ONDJOKONONA
Okwiilonga kiiholelwa iiwanawa, okwa etela ndje omalalekonuuyamba
SHO nda li omugundjuka, osha li oshidhigu kungame okuuvitha. Sho nda koko, onda li nda pewa iinakugwanithwa mbyoka nda li tandi dhiladhila kutya itandi vulu oku yi gwanitha po. Nandi mu kuthile ko kombinga yiiholelwa yimwepo iiwanawa, mbyoka ya kwathele ndje kaandi kale we nda tila okuuvitha nondi vule okunyanyukilwa omayambeko uule womimvo 58, ndhoka nda kala miilonga yethimbo lyu udha.
Onda valelwa moQuebec City, moshitopolwa shaQuebec moka mu na Aakanada mboka haya popi Oshifulaanisa. Aavali yandje, Louis naZélia, oya putudha ndje momukalo gwopahole. Tate okwa li e na oohoni nokwa li e hole okulesha. Onda li ndi hole okunyola nonda li ndi na einekelo kutya onandi ka ninge ngaa omunyoliifo limwe lyomomasiku.
Sho nda li ndi na omimvo 12 lwaampono, Rodolphe Soucy, ngoka a li omuniilonga pamwe natate, okwe ya oku tu talela po pamwe nakuume ke. Oya li Oonzapo dhaJehova. Kanda li ndi shi oshindji kombinga yOonzapo nokanda li naanaa ndi na ohokwe melongelokalunga lyadho. Ihe onda li nda kuminwa omukalo omwaanawa moka ya yamukula omapulo getu, taya longitha Ombiimbeli. Aavali yandje nayo oya li ye gu kuminwa, onkee otwa zimine tu konakone Ombiimbeli.
Pethimbo mpono, onda li handi yi kosikola ndjoka ya li hayi tonatelwa kuKatoolika. Omathimbo gamwe, onda li handi kundathana naalongwa yomongundu yetu kombinga yaashoka tandi ilongo mekonakonombiimbeli. Lwanima, aalongi mboka ya li aasita, oye shi dhimbulula mo. Pehala lyokulongitha Omanyolo ya ulike kutya shoka tandi popi osha puka, gumwe gwomuyo okwa tamaneke ndje komeho yaalongwa ooyakwetu kutya ngame omunashipotha. Nonando onkalo ndjoka kaya li ompu, oya ka eta iizemo iiwanawa, molwaashono oya kwathele ndje ndi mone kutya omalongo ngoka hatu longwa posikola, kage li metsokumwe naashoka Ombiimbeli tayi ti. Onda mono kutya inandi pumbwa we okuya ko. Aavali yandje oya pitike ndje ndi tembukile kosikola yilwe.
TANDI ILONGO OKUKALA NDI HOLE UUKALELE
Onda li nda tsikile okukonakona Ombiimbeli, ihe kanda li naanaa nda ningi ehumokomeho, molwaashono onda li handi tila okuuvitha egumbo negumbo. Ongeleka yaKatoolika oya li tayi nwetha mo aantu unene, noya li ya pataneke noonkondo iilonga yetu yokuuvitha. Maurice Duplessis, omuwiliki gwopapolitika moQuebec, okwa li e na ekwatathano lya kola nongeleka. Okwa li a kwathele oongundu dhaantu dhi hangane nodhi ponokele nokuli Oonzapo. Pethimbo mpono, osha li tashi pula lela uulaadhi, opo tu uvithe.
Omumwatate ngoka a li a kwathele ndje ndi sinde uumbanda, oJohn Rae, ngoka a li a hiti ongundu ontimugoyi yOsikola yaGilead. Omumwatate John, ngoka a li a pyokoka lela, okwa li omunambili, omwiifupipiki nomupu okupopiwa naye. Ka li naanaa ha pe ndje omayele meukililo, ihe ondi ilongo ko oshindji koshiholelwa she oshiwanawa. MOshifulaanisa ka li naanaa ha thiki mo, onkene olundji onda li handi ka longa pamwe naye muukalele noku mu kwathela nelaka. Okweendathana kwandje naJohn, pehulilo okwa kwathela ndje ndi tokole okuninga Onzapo yaJehova. Onda ninginithwa mo 26 Mei 1951. Opwa adhika pwa pita omimvo omulongo okuza sho nda kwatathana nOonzapo oshikando shotango.
