Simaneka “shono Kalunga e shi tula kumwe”
“Shono Kalunga e shi tula kumwe, inashi kuthwa kumwe komuntu.” — MARK. 10:9.
1, 2. Aahebeli 13:4, oyi na oku tu inyengitha tu ninge shike?
KAPU na omalimbililo kutya owu hole okusimaneka Jehova. Owa gwana oku mu simaneka noku uvaneka kutya naye ote ke ku simaneka wo. (1 Sam. 2:30; Omayel. 3:9; Eh. 4:11) Okwa hala wo wu simaneke yalwe, ngaashi aakwanepangelo. (Rom. 12:10; 13:7) Ihe opu na oshinima shimwe shoka wa pumbwa okusimaneka, ano ondjokana.
2 Omuyapostoli Paulus okwa nyola a ti: “Oondjokana nadhi simanekwe kaantu ayehe, naanandjokana naa kale yi inekelathana.” (Heb. 13:4) Paulus ka li owala ta popi ngeya kombinga yondjokana. Pehala lyaashono, okwa li ta lombwele Aakriste kutya oye na okukala ya simaneka ondjokana nokukala ye yi tala ko yi li oshinima shongushu. Mbela osho wa tala ko ondjokana ngawo, unene tuu yeni, ngele owa hokana nenge wa hokanwa?
3. Jesus okwa gandja omayele geni ga simana kombinga yondjokana? (Tala kethano lyopetameko.)
3 Ngele owa tala ko ondjokana yi li oshinima shongushu, owa landula oshiholelwa oshiwanawa. Jesus naye okwa li a simaneka ondjokana. Sho Aafarisayi ya li ye mu pula kombinga yehengathano, okwe ya lombwele shoka Kalunga a ti kombinga yondjokana yotango. Okwa ti: “Onkee ano omulumentu e na okuthiga po he nayina e ti ihanganitha nomukiintu gwe, ayehe yaali notaa ningi omuntu gumwe.” Okwa gwedha ko a ti: “Shono Kalunga e shi tula kumwe, inashi kuthwa kumwe komuntu.” — Lesha Markus 10:2-12; Gen. 2:24.
4. Jehova okwa tota po ondjokana nelalakano lyashike?
4 Jesus okwa li e shi zimine kutya Jehova oye omutoti gwondjokana nonokutya oyi na okukala tayi kalelele. Kalunga ka li a lombwele Adam naEva kutya otaya vulu okuhengathana. Pehala lyaashono, elalakano lye olya li ando mboka “yaali” ya kale pamwe sigo aluhe.
IINIMA MBYOKA HAYI LUNDULULA ONDJOKANA
5. Eso olya guma ngiini ondjokana?
5 Otu shi kutya sho Adam a yono, oshe eta omalunduluko. Limwe lyomugo lya guma ondjokana, eso. Shoka otu shi iwetele mwaashoka sha popiwa komuyapostoli Paulus, sho a yelithile Aakriste kutya kaye li kohi yOmpango ndjoka ya li ya pewa Moses kuKalunga. Okwa popi kutya eso olyo owala tali vulu okutopola aaihokani. Okwa ti wo kutya nakuthigwa po ota vulu okuhokanununa nenge okuhokanununwa. — Rom. 7:1-3.
6. Ompango ndjoka ya li ya pewa Moses kuKalunga, otayi tu longo shike kombinga yankene Kalunga a tala ko ondjokana?
6 Ompango ndjoka Kalunga a li a pe oshigwana shaIsraeli, oya li yi na uuyelele kombinga yondjokana. Aalumentu Aaisraeli oya li ya pitikwa okuhokana omukulukadhi e vulithe pugumwe. Oshinima shoka osha tameke okuningwa nokuli manga Kalunga inaa gandja Ompango ndjoka. Nonando ongawo, Ompango oya li ya gamene aakiintu naanona kaaya ungaungiwe nayo nayi. Pashiholelwa, ngele Omuisraeli okwa hokana omukiintu omupika, lwanima e ta hokana omukulukadhi omutiyali, omulumentu ngoka oku na okupa omukadhi gwotango natango iikulya, omizalo nuuthemba mboka a kala nawo nale. Kalunga okwa li a tegelela a tsikile oku mu gamena noku mu sila oshimpwiyu. (Eks. 21:9, 10) Odhoshili kutya katu li kohi yOmpango ndjoka, ihe otayi tu kwathele tu mone kutya Kalunga okwa tala ko ondjokana yi li oshinima shongushu. Mbela shoka itashi tu kwathele tu kale twa simaneka ondjokana?
