Ain falsch hülp

Kenst duu air woo’s duu “ümgang” häst fon dai juugend tijd an? Hai däir måke dat’s duu dij beeter forneeme däirst un wäir soo as hai dij helpe däir gaud anneeme ware for der andrer. Ümer wen’s duu dij unruig befijne däirst, hai däir dij helpe ümer sich “ruig” befijne. Gewiss, hät hai dij oft hulpe.

Åwer, mitm tijd häst duu ruuterkreege dat hai ni wäir wat’s duu maine däirst. Hai wil mit dij t’hoop sin dai gans tijdlang. Weegen em, in wek steele, daue dai lüür dij ni gaud anneeme. Lijkerst dat hai im anfang dij hulpe hät, dit hät dijn gesundhët schårt un nog, hai hät dijn gild weg ståle.

Duu häst forsuikt dij trööghule for em, åwer hai hät ni låte. Wäir soo as wen hai dij oiwerhand nåme hät un wäir best wääst em nij ais kenelëre.

SOO passijrt dat, mit feel wat rooke daue. Dai cigar kan eer oiwerhand neeme. Ain fruug wat Earline haite däir, wat 50 jår rooke däir, sägt: “Rooke, däir mij mithelpe mër as air mësch. Dai cigar is dat wat wirklig mij helpe däir un wek måls dat wäir dai ainsig dail wat mij helpe däir. Nåheer Earline hät ruuterkreege dat dai cigar is ain dail woo wij oos ni upforlåte koine un is sër gefärlig. Gans sicher, dat woo wij im anfang al oiwer fortele häwe, küün mit eer passijrt sin, åwer is ni soo wääst, weegen Earline hät anhule rooke weegen sai hät lërt ine Bijbel dat forkërd is rooke un däit eere körper schåre. (2 Coríntios 7:1)

Air kërl wat Frank haite däir, hät uk uutsöcht anhule rooke weegen hai wul God gefale. Åwer bits nådem, dat hai uutsöcht hät anhule rooke, hai däir uuner dai huus kruupe un däir dai klaine stüke fon cigar suike. Dårweegen, Frank hät sägt: “Dat is naug wääst! As ik saie häw dat ik däir kruupe un dai klaine stüke fon cigar suike, mite häin un fuit, dat is ni taum glööwe wääst. Dun, häw ik nij mër rookt.”

Woweegen is dat soo slim anhule rooke? Uutgelërte lüür häwe feel daile sägt: (1) Cigar un andrer daile wat måkt sin mit fum, mökt dat dai lüür sich dat anwene soo as andrer drogas wat dai lei ni erlaube däit. (2) Wen air mësch nicotina t’hoop mit dai luft inhåle däit, dat kan sër rasch nam breege kåme. (3) Wek daue rooke wen sai eete daue, drinke, wen sai mit andrer reere, tau sich ruig befijne un soo wijrer. Dårweegen is soo as wen dat groote wërd hät tau eer.

Åwer, soo as dat wat passijrt is mit Earline un Frank weese hät, duu kast dårmit anhule wen’s duu rooke däist un anhule wilst. Fon nuu an, wat’s duu saie däist in dës dün bauk, kan dij helpe dit oiwerståe.

Wat kan dij helpe anhule rooke?

“Ain stark wile häwe taum anhule rooke is dat haupt taum anhule krijge.” - Stop Smoking Now! (Air bauk up englisch)

WEN’S DUU anhule wilst rooke must wënsig air stark wile häwe taum anhule. Wosoo kast duu dat måke? Sai wat fon gaure daile krijgst duu wen’s duu anhule däist rooke.

Duu däist gild spåre. In wek stele ain mass cigare rooke upe dag kan sër feel dólares upe jår koste. “Ik wüüst ni wofeel gild ik forspeele däir mit cigare.” - Gyanu fon Nepal.

Dijn leewend wart beeter. Regina fon África do Sul hät soo sägt: “Mij leewend is feel beeter woore as ik anhule häw rooke un wart ümer beeter.” Wen air mësch anhule däit rooke, dai däit ain beeter gesmak forneeme, däit dai daile beeter rüüke, mëstümer krijgt mër lust taum dai daile måke un däit uk beeter uutsaie.

Duu däist gesuuner ware. “Anhule rooke däit glijk sër mithelpe dai gesundhët fon kërls, fruuges, dai wat jong sin un uk dai wat uld sin.” - Centros de Controle e Prevenção de Doenças, fon Estados Unidos.

