Kala ho popi oshili

“Efeni oipupulu, popyeni oshili keshe tuu namukwao.” — EF. 4:25.

1, 2. Ovanhu vahapu ohava tale ko ngahelipi oshili?

OVANHU ova kala tava tu eemhata oule womido kutya kape na lela omunhu ta dulu okukala omunashili. Omutoti woitevo Omugreka wedina Alcaeus womefelemudo etihamano K.O.P., okwa ti: “Momaviinyu omu na oshili.” Eendjovo odo otadi ulike kutya omunhu oha popi ashike oshili ngeenge a nwa omaviinyu mahapu noku na ehalo okupopya. Omupangeli waRoma womefelemudo lotete, Pontius Pilatus, naye okwa li a ulika kutya oku na etaleko la puka li na sha noshili eshi a li a pula Jesus a limbililwa a ti: “Oshili oshike?” — Joh. 18:38.

² Ovanhu vahapu kunena ove na omataleko a yoolokafana e na sha noshili. Vahapu ohava ti kutya oshitya “oshili” oshi na omaityo mahapu ile kutya ovanhu ohava tale ko oshili meenghedi da yoolokafana. Vamwe ohava popi ashike oshili ngeenge osho tava popi itashi va twala moupyakadi. Embo limwe li na oshipalanyole Efimano lOkupopya Oipupulu ola ti: “Okupopya oshili oku li oshinima sha denga mbada, ndele ovanhu ihava popi oshili ngeenge ove li monghalo tai pula omwenyo ile efyo. Kave na ehoololo lela; ove na ashike okupopya oipupulu opo va xupe.”

3. Omolwashike Jesus e li oshihopaenenwa sha denga mbada mokupopya oshili?

³ Ovahongwa vaKristus ove na etaleko li na sha noshili la yooloka ko kwaasho sha popiwa moutendo va tetekela. Jesus naye oku na etaleko loshili la yooloka ko kwaalo la popiwa moutendo va tetekela. Okwa li ha popi alushe oshili. Ovatondi vaye navo ova li va dimina va ti: “Omuhongi, otu shi shii, Oove omunashili, nondjila yaKalunga oto i longo shili.” (Mat. 22:16) Sha faafana, Ovakriste vashili kunena ohava hopaenene oshihopaenenwa shaJesus. Ihava ongaonga okupopya oshili. Ova twa kumwe filufilu nekumaido olo omuyapostoli Paulus a li a pa Ovakriste vakwao a ti: “Efeni oipupulu, popyeni oshili keshe tuu namukwao.” (Ef. 4:25) Natu ka konakoneni oitwa itatu oyo i li meendjovo daPaulus. Shotete, oovakwetu ovo oolyelye? Oshitivali, okupopya oshili osha hala okutya shike? Oshititatu, ongahelipi hatu dulu okutula moilonga eendjovo odo mokukalamwenyo kwetu kwakeshe efiku?

Oovakwetu ovo oolyelye?

4. Mepingafano novawiliki Ovajuda vomefelemudo lotete, Jesus okwa li a ulika ngahelipi kutya oku na etaleko la fa laJehova shi na sha naavo ve li oovakwetu?

⁴ Mefelemudo lotete O.P., ovawiliki vamwe Ovajuda ova li va honga ovanhu kutya Ovajuda vakwao ile ookaume kavo kopofingo ovo ashike va wana okwiifanwa “oovakwao.” Jesus okwa li a hopaenena Xe filufilu nokwa li ha tale ko oinima ngaashi Xe he i tale ko. (Joh. 14:9) Shididilikwedi, Jesus okwa li a ulikila ovahongwa vaye kutya Kalunga ina hokwa omuhoko umwe ile oshiwana shimwe komesho yashikwao. (Joh. 4:5-26) Kakele kaasho, omhepo iyapuki oya li ya hololela omuyapostoli Petrus kutya “Kalunga iha tale omunhu kombada. Ndele moshiwana keshe, keshe ou he mu tila ndee ta diinine ouyuki, ote mu wapalele.” (Oil. 10:28, 34, 35) Onghee hano, otu na okutala ko ovanhu aveshe ve li oovakwetu, nokukala nokuli tu hole naavo tava monika va fa vehe tu hole. — Mat. 5:43-45.

