‘Ano uuwindji wuunongo waKalunga ou thike peni!’
“Ano [uuwindji] wuuyamba waKalunga ou thike peni! Uunongo noondunge dhe odha hulila peni! Olye ta vulu okufatulula omatokolo ge? Olye ta vulu okuuva ko oondjila dhe?”—ROM. 11:33.
1. Aakriste ya ninginithwa oye na uuthembahenda uunenenene washike?
UUTHEMBAHENDA uunenenene washike wa li wa pewa monkalamwenyo yoye? Tango otashi vulika wu dhiladhile koshinakugwanithwa shontumba nenge ondondo ndjoka wa li wa pewa. Ihe Aakriste twa ninginithwa otu na uuthembahenda uunenenene wokukala tu na ekwatathano lyopothingo naKalunga awike kashili, Jehova. Shika oshe tu ningitha tu kale twa ‘tseyika kuye.’—1 Kor. 8:3; Gal. 4:9.
2. Omolwashike okutseya Jehova nokukala e tu tseya ku li uuthembahenda uunene?
2 Omolwashike okutseya Jehova nokutseyika kuye ku li uuthembahenda uunene? Hamolwaashoka owala oye Omuntu omunenenene meshito alihe, ihe omolwaashoka wo oku li Omugameni gwaamboka e hole. Omupolofeti Nahum okwa li a nwethwa mo a nyole ta ti: “OMUWA oye omwaanawa; ota gamene aantu ye methimbo lyuudhigu; ota sile oshimpwiyu ayehe mboka ye mu inekela.” (Nah. 1:7; Eps. 1:6) Dhoshili, etegameno lyetu alihe lyomwenyo gwaaluhe olyi ikolelela kokutseya Kalunga kashili nOmwana, Jesus Kristus.—Joh. 17:3.
3. Oshike sha kwatelwa mokutseya Kalunga?
3 Okutseya Kalunga otaku ti oshindji kaashi shi owala okutseya edhina lye. Otu na oku mu tseya e li Kuume ketu, okuuva ko kutya oku hole shike naashoka kee hole. Okukala kwetu metsokumwe nontseyo ndjoka otaku dhana wo onkandangala ya simanenena mokuulika kwetu kutya otwa tseya Kalunga nawanawa. (1 Joh. 2:4) Ihe otwa tegelelwa tu ninge oshinima shimwe ngele otwa hala shili okutseya Jehova. Inatu pumbwa owala okutseya oonkatu ndhoka a li a katuka, ihe otwa pumbwa wo okutseya nkene a li a katuka nonokutya omolwashike a li a katuka komukalo gwa tya ngaaka. Ngele tatu kala tu uvite ko elalakano lyaJehova, otashi ke tu inyengitha tu kumithwe ‘kuuwindji wuunongo waKalunga.’—Rom. 11:33.
Jehova oKalunga kelalakano
4, 5. (a) Oshitya “elalakano” ngaashi sha longithwa mOmbiimbeli, otashi ulike kushike? (b) Gandja ethaneno nkene elalakano tali vulu okwaadhika momikalo dhi vulithe pugumwe.
4 Jehova oKalunga kelalakano nOmbiimbeli otayi popi kombinga ‘yelalakano lye lya kala po aluhe.’ (Ef. 3:10, 11) Uutumbulilo mbuka otawu ti naanaa shike? Oshitya “elalakano,” ngaashi sha longithwa mOmbiimbeli, otashi ulike kelalakano lyokondandalunde ndyoka tali vulu okwaadhika momikalo dhi vulithe pugumwe.
5 Oku shi thaneka: Omuntu otashi vulika a kale a hala okuya kehala lyontumba. Ano okuya kehala ndyoka oku li elalakano lye. Otashi vulika e na omahogololo gi ili nogi ili giiyenditho nosho wo oondjila ndhoka ta vulu okuya nadho. Manga te ende mondjila ndjoka a hogolola, otashi vulika mu holoke onkalo yombepo inee yi tegelela, otashi vulika mu kale iiyenditho oyindji noonkondo nenge yi kale ya thita, naashono otashi ke mu pula a kuthe ondjila yilwe. Ihe kashi na mbudhi kutya omalunduluko geni a pumbwa okuninga, natango elalakano lye ote ke li tsakanitha ngele a thiki hoka.