Duu warst ni mër eskrav sin fon dai cigare. Henning fon Dinamarca hät soo sägt: “Ik häw anhule rooke weegen ik wul ni mër dat dai cigare mij oiwerhand neeme däir. Ik wul mijn aigen körper komandijre.”

Tau dijn familg un dai wat’s duu lijbe däist, is dat uk gaud. Rooke, däit dai lüür wat üm dij sin, schåre. Dokters häwe ruuterfuune dat jërer jår, miljone wat t’hoop sin mit der lüür wat rooke, daue doodblijwe weegen sai häwe der krääwt ane lung kreege un uk härts krankhëte.” - Sociedade Americana do Câncer.

Duu kast God gefale. “Laiwe lüür, . . .dat wij oos rëgen låte fon al daile wat oos körper drekig mökt.” (2 Coríntios 7:1) “Daut juuch körper anbaire tau God, up ain moor wat hai anneeme däit, leewig un hailig.” (Romanos 12:1)

“Nåheer dat ik forståe häw dat God ni anneeme däit dat wij oose körper drekig måke, häw ik uutsöcht anhule rooke.” - Sylvia fon Espanha.

Åwer, mëst mål bloos wilens sin, is ni naug. Kan sin dat wij bruuke daue dat andrer oos helpe, soo as oos familg un oos amigos. Wat koine sai måke?

Suik hülp

“Air kan gewine air wat alaine is, åwer twai t’hoop koine uuthule dai wat slechte daile mökt.” (Eclesiastes 4:12)

WEN wij hülp krijge fon andrer lüür is lichte taum aine faind gewine. Hät nischt sägen wee urer wat dat is. Den, wen’s duu anhule wilst rooke is gaud hülp forlange tau dijn familg un fründ wat wirklig dij helpe wile un wat geduld mit dij häwe daue.

Kast lüür suike wat uk anhule häwe rooke weegen sai koine dij forståe un dij helpe. Air kërl fon Dinamarca, wat Torben hit un Jësus någåe däit, hät sägt: “Dai hülp fon dai andrer is dat haupt wääst tau mij.” Abraham wat in Índia wåne däit, hät sreewe: “Dai wår lijb wat mijn familg un dai bruirers un swesters fon gemaind häwe mij hulpe anhule.” Öftens is dës hülp ni naug.

Air kërl wat Bhagwandas hait, sägt: “Ik häw 27 jårelang rookt. Åwer, nåheer dat ik lërt hät dat dai Bijbel säge däit oiwer slechte moors, häw ik uutsöcht anhule rooke. Häw mij anstrengt taum wënig rooken un uk mijn fründschaft ümtuusche. Ik häw hülp fon dokters söcht. Gåe nischt hät hulpe. Dun, aine åwends häwe ik uutm härts tau Jehovaa God bert un häw em birt dat hai mij helpe schul anhule rooke. Dun, häw ik dat wirklig måkt kreege.”

Air dail wat nöörg is, is dij trechtmåke taum dai slime daile wat nog kåme koine. Wat fon sin dai? Wiman’s saie.

[TÅFEL]

MUST DUU DAT MELICIN BENUTSE?

Melicin wat helpe dai cigare låte, soo as dai nicotina blad anbake, giwt feel gild tau dai wat dat måke. Åwer, airer dat’s duu melicin benutse däist, dau dij dës daile fråge:

Wosoo kan dai melicin dij mithelpe? Dai wat säge dat gaud is melicin inneeme, säge dat dai mësch ni soo feel slechte daile forneeme däit ine körper wen dai anhule wil rooke. Åwer, ni ale maine dat dës melicin wirklig mithelpe däit.

Kan dat gefärlig sin? Wek melicin koine måke dat dai mësch sich sër slecht befijne däit, dai kan düüschware, åne lust un sogår denke sich doodmåke.

Wat fon anerd dail kast duu den måke? In air upsuiken wat måkt woore is, bijnå 90 porcent fon dai lüür wat anhule häwe kreege rooke, häwe dat mit ais måkt, ån melicin.

Wait wat’s duu doirsete kast

“Ik häw wut anhule ane rooke, weegen mij klairkind wäir klain geboore. Ik har ain placa henmåkt in mij huus woo ståe däir: Daut ni rooke! Bloos ain stuun nåheer hät mij dat soo’n groot lust geewt taum rooke, ik häw ain cigare anstike müst taum rooke.” - Yoshimitsu fon Japão.

