Oiningwanima oyo ya li ya xunganekwa shi na sha nefimbo letu

OMBIBELI oya xunganeka kutya Ouhamba waKalunga otau ka eta ehafo nombili tai kalelele kombada yedu. (Daniel 2:44) Meilikano laTate yetu ile Eilikano lOmwene, Jesus okwa li a honga ovahongwa vaye va ilikane tava ti: “Ouhamba woye nau uye; ehalo loye nali wanifwe kombada yedu yo ngaashi meulu.” (Mateus 6:10) Mexunganeko laye olo la shiivika nawa, olo a li a xunganeka fimbo a li novahongwa vaye kOmhunda yEemono, okwa popya kondadalunde oiningwanima nosho yo eenghalo odo da li tadi ka holoka po fimbo Ouhamba inau uya. Oiningwanima neenghalo odo oi li edidiliko olo hali didilikwa mo ashike kovanamitimadiwa ovo tava konenene oinima ya tya ngaho. Mbela oiningwanima neenghalo dilipi wa mona pauhandimwe odo di li oshitukulwa shedidiliko olo?

Oita yopaiwana. Jesus okwa xunganeka a ti: ‘Oiwana otai ka fikamena oiwana, noshilongo otashi ka fikamena oshilongo.’ (Mateus 24:7) Fimbo oita yotete younyuni inai luwa mo 1914, okwa kala oita tai luwa penya naapenya. Ndele Oita yotete yOunyuni oya li ya kuma oilongo ihapu mounyuni, noya ningifa ovanhu va kale tava nduluka oilwifo ya nyika oshiponga shi dulife nale mondjokonona yovanhu. Pashihopaenenwa, ovanhu ova li va hovela okulongifa eedila okuboma ovakwashiwana. Okundulukwa kwoilwifo ihapu okwa etifa omadipao mahapu moita shi dulife nale. Etata lovakwaita omamiliyona 65 lwaapo ovo va li va kufa ombinga moita oyo ova fila mo ile va lemanekwa. Ndele nande ongaho, oita oya twikila okulya ovanhu vahapu neenghono momukokomoko wefelemudo eti-20. Omunandjokonona umwe okwa ti kutya omuvalu wovakwaita nosho yo wovakwashiwana ovo va fila mOita Itivali yOunyuni “itau dulu lela okuvalwa.” Ashike oita onghee ngoo tai twikile fiyo okunena.

Ondjala mounyuni aushe. Jesus okwa xunganeka a ti: “Ondjala tai uya.” (Mateus 24:7) Mo 2005, oshifo shedina Science osha popya sha ti: “Ope na ovanhu omamiliyona 854 mounyuni (eepersenda 14 lwaapo dovanhu mounyuni) va konaukilwa kondjala ile ve kwetwe komanyutu.” Mo 2007, odjokundaneki yOiwana yaHangana oya popya kutya oilongo 33 kai na oikulya ya wana okupalula ovakwashiwana vayo. Omolwashike onghalo i li ngaho, ngeenge ope oilya ihapu neenghono mounyuni? Shimwe osho tashi etifa ngaho osheshi kutya edu nosho yo oilya oyo tai longwa mounyuni ohai longifwa okuninga omahooli oyeendifo (haa ifanwa ethanol), ponhele yokupalula ovanhu. Oshifokundaneki shimwe shomoSouth Africa, shedina The Witness, osha popya kutya “omahooli oo haa yadeke otenga imwe yeloli ohai pula ku longifwe oilya oyo ya wana okupalula omunhu umwe oule wodula aishe.” Okulonda kweendado doikulya moilongo oyo ya putuka okwe shi ninga shidjuu kovanhu vahapu okuwanifa po eemhumbwe davo da fimana. Ngeenge omunhu okwa lande oikulya, otashi dulika aha xupife po oimaliwa ya wana okufuta oinima ikwao ngaashi ounamiti ile oikwa noipangifo yokupupyaleka momaumbo.