6. Jehova okwa li a tivuka ngiini mokugwanitha elalakano lye?
6 Sha faathana, Jehova oha ningi omalunduluko omanene mokugwanitha elalakano lye lyaaluhe. Molwaashoka ohi ipula nemanguluko lyiishitwa ye iinandunge, oha kala e na ehalo okulundulula omukalo gwokugwanitha elalakano lye. Pashiholelwa, natu taleni nkene Jehova a gwanitha elalakano lye li na ko nasha nOluvalo lwu uvanekwa. Petameko Jehova okwa li a lombwele aantu yotango a ti: “Valathaneni, ne mu indjipale nokuudha evi alihe. Li tuleni mepangelo lyeni.” (Gen. 1:28) Mbela elalakano ndika lya popiwa olya li lya yiwa moshipala kuunashipotha womoshikunino shaEden? Hasho nando! Jehova okwa li a katuka onkatu nziya omolwonkalo ndjoka mokulongitha “ondjila” yilwe opo a gwanithe po elalakano lye. Okwa li a hunganeke kutya otapu ka holoka “oluvalo” ndoka lwa li talu ka ningulula shoka sha yonwa kaanashipotha.—Gen. 3:15; Heb. 2:14-17; 1 Joh. 3:8.
7. Oshike tatu ilongo momukalo moka Jehova i ipopi mwene muEksodus 3:14?
7 Okuvula kwaJehova okuninga omalunduluko shi ikolelela koonkalo oompe manga ta gwanitha elalakano lye oku li metsokumwe nedhina ndyoka i iluka. Sho Moses a li a lombwele Jehova uunkundi we wokupopya shi na ko nasha noshinakugwanithwa shoka a li a pewa, Jehova okwa li e mu shilipaleke a ti: “Ngame-nda-kala ngu NGAME-NDA-KALA. Oto ya lombwele to ti: ‘Ngoka haku tiwa NGAME-NDA-KALA, okwa tumu ndje kune.’” (Eks. 3:14) Eeno, Jehova ota vulu okukala ngaashi a hala opo a gwanithe po elalakano lye pakuudha. Shika oshu ulikwa nawa komuyapostoli Paulus montopolwa 11 yembo lyAaroma. Membo moka ota popi omuti gwolumono lwopathaneko. Okukonakona ethaneko ndika otaku indjipaleke olupandu lwetu okupandula uuwindji wuunongo waJehova, kutya nduno etegameno lyetu olyo okuya megulu nenge okukala nomwenyo sigo aluhe kombanda yevi.
Elalakano lyaJehova li na ko nasha noluvalo lwahunganekwa
8, 9. (a) Iinima ine ya simana yini tayi ke tu kwathela tu uve ko ethaneko lyolumono? (b) Eyamukulo lyepulo lini tali ulike kutya Jehova oha tivuka mokugwanitha elalakano lye?
8 Opo tu uve ko ethaneko lyolumono, otwa pumbwa okutseya iinima ine yi na ko nasha nankene elalakano lyaJehova li na ko nasha noluvalo lwu uvanekwa lye enda tali gwanithwa. Shotango, Jehova okwa li u uvanekele Abraham kutya “aantu yomiigwana ayihe otaya ka lalekwa nuuyamba” okupitila moluvalo lwe. (Gen. 22:17, 18) Oshitiyali, oshigwana shaIsraeli shoka shi li oluvalo lwaAbraham osha li sha pewa etegameno lyokuninga “uukwaniilwa waasaaseri.” (Eks. 19:5, 6, KB) Oshititatu, sho oyendji yomAaisraeli yopanyama ya li inaaya taamba ko Mesiasa, Jehova okwa li a katuka onkatu yilwe okuninga po oshigwana shilwe “uukwaniilwa waasaaseri.” (Mat. 21:43; Rom. 9:27-29) Shahugunina, nonando Jesus oye oshitopolwa sha simanenena sholuvalo lwaAbraham, yalwe ohaya pewa uuthembahenda wokukala oshitopolwa sholuvalo ndoka.—Gal. 3:16, 29.
