Wosoo hät dai Bijbel al dës tijdlang uuthule?

Is taum bewunren dat wij hüüt dai Bijbel leese koine mit kain daile wat ruutermåkt urer bijmåkt woore is fon eer. Dai Bijbel is trecht måkt woore mër as 1.900 jåre trööguut. Dai is sreewe woore up språke wat wënige lüür hüütsendågs forståe daue, ane leerer un ane aine sort papijr, daile wat mite tijd foråse daue. Nog soo, köönige un schefs fone kirche häwe forsöcht dai Bijbel uutrote.

Woo hät dai Bijbel sofeel lang tijd uuthule un is dai bekandst bauk ine wild woore? Wiman’s saie twai daile wat hulpe häwe.

Taum dai airste sriwte solang uuthule, is dai Bijbel feelmål nåsreewe woore

Dai israeliten, wat dai ule bijbelsprüch behüüte däire häwe dai airste rule genau forwårt un häwe dat feelmål nåsreewe. Dai köönige fon Israel sin inlërt woore taum dai lei nåsrijwe wat dai levitas forwåre däire. (Deuteronômio 17:18)

Dai Hailig Sriwt leese däir feel israeliten sër gefale, sai däir waite dat dai Hailig Sriwt wäire God sij Woord. Dun, kërls wat dat gaud måke forståe däire dai sprüch gans genau nåsrijwe. Esdras, air reäl God sij dijner, wäir air wat dai lei nåsrijwe däir, un däir Moisés sij lei gaud forståe. (Esdras 7:6) Fon dat jår 500 bet dat jår 1.000 nå Kristus sijn tijd, dai massoretas, wat dai Hebraica Sriwt urer dai Ul Testament nåsreewe häwe, däire sogår jërer baukståw urer letra fon dai sprüch tele taum nischt forkërd srijwe. Hüüt wij häwe dai gans Bijbel weegen dës arbëd taum dai sprüch genau nåsrijwe, lijkerst dat wek fainde wule dai Bijbel uutrote.

In dat jår 168 airer as Kristus sijn tijd, air kërl wat Síria regijre däir, wul al dai rule uutrote woo dai Hebraica Sriwt nåsreewe woore sin, wat in Palestina geewe däire. Ain geschicht fon dai judeus sägt soo: “Al dai rule fon dai lei wat sai fijne däire, sai däire dai afrijte un forbrene.” Dai Enciclopédia Judaica up englisch sägt: “Dai soldåte däire dës ordnungs genau soo horge . . . wee ain hailig bauk har . . . wäir doodmåkt.” Lijkerst soo, feel judeus in Palestina, uk soo dai wat in andrer land wåne däire, häwe forwårt feel rule fon dai Hailig Sriwt wat nåsreewe woore sin.

Glijk nåheer as dai Grega Sriwt, urer dai “Nijg Testament” sin trecht måkt woore, dës rule woo dai beschaid wat fon God kaim stüün, sin nog ümer mër nåsreewe un soo mër lüür dat häwe küüne. João hät sij bauk in Éfeso stad sreewe urer dicht dår bij. Åwer wijd dår fon, in Egito, is air stük fon dës bauk ruuterfuune. Dës stük is air wat nåsreewe woore is fon João sijn bauk, un dai uutstudijrte maine dat dat is måkt woore wënige as 50 jåre nå dat João dat sreewe hät. Dës stük wat ruuterfuune woore is, hät weese dat glijk nåheer as Jehovaa sijn beschaid schikt hät, feel kristen wat in wijdaf land wåne däire hare dai Hailig Sriwt.

Dat God sij Woord is wijd un braid uutdailt woore, dat hät hulpe dat dai nå Kristus sijn tijd wijrer gåe däir. Sai wat passijrt is 23 fëbruar 303 nå Kristus sijn tijd. Dai köönig romano Diocleciano hät sijn soldåte forordnet taum aine kirch rinerbreeke un dai rule fon dai Hailig Sriwt forbrene. Diocleciano däir maine dat hai küün ales wat besägen har mit Kristus taum wegbringe doir dai rule fon dai Hailig Sriwt uutrote. Dem anerd dag, Diocleciano hät ordnung geewt dat in jërer stel woo hai regijre däir, al dai rule fon dai Bijbel wat nåsreewe woore sin, müste foir dai lüür forbrent sin. Åwer wek fon dai, sin ni uutrot woore un sin nåsreewe. Feel stüke fon twai Bijbels up grego wat upsreewe woore sin, sin bijnå sicher måkt woore glijk nåheer as Diocleciano dai Hailig Sriwt uutrote forsöcht hät, un sin nog bet hüüt hen. Ain is in Roma un dai anerd is in Londres, Inglaterra in dai Biblioteca Britânica.