7, 8. (a) Shi ikolelela kuDeuteronomium 24:1, Ompango oya popi shike kombinga yokuhengana? (b) Jehova okwa tala ko ngiini ehengano?
7 Ompango oya li ya pitika aantu ya hengane molwetompelo lini? Kalunga okwa kala a lenga lela ondjokana, ihe Ompango oya li ya pitike ehengano. (Lesha Deuteronomium 24:1.) Omulumentu Omuisraeli okwa li ha vulu okuhenga po omukulukadhi gwe, ngele “a mono muye ombedhi yasha.” Ompango kaya li ya yelitha kutya “ombedhi” oyini. Oyi na okukala ya li oshinima tashi sitha ohoni nenge sha kwata miiti, ihe kashi shi owala okapuko okashona. (Deut. 23:14) Shinikitha oluhodhi, pethimbo lyaJesus, Aajuda oyendji oya li haya henge po aakulukadhi yawo, “omolwoshinima kehe.” (Mat. 19:3) Inatu hala nando iikala yawo yi tu nwethe mo.
8 Omuhunganeki Maleaki okwa holola etaloko lyaKalunga li na ko nasha neteyo lyondjokana. Pethimbo lyomuhunganeki ngoka, osha li sha ha omulumentu a henge po ‘omukadhi ngoka a hokana muugundjuka we.’ Okwa li he shi ningi tashi vulika nelalakano a hokane omukiintu omugundjuka omupagani. Maleaki okwa li a popi nkene Kalunga a tala ko ehengano, a ti: “Otandi tondo eteyo lyoondjokana.” (Mal. 2:14-16) Shoka osha li metsokumwe nOmbiimbeli ndjoka ya popi kombinga yondjokana yotango ya ti: ‘Omulumentu oku na okukwatathana nomukadhi, oyo notaa ningi omuntu gumwe.’ (Gen. 2:24) Jesus okwa li wo a popi nkene He a tala ko ondjokana, a ti: “Shono Kalunga e shi tula kumwe, inashi kuthwa kumwe komuntu.” — Mat. 19:6.
OPU NA OWALA ETOMPELO LIMWE LYOKUHENGANA
9. Oohapu dhaJesus ndhoka dhi li muMarkus 10:11, 12, otadhi ti shike?
9 Gumwe otashi vulika a pule ta ti: ‘Mbela Omukriste ota vulu ngaa okuhengana e ta hokanununa nenge e ta hokanununwa?’ Jesus okwa li a popi nkene a tala ko ehengano, a ti: “Oongoka ta henge po omukiintu gwe e ta hokana gulwe, ota hondele. Nosho tuu wo omukiintu ngele ta henge po omulumentu gwe e ta hokanwa kugulwe, ota hondele.” (Mark. 10:11, 12; Luk. 16:18) Osha yela kutya Jesus okwa li a simaneka ondjokana nokwa li a hala wo yalwe ye shi ninge. Omulumentu ngoka a li a henge po omukulukadhi gwe omudhiginini (nenge omukulukadhi a henge po omusamane gwe omudhiginini) omolwomatompelo gamwe e ta hokanununa, okwa li ta hondele. Shika oshoshili, molwaashoka okuhenga po owala mukweni omolwomatompelo gaafele, hasho tashi ningitha ondjokana yi teke. Kalunga oha tala ko aantu mboka ye li natango “omuntu gumwe.” Jesus okwa popi kutya omulumentu ngoka ta henge po omukulukadhi gwe ngoka kee na ondjo, ota ningitha omukulukadhi gwe a ye moluhondelo. Ngiini mbela? Pethimbo lyonale, omukulukadhi ngoka a thigwa po otashi vulika a kale a hala okuhokanununwa, opo a ambidhidhwe pashimaliwa. Ngele okwa hokanununwa, nena ota hondele.
