¿Otikmatiaya?
¿Ken okinchijchiuayaj sinagogas itech achto siglo? Itech nin foto mota ken okichijchijkej sinagoga itech achto siglo uan nin kajki ompa Gamala tlen mokaua kanaj majtlaktli kilómetros ik itempa mar de Galilea. Nin techititia ken okinchijchiuayaj sinagogas.
¿Kanin okiski tlajtoli sinagoga?
TLAJTOLI sinagoga okiski itech griego uan kijtosneki “kanin monechikoaj” noso “kanin mololoaj”. Kinamiki nin tlajtoli porque judíos yiuejkika omonechikoayaj itech sinagogas uan ompa okiueyichiuayaj toTajtsin Dios uan noijki omomachtiayaj iTlajtol. Itech Escrituras Hebreas amo kanaj tlajtoa itech sinagogas. Pero itech Escrituras Griegas Cristianas kijtoa sinagogas yokatkaj itech achto siglo uan miakej ompa omonechikoayaj.
Ixtlamatkej kijtoaj opejki monechikoaj itech sinagogas ijkuak judíos okinuikakej Babilonia. Encyclopaedia Judaica okiyekijto: “Akinmej okinuikakej, ayakmo ueli omonechikoayaj itech teokali, ayakmo okatkaj itech inmialtepe uan okinekiayaj moyolchikauaskej porque otlajyouijtokaj, ik non, xamo omonechikoayaj Sábados uan okitlajtoltiayaj iTlajtol toTajtsin Dios”. Ijkuak judíos omokopkej Jerusalén, ok omonechikoayaj para kitlajtoltiskiaj iTlajtol toTajtsin Dios uan okintlalijtiajkej sinagogas kanin oyayaj chantitiuij.
Itech achto siglo, akinmej ochantiayaj ompa Mediterráneo, Medio Oriente uan Israel yomonechikoayaj itech sinagogas uan ompa omomachtiayaj iTlajtol toTajtsin Dios. Se tlakatl itoka Lee Levine tlen tlamachtia itech Universidad Hebrea tlen kajki Jerusalén, okijto: “Ompa omomachtiayaj, okikuayaj tlen okipaktiaya toTajtsin Dios, ompa otlaixkomakayaj, ompa okitemakayaj tomin uan ompa omonechikoayaj políticos”. Noijki okijto: “Pero okachi ompa okiueyichiuayaj toTajtsin Dios”. Ik non, Jesús nochipa ompa oyaya momachtiti (Mar. 1:21; 6:2; Luc. 4:16). Ompa omomachtiayaj, okinnojnotsayaj uan omoyolchikauayaj. Satepan ijkuak omochi tlanechikol Cristiana, tlatitlanil Pablo noijki otetlapouiaya itech sinagogas. Ijkuak Pablo oyaya tetlapouiti itech okse altepetl, achto otetlapouiaya kanin okatkaj sinagogas porque okimatiaya ompa omonechikoayaj tlen otlaneltokayaj itech toTajtsin Dios (Hech. 17:1, 2; 18:4).