9 Uuna tatu tungile euvoko lyetu kiinima mbika ine ya simana, otatu ilongo membo lyEhololo kutya aantu 144 000 otaya ka pangela pamwe naJesus megulu ye li aakwaniilwa naasaaseri. (Eh. 14:1-4) Mbaka otaya popiwa wo ye li ‘omazimo gAaisraeli.’ (Eh. 7:4-8) Ihe mbela aantu 144 000 ayehe oye li Aaisraeli yopanyama nenge Aajuda? Eyamukulo kepulo ndika otali ulike nkene Jehova ha ningi omalunduluko mokugwanitha elalakano lye. Ngashingeyi natu taleni nkene ontumwafo yomuyapostoli Paulus ndjoka a nyolela Aaroma tayi tu kwathele tu mone eyamukulo.
“Uukwaniilwa waasaaseri”
10. Etegameno lini lya li niwe owala koshigwana shaIsraeli?
10 Ngaashi sha tumbulwa metetekelo, oshigwana shaIsraeli osho owala sha li shi na etegameno musho mu ze mboka taya ka ninga “uukwaniilwa waasaaseri noshigwana oshiyapuki.” (Lesha Aaroma 9:4, 5.) Ihe oshike sha li sha ningwa po sho Oluvalo lwu uvanekwa lwe ya? Mbela moshigwana shaIsraeli shopanyama omwa li ngaa tamu ka za omwaalu gwa gwana po gwo 144 000 gwAaisraeli yopambepo mboka ya li taya ka kala oshitopolwa oshitiyali sholuvalo lwaAbraham?
11, 12. (a) Ehogololo lyaamboka taya ka kala oshitopolwa shUukwaniilwa womegulu olya li lya tameke uunake, nAajuda oyendji mboka ya li ko pethimbo ndyono oya li yi inyenge ngiini? (b) Jehova okwa li a gwanitha po ngiini “omwaalu gwa gwana” gwaamboka ya li taya ka ninga oluvalo lwaAbraham?
11 Lesha Aaroma 11:7-10. Oshigwana shAajuda shomethelemumvo lyotango osha li she ekelehi Jesus. Onkee ano, ompito yokukala oluvalo lwaAbraham ye li oyo awike aathigululi oya hulu po. Ihe nonando ongaaka, sho ehogololo lyaamboka ya li taya ka ninga “uukwaniilwa waasaaseri” womegulu lya li lya tameke poPentekoste 33 E.N., opwa li Aajuda yontumba ye na omitima dhu uka mboka ya li ya taamba ko ehiyo. Molwaashoka oya li omayuvi omashona, oya li ya fa “oshihupe” mokuyelekanitha noshigwana ashihe shAajuda.—Rom. 11:5, KB.
12 Ihe ongiini Jehova ta ka gwanitha po “omwaalu gwa gwana” gwaamboka taya ka ninga oluvalo lwaAbraham? (Rom. 11:12, 25) Ndhindhilika eyamukulo ndyoka lya li lya gandjwa komuyapostoli Paulus sho a ti: “Ngame itandi ti ando kutya euvaneko lyaKalunga inali kwatha sha, aawe, oshoka Aaisraeli [yopanyama] haayehe aahogololwa yaKalunga. Osho wo aana yaAbraham haayehe aana yaKalunga [oshitopolwa sholuvalo lwaAbraham] . . . Shika otashi ti kutya aanona ya valwa [pahalo] lyomuntu alike hayo aana yaKalunga, ihe aanona mboka ya valwa pauvaneko lyaKalunga, oyo taa talwa oyana.” (Rom. 9:6-8) Onkee ano, Jehova ina tegelela owala mboka taya ka kala oshitopolwa sholuvalo nduka ya kale oluvalo lwaAbraham lwopanyama.