5. Okulombwelafana oshili novanhu vakwetu osha hala okutya shike?

⁵ Paulus okwa li a hala okutya shike eshi a ti kutya natu kale hatu lombwelafana oshili novanhu vakwetu? Okupopya oshili okwa kwatela mo okulombwela vamwe ouyelele nopehe na oku va kotokela ile oku va ninga oinheya. Ovakriste vashili ihava pengifa oshili ile va popye oipupulu nelalakano lokupukifa vamwe. Ove ‘tonde owii nohava dame ouwa.’ (Rom. 12:9, yelekanifa OB-1986.) Opo tu hopaenene “Kalunga koshili,” otu na okuninga eenghendabala tu kale ovanashili moinima aishe. (Eps. 15:1, 2; 31:5, NW) Ngeenge otwa kala hatu longifa eendjovo da hoololekeka, ohatu ka dula nokuli okuungaunga nelungi neenghalo dififohoni nopehe na okupopya oipupulu. — Lesha Ovakolossi 3:9, 10.

6, 7. (a) Okupopya oshili mbela osha hala kutya otu na okuyandja ouyelele kukeshe oo te tu pula nokuli noinima yopaumwene? Shi yelifa. (b) Oolyelye twa pumbwa okukala twe lineekela noku va lombwela oshili?

⁶ Okupopya oshili mbela osha hala okutya otu na okuyandja ouyelele aushe u na sha noshinima shonhumba osho tu shii kukeshe oo te tu pula? Hasho naanaa. Eshi Jesus a li kombada yedu, okwa li a ulika kutya ovanhu vamwe inava wana okupewa omanyamukulo sha yukilila ile okupewa ouyelele wonhumba. Eshi ovawiliki vomalongelokalunga ovanaihelele va li va pula Jesus kutya omadidiliko noikumwifilonga oyo a li ha longo ohe i longo keenghono nokepangelo lalyelye, okwa li e va nyamukula a ti: “Onda hala oku mu pula sha, lombweleni nge, opo naame handi mu lombwele, okepangelo lilipi handi longo ei.” Eshi ovanongo vomishangwa novakulunhu va li inava hala okunyamukula, Jesus okwa ti: “Naame itandi mu lombwele okepangelo lilipi handi longo ei.” (Mark. 11:27-33) Jesus ka li e udite e na oshinakuwanifwa shokunyamukula epulo lavo mokutala koilonga yavo ii nosho yo kokuheneitavelo kwavo. (Mat. 12:10-13; 23:27, 28) Sha faafana kunena, oshiwana shaJehova osha pumbwa okuhenuka ovashunimonima nosho yo ovakolokoshi ovo hava longifa oukengeleledi ile ekotokelo omolwomalalakano okulihola mwene. — Mat. 10:16; Ef. 4:14.

⁷ Paulus naye okwa li a ulika kutya ovanhu vamwe otashi dulika va kale inava wana okulombwelwa ouyelele we lixwa po. Okwa ti kutya ‘ovapopyaani naavo have litula moinima yovanhu otava popi eendjovo dihe shi okupopiwa.’ (1 Tim. 5:13) Ovo have lidopo moinima yovanhu ile ovo itava dulu okulineekelelwa oiholekwa otashi dulika va mone kutya ovanhu vamwe inava hala oku va lombwela oinima yavo yopaumwene. Oshi li pandunge okupwilikina komayele aPaulus a nwefwa mo, oo taa ti: ‘Kaleni mwe limwenenena nokulonga oilonga yeni.’ (1 Tes. 4:11, yelekanifa NW.) Ndele omafimbo amwe otashi dulika ovakulunhuongalo va kale va pumbwa okupula vamwe omapulo e na sha noinima yopaumwene opo va dule okuwanifa po oinakuwanifwa yavo. Okupopya oshili nokulongela kumwe novakulunhuongalo peemhito da tya ngaho oshi li ekwafo linene kuvo notashi pandulwa neenghono. — 1 Pet. 5:2.