Oshiholelwa oshiwanawa shomumwatate John Rae (A) osha kwathela ndje (B) ndi sinde uumbanda wokuuvitha egumbo negumbo
Megongalo lyetu moQuebec City, omwa li mu na aakokolindjila oyendji. Iiholelwa yawo iiwanawa, oyi inyengitha ndje ndi kokole ondjila. Pethimbo ndyoka, otwa li hatu uvitha egumbo negumbo, tatu longitha owala Ombiimbeli. Otwa li tu na okulongitha Omanyolo nawa ngaashi tashi vulika, molwaashoka kapwa li iileshomwa. Onkee ano, ondi ilongo okulongitha oovelise dhOmbiimbeli nawa, opo ndi popile oshili. Nonando ongawo, aantu oyendji oya li haya tindi okulesha Ombiimbeli ndjoka inaayi pitikwa kOngeleka yaKatoolika.
Mo 1952, onda hokana Simone Patry, omumwameme omudhiginini gwomoshitopolwa shetu. Otwa tembukile koshilando Montreal, nomomumvo omo tuu moka, otwa mono okamwanakadhona ketu, Lise. Nonando onda li nda etha po uukokolindjila uule wokathimbo manga inaatu hokana, ngame naSimone otwa kambadhala okukaleka onkalamwenyo yetu paunathangwa, opo tu vule okuninga oshindji megongalo tu li uukwanegumbo.
Opwa li pwa piti omimvo omulongo, manga inaandi tokola ishewe ndi tamunune mo uukalele wandje. Mo 1962, sho nda li kOsikola yUukalele wUukwaniilwa yaakuluntugongalo moBetel yaKanada, ndjoka ya li hayi ningwa uule womwedhi, onda li nda tulwa mondunda yimwe nomumwatate Camille Ouellette. Onda li nda kuminwa noonkondo uulaadhi waCamille muukalele, unene tuu molwaashoka okwa li omulumentu e na uukwanegumbo. Pethimbo ndyoka, osha li lela sha pumba moQuebec okuuva omuvali ta kokola ondjila, omanga ta putudha okanona. Nonando ongawo, shoka osho Camille a li a ningi. Ethimbo ndyoka twa kala pamwe, okwa li a ladhipike ndje ndi dhiladhile kombinga yonkalo yandje. Konima owala yoomwedhi oonshona, onda li nda mono kutya otandi vulu ishewe okuninga omukokolindjila gwondjigilile. Yamwe oya li taya ti kutya inandi ninga etokolo lyopandunge, ihe onda pula komeho, ndi na einekelo kutya Jehova ota ka laleka nuuyamba oonkambadhala dhandje dhokutamununa mo uukalele wandje.
OKUSHUNA KWETU KOQUEBEC CITY, TU LI AAKOKOLINDJILA YI IKALEKELWA
Mo 1964, ngame naSimone otwa li twa ningi aakokolindjila yi ikalekelwa mondoolopa yetu, Quebec City, moka twa li twa longele uule womimvo dhontumba dha ka landula ko. Pethimbo mpono, iilonga yetu yokuuvitha kaya li we naanaa tayi patanekwa. Nonando ongawo, natango otwa li twa taalele omapataneko gontumba.
Olyomakaya yimwe komatango, onda li nda kwatelwa kokantuntu Sainte-Marie, okandoolopa ke li popepi naQuebec City. Omupolisi gumwe okwa li a fala ndje kositaasi yopolisi e ta tula ndje mondholongo, molwaashoka nda li tandi uvitha egumbo negumbo kaandi na epitikilo. Lwanima, onda falwa komupanguli gwedhina Baillargeon, omulumentu omutilithi. Okwa pula ndje kutya olye ta ka kalela ndje po mompangu. Sho nda ti kutya oahende Glen How,a Onzapo ya tseyika nawa, okwi igidha a tila ta ti: “Oh, aaye, haye wu longitha!” Ethimbo ndyono, omumwatate Glen How okwa li a tseyika nawa e li ahende he shi pondola mokupopila Oonzapo miikoya yadho paveta. Nziya ompangu oya lombwele ndje kutya oshipotha shandje osha ekelwahi.
Okupatanekwa kwiilonga yetu moQuebec, okwa li wo kwe shi ningi oshidhigu tu mone omahala gokuhiila, moka tatu vulu okugongalela. Egongalo lyetu eshona, olya li owala lya vulu okumona ongalashe ya kulupa, moka mwa li hamu kala mwa talala. Opo aamwatate ya kaleke mo mwa pupyala pethimbo lyuutalala wamemememe, oya li haya longitha oshiyenyekitho shomahooli. Olundji otwa li hatu shi kuutumbile uule woowili dhontumba, manga okugongala inaaku tameka, opo tu hokololelathane iimoniwa tayi tsu omukumo.
