Onda pitike Jehova a wilike ndje mondjila yandje

ONDA ZI KOINGILANDA E TANDI KA KALA PONDINGANDINGA YAFRIKA

Onda valelwa mondoolopa Darlaston, mo 1935, yi li moshitopolwa hashi ithanwa Black Country, shi li moIngilanda. Oshitopolwa shono osha lukwa edhina ndyoka molwaashono omwa li hamu kala olwithi oluluudhe halu zi moofaabulika odhindji ndhoka dha li mo. Sho ndi na omimvo ne lwaampono, aavali yandje oya tameke okukonakona Ombiimbeli nOonzapo dhaJehova. Sho ndi na omimvo omulongo nasha onda li nda tompwa kutya onda mona oshili, e tandi ninginithwa mo 1952 sho ndi na omimvo 16.

Pethimbo olyo tuu ndyono, onda tameke okudheulilwa uuamushanga mofabulika onene ndjoka hayi nduluka iilongitho nosho wo iinima yilwe yomoohauto. Iilonga mbyono nda li ndi yi hole lela.

Onda li ndi na okuninga etokolo lya simana sho omutonateli omweendi a lombwele ndje ndi tameke okukwatela komeho Ekonakono lyEmbo lyEgongalo lyomokati koshiwike megongalo lyetu Willenhall. Ihe etokolo ndyoka olya li edhigu, oshoka pethimbo mpoka onda adhika handi yi komagongalo gaali. Mokati koshiwike onda li handi ka gongala kegongalo ndyoka li li popepi niilonga yandje ndyoka li li moBromsgrove, mpoka ha pu endwa ookilometa 32 lwaampoka okuza pegumbo. Omanga mehuliloshiwike, onda li handi yi kegongalo lyaavali yandje, ndyoka li li moWillenhall.

Molwaashono onda li nda halelela okuyambidhidha ehangano lyaJehova, onda taamba ko ehiyo lyomutonateli omweendi, nonando osha li tashi pula ndi ethe po iilonga yandje mbyoka nda li ndi hole noonkondo. Inandi ipa nando uusama sho nda pitike Jehova a wilike ndje mondjila yandje, oshoka ngashingeyi ondi na onkalamwenyo ombwanawa.

Sho nda gongala megongalo Bromsgrove, onda li nda tsakanene mo naAnne, omumwameme a shitika, ngoka a pititha komeho okulongela Jehova. Otwa hokana mo 1957, notwa li twa vulu okulonga iilonga yi ili noyi ili mehangano lyaJehova, ngaashi uukokolindjila wondjigilile, uukokolindjila wi ikalekelwa, iilonga yuuyendi nosho wo moBetel. Anne okwa kala ha etele ndje enyanyu noonkondo monkalamwenyo yandje.

Mo 1966 otwa li twa nyanyukwa sho twa hiti ongundu onti-42 yosikola yaGilead. Otwa li twa tuminwa koMalawi, oshilongo shoka shi shiwikile kutya oshinambili, molwaashono omu na aantu ye na olukeno nohaya yakula aantu nawa, shi li pondingandinga yaAfrika. Ihe nonando ongawo, katwa li twa tegelela tu ka kale mo owala ethimbo efupi moshilongo shoka.

TATU LONGO MOMALAWI MOKA MWA LI TAMU NINGWA IININGWANIMA YONTUMBA

Otwa thiki moMalawi mesiku 1 Febuluali 1967. Omwedhi gwotango, otwa li twi ilongo elaka ndyoka hali popiwa moshilongo shoka, notwa tameke iilonga yuutonateli woshitopolwa. Otwa li hatu hingi ohauto yoKaiser Jeep, ndjono aantu oyendji ya li haya dhiladhila kutya otayi vulu okuhingwa kehe pamwe, nokuli nomomilonga. Ihe shoka kasha li shoshili, molwaashoka otwa li owala hatu vulu oku yi hinga momeya omafupi lela. Otwa li hatu zi mondunda yomwiidhi ya tungwa noondhopi dhevi, ndjoka twa li hatu thitike nothayila moombuli uuna omvula tayi loko. Nonando kasha li oshipu okulonga iilonga yuutumwa, otwa li tu yi hole noonkondo!

MuApilili, onda ndhindhilike kutya moshilongo otamu ka holoka uupyakadhi masiku. Onda li ndu uvu oshipopiwa shomupresitende gwaMalawi koradio, Dr Hastings Banda, ta ti kutya Oonzapo dhaJehova ihadhi futu iifendela noihadhi kutha ombinga mopolotika. Ihe shoka osha li owala omalundilo. Atuhe otwa li tu shi kutya uupyakadhi owa li mpano kutya ihatu kutha ombinga mopolotika, nuunene tuu sho twa tindi okulanda uukalata woongundu dhopapolotika.