DAT wat passijrt is mit dës kërl wijst dat ni sër licht is anhule rooke. Dai dokters häwe ruuterfuune dat bijnå 90 porcent fon dai wat anhule häwe ane rooke un häwe werer ain mål rookt, den häwe sai ni mër anhule kreege. Den, wen’s duu anhule wilst ane rooke bruukst duu dij trecht måke taum dai slimhët wat kåme daue, den wart lichte anhule rooke. Wat fon slimhët sin dai?

Ain groot lust taum rooke: Dës lust wat stärke 3 dåg nådem dat’s duu anhule häst ane rooke, un 2 weeke nåheer wart dat wënige. Air mësch wat anhule hät an rooke däit soo säge: “Dai lust kümt un gäit weg.” Jåre nåheer, kan sin dat mit ais dat werer lust giwt, wen dat werer passijre däit dau ni rooke, dau 5 minute luure un dai lust gäit forbij!

Andrer daile wat’s duu forneeme kast: Glijk dat dai mësch anhule hät ane rooke wart dai sër släiprig, kan unruig blijwe un fet ware. Em sijn körper kan uk joike un wai, sër swaite, hauste, dai kan lustig ware un glijk nåheer åne lust, åne geduld, wüütend ware un sogår sich sër traurig befijne. Dai mëste daile daue forbij gåe in 4 bet 6 weeke.

Doir dës tijdlang woo dat slim is, duu kast wek daile måke wat dij helpe koine:

● Slåp mër.

● Dau feel wåter drinke urer suco. Dau gaure daile eete for dijn gesundhët.

● Dau dijne körper bits beweege.

● Dau hoog luft håle un denk dat dijn lung gans ful luft wart.

Daile wat dij werer lust giwt taum rooke: Kan sin dat’s duu wek daile måke däirst solang as duu rooke däirst, soo as wat drinke. Nuu dat’s duu anhule wilst rooke, dau dës daile rasch drinke, spåre hen, duu kast werer drinke wat dij airst gefale däir åne angst taum werer rooke.

Dij körper bruukt ni mër dai cigar, åwer duu kast nog lust häwe taum rooke wen’s duu wek daile måke däist. Torben hät sägt: “Ik häw 19 jår anhule ane rooke, åwer wen ik kafe drinke dau, den giwt dat nog lust taum werer rooke.” Åwer, gans sicher, mitm tijd däit dat ni soo oft passijre.

Is aners wen dai mësch bijr, snaps urer anerd gedränk drinke däit, solang as dai rooke däit. Doir dai tijd lang woo duu anhule däist ane rooke, kan uk nöörg sin ain tijd lang anhule ane drinke un ni hengåe up ain stel wat taum drinken kööpe. Feel daue werer rooke weegen dat wat sai drinke. Woweegen däit dit passijre?

● Bloos ain klain bits gedränk giwt werer lust taum rooke.

● Mëst ümer däit dat passijre wen dai lüür ale t’hoop sin taum drinke, den daue sai uk rooke.

● Wen sai drinke daue, daue sai daile måke wat ni måke däire wen sai ni drunke hare un daue uk ni gaure uutsuiken måke. Is wirklig wår dat wat dai Bijbel sägt: ‘dai wijn nimt dai lust weg taum måken wat richtig is.’ (Oseias 4:11)

Lüür womit duu ümgang häst: Suik gaud uut mit wem duu t’hoop gäist. Forsuik wijdaf blijwe fon dai wat cigare rooke urer dai wat dij ain anbaire koine. Blijw uk wijdaf fon dai wat dij uutspote daue un dij forstööre daue anhule rooke.

Woo’s duu dij befijnst kan dij forstööre: In ain upsuiken mër as dai hälwte lüür wat al anhule hare rooke, häwe werer anfånge bits nåheer as sai unruig urer wüütend woore sin. Wen air dail wat’s duu forneeme däist, måke däit dat’s duu werer rooke wilst, dau anerd dail måke soo as: wåter drinke, air sukerstair suuge urer bits gåe. Forsuik tau God beere un wek stüke fone Bijbel leese taum gaure gedanke häwe. (Salmo 19:14)

Låt dij ni inreere mit forkërd gedanke

● Ais taurooke däit mij ni schåre.

Wårhët: Wen’s duu bloos ais taurooke däist, dat kan dij groot wile geewe taum werer rooke un den krijgst duu ni anhule.

● Rooke helpt mij ruig befijne.

Wårhët: Upsuiken wijse dat wen dai mësch rooke däit, wart dai nog unruige. Wen dai mësch anhült rooke, dai däit sich slecht befijne un wen dai ais taurooke däit, süüt soo uut dat dai ruig bleewe is dårmit, åwer dat is ni wår.

