelisya se tayis.

Se taman tein kichipaua at

Xal uan texal kitsakuilia seki taman tein teijtakoua tein kipia at uan ijkon chipauaya.

Okse taman tein no kichipaua at

Tal kipia seki okuiltsitsin tein amo moitaj tein ueli kipataj teisa tein teijtakoua ika se taman tein amo teijtakoua. Uan no, seki nejon okuiltsitsin ueli kichiuaj maj aceite tein tepajuia mochiua dióxido de carbono uan at.

Tein no kichipaua at

Tal no kipia okseki seki taman tein kichipaua at. Kemej neskayot, seki taman kemej sokimomox, ueli kichiua maj at amo kipiaok tein kiluiaj amonio tein teijtakoj.

Keniuj ueliskia momelauas kuejmol

Taixkopimej: 1. Se takat kiyektalia icarro tein peua kitoyaua aceite. Kitalia se tapalkat para maj aceite amo toyaui talpan. 2. Se takat kikauati tein tepajuia kampa kiitaj keniuj kiixpoloskej nejon taman kemej amo taijtakos. — Komo tikyektaliaj teposmej tein kitoyaua aceite uan tikauaj tein tepajuia kampa kinamikis, titapaleuiaj maj amo mopitsotili at.

Taixmatinij kijtouaj ke moneki amo tikauiloskej at. No kijtouaj ke titapaleuiaj maj amo mopitsotili at, komo niman tikyektaliaj tocarro tein peua kitoyaua aceite, uan maj amo tiktoyauakan pajti oso teisa tein tepajuia kampa youi at tein tikuikejya.

Seki taixmatinij kiajsinij seki taman keniuj uelis kikixtiliskej ipoyekyo at tein onkak itech mar, porin kinekij maj okachi miakej kipiakan at tein ueli se tayi uan se kikui.

Maski ueli ijkon kichiuaj, amo kiyektalia kuejmol, porin keman peua kikixtiliaj ipoyekyo at, moneki miak tomin uan okseki taman. Itech xiuit 2021, Naciones Unidas kitematiltij nejin: “Noyampa taltikpak kisentoka moneki maj amo tikauilokan at para techajsis”.

Biblia techiluia keyej uelis tikchiaskej maj moyektali nejin kuejmol

“Dios […] kipankixtia at kemej apokti uan ijkon mochiua mixti tein kiualkui kiouit; uan keman yetok nejon mixti, peua kioui para akin nemij nikan taltikpak” (Job 36:26-28).

Dios kichijchiuak taltikpak kemej uelis nochipa onkas at tein monekis (Eclesiastés 1:7).

Xikonnemili nejin: komo Dios tachijchiuak kemej uelis mochipauas at, ¿melauj ke no uelis uan kineki kiyektalis tein kichiuilianij taltikpak? Itech nejin amatajkuilol, xikonita tamachtilis “Dios kijtoua ke amo ixpoliuis taltikpak” itech página 15.