Oshiwanawa lela okumona nkene iilonga yokuuvitha ya kala tayi ende nawa uule womimvo. Mo 1960 nasha, moQuebec City, Côte-Nord nomokantuntu Gaspé Peninsula, kumwe omwa li owala omagongalo omashona. Kunena miitopolwa moka omu na aamwatate naamwameme oyendji, nohaya gongalele mIinyanga yUukwaniilwa iiwanawa.
EHIYO LYOKUYA MIILONGA YUUYENDI
Mo 1977, onda yi kokugongala kwaatonateli aayendi, moToronto shaKanada
Mo 1970, ngame naSimone otwa li twa hiywa tu ye miilonga yuutonatelishikandjo. Opo nduno mo 1973, otwa li twa tuminwa miilonga yuutonateli woshitopolwa. Momimvo ndhoka, onda li ndi ilongo oshindji kaamwatate ya pyokoka, ngaashi Laurier Saumurb naDavid Splane,c mboka ayehe ya li miilonga yuuyendi. Konima yoshigongi kehe, ngame naDavid otwa li hatu tulilathana mo kombinga yankene tu na okuhwepopaleka okulonga kwetu aantu. Otandi dhimbulukwa oshikando shimwe sho David a li a lombwele ndje a ti: “Léonce, oshipopiwa shoye shahugunina onde shi tyapula. Osha li oshiwanawa, ihe osha li shi na uuyelele owundji wa gwana okuningwa iipopiwa itatu!” Miipopiwa yandje, onda li handi kwatele mo uuyelele owundji. Onda li nda pumbwa okwiilonga okukala handi gandja iipopiwa iifupi.
Onda longela miilando ya yoolokathana, moshitopolwa shokuuzilo waKanada
Aatonateli yoshitopolwa oya li ya pewa oshinakugwanithwa shokuladhipika aatonatelishikandjo. Nonando ongawo, aauvithi oyendji moQuebec, oya li ye shi ndje nawa. Olundji oya li haya kala ya hala okulonga nangame muukalele, uuna tandi talele po iikandjo yawo. Nonando onda li handi nyanyukilwa okulonga pamwe nayo, kanda li handi longo nomutonatelishikandjo ethimbo lya gwana. Oshikando shimwe, omutonatelishikandjo okwa dhimbulukitha ndje, a ti: “Oshi li nawa sho ho longo pamwe naamwatate, ihe dhimbulukwa kutya oshiwike shino oshandje. Nangame onda pumbwa okutsuwa omukumo!” Omayele ngoka oga li ga kwathele ndje ndi kale ndi na ondjele shi vulithe nale.
Mupyamunene, mo 1976 opwa ningwa oshinima inaashi tegelelwa noshiyemateka. Nekulu lyandje, Simone, okwa tameke te ehamenene, e ta hulitha. Okwa li omukwathi gwandje omwaanawa, oshoka okwa li e na ombepo yokwiiyamba noku hole Jehova noonkondo. Okukala kwandje ndi ipyakidhila niilonga yokuuvitha, okwa kwathela ndje lela ndi idhidhimikile eso lye, notandi pandula Jehova, sho a kala nokwaambidhidha ndje pahole pethimbo lyuudhigu mboka. Lwanima, onda hokana Carolyn Elliott, omukokolindjila omulaadhi, omupopi gwOshiingilisa, ngoka a li e ya okulongela moQuebec, moka mwa li mu na ompumbwe onene yaauvithi. Carolyn omupu okupopiwa naye noha ulike ohokwe lela maantu, unene tuu mboka ye na oohoni nenge ye uvite uuwike. Okwa kala lela eyambeko kungame, sho a wayimine ndje miilonga yuuyendi.
OMUMVO OMUNDHINDHILIKWEDHI
MuJanuali mo 1978, onda li nda pulwa ndi longe Osikola yotango yOkudheula Aakokolindjila, moQuebec. Onda li nda tila noonkondo, molwaashoka inandi yi hita nale nosha li wo sha faathana kaalongwa mboka ya li po, molwaashoka nokuyo osha li oshikando shotango. Elago enene, ongundu yotango ndjoka nda li nda longo, omwa li mu na aakokolindjila oyendji ya pyokoka. Nonando ongame nda li omulongi gwawo, onda li ndi ilongo oshindji kuyo!