10. Omolwetompelo owala limwe lini Omukriste ta vulu okuhengana, e ta kala a manguluka ishewe okuhokana nenge okuhokanwa?
10 Jesus okwa popi etompelo limwe owala lyokuteya ondjokana a ti: “Ngame otandi mu lombwele: Oongoka ta henge po omukiintu gwe omolwoshinima shilwe shaa shi oluhondelo [mOshigreka oluhondelo ohalu ithanwa, por·neiʹa], e ta hokana gulwe, oye ota hondele. Naangoka ta hokana omuhengwa, oye ota hondele.” (Mat. 19:9) Oshinima shoka okwa li wo e shi popi mEuvitho lyokOndundu. (Mat. 5:31, 32) Poompito adhihe ndhoka mbali, Jesus okwa popi “oluhondelo.” Oluhondelo olwa kwatela mo uumbwanda, uushenge, omilalo pokati kaantu inaaya hokana, okuya momilalo naangoka kee shi kuume koye kopandjokana nokulala niinamwenyo. Ngele omusamane okwa hondele, omukulukadhi gwe ota vulu okutokola ngele ote mu henge po nenge ota kala naye. Ngele omukulukadhi okwa henge po omusamane gwe, nokuKalunga ondjokana oya teka.
11. Omolwashike Omukriste ta vulu okutokola kaa hengane, nonando opu na etompelo lyopamanyolo oku shi ninga?
11 Ndhindhilika kutya Jesus ina tya kutya ngele gumwe gwomaaihokani okwa hondele (por·neiʹa), nena ngoka kee na ondjo oku na owala okuhenga po omukwawo. Pashiholelwa, omukulukadhi ota vulu okutokola okukala nomusamane gwe ngoka a hondela. Ota vulu okukala natango e mu hole; e na ehalo lyoku mu dhimina po nokulongela kumwe, opo ya koleke ondjokana yawo. Odhoshili kutya ngele okwa henge po omusamane gwe e ta kala inaa hokana, ota ka taalelwa komashongo. Ongiini kombinga yoompumbwe dhe dhopalutu nodhopamilalo? Ongiini kombinga yuuwike? Mbela oku na aanona mboka ya pumbwa okusilwa oshimpwiyu? Mbela ehengano otali ke shi ningitha oshidhigu a putudhile oyana moshili? (1 Kor. 7:14) Osha yela kutya ota ka kala e na omaupyakadhi ga kwata miiti.
12, 13. (a) Mondjokana yaHosea omwa li mwa holoka shike? (b) Omolwashike Hosea a li a hangana ishewe naGomer, notashi tu longo shike kunena?
12 Oshimoniwa shomuhunganeki Hosea otashi tu longo lela nkene Kalunga a tala ko ondjokana. Kalunga okwa li a lombwele Hosea a hokane omukulukadhi (Gomer) ngoka a li ta ka ninga ‘ohonda noku mu valele aana ye mu fa.’ Gomer “okwe mu valele osheeli shomumati.” (Hos. 1:2, 3) Konima okwa mono okanona kokakadhona nokokamati, mboka tashi vulika wa zi moluhondelo. Nonando Gomer okwa kala nokuhondela, Hosea ka li e mu henge po. Hugunina, okwa thigi po Hosea e ta ka ninga omupika. Ihe Hosea okwe ke mu taamba ishewe. (Hos. 3:1, 2) Jehova okwa li a longitha Hosea, opo a ulike nkene a dhimine po lwiikando oshigwana shaIsraeli, sho sha kala nokulongela iikalunga. Oshike tatu vulu okwiilonga mo moshiholelwa shino?