● Ik dau al feel jåre lang rooke.

Wårhët: Wen’s duu ni glööwe däist dat’s duu anhule krijgst rooke, wart nog slime anhule. Dai Bijbel sägt: “Wen’s duu forsocht ware däist in dai swår tijd, den, dijn kraft wart wënig.” (Provérbios 24:10) Den, denk ni dat’s duu dat ni måkt krijgst. Dai mësch wat ërlig anhule wil rooke un någåe däit dai formånen wat in dës dün bauk in sin, dai krijgt anhule.

● Ik dau ni uuthule åne rooken blijwe.

Wårhët: Is wår dat’s duu feel slechte daile forneeme kast wen’s duu anhule däist rooke. Åwer in pår weeke däit dat wënige ware. Den, dau ni nålåte! Wen månate urer jåre nåheer duu nog dai wile häst taum rooken, dat däit foirgåe, kan sin, in pår minute. Duu dörst bloos ni dai cigare anstike.

● Ik häw ain krankhët soo as depressão.

Wårhët: Wen’s duu depressão häst urer ain anerd krankhët soo as dës, forlang taum dai dokter dij helpe anhule rooke. Dai dokter kan dai melicin wat’s duu inneeme däist ümtuusche, dat’s duu dij beeter drögt krijgst wen’s duu dij slecht befijne däist taum anhule rooke un uk dat dijn krankhët ni slime wart.

● Wen ik as ais werer rooke dau, dau ik denke dat nij ais anhule krijg rooke.

Wårhët: Wen’s duu as werer rooke däist, dau ni nålåte. Dat passijrt mit feel lüür, dau dij wijrer anstrenge dårtau. Ais rooke bedüürt ni dat’s duu ni anhule krijgst rooke. Mitm tijd krijgst duu dat oiwerståe wen’s duu foirwärtsgäist!

Romualdo, air kërl wat 26 jåre rookt hät un al 30 jåre anhule hät, hät sägt: “Ik kan gåe ni denke wofeel mål as ik anhule häw rooke un werer anfånge häw. Jërer mål as dat passijre däir, däir ik mij sër slecht befijne soo as wen ik kain wërd har. As ik mij innåme häw ik wul ain gaur ümgang mit Jehovaa häwe, häw ik feel måls tau em beert un em hülp forlangt un dun häw ik anhule kreege rooke.”

In dai lätst stük wat wij oiwer fortele daue, daue wij nog wek daile saie wat dij helpe daue anhule rooke un nog soo fröölig sin.

[Tåfel/Bijler]

JËRER SORT CIGAR DÄIT SCHÅRE

Dai fum kan up feel årts benutst ware. Wek daile wat fone fum måkt ware, ware forköft sogår in stele woo gesund eeten forköft wart un woo melicin wat fone plante kåme forköft wart. Åwer, dai Organização Mundial da Saúde sägt dat “al sort fum däit dai lüür sër schåre.” Feel lüür blijwe dood weegen krankhëte wat fone fum kåme, soo as: krääwt urer câncer un krankhëte in härts. Dat fum däit sogår dat klairkind schåre, wen dai fruug rooke däit, solang as sai der kind luure däit. Wosoo wart dai fum mëst ümer benutst?

Bidis: Dës klain sort cigare ware mit dai häin inrult un ware mëst ümer ine Ásia benutst. In dës sort cigare sin mër daile wat schåre daue as in dai andrer, soo as: alcatrão, nicotina un monóxido de carbono.

Charutos: Sin fum bläärer wat inrult ware mitm hail fum blad. Weegen dai moor woo dai charuto måkt wart, dai körper krijgt nicotina doir dai muul, lijkerst dat dai charuto ni brent.

Cigare mit cravo urer kreteks: Dës sort cigare hät 60 porcent fum un 40 porcent cravo da Índia. In dës sort cigare sin mër daile wat schåre daue as in dai andrer, soo as: alcatrão, nicotina un monóxido de carbono.

Pijpe: Pijp rooke däit schåre soo as dai cigare, weegen kan uk krääwt urer câncer un andrer krankhëte bringe.

Fum ån rook: Dit kan sin: fum taum kooge, taum rüüke un gutkha (ain sort fum wat benutst wart in Ásia). Lijkerst wen dat bloos koogt wart, dai nicotina wat in fum is däit grår soo schåre as dai andrer cigare mit rook.