Omuti gwolumono gwopathaneko
13. Oshike tashi thanekwa (a) kolumono, (b) komidhi dhalwo, (c) kekota lyalwo nosho wo (d) kiitayi yalwo?
13 Omuyapostoli Paulus okwa tsikile ta yelekanitha mboka taya ningi oshitopolwa sholuvalo lwaAbraham niitayi yolumono lwopathaneko.a (Rom. 11:21) Olumono nduka lwa helelwa otalu thaneke okugwanithwa kwelalakano lyaKalunga shi na ko nasha nehangano ndyoka a ninga naAbraham. Omidhi dhalwo omiyapuki notadhi thaneke Jehova ngoka oye ha gandja omwenyo kuIsraeli shopambepo. (Jes. 10:20; Rom. 11:16) Ekota lyagwo otali thaneke Jesus e li oshitopolwa sha simanenena sholuvalo lwaAbraham. Iitayi yagwo otayi thaneke “omwaalu gwa gwana” gwaamboka ya kwatelwa moshitopolwa oshitiyali sholuvalo ndoka.
14, 15. Oolye ya li ya “tewa ko” kolumono lwa helelwa, noolye ya li ya tsikwa kulwo?
14 Methaneko lyaJesus lyolumono, Aajuda yopanyama mboka ya li ye ekelehi Jesus oya faathanithwa niitayi yolumono mbyoka ya li ya “tewa ko.” (Rom. 11:17) Mokuninga ngeyi, oya li ya kanitha ompito yokukala oshitopolwa sholuvalo lwaAbraham. Ihe oolye ya li taye ke ya pingena po? Pataloko lyAajuda yopanyama, mboka ya li yu uvite uuntsa sho ye li oluvalo lwopanyama lwaAbraham, eyamukulo otali ka kala kaali shi okudhiladhilwa. Ihe Johannes Omuninginithi okwa li e ya londodha nale kutya ngele Jehova okwa hala shi ningwe, ota vulu okuyumudhila Abraham aanona momamanya ngaka.—Luk. 3:8.
15 Ano Jehova okwa li a ningi po shike opo a gwanithe elalakano lye? Paulus okwa yelitha kutya iitayi yolumono lwomiihwa oya li ya tsikwa kolumono lwa helelwa opo yi pingene po mbyoka ya tewa ko. (Lesha Aaroma 11:17, 18.) Kungawo, Aakriste aagwayekwa yomiigwana, ngaashi yamwe mboka ya li megongalo lyaRoma, oya li ya tsikwa pathaneko kolumono nduka lwopathaneko. Komukalo nguka oya li ya ningi oshitopolwa sholuvalo lwaAbraham. Petameko, oya li ya fa iitayi yolumono lwomiihwa, kaya li ye na ompito yasha yokukala oshitopolwa shehangano ndika lyi ikalekelwa. Ihe Jehova okwa li e ye egululile ompito opo ya ninge Aajuda yopambepo.—Rom. 2:28, 29.
16. Omuyapostoli Paulus okwa yelitha ngiini etotopo lyoshigwana oshipe shopambepo?
16 Omuyapostoli Petrus okwa yelitha onkalo ndjika komukalo nguka a ti: ‘Emanya ndika, Jesus Kristus, oli na oshilonga oshinene kune [Aaisraeli yopambepo, mwa kwatela mboka kaamu shi Aajuda] mboka mwi itaala; ihe kumboka inaa itaala: Emanya tuu ndyoka aatungi ye li ekelehi, olya ningi emanya li na oshilonga li vule agehe. Enyolo ekwawo otali ti: Emanya ndika otali pundukitha aantu. Emanya ndyoka tali ya gwilitha po. . . . Ihe one ezimo lya hogololwa, aayambi yOmukwaniilwa, oshigwana oshiyapuki, aantu yaKalunga mwene mwa hogololwa, mu hokolole iilonga ye iinene. Kalunga okwe mú ithana mo momilema, mu ye muuyelele we uukumithi. Nale kamwa li aantu yaKalunga, ihe ngashingeyi omwa ningi aantu ye. Nale omwa li inaamu tseya esilohenda lyaKalunga, ihe ngashingeyi omu li shi.’—1 Pet. 2:7-10.