13 Ngele Omukriste ngoka e li mondjokana okwa hondele, nena kuume ke kopandjokana ngoka kee na ondjo, oku na okuninga etokolo. Jesus okwa popi kutya ngoka kee na ondjo ota vulu okuhengana, e ta kala a manguluka okuhokana nenge okuhokanwa ishewe. Ngoka kee na ondjo, ota vulu wo okudhimina po mukwawo. Shoka inashi puka. Hosea okwa li a hangana ishewe naGomer. Sho Gomer a li a galukile kuHosea, ka li we e na okuya naalumentu yalwe. Hosea ka li a ‘yi momilalo’ naGomer uule wokathimbo. (Hos. 3:3, yelekanitha NW.) Ihe, mokweendela ko kwethimbo, Hosea okwa tsikile okukala naye. Shoka osha ulike nkene Kalunga a li a taamba ko oshigwana she nokutsikila okukala nekwatathano nasho. (Hos. 1:11; 3:3-5) Shika otashi tu longo shike kombinga yondjokana kunena? Ngele ngoka kee na ondjo okwa tokola a hangane nakuume ke kopandjokana ngoka a ya moluhondelo, shoka otashi ulike kutya okwe mu dhimina po. (1 Kor. 7:3, 5) Kungawo, itaya ka hengana we. Onkee ano, ye li aaihokani oye na okulongela kumwe, opo ya kale ye na etaloko lyaKalunga li na ko nasha nondjokana.
ONDJOKANA NANDO OYI NA UUPYAKADHI, OYI NA OKUSIMANEKWA
14. Shi ikolelela kAakorinto yotango 7:10, 11, oshike tashi vulu okuholoka po mondjokana?
14 Ngaashi Jehova naJesus, Aakriste ayehe oye na okukambadhala ya kale ya simaneka ondjokana. Ihe yamwe otashi vulika kaaye shi ninge, omolwokwaagwanenena. (Rom. 7:18-23) Shoka itashi tu kumitha, oshoka nAakriste yamwe mboka ya li ko omimvo 2 000 nasha dha ka pita, oya li ye na oondjokana dhi na omaupyakadhi. Paulus okwa nyola a ti: ‘Omukiintu ina topoka nomulumentu gwe.’ Nonando ongawo, opu na yamwe ya li ye shi ningi. — Lesha 1 Aakorinto 7:10, 11.a
Oshike tashi vulu okuningwa po, opo aaihokani mboka itaaye shi enditha nawa ya kwathelwe? (Tala okatendo 15)
15, 16. (a) Nonando mondjokana omu na uupyakadhi, aaihokani oye na okuninga po shike, nomolwashike? (b) Oshike shi na okuningwa po, ngele kuume kopandjokana gumwe iha longele Jehova?
15 Paulus ina popya kutya oshike sha li sha ningitha aaihokani ya topoke. Pashiholelwa, uupyakadhi kawa li ando kutya omusamane okwa li ha yi moluhondelo, shoka sha li tashi vulu okuningitha omukulukadhi gwe e mu henge po, e ta hokanununwa. Otu shi shi ngiini? Paulus okwa nyola a ti kutya omukulukadhi ngoka ta topoka nomusamane gwe, “oku na okukala itaa yi we moondjokana nenge a hangane ishewe nomulumentu gwe.” Onkee ano, Kalunga okwa li natango e ya tala ko ye li omuntu gumwe. Paulus okwa li a gandja omayele kutya ngele opwa holoka uupyakadhi wulwe kaawu shi oluhondelo, aaihokani oye na okuhangana. Ayehe yaali oya li taya vulu okukonga omayele gopaMbiimbeli kaakuluntugongalo. Aakuluntugongalo oya li ye na oku ya pa omayele ngoka, nopwaa na okugama ombinga.
16 Otashi vulika pu holoke uupyakadhi owundji, ngele kuume kopandjokana gumwe iha longele Jehova. Ngele opwa holoka uupyakadhi, mbela okutopoka okwo ekandulopo lyawo? Ngaashi sha popiwa metetekelo, Omanyolo oga ti kutya oluhondelo olwo owala etompelo lyehengathano, ihe inaga popya iinima yilwe mbyoka tayi vulu okweeta etopoko. Paulus okwa nyola a ti: “Omukiintu omukriste ngoka a hokanwa komulumentu kee shi omwiitaali nokwa zimina okukala naye, nena omukiintu ngoka ine mu henga po.” (1 Kor. 7:12, 13) Shoka osho shi li nopethimbo lyetu.