Wåter pijpe soo as narguilés un andrer: Dårmit, gäit dai rook doir dai wåter airer dat inhålt wart. Åwer dat mökt ni dat dës sort fum ni schåre däit, weegen koine in dai lung, daile rinerbringe wat krääwt geewe däit.

[Tåfel/Bijler]

WOO AINE HELPE ANHULE ROOKE?

● Säg ni wat slechtes. Der mësch låwe is beeter as gnure. Duu kast soo säge: “Dau ni nålåte! Duu krijgst dat oiwerståe” un ni soo säge: “Në, ik main duu häst dij ni naug anstrengt.”

● Wäs forgeewig. Mitm tijd, air mësch wat anhule wil rooke kan grof un wüütend ware. Måk dij best taum dat forgeewe. Säg gaur wöör soo as: “Ik wait dat dat ni licht is, åwer ik dau mij frööge dat’s duu dij anstrenge däist.” Dau ni ais soo säge: “Duu wäirst beeter as duu rooke däirst!”

● Wäs air gaur fründ. Dai Bijbel sägt: “Dai wår amigo däit lijbe in al tijd un wart air braurer ine nood tijd.” (Provérbios 17:17) Wäs ümer geduldig un lijb mit der mësch wat sich anstrenge däit anhule rooke, hät nischt sägen wen dai mësch ni fröölig is.

Duu krijgst anhule!

NUU is tijd taum ‘koråschlig sin un anfänge.’ (1 Crônicas 28:10) Wat fon andrer daile kast duu måke taum anhule rooke?

Mark dij aine dag an. Dai Departamento de Saúde e Serviços Humanos, fon Estados Unidos, däit formåne dat’s duu ni låte schast mër as 2 weeke nåheer dat’s duu wilens bleewe büst anhule rooke. Soo däit dijn lust taum anhule ni swak ware. Mark aine dag an in dijn kålener un dau dijn amigos säge dat’s duu anhule wilst rooke un dau ni upschupse, lijkerst dat wek daile aners ware.

Måk aine “setel taum ni rooke.” Srijw dår ruper daile wat dij helpe koine, soo as:

● Woweegen wilst duu anhule rooke

● Srijw an, dai telefon numer fon dai lüür wat dij helpe koine wen’s duu lust krijgst taum rooke

● Wek bijbelsprüüch wat dij helpe koine anhule rooke, soo as Gálatas 5:22 un 23

Dau dëse setel ümer mitneeme mit dij un lees dai wen’s duu lust krijgst taum rooke un lijkerst wen’s duu al anhule häst rooke, dau dai öftens leese.

Dau aners måke ales wat’s duu måke däirst wat besägen hät mitm rooken. Airer as dai dag wat’s duu anmarkt häst taum anhule, dau aners måke ales wat’s duu gewoont büst un wat tau dauen hät mitm rooken. Wen’s duu morgens, glijk as duu upstäist, rooke däirst, måk dat bloos 1 urer 2 stuun nåheer. Wen’s duu rooke däirst solang as duu eete däirst urer glijk nåheer, dau dat ni mër måke. Gåe ni hen nam stele woo dai lüür rooke. Un wen’s duu alaine büst, dau feel måls säge: “Në, dankeschöön. Ik häw anhule rooke.” Dës daile daue dij helpe anhule rooke in dai dag wat’s duu anmarkt häst un nog, daue uk dij andenke helpe dat bald duu ni mër rooke däist.

Dau dij inrichte taum anhule. Airer as dai dag ranerkümt wat’s duu uutsöcht häst taum anhule rooke, häw wek daile t’huus wat dij helpe koine, soo as: cenoura stüken, sukerstain, ërnoite urer ërboone un soo wijrer. Sägt tau dijn fründe dai dag wat’s duu anhule däist rooke un wosoo sai dij helpe koine. Is gaud uk wegbringe daile wat besägen hät mit cigar, wat’s duu t’huus häst, ine tasch, ine arbëd un in dijne auto urer wåge. Dit måke is gaud, weegen is licht ain cigar neeme fone schuuwlår as ain forlange taum air fründ urer dai kööpe. Uk dau bijblijwe God sijn hülp forlange. Nåheer dat’s duu anhule häst ane rooke, dau nog mër hülp for God forlange taum ni werer rooke. (Lucas 11:13)

Sër feel lüür häwe anhule kreege rooke, duu krijgst dat uk måkt. Duu warst gesund un frai sin!

[BIJLD]

Dau dëse setel taum ni rooke ümer mitneeme mit dij un lees dai feel måls upe dag