Lwanima, mo 1978, oshigongi shopaigwana shi na oshipalanyolo “Victorious Faith,” osha li sha ningilwa mokapale Oloympic Staduim moMontreal. Osha li oshigongi oshinenenene moQuebec, mpoka pwa li aantu ya konda po 80 000. Poshigongi mpoka onda li nda pewa oshinakugwanithwa shokulonga nOshikondo shOkukundaneka (News Service Department). Onda li nda popi naanyoliifo oyendji nonda li nda nyanyukwa okumona, sho iikundaneki oyindji tayi tu popile muuwanawa. Oya li ye tu pulapula kotiivii nokoradio uule woowili dhi vulithe po 20, noya li ya nyanyangidha iitopolwa omathele. Shoka osha li sha gandja uunzapo uunene shili!
TANDI TEMBUKILE KOSHITOPOLWA SHILWE
Mo 1996, onda ningi elunduluko enene monkalamwenyo yandje. Konima yokulongela moQuebec, okuza sho nda ninginithwa, moka hamu popiwa elaka lyOshifulaanisa, onda tuminwa koToronto, koshitopolwa hoka haku popiwa Oshiingilisa. Onda li ndi uvite inaandi gwana okuya ko, nonda li nda tila noonkondo okugandja iipopiwa, molwaashono Oshiingilisa onda li handi shi teya. Onda li nda pumbwa okugalikana olundji shi vulithe nale nokukala ndi inekela lela muJehova.
Nonando onda li handi kala nda tila, manga inaandi tameka okulongela moshitopolwa shaToronto, uule womimvo mbali onda li nda tyapula okulongela mo. Carolyn okwa li a kwathele ndje neidhidhimiko ndi kale nda manguluka lela okupopya Oshiingilisa, naamwatate oya li ya ambidhidha ndje noonkondo nokutsa ndje omukumo. Otwa li twa panga nziya uukuume naantu oyendji.
Kakele owala kiinakugwanithwa mbyoka nda li ndi na nosho wo okulongekidha iigongi mbyoka ya li hayi ningwa mehuliloshiwike, olundji mOmatitano kongulohi, onda li handi ka uvitha egumbo negumbo, uule wowili lwaampo. Yamwe otashi vulika ya li hayi ipula taya ti: ‘Omolwashike ha yi muukalele, omanga a taalela oshigongi mehuliloshiwike?’ Nonando ongawo, onde shi mono mo kutya okukundathana naantu muukalele mboka taya ulike ohokwe, okwa li haku talaleke ndje. Nokuli nongashingeyi, okuya muukalele ohaku nyanyudha ndje.
Mo 1998, ngame naCarolyn otwa tuminwa koMontreal, tu li aakokolindjila yi ikalekelwa. Uule womimvo dhontumba, oshinakugwanithwa shandje osha kala sha kwatela mo okuunganeka iilonga yokuuvitha montaneho mbyoka yi ikalekelwa nosho wo okugandja uuyelele wu li paushili kiikundaneki, kombinga yOonzapo dhaJehova. Ngashingeyi ngame naCarolyn, ohatu nyanyukilwa okuuvithila aakwiilongo mboka opo ya tembukile koKanada naamboka ye na ohokwe okwiilonga oshindji kombinga yOmbiimbeli.
Ndi li nanekulu lyandje, Carolyn
Uuna tandi dhiladhila komimvo 68 ndhoka nda kala nda ninginithwa, ohandi kala ndi uvite nda yambekwa shili. Okwiilonga nkene ndi na okutyapula uukalele nosho wo okukwathela oyendji ya tseye oshili, osha etela ndje lela enyanyu. Konima sho omwanakadhona gwandje, Lise, nomusamane gwe ya putudha oyana, oya ningi aakokolindjila yondjigilile. Ohashi nyanyudha ndje okumona natango e li omulaadhi muukalele. Onda pandula, unene tuu Aakriste ooyakwetu mboka iiholelwa yawo iiwanawa nomayele gawo gopandunge, ya kwathele ndje ndi koke pambepo nondi vule okulongela Jehova miinakugwanithwa yi ili noyi ili. Onda mona kutya otatu vulu owala okugwanitha po iinakugwanithwa yetu kekwatho lyombepo ondjapuki yaJehova. (Eps. 51:11) Otandi tsikile okupandula Jehova, sho a pa ndje uuthembahenda wokusimanekitha edhina lye. — Eps. 54:6.
a Tala ondjokonona ya W. Glen How, “The Battle Is Not Yours, but God’s” (Olugodhi kalu shi Iweni; ihe olwOmuwa), mo-Awake! yomo 22 Apilili 2000.
b Tala ondjokonona yaLaurier Saumur, “I Found Something Worth Fighting For,” mOshungolangelo yOshiingilisa, yo 15 Novomba 1976.
c David Splane, oku li oshilyo shOlutuwiliki lwOonzapo dhaJehova.