MuSeptemba, otwa lesha moshifokundaneki kutya omupresitende Banda okwa lundila aamwatate kutya otaye eta uupyakadhi kehe pamwe moMalawi. Okwa ningi etseyitho poshigongi shopapolotika kutya epangelo lye otali ka katuka onkatu nziya li tule okatokolitho miilonga hono kutya Oonzapo dhaJehova otadhi ki indikwa mo moMalawi. Okatokolitho hoka oka li ka tulwa miilonga mo 20 Kotoba 1967. Nziya konima yaashono, opolisi naakwanambelewa yamwe oye ya koshitayimbelewa e taye shi pata, e taya tidha mo aatumwa moMalawi.

Konima yomasiku gatatu ngoka twa kala mondholongo, otwa li twa tseyithilwa kutya otatu falwa koshilongo shoka sha li tashi kolonyekwa kuBritania, hashi ithanwa Mauritius. Ihe epangelo moshilongo shoka kalya li lye tu pitike tu kale mo tu li aatumwa. Otwa yi kuRhodesia (ngashingeyi hashi ithanwa Zimbabwe). Sho twa thiki mo, otwa adha mo omunambelewa gumwe, ngoka hu ungaunga naantu mboka taye ya moshilongo. Okwa li e tu tindile moshilongo, a ti: “Inamu pitikwa okukala moMalawi, inamu pitikwa mu kale moMauritius, ihe ngashingeyi one mbaka mwe ya huka shaashi mu wete kutya oko taku mu opalele.” Anne okwa tameke okuhukula ehodhi. Aantu oya fa owala ya li inaaye tu hala! Pethimbo ndyono, onda li nda hala ndi shune kegumbo koIngilanda. Lago enene, aakwanambelewa mboka haya ungaunga naantu mboka taye ya moshilongo, oya li ye tu pitike tu kale moshitayimbelwa ongulohi ndjoka notu ilopote esiku tali landula koombelewa dhawo oonene. Nonando otwa li twa loloka, otwa tsikile okweethela iinima momake gaJehova. Esiku lya landula ko, otwa li twa pewa epitikilo tu kale moZimbabwe tu li aayenda. Itandi dhimbwa nando nkene nda li ndi uvite esiku ndyoka, molwaashoka onda li nda tompwa kutya Jehova oye a li te tu wilike.

OSHINAKUGWANITHWA OSHIPE OKULONGA MOMALAWI OKUZA KOZIMBABWE

Koshitayimbelewa shaZimbabwe, onda li nda pulwa ndi longe mOshikondo shIilonga, mono nda li ndi na okusila oshimpwiyu aamwatate naamwameme yokoMalawi noyokoMosambike. Aamwatate moMalawi oya li haya hepekwa noonkondo. Iilonga yandje oya li ya kwatela mo okutoloka oolopota ndhoka dha li hadhi tumwa kaatonatelishikandjo yokoMalawi. Esiku limwe uusiku manga nda li te manitha olopota yimwe, onda tameke okulila sho nda lesha kombinga yaamwatate naamwameme mboka ya li taya monithwa iihuna.a Ihe nonando ongawo, onda li nda tsuwa omukumo kuudhiginini wawo, keitaalo nosho wo keidhidhimiko lyawo. — 2 Kor. 6:4, 5.

Otwa ningi ngaashi tatu vulu tu shilipaleke kutya aamwatate mbono ya li natango moMalawi, naambono ya yi ontuku koMosambike oya mona iileshomwa yopaMbiimbeli. Osipana yokutoloka yOshichichewa, elaka ndyono hali popiwa kaantu oyendji moMalawi, oya tembukile kofaalama yimwe onene yomumwatate gumwe moZimbabwe. Omumwatate ngoka okwe ya dhikile omagumbo nombelewa. Onkee oya li ya vulu okutsikila niilonga ya simana yokutoloka iileshomwa yopaMbiimbeli.

Otwa li tu unganeke aatonatelishikandjo ayehe moMalawi, opo ya vule okukala poshigongi shoshikandjo shelaka lyOshichichewa omumvo kehe moZimbabwe. Poshigongi shoka oya li haya pewa oombapila dhiipopiwa. Nuuna taya shuna koMalawi oya li ye na oku yi faalela, opo ye ke yi gandje momagongalo gawo. Omvula yimwe sho ye ya okutalela po koZimbabwe, otwa li tu unganeke Osikola yUukalele wUukwaniilwa, opo tu ya tse omukumo.