Natu kaleni hatu popi oshili momaukwaneumbo

8. Ongahelipi okupopya oshili taku dulu okukwafela oilyo youkwaneumbo i kale i na ekwatafano liwa?

⁸ Luhapu ohatu kala tu na ekwatafano lopofingo noilyo yomaukwaneumbo etu. Ndele opo tu kaleke po ekwatafano olo, osha fimanenena okukala hatu lombwelafana oshili. Omaupyakadi mahapu nosho yo okuhaudafana oko haku holoka po momaukwaneumbo otaku dulu okuninipikwa ile okukandulwa po ngeenge oilyo yomaukwaneumbo oya kala hai kundafana ya manguluka, tai lombwelafana oshili notai popi nombili. Pashihopaenenwa, ngeenge twa ninga epuko mbela ohatu ongaonga okulombwela ookaume ketu kopahombo, ounona vetu ile oilyo ikwao youkwaneumbo kutya otwa ninga epuko? Okuyandja ombili tashi di komutima otashi xumifa komesho ombili noukumwe moukwaneumbo. — Lesha 1 Petrus 3:8-10.

9. Omolwashike okupopya oshili itashi ti kutya otu na okupopya tuhe na elungi ile itatu yavala?

⁹ Okupopya oshili inashi hala okutya otu na okukala ihatu yavala notuhe na elungi. Ngeenge omunhu ota popi oshili ndele ita yavelele, ovanhu itava ka kala va hokwa osho ta popi. Paulus okwa ti: “Onya keshe, ekeshuko nehandu, efulakato netukano, owii keshe nau kale kokule nanye. Ndelenee kalafaneni mu noukaume nokufilafana onghenda nokudiminafana po omatimba, ngaashi Kalunga e mu dimina po muKristus.” (Ef. 4:31, 32) Ngeenge otwa kala hatu popi nonghenda nonefimaneko, osho hatu popi otashi ka kala shi na eityo notashi ka ulika kutya otwa fimaneka ovanhu ovo hatu popi navo. — Mat. 23:12.

Natu kaleni hatu popi oshili moinima oyo ya pamba eongalo

10. Ovakulunhuongalo Ovakriste otava dulu okulihonga shike moshihopaenenwa shaJesus sha denga mbada shokupopya oshili?

¹⁰ Jesus okwa li ha popi novahongwa vaye monghedi i li paunafangwa, ta popi oshili. Omayele aye okwa li alushe haa kala pahole, noka li ha hekula oshili opo a hafife ovapwilikini vaye. (Joh. 15:9-12) Pashihopaenenwa, eshi ovayapostoli vaye va li hava kala tava tu eemhata kutya olyelye munene mokati kavo, Jesus okwa li e va kwafela nelididimiko nopehe na oku va mbebeleka va ude ko kutya omolwashike va pumbwa okukala ovalininipiki. (Mark. 9:33-37; Luk. 9:46-48; 22:24-27; Joh. 13:14) Sha faafana, nonande ovakulunhuongalo Ovakriste ove na okupopila ouyuki tave shi ningi nouladi, kave na okupangela oufita waKalunga. (Mark. 10:42-44) Ove na okuhopaenena Kristus ‘mokukala noukaume nokukala nonghenda’ eshi tava ungaunga navamwe.

11. Ohole yokuhola ovamwatate otai ke tu linyengifa tu longife ngahelipi elaka letu?

¹¹ Ngeenge otwa kala hatu lombwele ovamwatate oshili twa manguluka, hatu shi ningi nelungi, ohatu ka dula okupopya omaliudo etu nopehe na oku va nyemateka. Inatu hala elaka letu li kale ngaashi “oshikululifo sha upikwa,” moku li longifa hatu tete vamwe moku va ula omalaka mai. (Eps. 52:4; Omayel. 12:18) Ohole yokuhola ovamwatate otai ke tu linyengifa ‘tu kelele elaka letu liha popye owii, nomilungu detu diha popye oipupulu.’ (Eps. 34:14) Kungaho, ohatu ka fimanekifa Kalunga nohatu ka xumifa komesho oukumwe meongalo.

12. Onaini omunhu oo a popya oipupulu ta dulu okukatukilwa onghatu yopamhangu? Shi yelifa.

¹² Ovakulunhuongalo ohava longo noudiinini opo va amene eongalo kwaavo hava popi oipupulu inyanyalifi. (Lesha Jakob 3:14-16.) Ovanhu ohava popi oipupulu ya tya ngaho nelalakano lokweehameka umwe, oku mu ningifa a hangwe koupyakadi wonhumba ile a kale ta mono oixuna. Okupopya oipupulu okwa kwatela mo shihapu shihe fi ashike okupopya oinima ihe fi yoshili, okupengifa ile okuwedela. Okupopya oipupulu kwoludi keshe okwa puka, ndele nande ongaho, haipupulu aishe i na okukatukilwa onghatu yopamhangu. Onghee hano, ovakulunhuongalo ova pumbwa okukala ve na ondjele nokulongifa eendunge dokuyoolola opo va shilipaleke ngeenge omunhu oo a popya oipupulu oku na ondjikilile yokupopya oipupulu inyanyalifi nokwa pumbwa okukatukilwa onghatu yopamhangu, ile pamwe omunhu a tya ngaho okwa pumbwa ashike okupewa ekumaido lopahole okudja mOmishangwa nopehe na oku mu mbebeleka.