Omakakamo edu manenenene. Jesus okwa xunganeka a ti: “Tapa ka kala keenhele neenhele omakakamo madjuu edu.” (Lukas 21:11) Ngeenge oto diladila kutya ovanhu vahapu kunena ova kumwa komakakamo edu shi dulife nale, ou li mondjila. Mo 2007, omukonakoni umwe womakakamo edu muIndia wedina R. K. Chadha okwa ti: “Omakonakono omakakamo edu okwa hapupala neenghono ombadilila mounyuni aushe . . . Kape na ou e shi shii kutya omolwashike.” Kakele kaasho, okuhapupala neendelelo kwovanhu ovo ve li moitukulwa oyo hai dengwa unene komakakamo edu okwa ningifa omuvalu wovanhu ovo hava file momakakamo edu u hapupale neenghono. Ehangano limwe lokuAmerika li na sha nokukonakona edu ola popya shi na sha nekakamo ledu olo la li la ningwa mEfuta laIndia mo 2004 nosho yo oshikungulu shomeva (tsunami) osho sha etifwa kekakamo olo ledu, la ti kutya oinima oyo oya ningifa omudo oo u kale omudo omo “mwa fya ovanhu vahapu neenghono momakakamo edu aeshe oo a ningwa momukokomoko womido 500 lwaapo da pita.” Ola weda ko tali ti, omudo oo ou li “omudo omutivali mondjokonona omo mwa fya ovanhu vahapu neenghono kekakamo ledu.”

Omikifi da nyika oshiponga. Jesus okwa xunganeka a ti: ‘Otapa ka kala oudu wolutapo.’ (Lukas 21:11) Ovanhu vahapu mounyuni ova kwatwa komikifi odo da kala ko nale nosho yo komikifi dipe, odo tadi nyengana okupanga. Pashihopaenenwa, eenghendabala dokuxulifa po omalaria mounyuni aushe oda xulila mounyengwi, molwaashi omukifi oo onghee ngoo tau nyenge ovanhu okupanga. Natango, ope na ovanhu omamiliyona ovo hava fi komikifi odo da dja nale, ngaashi o-TB, oyo paife hai limbwange mumwe no-AIDS nosho yo omikifi dikwao dipe. Ehangano lOukalinawa mOunyuni ola kundana tali ti: “Eepersenda 33 dovanhu mounyuni aushe oda kwatwa kombuto yo-TB.” Ehangano olo ola ti yo kutya ombuto yo-HIV otai xumifa komesho o-TB moilongo ihapu. Osekonde keshe ope na omunhu ta kwatwa ko-TB, no-TB paife otai nyengana okuhakula shi dulife nale. Mo 2007, oshifo shedina New Scientist osha kundaneka kutya omunaudu umwe muEuropa okwa monika oludi lo-TB oyo “ya nyenga omiti adishe odo tu na.”

Enyonauko lopaenghedi nosho yo lopanghalafano. Jesus okwa xunganeka a ti: ‘Oukolokoshi eshi tau hapupala, ohole yavahapu otai talala.’ (Mateus 24:12) Kakele kaasho, omuyapostoli Paulus naye okwa xunganeka shi na sha nenyonauko lopaenghedi nosho yo lopanghalafano. Okwa li a popya kombinga yanghee eenghalo tadi ka kala da djuupala ‘momafiku axuuninwa,’ oo taa tetekele okuuya kwOuhamba waKalunga, oo tau ka xulifa po onghalelo ei yoinima. Okwa xunganeka a ti: “Ovanhu tava kala nokulihola vo vene, ovanalwisho voimaliwa, ovalitangi, novalinenepeki novasheki, ve he neduliko kovakulunhu, ve he shii kupandula, ve he neitavelo, ve he nohole, ve he nombili, ovalundili, ovahenalidiliko, ovakwanyanya, ovatondi vouwa, ovakengeleledi, ovahayavala, ovafulalali, ohole yavo yokuhola ouhalu mwii i dule ei yokuhola Kalunga; ovo ve nemoniko longaho letilokalunga, ndelenee tava shilike eenghono dalo.” (2 Timoteus 3:1-5) Mbela ino shi didilika kutya ovanhu vahapu kunena ove na oikala ii ya tya ngaho shi dulife nale?

Jesus nosho yo Paulus inava popya oinima aishe yopandjokonona, yopanghalafano nosho yo yopapolitika oyo tai etifa eenghalo da tya ngaho mounyuni kunena. Ndelenee, ova xunganeka oiningwanima neenghalo odo naanaa tu wete kunena. Mbela onakwiiwa otai ka kala ya tya ngahelipi? Exunganeko laJesaja olo la xunganeka okuuya kwaMessias, ola xunganeka yo kombinga yomauwa oo Ouhamba waKalunga tau ka eta kombada yedu. Natu ke shi taleni moshitukulwa tashi landula.

[Efano pepandja 6]

‘Oiwana otai ka fikamena oiwana’

[Efano pepandja 7]

‘Otapa ka kala oudu wolutapo’

[Odjo yefano]

©© WHO/P. Virot