MuFebuluali 1975, onda ka talele po Oonzapo ndhoka dhi li koMosambike, dha li dha tembuka koMalawi. Aamwatate mbono oya landula omalombwelo ngono, opo ga li ga zi kehangano lyaJehova mwa kwatelwa elongekidho lyokukala nolutu lwaakuluntugongalo. Aamwatate mboka opo ya li ya langekwa po, oya li ya longekidha iinima oyindji, ngaashi okugandja iipopiwa yomontaneho, okukundathana enyolo lyesiku, okuninga Ekonakono lyOshungolangelo nosho wo iigongi yopashikandjo. Ookamba moka mwa li aamwatate naamwameme, odha li dha unganekwa mu kale mu na oshikondo shokwoopaleka, shokugandja iikulya nosho wo shegameno, ngaashi hashi kala piigongi yoshitopolwa. Aamwatate mbono aadhiginini oya li ya longo oshindji kekwatho lyaJehova noya li ya tsu ndje lela omukumo.

Mo 1970 nasha, oshitayimbelewa shaZambia osha tameke okusila oshimpwiyu aamwatate moMalawi. Onda kala handi ipula onkalo yaamwatate naamwameme moMalawi noku ya kwatela momagalikano gandje ngaashi yalwe haye shi ningi. Sho nda li Oshilyo shOkomitiye yOshitayimbelewa shaZimbabwe, onda li nda tsakanene naakalelipo ya za koombelewa oonene dhOonzapo dhaJehova muuyuni nosho wo naamwatate ya za koMalawi, koSouth Afrika nokoZambia. Oshikando kehe otwa li hatu kundathana epulo lya faathana, ndyono kutya “Mbela oshike ishewe tatu vulu okuningila aamwatate moMalawi?”

Mokweendela ko kwethimbo, omahepeko oga ende taga shonopala. Aamwatate mbono ya li ya tembuka moMalawi oya ende taya galukile mo kashona nakashona, omanga mbono ya thigala mo ya li ya pepelelwa, molwaashono omahepeko kaga li we ogendji. Iilongo yopuushiinda oya li ya taamba ko pambelewa oshigwana shaJehova noya li ya kutha po oondjindikila. Mosambike okwa ka landula ko mo 1991. Ihe otwa li tatu ipula kutya, ‘Uunake Oonzapo dhaJehova tadhi ka kala dha manguluka moMalawi?’

OTWA SHUNA KOMALAWI

Onkalo yopapolotika moMalawi osho ya ka lunduluka, nomo 1993 epangelo lyaMalawi olya kutha po oondjindikila ndhoka lya li lya tulila po Oonzapo dhaJehova. Nziya konima yaashono, onda popi nomutumwa gumwe, ngono a pula ndje a ti: “Oto shuna ko ngaa koMalawi?” Pethimbo ndyono onda li ndi na omimvo 59, onkee onde mu yamukula nda ti: “Aawo, ngame onda kulupa!” Nonando ongawo, mesiku olyo tuu ndyoka otwa tuminwa etumwalaka okuza kOlutuwiliki tali ti kutya natu shune koMalawi.

Otwa li tu hole oshinakugwanithwa shetu moZimbabwe, onkee osha li oshidhigu kutse okuninga etokolo. MoZimbabwe otwa li twa nyanyukwa, notwa li twa panga uukuume nookuume ye li nawa. Onkee Olutuwiliki olwa ti otatu vulu okukala mo ngele otwa hala. Osha li oshipu kutse okuhogolola tu kale moZimbabwe. Ihe ote dhimbulukwa nda li tandi dhiladhila kombinga yaAbraham naSara mbono ya li ya vulika kelombwelo lyaJehova eta ya thigi po egumbo lyawo ewanawa nonando oya li ya kulupa. — Gen. 12:1-5.

Otwa tokola okulandula elombwelo ndyoka lya zi kehangano lyaJehova, notwa shuna koMalawi mesiku tuu ndyoka twa thikile mo oshikando shotango, mu 1 Febuluali 1995, nopwa adhika pwa pita omimvo 28. Opwa totwa Okomitiye yOshitayimbelewa, moka nangame nda li nda kwatelwa mo nosho wo aamwatate yamwe yaali, notwa tameke nziya okuunganeka iilonga yOonzapo dhaJehova moMalalwi.

JEHOVA OYE HA KOKITHA

Kasha li tuu elaleko nuuyamba okumona nkene Jehova a endelelitha iilonga yokuuvitha moMalawi! Mo 1993, moshilongo shoka omwa li mu na aauvithi 30 000, ihe mo 1998 omwaalu ngoka ogwa londo pombanda sigo opaauvithi 42 000.b Onkee, Olutuwiliki olwa li lwa pitike moMalawi mu tungwe oshitayimbelewa shi tonatele iilonga oyindji twa li tu na okulonga. Otwa mono ehala li na oohekta 12 moLilongwe, nonda li nda pewa oshinakugwanithwa shokukwathela mokomitiye yokutunga.