17, 18. Omolwashike Aakriste yamwe ya li ya tokola okukala mondjokana, nonando omu na omaupyakadhi?
17 Poompito dhimwe ‘omulumentu kee shi omwiitaali’ ohashi vulika a ulike kutya ina ‘zimina okukala’ nomukulukadhi gwe ngoka omwiitaali. Omusamane ngoka otashi vulika ha hepeke noonkondo omukadhi palutu, tashi vulika nokuli sigo omukadhi ta kala e uvite kutya uukolele we nenge omwenyo gwe ogu li moshiponga. Otashi vulika a tinde oku mu sila oshimpwiyu nosho wo uukwanegumbo nenge a tule ekwatathano lye naJehova moshiponga. Moonkalo dha tya ngawo, Aakriste yamwe oya tokola ya topoke nookuume kawo kopandjokana, oshoka ookuume kawo inaya ulika kutya oya “zimina okukala” nayo. Ihe Aakriste yamwe oya tokola ya kale nookuume kawo kopandjokana noya kala nokwiidhidhimika nokukambadhala ya hwepopaleke oondjokana dhawo. Omolwashike?
18 Aaihokani mboka nonando oya topoka, natango oya hokana owala. Ngele ihaya zi we pamwe, kehe gumwe ota ka kala a taalelwa komashongo, ngaashi sha popiwa metetekelo. Omuyapostoli Paulus okwa gandja etompelo limwe kutya omolwashike aaihokani ye na okukala ya hangana. Okwa nyola a ti: “Omulumentu kee shi omwiitaali, ota vulu okutaambwa kuKalunga, sho a hangana nomukadhi omwiitaali. Osho tuu wo omukiintu kee shi omwiitaali, ota vulu okutaambwa kuKalunga, sho a hangana nomulumentu gwe omwiitaali. Ando okwa li hasho, ando uunona wawo otau talwa wa fa uunona waapagani, ihe ngashingeyi otau vulu okutaambwa kuKalunga.” (1 Kor. 7:14) Aaihokani oyendji Aakriste oya li ya tokola okukala nookuume kawo mboka ihaaya longele Jehova, nonando oya li moonkalo oondhigu noonkondo. Konima sho ookuume kawo mboka kaaye shi ooitaali ya ningi aalongelikalunga yashili, oshe ya nyanyudha. — Lesha 1 Aakorinto 7:16; 1 Pet. 3:1, 2.
19. Omolwashike megongalo lyopaKriste mu na aaihokani oyendji taye shi enditha nawa?
19 Jesus okwa gandja uuyelele kombinga yokuhengana, omanga omuyapostoli Paulus a nwethwa mo a gandje omayele kombinga yokutopoka. Ayehe oya li ya hala aapiya yaKalunga ya kale ya simaneka ondjokana. Muuyuni awuhe kunena, momagongalo gopaKriste omu na aaihokani taye shi enditha nawa. Otashi vulika nomegongalo lyeni mu na aaihokani ya nyanyukwa. Aamwatate mboka ye hole aakulukadhi yawo nosho wo aamwameme mboka ya simaneka aasamane yawo, ohaya ulike kutya ondjokana otayi vulu okusimanekwa. Otatu vulu okukala twa nyanyukwa, sho aaihokani oyendjiyendji ye li metsokumwe noohapu dhaKalunga ndhika tadhi ti: “Onkee ano omulumentu oku na okuthiga po he nayina e ti ihanganitha nomukiintu gwe, ayehe yaali notaa ningi omuntu gumwe.” — Ef. 5:31, 33.
a Oshitya shOshigreka shoka sha tolokwa “henga po” mOmbiimbeli yOshindonga, oshi na okukala “topoka.”