17. Jehova okwa li a ningi shike shoka aantu oyendji kaaya li ya tegelela shi ningwe?
17 Jehova okwa li a ningi po sha shoka aantu oyendji kaaya li ya tegelela shi ningwe. Pakuhokolola kwaPaulus, Jehova okwa li a ningi oshinima shoka oyendji ya li taya dhiladhila kutya inashi tegelelwa nandonando nokashi li paunshitwe. (Rom. 11:24) Shika osha li sha ningwa ngiini? Osha li sha fa ihaashi ningwa, nokaashi li nokuli paunshitwe okutsika oshitayi sholumono lwomiihwa kolumono ndoka lwa helelwa, ihe nonando ongaaka, aanamapya yamwe osho ya li ya ningi methelemumvo lyotango.b Komukalo gwa faathana, Jehova okwa li a ningi po sha oshikumithi. Pataloko lyAajuda, mboka kaaye shi Aajuda oya li itaaya vulu okwiimika iiyimati tayi taambwa ko kuJehova. Ihe Jehova okwa li e ya ningi oshitopolwa ‘shaantu’ mboka ya li yi imike iiyimati yUukwaniilwa. (Mat. 21:43) Mboka kaaye shi Aajuda inaaya pita etanda oya li yi itedhululithwa tango mo 36 E.N. sho Kornelius a gwayekwa, nokungawo, ompito oya li ye egulukile mboka kaaye shi Aajuda inaaya pita etanda ya tsikwe kolumono nduka lwopathaneko.—Iil. 10:44-48.c
18. Ompito yini Aajuda yopanyama ya li ye na konima yo 36 E.N.?
18 Mbela shika otashi ti kutya konima yo 36 E.N., kapwa li we ompito kAajuda yopanyama ya ninge oshitopolwa sholuvalo lwaAbraham? Aawe. Paulus ota yelitha ta ti: “Aajuda [yopanyama] wo ngele taa etha okwaaitaala kwawo, nena otaa shunwa pehala mpoka ya li. Kalunga ota vulu oku ya shuna po natango. Ne aapagani omwa fa oshitayi sholumono lwomiihwa shoka sha tewa ko e tashi tsikwa nuunkulungu kolumono lwa helelwa. Aajuda oya fa olumono ndoka, onkee oshipu kuKalunga okutsika ko natango iitayi [mbyoka] ya li ya tewa ko kolumono tuu ndoka.”d—Rom. 11:23, 24.
“Aaisraeli ayehe otaa ka hupithwa”
19, 20. Jehova okwa gwanitha po shike ngaashi sha thanekwa kolumono lwopathaneko?
19 Eeno, elalakano lyaJehova li na ko nasha ‘naIsrael yaKalunga’ oli li tali gwanithwa momukalo omukumithi. (Gal. 6:16, KB) Ngaashi sha popiwa kuPaulus, “Aaisraeli ayehe otaa ka hupithwa.” (Rom. 11:26) Peuthwathimbo lyaJehova, “Aaisraeli ayehe,” sha hala okutya, Aaisraeli yopambepo ayehe yi ihwa po, otaya ka kala aakwaniilwa naasaaseri megulu. Kapu na sha tashi vulu okwiimba elalakano lyaJehova kaali gwanithwe.