Omumwatate Guy Pierce Oshilyo shOlutuwiliki okwa li a gandja oshipopiwa sheyapulo shoshitayimbelewa shaMalawi muMei 2001. Oonzapo dhomoshitopolwa dhi vulithe pomayovi gaali odha li dha kala peyapulo ndyoka, nodhindji dhomudho oondhoka dha ninginithwa omimvo dhi vulithe po 40 dha ka pita. Aamwatate naamwameme mboka aadhiginini oya kala nokwiidhidhimikila omahepeko gakiinahenda uule womimvo odhindji sho ya kala ya tulilwa po oondjindikila. Oya li shili ya hepa painiwe, ihe oya li ye na eitaalo lya kola noye na ekwatathano lya kola naJehova. Oya li ya nyanyukwa sho taya tala omatungo gaBetel omape. Oya li tayi imbi omaimbilo gUukwaniilwa ya nyanyukwa, taye ga imbi nongowela yoshiAfrika, shoka sha ningitha oshituthi shi kale sha mwenyopala, oshinima shoka inaandi shi mona nando onale. Shika oshu ulike kutya Jehova oha yambeke mboka hayi idhidhimikile omahepeko.

Sho oshitayimbelewa sha pu okutungwa, onda li nda nyanyukwa sho nda tameke okukala handi pewa iinakugwanithwa yokuyapula Iinyanga yUukwaniilwa. Omagongalo moMalawi oga li ga mono uuwanawa melongekidho lyehangano lyokutunga nziya Iinyanga yUukwaniilwa, miilongo mono aamwatate ya hepa. Nale omagongalo gamwe oga li haga gongala momahala ga dhikwa niiti yomingaalipi. Pombanda oya li haya tula po oombungu nomeni oya li haya tula mo iipundi ya ningwa meloya. Oya li haya yotha oondhopi miiyothelo mbyoka ya ninga yoyene, noya li ya tungu omahala gawo omawanawa gokugongalela. Ihe nonando ongawo, natango oya li ye hole iipundi yeloya, molwaashono opu na omupopyo hagu ti: Koshipundi hono ohaku kala aluhe ehala lyomuntu gumwe!

Onda li nda nyanyukwa noonkondo okumona nkene Jehova a kwathele aantu ya koke pambepo. Aamwatate aagundjuka yomuAfrika oyo unene ya li ya kumitha ndje molwaashoka oya li yi igandja ya kwathele noya li ya mono nziya ontseyo medheulo ndyoka ya li ya pewa nosho wo tuu melongo lyopakalunga. Oshizemo? Oya li ya vulu okupewa iinakugwanithwa oyindji moBetel nosho wo momagongalo. Omagongalo oga li ga kolekwa kaatonatelishikandjo yomoshitopolwa mboka opo ya langekwa po, noyendji yomuyo oya li ya hokana. Aaihokani mbaka oya tokola kaaya mone aanona, opo ya longele Jehova ethimbo lyu udha nonando oya li taya thiminikwa kaantu yalwe nosho wo tuu kaakwanezimo yawo ya kale ye na oluvalo.

ONDA PANDULA OMATOKOLO NGOKA NDA NINGA

Konima yomimvo 52 muAfrika, onda kanitha uukolele. Olutuwiliki olwa li lwa pitike eindilo ndyoka lwa pewa kOkomitiye yOshitayimbelewa shaMalawi tu tuminwe koBritania. Otwa li tu uvite nayi sho tatu thigi po oshinakugwanithwa shetu shono twa li tu hole, ihe uukwanegumbo waBetel moBritania ohawu tu sile oshimpwiyu nawa momimvo dhetu ndhika dhuukokele.

Onda tompwa kutya sho nda pitike Jehova a wilike ndje monkalamwenyo, olyo lya kala etokolo lya dhenga mbanda ndyoka nda ninga. Ando onda li ndi igameke koondunge dhandje mwene, olye e shi kutya andola iilonga mbyoka nda longa muuyuni ngashingeyi oya fala ndje peni. Jehova okwa li e shi shoka nda pumbwa okuninga, opo ndi ‘yelekanithe oondjila dhandje.’ (Omayel 3:5, 6) Sho nda li omumati omugundjuka, onda li nda kuminwa nkene ehangano ndyoka enene nda li handi longele ha li longo. Ihe ehangano lyaJehova ndyoka li li muuyuni awuhe, olya pa ndje iilonga mbyono ya mbilipaleka ndje lela. Ondi wete kutya okulongela Jehova oko kwa li notaku tsikile okukala oshinima shoka tashi etele ndje onkalamwenyo tayi ti sha lela!