Natu kaleni hatu popi oshili moinima i na sha neengeshefa

13, 14. (a) Ovanhu vamwe ohava ulike ngahelipi kutya kave li ovanashili kovayandji voilonga vavo? (b) Okukala ovanashili koilonga ohaku eta oidjemo iwa ilipi?

¹³ Otu li mounyuni omo ovanhu vahapu hava popi oipupulu, nomolwaasho otashi dulu okukala shidjuu okukondjifa eamo lokulombwela omuyandji woilonga oipupulu. Ovanhu vahapu ngeenge tava yadeke eefoloma domaindilo oilonga, ohava kendabala okupopya oipupulu. Pashihopaenenwa, otashi dulika va wedele ouyelele u na sha nowino wavo ile nehongo lavo opo va dule okumona oilonga iwa ile oyo hai futu nawa. Kakele kaasho, ovanailonga vahapu ohave liningifa va fa tava longo, ndele paulelalela ohava kala ashike tava ningi oinima yavo yopaumwene, nonande osho oshi li omhinge neemhango dofeema omo hava longo. Otashi dulika va kale tava lesha omauyelele inaa pamba oilonga, tava denge eengodi di na sha noinima yopaumwene, tava tumu omatumwalaka keengodi ile keekombiyuta ile tava talaatala ko-Internet.

¹⁴ Ovakriste vashili ove shii kutya okukala ovayuki ile okupopya oshili kashi li ehoololo. (Lesha Omayeletumbulo 6:16-19.) Paulus okwa ti: ‘Otwa hala okweenda pauyuki moinima aishe.’ (Heb. 13:18, yelekanifa OB-1954.) Onghee hano, Ovakriste ohava longo eevili de lixwa po odo va ufilwa okulonga, vaha nyokome ovayandji voilonga. (Ef. 6:5-8) Ngeenge otwa kala ovanailonga hava longo noudiinini, ohatu ka fimanekifa yo Tate yetu womeulu. (1 Pet. 2:12) Pashihopaenenwa, omuyandji woilonga waRoberto, muSpain, okwa li e mu pandula omolwokukala e li omunailonga omunashili nomudiinini. Oshidjemo, omolwelihumbato liwa laRoberto, ofeema oyo oya li natango ya kuta ovanailonga vamwe vEendombwedi. Eendombwedi odo nado oda li hadi longo noudiinini. Momukokomoko womido, Roberto okwa li a dula okumonena ovamwatate 23 oilonga nosho yo ovakonakonimbibeli 8.

15. Omunangeshefa Omukriste oku na okuulika ngahelipi kutya oha popi oshili?

¹⁵ Ngeenge otu na ongeshefa yopaumwene, mbela otu li ngoo ovanashili moinima yetu aishe i na sha nongeshefa ile pamwe omafimbo amwe ohatu dopa okulombwela oovakwetu oshili? Omunangeshefa Omukriste ke na okupopya oipupulu shi na sha noilandifomwa yaye ile neyakulo lonhumba opo oinima yaye i landwe meendelelo noke na okuyandja ile okutambula ombubo. Otwa hala okuungaunga novanhu vakwetu monghedi omo twa hala va ungaunge nafye. — Omayel. 11:1; Luk. 6:31.

Natu kaleni hatu lombwele ovakwanepangelo oshili

16. (a) Ovakriste ove na okuyandja shike komapangelo? (b) Ovakriste ove na okuyandja shike kuJehova?

