Owe shi tseya tuu?
Omolwashike omugwayo ngoka Maria a li a longitha gwa li gwondilo noonkondo?
Omasiku omashona manga Jesus inaa sa, Maria omumwayina gwaLasarus okwa li e ya “e na ohanga yu udha omugwayo gwondilo, gwonardilela” e te gu tile komutse gwaJesus. (Markus 14:3-5; Mateus 26:6, 7; Johannes 12:3-5) Evaangeli lyaMarkus nolyaJohannes otaga ti kutya omugwayo nguka ogwa li gu na ongushu yiimaliwa oondenari omathele gatatu, mbyoka ya li ya gwana okufuta omuniilonga omumvo aguhe.
Mbela omugwayo nguka gwondilo ogwa zile peni? Omugwayo gwonardi ngoka gwa popiwa mOmbiimbeli ogwa longwa mokameno kezimba ewanawa hoka haka mene moondundu dhaHimalaya. Olundji onardi ndjoka yondilo oya li hayi haulwa mumwe nomigwayo dhiifundja. Ihe Markus naJohannes ayehe oya popya kutya omugwayo ogwa li “gwonardilela.” Molwaashoka omugwayo nguka ogwa li gwondilo noonkondo, otashi vulika gwa li gwa za kokule koIndia.
Omolwashike Markus a ti kutya Maria “okwa tatula ohanga”? (KB) Ohanga yomugwayo olundji oya li hayi longwa nokathingo okashona hoka ka li haka siikilwa nawa opo ezimba ewanawa kaali pite mo. Alan Millard membo lye Discoveries From the Time of Jesus okwa ti: “Oshi li oshipu okumona kutya omolwashike omukiintu ngoka a tuntukwa a li a tatula [othingo yokakende] e te etha omagadhi agehe ga pite nopwaahe na oku ka kwata komulungu.” Shika osho sha li sha ningitha ‘ezimba ewanawa lyomugwayo li udhithe egumbo alihe.’ (Johannes 12:3) Oga li shili omagano gondilo noonkondo, ihe oga li ge eleka. Omolwashike mbela? Omagano ge oga li taga ulike kutya okwa pandula Jesus sho opo owala a li a yumudha omumwayina Lasarus.—Johannes 11:32-45.
Mbela opwa li pu na iilando iyali hayi ithanwa Jeriko?
Mateus, Markus naLukas ayehe oya popya kombinga yoshikumithalonga shokwaaludha shoka sha li sha ningilwa popepi naJeriko. (Mateus 20:29-34; Markus 10:46-52; Lukas 18:35-43) Mateus naMarkus oya ti kutya oshikumithalonga shoka Jesus okwa li e shi ningi sho ta ‘zi’ muJeriko. Ihe Lukas okwa ti kutya osha ningwa sho Jesus a li e ‘ya popepi’ naJeriko.
Mbela sho Jesus a li kombanda yevi opwa li pu na iilando iyali hayi ithanwa Jeriko? Embo lyedhina Bible Then & Now otali ti: “Pethimbo sho Jesus a li kombanda yevi Jeriko osha li sha tungululwa uule wokilometa 1,6 kuumbugantu woshilando shoka oshikulu. Herodes Omunene okwa li a tungu ko ombala ye yokukala pethimbo lyokufu.” Shika osha kolekwa kembo lyedhina Archaeology and Bible History ndyoka tali ti: “Pethimbo lyaJesus, Jeriko osha li oshilando sha tungwa paali. . . . Oshilandopangelo oshikulu shaJuda osha li uule wokilometa 1,6 lwaampono okuza poshilando shaRoma.”
Otashi vulika Jesus a li a longo oshikumithalonga shoka manga a li ta zi moshilandopangelo shaJuda u uka koshilando shaRoma nenge tashi vulika a li ta zi koshilando shaRoma u uka koshilando shaJuda. Osha yela kutya okutseya onkalo ndjoka ya li po pethimbo sho ehokololo tali nyolwa otashi vulu oku tu kwathela tu uve ko omahokololo ngoka ga fa taga kondjithathana.
[Ethano pepandja 10]
Ohanga yomugwayo
[Onzo yethano]
© Réunion des Musées Nationaux/Art Resource, NY