Lijkerst dat dai airste rule woo dai Bijbel sreewe woore is, sin ni ruuterfuune woore, feel duusende fon handsriwte fone Bijbel, sin gans urer in stüke upsreewe woore un sin nog hüüt in oose dåg. Wek sin sër uld. As dai Bijbel upsreewe woore is, is wat bijmåkt urer ruutermåkt dårfon? W. H. Green, air uutgelërt oiwer dai Bijbel, hät soo sägt oiwer dai Hebraica Sriwt: “Wij koine mit sicherhët säge dat kain anerd ul bauk is soo genau upsreewe woore as dai Hebraica Sriwt.” Sir Frederic Kenyon, air bekand uutgelërt oiwer dai Bijbel, hät soo sägt oiwer dai Grega Sriwt: “Dai tijd tüschen dai airst mål wat dai Grega Sriwt sin sreewe woore bet dai tijd dat dai airst mål upsreewe woore is, is soo kord dat wij kain twijbel mër häwe dat dai Hailig Sriwt wat wij hüüt häwe sin dai neemlig wat airst sreewe woore sin. Mit sicher, dai buiker fon dai Nijg Testament sin wirklig wår un däit nischt fëgle in dai.” Hai hät uk nog sägt: “Wij daue ni taufeel fortele wen wij säge dat wat stäit ine Bijbel is richtig. ... Wij koine ni dai neemlig säge oiwer andrer ule buiker upm wild.”

Dai Bijbel is up feel språke nåsreewe woore

Ain twait dail wat hät måkt dat dai Bijbel dai bekandst bauk upm wild ware däir, is dat wij koine dai leese up feel språke. Dat stim t’hoop mit God sijne wile, dat lüür fon ale folk un språke em kene däire un “mit wårhët un doir em sijn gaist” em dijne däire. (João 4:23, 24 un Miquéias 4:2)

Wënsig twai huunerde jåre airer as Jësus sijn tijd, dai Hebraica Sriwt sin nåsreewe woore up grego tau dai judeus wat ni in Palestina wåne däire. Dës is nent Septuaginta grega. Dai is dat airst wat man waite däit wat up anerd språk nåsreewe woore is. Dai gans Bijbel, sogår dai Grega Sriwt, is nåsreewe up feel språke bijnå 300 jåre as dai trecht måkt woore is. Spårer hen, köönige un sogår dai praisters, müste ales måke wat sai küüne taum dai lüür helpe ain Bijbel häwe, åwer sai häwe ni dat måkt. Gans aners, sai häwe forsöcht dat dai lüür nischt waite däire oiwer God. Sai häwe ni låte dat God sij Woord nåsreewe ware däir up dai språke wat dai lüür mëst ümer fortele däire.

Koråschlig kërls sin gëgen an dai kirch un dai regirung bleewe taum dai Bijbel nåsrijwe up dai språke wat dai lüür fortele däire, lijkerst dat sai dårweegen doodblijwe küüne. Air fon dës kërls is William Tyndale wääst fon Inglaterra. Hai hät uutlërt in Oxford. In dat jår 1530, hai hät dai airste fijw buiker fon dai Hebraica Sriwt up englisch nåsreewe. Dës fijw airste buiker fon dai Hebraica Sriwt ware nent Pentateuco. Hai is dai airst wääst wat dai Bijbel nåsreewe hät fon hebraico språk up englisch språk, lijkerst wen feel lüür gëgen em wäire. Tyndale is dai airst wääst wat Jehovaa sijne nåme benutst hät as hai dai Bijbel up englisch nåsreewe hät. Casiodoro de Reina, air Bijbel uutgelërt fon Espanha, däir ain fon dai airste Bijbels up espanhol språk nåsrijwe, åwer katolisch lüür wule em doodmåke dårweegen. Hai hät nåm Inglaterra, Düütschland, França, Holanda un Suíça rëst solang as hai arbëre däir taum dai Bijbel nåsrijwen trechtmåke.a

Nog hüütsendågs is dai Bijbel nåsreewe up mër un mër språke, un miljone Bijbel ware måkt. Dat dai nog hüüt is un dai bekandst bauk upm wild is, wijst dat dat wat dai apostel Pedro sreewe hät is wår: “Dat gruin gras fordröögt, dai blaum forwelkt, åwer Jehovaa sij Woord blijwt up ümer.” (1 Pedro 1:24 un 25)

[Nåt]

[Tåfel/Bijler upe sijr]

WAT FON SORT BIJBEL MUT IK LEESE?