¹⁶ Jesus okwa ti: “Osho shomukesari, shi peni omukesari, naasho shaKalunga, shi peni Kalunga.” (Mat. 22:21) Oshike “osho” tu na okuyandja kOmukesari, sha hala okutya, kepangelo? Eshi Jesus a popya eendjovo odo, ova li tava kundafana kombinga yoifendela. Onghee hano, Ovakriste ove na okudulika keemhango doilongo, mwa kwatelwa odo di na sha nokufuta oifendela, opo va kale ve na eliudo la koshoka koshipala shaKalunga nosho yo shovanhu. (Rom. 13:5, 6) Ndele nande ongaho, otwa dimina kutya Jehova oye Omupangeli Munenenene, Kalunga aeke kashili, oo tu hole nomutima wetu aushe, nomwenyo wetu aushe, nomadiladilo etu aeshe nosho yo eenghono detu adishe. (Mark. 12:30; Eh. 4:11) Onghee hano, otu na okudulika kuJehova Kalunga nopehe na omalimbililo. — Lesha Epsalme 86:11, 12.

17. Oshiwana shaJehova ohashi tale ko ngahelipi eyakulo olo hali yandjwa komapangelo?

¹⁷ Moilongo ihapu, ovo ve na omhumbwe ohava pewa opendjela ile omayakulo amwe e lili kepangelo. Inashi puka kOvakriste okutambula ko omayakulo a tya ngaho ngeenge ova wana oku a pewa. Okukala hatu lombwele oovakwetu oshili otashi ke tu kwafela opo tuha yandje omauyelele oipupulu kovanambelewa molwaashi twa hala okupewa eyakulo lonhumba kepangelo.

Okupopya oshili ohaku eta omanangeko noupuna

18-20. Ohatu ka mona omanangeko noupuna elipi ngeenge otwa kala hatu lombwele oovakwetu oshili?

¹⁸ Okupopya oshili ohaku eta omanangeko noupuna mahapu. Ngeenge ohatu popi oshili, ohatu ka kala tu na eliudo la koshoka, olo tali ke tu etela ombili yopamadiladilo nokukala tu na omutima wangungumana. (Omayel. 14:30; Fil. 4:6, 7) Okukala neliudo la koshoka osha fimanenena koshipala shaKalunga. Natango, ngeenge ohatu popi oshili moinima aishe, itatu ka kala twa tila okukwatwa mo kovanhu. — 1 Tim. 5:24.

¹⁹ Natu ka tale vali kenangekonoupuna limwe. Paulus okwa ti: ‘Moinima aishe ohatu liholola ofye ovayakuli vaKalunga, meendjovo doshili.’ (2 Kor. 6:4, 7) Ondombwedi imwe yokuBritania oya li ya tula moilonga eendjovo odo. Eshi ya li tai landifa po otuwa yayo, oya li ya lombwela omunhu umwe oo a li a hala oku i landa po kombinga yoinima aishe oyo i li monghalo iwa nosho yo omapuko oo e li mo, mwa kwatelwa naao itaa dulu okumonika nomesho. Eshi va li va ka shinga otuwa oyo opo oo a hala oku i landa po e i tyutye, omulandi okwa li a pula omumwatate oo ngeenge oku li umwe womEendombwedi daJehova. Mbela omolwashike omulumenhu oo a li a fika pexulifodiladilo olo? Omulumenhu oo okwa li a didilika ounashili womumwatate oo nosho yo eholokepo laye liwa. Eenghundafana odo oda li da pa omumwatate omhito opo a dule okuyandja oundombwedi.

²⁰ Mbela nafye ohatu fimanekifa ngoo Omushiti wetu mokukala ovanashili? Paulus okwa ti: “Otwa efa oinima aishe yohoni yomeholeko, ndele fye ihatu ende nekoto.” (2 Kor. 4:2) Onghee hano, natu ningeni ngaashi hatu dulu opo tu kale hatu lombwele oovakwetu oshili. Ngeenge otwa ningi ngaho, ohatu ka fimanekifa Tate yetu womeulu nosho yo oshiwana shaye.

Oto nyamukula ngahelipi?

• Oovakwetu ovo oolyelye?

• Okulombwelafana oshili novanhu vakwetu osha hala okutya shike?

• Ongahelipi hatu dulu okufimanekifa Kalunga ngeenge otu li ovanashili?

• Okukala ovanashili ohashi eta omanangeko noupuna elipi?

[Efano pepandja 23]

Mbela oho dimine ngoo diva omapuko oye manini?

[Efano pepandja 24]

Mbela oho popi ngoo oshili ngeenge to yadeke eefoloma domaindilo oilonga?