20 Ngaashi sha hunganekwa, oluvalo lwaAbraham, sha hala okutya, Jesus Kristus pamwe naantu 144 000 otaye ke etela “aapagani” omayambeko. (Rom. 11:12; Gen. 22:18) Komukalo nguka oshigwana ashihe shaKalunga otashi mono uuwanawa melongekidho ndika. Dhoshili, sho tatu dhiladhila nkene Jehova te ende ta gwanitha elalakano lye lyaaluhe, itatu kala inaatu kumithwa ‘kuuwindji wuuyamba waKalunga nuunongo noondunge dhe.’—Rom. 11:33.
[Omanyolo gopevi]
a Osha yela kutya ethaneko ndyoka otali gwanithwa owala palumwe tali tsikile, ihe kali na egwanitho lyopaali. Nonando muIsraeli shopanyama omo mwa li mwa zi aakwaniilwa naasaaseri, oshigwana shawo inashi ninga uukwaniilwa waasaaseri. Aakwaniilwa muIsraeli oya li yi indikwa kompango kaaya ninge aasaaseri. Onkee ano, Israeli shopanyama kasha li olumono lwopathaneko. Paulus okwa li ta gandja ethaneko nkene elalakano lyaKalunga li na ko nasha nokweeta po “uukwaniilwa waasaaseri” lya li lya gwanithwa shi na ko nasha naIsraeli shopambepo. Shika otashi gandja uuyelele uupe waashoka sha li sha nyanyangidhwa mOshungolangelo yOshiingilisa yo 15 Auguste 1983, epandja 14-19.
c Ompito ndjoka oya li ya pewa Aajuda yopanyama ya ninge oshitopolwa shoshigwana oshipe shopambepo pehulilo lyoomvula ndatu netata. Ehunganeko li na ko nasha niiwikemimvo 70 olya li lya popya kombinga yaashoka.—Dan. 9:27.
d Oshintokotya oshitetekeli shOshigreka shoka sha tolokwa “oluwanawa” mAaroma 11:24, (KB) otashi gandja edhiladhilo lyoshinima “oshiwanawa, sha dhenga mbanda” nenge “sha longekidhwa nawa opo shi gwanithe po elalakano lyasho.” Ohashi longithwa unene tuu kiinima mbyoka tayi gwanitha elalakano ndyoka ya li ya nuninwa.
Oto dhimbulukwa?
• Oshike tatu ilongo kombinga yaJehova momukalo moka ha gwanitha elalakano lye?
• MAaroma ontopolwa 11, oshike tashi thanekwa . . .
kolumono?
komidhi dhalwo?
kekota lyalwo?
kiitayi yalwo?
• Omolwashike okutsikwa kwiitayi yolumono kaakwa li oshinima shopaunshitwe?
[Oshimpungu/Ethano pepandja 24]
Omolwashike iitayi yolumono lwomiihwa ya li ya tsikwa kolumono lwa helelwa?
▪ Lucius Junius Moderatus Columella okwa li omukwiita Omuroma nomunamapya ngoka a li ko methelemumvo lyotango E.N. Okwa tseyika nawa nawa okupitila momambo 12 ngoka a li a nyola taga popi kombinga yonkalamwenyo yokomikunda noyuunamapya.
Membo lye etitano, okwa nyola mo eyeletumbulo ndika lyonale tali ti: “Ngoka ha pulula a kune omalumono, oha pula iiyimati yago, ngoka hega pe uuhoho, ohi indile iiyimati yago; ngoka he ga kokola, ohe ga thiminike gi ime iiyimati.”
Konima yokuhokolola omiti ndhoka hadhi kala dha ziza nawa ihe ihadhi imi, okwa li a popi omilandu ndhoka dhi na okulandulwa a ti: “Oshi li nawa okuulula ombululu momuti noshilongitho shokuulula e to tsike mo oshitayi sha gwana mo nawa, sha za kolumono lwomiihwa, oshizemo, omuti ngoka otagu ki ima iiyimati molwaashoka ogwa tsikwa oshitayi sha za komuti hagu imi.”
[Ethano pepandja 23]
Mbela owu uvite ko ethaneko lyolumono lwopathaneko?