Sin feel sort Bijbels up feel språke. Wek for dai häwe wöör wat sin ni licht taum forståe, dat dai lüür ni mër fortele daue. Andrer Bijbels sin licht taum forståe, åwer sin ni gans genau richtig. Un nog andrer sin nåsreewe woore woord for woord.

Dai Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas up englisch is for Jehovaas Tüügen måkt woore. Dës Bijbel is nåsreewe woore fon dai hebraico, aramaico un grego språke for ain grup lüür, wat eere nåme ni bekand is. Dës Bijbel is dai hauptsach wääst wat benutst woore is taum up bijnå 60 språke nåsrijwe. Dai wat up dës språk nåsreewe häwe, häwe gans genau t’hooppasst mit dat wat sreewe woore is up dai airst språke. Dai Bijbel Tradução do Novo Mundo is måkt woore taum gans genau sin soo as dai Bijbel sreewe woore is up dai airst språke. Wen ain woord ni licht taum forståe is, dat wart nåsreewe soo as dat bedüüre däit. Dai wat dai Bijbel up andrer språke nåsrijwe daue, wile dat dai lüür hüüt dai Bijbel gaud forståe koine soo as dai lüür in dai früüer tijd dai Bijbel gaud forståe däire.

Wek wat oiwer dai språke lëre daue, daue wek Bijbels uunersuike taum ruuterfijne wen dai gans genau sin urer wen dai ain falsch inlëren bijståe. Sai häwe uk dai Tradução do Novo Mundo uunersöcht. Ain fon dës uutgelërte is Jason David BeDuhn wat air schaullërer is oiwer dai religion in dai Universidade do Norte do Arizona, EUA. In 2003 hai hät ain bauk mit 200 sijrer måkt oiwer neegen Bijbels wat mëstümer benutst ware in dai land wat englisch språk fortele daue.b Hai hät feel stük fon dai Bijbel uunersöcht woo mëstümer dai wat dai Bijbel nåsrijwe daue ni oiwerain denke un koine dårweegen falsch inlëren bijståe. As hai jërer stük fon dai Bijbel uunersöcht hät, hai hät dai airst Bijbel up grego språk t’hoopmaint mit jërer Bijbel wat up englisch nåsreewe woore is, taum ruuterfijne of dai wat dai Bijbel nåsreewe häwe, häwe forsöcht dat wat stäit in dai Bijbel aners måke. Wat hät hai ruuterfuune?

BeDuhn sägt dat dai lüür un feel uutgelërte oiwer dai Bijbel maine dat, wat aners is in dai Tradução do Novo Mundo is weegen dat wat anglööwe daue dai wat dës Bijbel nåsreewe häwe. Åwer hai sägt: “Mëstümer, dat wat aners is in dai Tradução do Novo Mundo is weegen dai is gans genau nåsreewe woore soo as dai Bijbel up dai airste språke”. Nog dat BeDuhn maint dat wek sprüch in dai Tradução do Novo Mundo küüne aners sin, hai sägt dat “wen dës Bijbel t’hoopmaint wart mit dai andrer Bijbels, dai is nog düler genau”. Tau em dës Bijbel “is sër gaud”.

Benjamin Kedar ain uutgelërt oiwer hebraico språke in Israel hät uk soo wat sägt oiwer dai Tradução do Novo Mundo. In 1989 hai hät sägt: “Dai wat dës Bijbel nåsreewe häwe, häwe eere best måkt taum dai sprüch gaud forståe taum dat gans genau nåsrijwe soo as sai küüne. . . . In dai Tradução do Novo Mundo ik häw nij ais wat ruuterfuune wat lait soo as ain inlëren bijståe däir wat ni soo is as dat wat ine Bijbel stäit”.

Den dau dij fråge: Wotau dau ik dai Bijbel leese? Wil ik ain Bijbel wat licht taum leesen is åwer wat ni soo gans genau is? Urer wil ik ain Bijbel leese wat genau soo is as dai Bijbel up dai airste språke soo as dat kan sin? (2 Pedro 1:20 un 21) Wat’s duu wist däit dij helpe dai best Bijbel uutsuike.

[Nåt]

[Bijld]

Dai “Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas” kan leest ware in feel språke.

[Bijld upe sijr]

Massoréticos handsriwte

[Bijld upe sijr]

Ain stük woo stäit in Lucas 12:7, “. . . Dau kain angst häwe, jij häwe mër wërd as feel klain fågels.”

[Wem dai bijler höört]

Bijler upm sijr: airst: Biblioteca Nacional da Rússia, São Petersburgo; twait un drür: Bibelmuseum, Münster; hijner: © The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin