Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
5-11 FEBULUALI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | MATEUS 12–13
“Eyele lyiilya nomawu”
(Mateus 13:24-26) Jesus okwe ya lombwele ishewe eyele ekwawo a ti: “Oshilongo shegulu osha fa omuntu a kunu ombuto ombwanawa mepya lye. 25 Ihe manga aantu ya kotha, omutondi okwe ya nokwa kunu omawu mokati kiilya e ta yi. 26 Ano omimeno sho dha koko nodha vala, omawu oga holoka wo.
‘Otandi Kala Pamwe Nane Omasiku Agehe’
2 Iiningwanima yomepya lyomunepya ngoka, otayi thaneke kutya ongiini nuunake Jesus a li ta ka gongela ongundu yiilya, ano Aakriste aagwayekwa mboka taya zi kombanda yevi ya ka pangele pamwe naye mUukwaniilwa we. Okukuna okwa li kwa tameke pOpentekoste 33 E.N. Okugongelwa otaku ka hula uuna aagwayekwa mboka taya ka kala ye li momwenyo sigo opehulilo lyonkalelo ndjika yiinima ya ndhindhilikwa lwahugunina opo nduno taya falwa megulu. (Mat. 24:31; Eh. 7:1-4) Ngaashi owala omuntu ha kala e wete ashihe shoka shi li momudhingoloko gwe uuna e li kondundu, sha faathana, eyele ndika otali tu tseyithile iinima mbyoka ya li tayi ka ningwa momukokomoko gwomimvo 2 000 lwaampo. Pauvoko lyetu, ehumokomeho lini twa ndhindhilika lya pambathana nUukwaniilwa? Eyele otali hokolola kombinga yethimbo lyokukuna, lyokukoka nolyokuteya. Oshitopolwa shika otashi ka ukitha eitulomo unene tuu kethimbo lyeteyo.
YE LI KOHI YETONATELO LYAJESUS
3 Lwopetameko lyethelemumvo etiyali E.N., “omau oga holoka” sho Aakriste yiifundja ya kala yi iwetikile mepya ndyoka li li uuyuni. (Mat. 13:26) Nolwomethelemumvo etine, Aakriste mboka ya fa omau oya li yi indjipala noonkondo ye vule Aakriste aagwayekwa. Dhimbulukwa kutya meyele moka, aapiya oya li ya pula epitikilo komuwa gwawo ya vudhe mo omau. (Mat. 13:28) Omuwa gwawo okwa li e ya yamukula ngiini?
(Mateus 13:27-29) Nena aamati ye oye ya kuye noye mu pula ya ti: “Omuwa, ino kuna mo nani oombuto oombwanawa mepya lyoye? Omawu oga zi peni ano?” 28 Oye okwa ti kuyo: “Omutondi e shi ningi.” Aamati noya ti kuye: “Owa hala, tu ye, tu ke ga vudhe mo?” 29 Oye okwa yamukula a ti: “Aawe, opo mwaa vudhile omawu mumwe niilya.
‘Otandi Kala Pamwe Nane Omasiku Agehe’
4 Sho Jesus a popi kombinga yiilya nomau, okwa ti: “Etheni, ga koke mumwe niilya sigo esiku lyeteyo.” Elombwelo ndika otali holola kutya okuza methelemumvo lyotango sigo okunena, kombanda yevi okwa kala aluhe ku na Aakriste aagwayekwa yontumba mboka ya fa iilya. Okuthika pehulithodhiladhilo ndyoka okwa kolekwa kwaashoka Jesus a li a lombwele aalongwa ye a ti: ‘Otandi kala pamwe nane omasiku agehe sigo ehulilo lyuuyuni.’ (Mateus 28:20) Onkee ano, Aakriste aagwayekwa oya li taya ka kala ya gamenwa kuJesus omasiku agehe sigo opethimbo lyehulilo. Molwaashoka oya li ya vulika kAakriste mboka ya fa omau, katu shi lela kutya oolye ya li mongundu yiilya momukokomoko gwethimbo alihe ndyoka ele. Ihe oomvula omilongo manga eteyo inaali tameka, ongundu yiilya oya kala yi iwetikile. Shoka osha li she ende ngiini?
(Mateus 13:30) Etheni, ga koke mumwe niilya sigo esiku lyeteyo. Mesiku lyeteyo otandi lombwele aateyi: Gongeleni tango omawu, ne mu mange iihampi, opo ga fikwe po. Ihe iilya yi punguleni miigandhi yandje.’”
w13 7/15 ep. 12-13, okat. 10-12
‘Otandi Kala Pamwe Nane Omasiku Agehe’
10 Lyotango, okugongela omau. Jesus okwa ti: “Mesiku lyeteyo otandi lombwele aateyi: Gongeleni tango omau, ne mu mange iihampi.” Konima yo 1914, aayengeli oya li ya tameke ‘okugongela’ Aakriste mboka ya fa omau sho ye ya yoolola ko kaagwayekwa mboka ye li ‘aana yuukwaniilwa.’ — Mat. 13:30, 38, 41.
11 Sho iilonga yokugongela tayi humu komeho, opwa kala eyooloko enene pokati koongundu mbali. (Eh. 18:1, 4) Sho kwa ka thikwa mo 1919, osha li sha yela mo kutya Babiloni Oshinene osha teka po. Oshike unene tuu sha yoolola ko Aakriste yashili kwaamboka yiifundja? Iilonga yokuuvitha. Mboka ya li taya kwatele komeho mokati kAakonakonimbiimbeli oya li ya tameke okutsa omuthindo kutya osha simana, opo kehe gumwe a kuthe ombinga miilonga yokuuvitha Uukwaniilwa. Pashiholelwa, okafo To Whom the Work Is Entrusted, (Kwaamboka yi inekelelwa oshilonga), ka li ka nyanyangidhwa mo 1919, oka li ka ladhipike Aakriste aagwayekwa ayehe yu uvithe egumbo negumbo. Oka ti: “Oshilonga otashi monika oshinene noonkondo, ihe oshOmuwa, notatu ke shi longa koonkondo dhe. Omu na uuthembahenda wokukutha ombinga musho.” Aakonakonimbiimbeli oya li yi inyenge ngiini? Oshungolangelo yomo 1922 oya ti kutya okuza kesiku ndyoka, Aakonakonimbiimbeli oya li ya tamununa mo iilonga yawo yokuuvitha. Omathimbo hamale, okuuvitha egumbo negumbo okwa li kwa ningi endhindhiliko lyAakriste mboka aadhiginini ngaashi shi li sigo okunena.
12 Etiyali, okugongela iilya. Jesus okwa lombwele aayengeli ye a ti: ‘Indeni mu ka gongele iilya miigandhi yandje.’ (Mat. 13:30, yelekanitha NW.) Okuza mo 1919, aagwayekwa oya kala nokugongelwa megongalo lyopaKriste ndyoka lya totululwa. KAakriste aagwayekwa mboka taya ka kala nomwenyo pehulilo lyonkalelo ndjika yiinima, okugongelwa kwahugunina otaku ka ningwa uuna ya pewa ondjambi yawo megulu. — Dan. 7:18, 22, 27.
Konga omaliko gopambepo
(Mateus 12:20, OB-1954) Oshihenguti sha tanduka ite shi nyanyagula, nokangodhi konyeka yomagadhi ka tsina ite ka dhimi po, sigo uuyuuki te u thikitha mesindano.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 12:20
okangodhi taka tsina: Olamba yomegumbo oya li hayi ningwa meloya nohayi tulwa omagadhi gooholivi. Okangodhi komolamba oka li haka nana omagadhi, opo omulilo gu kale gwa tema. Uutumbulilo wOshigreka ‘okangodhi taka tsina’ otashi vulika wu ulike kokangodhi komolamba taka tsina olwithi, oshoka ekala oko li li natango, nonando omulilo ogwa dhima. Jesaja 42:3 okwa hunganeke kutya Jesus okwa li ta ka kala omunalukeno. Ke na nando esiku a ningithe aaifupipiki naamboka taya hepekwa, ya kanithe etegameno lyawo.
(Mateus 13:25) Ihe manga aantu ya kotha, omutondi okwe ya nokwa kunu omawu mokati kiilya e ta yi.
Owe shi tseya ngaa?
Mbela pethimbo lyonale omuntu okwa li ngaa shili ha vulu okukuna omawu mepya lyamukwawo?
MUMATEUS 13:24-26, Jesus okwa ti: “Oshilongo shegulu osha fa omuntu a kunu ombuto ombwanawa mepya lye. Ihe manga aantu ya kotha, omutondi okwe ya nokwa kunu omawu mokati kiilya e ta yi. Ano omimeno sho dha koko nodha vala, omawu oga holoka wo.” Aanyoli yi ili noyi ili oya kala nokupula ngele eyele ndika olyoshili ngaa. Nonando ongawo, omanyolo gaRoma gopaveta gopethimbo lyonale ogu ulika kutya eyele ndyoka olyoshili.
Embwiitya limwe lyOmbiimbeli olya ti: “Okukuna omawu mepya lyomuntu, omolwonkone, osha li eyono pampango yaRoma. Ompango ndjoka oya li ya simana, molwaashono oshinima shoka osha li hashi ningwa olundji.” Omukonakoni gwiinima yopaveta, Alastair Kerr, okwa yelitha kutya momumvo 533 E.N., Omupangeli gwaRoma gwedhina Justinian okwa li a nyanyangidha embo lyedhina Digest. Membo ndyoka omwa li mwa nyolwa ompango yaRoma nosho wo iinima mbyoka ya li ya tothwa kaanongompango yopethimbo ndyoka (momumvo 100-250 E.N. lwaampono). Shi ikolelela kembo ndyoka (Digest, 9.2.27.14), omunongompango gwedhina Ulpian okwa popi oshinima shoka sha li sha ningwa pethimbo lyomukwanepangelo gwaRoma gwedhina Celsus, gwomethelemumvo etiyali. Opwa li pu na gumwe ngoka a kunu omawu mepya lyamukwawo, naashoka osha ningitha iilya kaayi koke nawa. Membo Digest omwa li mwa nyolwa iifuta yopaveta mbyoka nakuyonenwa nenge mwene gwepya, ta vulu okupula yi futwe kwaangoka a kunu omawu mepya lye.
Omuyonena gunyanyalitha ngoka gwa kala tagu ningwa muRoma pethimbo lyonale, otagu ulike kutya shoka Jesus a li a popi meyele lye oshoshili.
Elesho lyOmbiimbeli
(Mateus 12:1-21) Inapu pita ethimbo ele, Jesus okwa pitile pokati komapya mesiku lyEsabati. Aalongwa ye oya li ya sa ondjala noya tameke okupolola omaha e taa li. 2 Aafarisayi sho ye shi mono, oya ti kuJesus: “Tala, aalongwa yoye otaa ningi shono shi indikwa mesiku IyEsabati.” 3 Jesus okwa ti kuyo: “Inamu lesha nani, shoka David e shi ningi; sho a li a sa ondjala, oye mwene naantu ye? 4 Oye okwa yi mongulu yaKalunga nokwa li iikwiila mbyoka ya yambelwa Kalunga, ya li inaayi pitikwa okuliwa kuye mwene nokaantu ye, ndele, okaayambi ayeke. 5 Nenge inamu lesha mompango, aayambi sho haa yono Esabati motempeli yo kaaye na oondjo? 6 Ngame otandi mu lombwele: Nguka e li mpaka, oku vule otempeli. 7 Ando mwa tseya shika shoka tashi ti: ‘Okusila ohenda oku vulile ndje okugandja omayambo,’ ando itamu pangula mbaka inaaya yona sha. 8 Oshoka Omuna gwOmuntu oye Omuwa gwEsabati.” 9 Jesus okwa zi po mpoka e ta yi mosinagoga yawo. 10 Omo omwa li mu na omulumentu e na oshikaha sha lemana. Mboka ya li ya hala okutamaneka Jesus, oye mu pula ya ti: “Osha pitikwa tuu okwaaludha mEsabati?” 11 Oye okwa ti kuyo: “Olye andola gwomune e na onzi yimwe ayike e tayi gwile moshilambo mEsabati, ite yi kwata, e yi hile mo? 12 Ano omuntu oku vule onzi kokulekule. Onkee ano osho opala okulonga uuwanawa mesiku IyEsabati.” 13 Oye nokwa ti komulumentu: “Utha oshikaha shoye!” Oye nokwe shi utha, nosha aluka sha ningi sha fa oshikwawo. 14 Aafarisayi oya zi mo noya kundathana, ya dhipage Jesus. 15 Jesus sho e shi dhimbulula, okwa zi nkoka,; naantu oyendji oye mu landula. Oye okwe ya aludha ayehe 16 nokwe ya indike noonkondo, kaaye mu holole. 17 Osho oohapu ndhoka dha popiwa komuhunganeki Jesaja odha gwanithwa, sho ta ti: 18 “Nguka oye omuntu gwandje nde mu hogolola. Oye ngoka ndi mu hole nonde mu hokwa. Ngame otandi mu tula Ombepo yandje, oye notu uvithile aantu ayehe epangulo. 19 Oye iha tamanana, ye iha igidha, newi lye itali uvika momapandaanda. 20 Oshihenguti sha tanduka ite shi nyanyagula. Onyeka tayi tsina ite yi dhimi po, sigo uuyuuki te u thikitha mesindano. 21 Naantu ayehe otaye ki inekela edhina lye.”
12-18 FEBULUALI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | MATEUS 14–15
“Ta palutha oyendji okupitila maantu aashona”
(Mateus 14:16, 17) Jesus okwa ti kuyo: “Inashi opala, ya ye ngaaka. Ya peni iikulya.” 17 “Oyo ya ti kuye: “Mpaka otu na po iikwiila itano ayike noohi mbali.”
Ota Palutha Oyendji Okupitila Maantu Aashona
2 Sho Jesus a mono ongundu onene yaantu, okwa li e ya uvitile olukeno, onkee okwa aludha aavu mboka ya li mokati kawo nokwe ya longo iinima oyindji kombinga yUukwaniilwa waKalunga. Sho kwa toko, aalongwa oya ladhipike Jesus a laleke aantu ya ye momikunda dhopopepi, opo ye ki ilandele iikulya. Ihe Jesus okwa lombwele aalongwa ye a ti: “Ya peni iikulya.” Otashi vulika ya li ya limbililwa oohapu ndhoka, oshoka iikulya mbyoka ya li po oya li iishona noonkondo, ano iikwiila itano noohi mbali.
(Mateus 14:18, 19) Jesus okwa ti: “Yi eteni nkuka kungame.” 19 Nokwa lombwele aantu, ya kuutumbe pomwiidhi. Ye okwa kutha ihe iikwiila itano noohi mbali, okwa ligamene kegulu e ta hambelele Kalunga, okwe yi pambula e te yi pe aalongwa ye, ye yi topolele aantu.
Ota Palutha Oyendji Okupitila Maantu Aashona
3 Jesus okwa li i inyengithwa kolukeno a longe oshikumithalonga shoka osho ashike sha nyolwa mOmavaangeli agehe gane. (Mark. 6:35-44; Luk. 9:10-17; Joh. 6:1-13) Jesus okwa lombwele aalongwa ye, ya lombwele aantu ayehe ya kuutumbe pomwiidhi omutalala moongundu dho 50 nadhimwe odhe 100. Konima sho a hambelele, okwa tameke okupambula iikwiila nokutopola oohi. Ihe pehala lyokupa aantu iikulya ye mwene, okwe yi topolele “aalongwa ye, ye yi topolele aantu.” Pashikumithalonga, opwa holoka iikulya ya gwana aantu ayehe. Dhiladhila owala: Jesus okwa palutha omayovi gaantu okupitila maantu aashona, ano aalongwa ye.
(Mateus 14:20, 21) Aantu ayehe oya li noya kuta e taa toola iihupe yiipambu, oontungwa omulongo nambali dhu udha. 21 Mboka ya lya, aalumentu omayuvi gatano, aakiintu naanona inaa yalulwa.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 14:21
aakiintu naanona: Mateus oye owala a tumbula aakiintu naanona sho a nyola oshikumithalonga shika. Otashi vulika mboka ya kutithwa pashikumithalonga ya li ya konda 15 000.
Ota Palutha Oyendji Okupitila Maantu Aashona
KALA wa fa wu wete shoka sha li tashi ningwa. (Lesha Mateus 14:14-21.) Osha li owala manga Opaasa yomo 32 E.N. inaayi thika. Ongundu yaalumentu 5 000 lwaampono, inaamu yalulilwa aakiintu naanona, oya li pamwe naJesus nosho wo aalongwa ye mombuga, popepi nomukunda Betsaida ngoka gu li kuumbangalantu womunkulofuta gwaGalilea.
Konga omaliko gopambepo
(Mateus 15:7-9) Aafudhime ne, Jesaja okwe mu hunganekele dha tsa, sho ta ti: 8 ‘Aantu mbaka ohaa simaneke ndje owala noohapu dhomokana, ihe omitima dhawo odhi li kokule nangame. 9 Okulongela ndje kwawo osima yowala, oshoka otaa longo omalongo gopaipango yaantu.’”
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 15:7
aafudhime: Oshitya shOshigreka hypokrites petameko osha li hashi ulike kaadhani yiinyandwa Aagreka (nokonima Aaroma) mboka ya li hayi itula iinima komakana, opo ewi li kale enene. Uutumbulilo mboka otawu vulu okulongithwa momukalo gwomufethelamo okuulika komuntu ngoka ta holeke shoka shi li momutima gwe nenge uukwatya we mokukala ti iningitha a fa osho e li, ihe hasho. Jesus movelise ndjika oti ithana aawiliki yelongelokalunga lyOshijuda “aafudhime.” — Mat. 6:5, 16.
(Mateus 15:26) Jesus okwa yamukula: “Inashi opala okukutha oshikwiila shuunona noku shi umbila uumbwena.”
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 15:26
uunona . . . uumbwena: MOmpango yaMoses, oombwa odha li dha talika ko dhi li iinamwenyo yi na oshipwe. Omanyolo olundji ohaga longitha uutumbulilo mboka molupe lwokushundula. (Lev 11:27; Mat 7:6; Fil 3:2; Eh 22:15) Ihe sho Markus (7:27) naMateus ya nyola kombinga yoonkundathana dhaJesus nomukiintu, oya longitha uutumbulilo “okambwena” nenge “ombwa yomegumbo” molupeshonopeko, taya nengeneke ekondjithathano ndyoka. Shika otashi vulika tashi ulike kutya Jesus okwa li a longitha uutumbulilo mboka tawu ulike ohole ndjoka mboka kaaye shi Aajuda hayu ulukile iinamwenyo yawo yomegumbo. Sho Jesus a yelekanitha Aaisraeli ‘nuunona’ nosho wo mboka kaaye shi Aajuda ‘nuumbwena,’ osha yela kutya, okwa li owala a hala okuulika kutya oshike sha simana koshikwawo. Ngele megumbo omu na aanona noombwa, aanona oyo haya pewa tango okulya.
Elesho lyOmbiimbeli
(Mateus 15:1-20) Nena aafarisayi naalongimpango ya zi kuJerusalem, oye ya kuJesus ya ti: 2 “Omolwashike aalongwa yoye ihaa dhiginine omithigululwakalo dhaakulu yonale? Oshoka ihaa yogo iikaha yawo, ngele taa ka lya.” 3 Jesus okwe ya yamukula a ti: “Omolwashike nane wo hamu yono iipango yaKalunga omolwomithigululwakalo dheni? 4 Oshoka Kalunga okwa ti: ‘Simaneka ho nanyoko, naangoka ta tuku he nenge yina, oku na okudhipagwa.’ 5 Ihe ne ohamu ti: ‘Oongoka ta ti kuhe nenge kuyina: Iikwatha mbyoka nda li ndi na oku ku pa ando, oyo nda gandja kuKalunga.’ 6 Oye ita pumbwa okusimaneka he nenge yina. Ne otamu kutha oohapu dhaKalunga oonkondo omolwomithigululwakalo dheni. 7 Aafudhime ne, Jesaja okwe mu hunganekele dha tsa, sho ta ti: 8 ‘Aantu mbaka ohaa simaneke ndje owala noohapu dhomokana, ihe omitima dhawo odhi li kokule nangame. 9 Okulongela ndje kwawo osima yowala, oshoka otaa longo omalongo gopaipango yaantu.’ ” 10 Jesus okwi ithana aantu kuye e ta ti kuyo: “Pulakeneni, ne mu ndhindhilike. 11 Haashoka tashi yi mokana, tashi nyateke omuntu, aawe, ooshoka tashi zi mokana, osho tashi nyateke omuntu.” 12 Aalongwa oye ya kuye e taa ti: “Ou shi shi tuu kutya aafarisayi sho yu uvu oohapu ndhoka, oya ningi omwenyo omwiinayi?” 13 Jesus okwa yamukula: “Okehe tuu ontsika inaayi tsikwa kuTate yomegulu, otayi ka vudhwa mo nomidhi dhayo. 14 Ya etheni, oyo aakwatiketi lyaaposi aakwawo. Ngele ku na omuposi ta kwata keti lyomuposi omukwawo, nena ayehe yaali otaa gwile moshilambo.” 15 Petrus okwe mu yamukula a ti: “Tu fatululila eyele ndika.” 16 Jesus okwa ti: “Natango onkene mwaa na oondunge? 17 Kamu uvite ko nani kutya kehe tuu shoka tashi yi mokana, otashi yi mela e tashi piti mo? 18 Ihe shoka tashi piti mokana, otashi zi momwenyo. Osho shoka tashi nyateke omuntu. 19 Oshoka momwenyo ohamu zi omadhiladhilo omawinayi, omadhipago, uuholume, oluhondelo, uufuthi, omalundilathano nokusheka. 20 Oyo mbika tayi nyateke omuntu. Ihe okulya niikaha inaayi yogwa itaku nyateke omuntu.”
19-25 FEBULUALI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | MATEUS 16–17
“Oho dhiladhila ngaashi lye?”
(Mateus 16:21, 22) Okuza mpoka Jesus okwa tameke okuhololela aalongwa ye kutya oku na okuya kuJerusalem oku ka hepekwa nomahepeko ogendji kaakuluntu, kaayambi aakuluntu nokaalongimpango. Oye ta dhipagwa, ihe esiku etitatu ota yumudhwa. 22 Petrus okwe mu kutha paantu nokwa tameke oku mu ganda a ti: “Omuwa, [iyaalela, NW] shi valelwe, u ningwe ngaaka!”
Aalumentu, holeleni uukwamutse waKristus
17 Pompito yimwe ishewe, Jesus okwa li a lombwele aayapostoli ye kutya oku na okuya kuJerusalem, hoka a li ta ka hepekwa ‘kaakuluntu, kaayambi aakuluntu nokaalongimpango. Ota ka dhipagwa, ihe esiku etitatu ota yumudhwa.’ Opo nduno Petrus okwa kutha po Jesus nokwa tameke oku mu ganda ta ti: “Omuwa, [iyaalela, NW] shi valelwe, u ningwe ngaaka!” Osha yela kutya etaloko lyaPetrus olya li li ikolelela komaiyuvo ge gopantu. Okwa li a pumbwa okupukululwa. Onkee ano, Jesus okwe mu lombwele a ti: “Za po pungame, Satana! Ongoye omwigo gwandje, oshoka ito dhiladhila shoka shopaKalunga, ihe ooshoka shopantu.” — Mateus 16:21-23.
(Mateus 16:23) Ihe Jesus okwa punguluka e ta ti kuPetrus: “Za po pungame, Satana! Ongoye omwigo gwandje, oshoka ito dhiladhila shoka shopaKalunga, ihe ooshoka shopantu.”
Kotokeni ne mu tonate Satana okwa hala oku mu ninagula po!
16 Satana ota vulu wo okupukitha naapiya yaJehova aadhiginini. Pashiholelwa, dhiladhila owala kwaashoka sha ningwa po sho Jesus a lombwele aayapostoli ye kutya ota ka dhipagwa. Omuyapostoli Petrus ngoka a li e hole Jesus okwe mu lombwele a ti: “Omuwa, [iyaalela, NW] shi valelwe, u ningwe ngaaka!” Ihe Jesus okwe mu yamukula a ti: “Za po pungame, Satana!” (Mat. 16:22, 23) Omolwashike Jesus u ula Petrus “Satana”? Omolwaashoka Satana oye a li a hala Jesus a kale i “iyaalela.” Ethimbo ndika olya li ethimbo lya simana mondjokonona yaantu. Kalya li ethimbo lyaJesus lyokukala i “iyaalela.” Jesus okwa li e shi shi nawa kutya masiku ota ka gandja omwenyo gwe gu ninge ekuliloyambo nokuulika kutya Satana omufundja.
17 Uuyuni waSatana owu li popepi nokuhula po. Ano natse otu li methimbo lya simana mondjokonona. Satana okwa hala tu kale twi “iyaalela” nenge tu ihole tse yene, mokukala tatu gandja eitulomo olindji tu pondole muuyuni mbuka. Okwa hala tu dhimbwe kutya otu li momasiku gahugunina e tatu kotha pambepo. Inatu etheni shoka shi tu ningilwe, ihe natu kaleni twa “tonateni.” (Mat. 24:42) Inatu landuleni omakoto gaSatana kutya ehulilo oli li kokule nenge itali ya we.
(Mateus 16:24) Opo ihe Jesus okwa lombwele aalongwa ye: “Ngele ku na ngoka, a hala okulandula ndje, oye ni idhimbwe ye mwene, ni itsike [omuti gwe gwomahepeko, NW] ye na landule ndje.
‘Indeni, ka ningeni aantu aalongwa, ne mu ya ninginithe’
9 Okulandula oshiholelwa shaJesus shokulonga ehalo lyaKalunga okwa kwatela mo shike? Jesus okwa li a lombwele aalongwa ye a ti: “Ngele ku na ngoka, a hala okulandula ndje, oye ni idhimbwe ye mwene, ni itsike [omuti gwe gwomahepeko, NW] ye na landule ndje.” (Mateus 16:24) Menyolo ndika, Jesus okwa popi iinima itatu mbyoka tu na okuninga. Shotango, otu na ‘okwiidhimbwa’ tse yene. Niitya yimwe, otu na okweetha po iikala yokwiihola mwene mbyoka hayi etithwa kokwaagwanenena, e tatu taamba ko omayele newiliko lyaKalunga. Oshitiyali, otu na ‘okwiitsika omuti gwetu gwomahepeko.’ Pethimbo lyaJesus, omuti gwomahepeko ogwa li endhindhiliko lyokusithwa ohoni nolyokumona iihuna. Tu li Aakriste, otwi ilongekidha okumona iihuna omolwonkundana ombwanawa. (2 Timoteus 1:8) Nonando aantu muuyuni oye tu sheke nenge ye tu dhine, ohatu ‘idhidhimikile omasheko’ ngaashi Jesus, nohatu kala twa nyanyukwa sho tu shi kutya otatu nyanyudha Kalunga. (Aahebeli 12:2) Oshititatu, otu na ‘okulandula’ Jesus. — Episalomi 73:26; 119:44; 145:2.
Konga omaliko gopambepo
(Mateus 16:18) Nangame wo otandi ku lombwele: Ongoye emanya, Petrus, nokemanya tuu ndika otandi tungile ko egongalo lyandje, lyo itali ka sindwa nando okoonkondo dheso.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 16:18
Ongoye emanya, Petrus, nokemanya tuu ndika: Oshitya shOshigreka petros uuna tashi popiwa shu ukitha kaalumentu otashi ti emanya.” Mpaka osha longithwa molupe lwoshityadhinalela (Petrus), edhina lyOshigreka ndyoka Jesus a luka Simon. (Joh 1:42) Uuna tashi popiwa shu ukitha kaakiintu oshitya shOshigreka petra ohashi tolokwa taku ti “emanya,” notashi vulu okuulika kevi ekukutu, koshitayimanya nenge kondumba yomamanya. Oshitya shoka shOshigreka otashi adhika wo muMat 7:24, 25; 27:60; Luk 6:48; 8:6; Rom 9:33; 1Kor 10:4; 1Pet 2:8. Osha yela kutya Petrus ka li i itala ko e li emanya hoka Jesus ta ka tungila egongalo lye, oshoka muPetrus gwotango 2:4-8, okwa nyola kutya Jesus okwa kala a hunganekwa nale e li “emanya lyokolonela,” lya hogololwa kuKalunga mwene. Omuyapostoli Paulus naye okwa li a popi Jesus e li “ekankameno” ‘nemanya lyopambepo.’ (1Kor 3:11; 10:4) Osha yela kutya Jesus okwa li ta dhana niitya, ano niitya yimwe, okwa li ta ti: ‘Ngoye ngoka handi ithana Petrus (ndyoka tali ti “Emanya”) owa mona kutya Kristus, ngoka ti ithanwa ‘emanya ndika,’ oye lye naanaa nota ka kala ekankameno lyegongalo lyopaKriste.’
egongalo: Shika osho oshikando shotango oshitya shOshigreka ekklesia tashi holoka. Osha za kiitya iyali yOshigreka, ek, shoka tashi ti “pondje,” nosho wo kaleo, shoka tashi ti “okwiithana.” Otashi ulike kongundu yaantu yi ithanwa yi gongale nelalakano lyasha nenge opo yi longe sha. Sho Jesus a tumbula oshitya shika, okwa hunganeke kombinga yokutotwa kwegongalo lyopaKriste, lya thikama po mAakriste aagwayekwa ye li “ongomamanya ge na omwenyo” ngoka taga ‘tungithwa otempeli yopambepo.’ (1Pet 2:4, 5) Uutumbulilo mbuka wOshigreka owa longithwa olundji moSeptuagint, wa faathana nowOshihebeli mboka wa tolokwa ‘egongalo,’ mboka olundji hawu ulike koshigwana ashihe shaKalunga. (Deut 23:3; 31:30) MIilonga 7:38, OB-1954, Aaisraeli mboka ya li yi ithanwa muEgipiti oya popiwa ye li ‘egongalo.’ Sha faathana, Aakriste nayo oyi ‘ithanwa mo momilema’ noya ‘yoololwa mo muuyuni’ ya ninge ‘egongalo lyaKalunga.’ — 1Pet 2:9; Joh 15:19; 1Kor 1:2.
(Mateus 16:19) Ongame tandi ku pe iipatululo yOshilongo shegulu. Shoka to shi manga kombanda yevi, otashi kala sha mangwa nomegulu. Ihe shono to shi mangulula kombanda yevi, nomegulu wo otashi kala sha mangululwa.”
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 16:19
iipatululo yOshilongo shegulu: MOmbiimbeli, mboka ya li haya pewa iipatululo, kutya nduno iipatululo yo yene nenge opathaneko, oya li haya pewa oonkondopangelo dhontumba. (1Ondjal 9:26, 27; Jes 22:20-22) Onkee ano, oshitya “oshipatululo” otashi thaneka oonkondopangelo nosho wo okukala niinakugwanithwa. Petrus okwa li a longitha “iipatululo,” opo a patululile Aajuda (Iil 2:22-41), Aasamaria (Iil 8:14-17) nosho wo Aapagani (Iil 10:34-38) ompito yokupewa ombepo ondjapuki, ye na etegameno lyokuya mUukwaniilwa womegulu.
Elesho lyOmbiimbeli
(Mateus 16:1-20) Ano aafarisayi naasadukayi oye ya kuJesus ya hala oku mu makela noye mu indile, e ya talithe oshikumithalonga shokuulika kutya ota longithwa kuKalunga. 2 Jesus okwe ya yamukula a ti: “Ethimbo lyongulohi ohamu ti: ‘Otaku ka kala ombepo ombwanawa, oshoka egulu olya tiligana.’ 3 Ongula onene ohamu ti: ‘Nena otatu ka mona omvula yoshikungulu, oshoka egulu olya tiligana nolya luudha.’ Omu shi kundhindhilika oshipala shegulu, ihe omandhindhiliko gomathimbo kamu shi ku ga dhimbulula. 4 Aantu yopethimbo ndika aawinayi naahondeli, omwa hala oshikumithalonga, ihe itamu pewa oshikumithalonga shilwe, osho tuu shoka shaJona.” Oye nokwe ya thigi po e ta yi. 5 Ano aalongwa sho ya taagulukile komunkulo gwahandiyaka yefuta, oya dhimbwa okweetelela iikwiila. 6 Jesus okwa ti kuyo: “Kotokeleni, ne mu iyageke efulika lyaafarisayi naasadukayi.” 7 Oyo ya lombwelathana ya ti: “Ota popi molwaashoka inaatu za ko niikwiila.” 8 Jesus sho e shi dhimbulula, okwa ti kuyo: “Ooyitaali ne aankundi, omolwashike tamu ilombwele kutya omolwashono inaamu za ko niikwiila? 9 Kamu uvite ko natango, ne inamu dhimbulukwa iikwiila mbiyaka itano kaantu omayuvi gatano, noontungwa ngapi mwa toola dhiihupe? 10 Osho wo iikwiila mbiyaka iheyali kaantu omayuvi gane, noontungwa ngapi mwa toola iihupe? 11 Omolwashike kaamu uvite ko natango kutya ngame inandi popya kombinga yiikwiila? Ihe onda popi efulika lyaafarisayi naasadukayi.” 12 Oyo noyu uvu ko ihe kutya ine ya lombwela okwiiyageka efulika lyiikwiila, ihe elongo lyaafarisayi naasadukayi. 13 Jesus sho e ya komikunda dhaKesarea Filippi, okwa pula aalongwa ye e ta: “Aantu otaa ti ngiini, Omuna gwOmuntu oye lye?” 14 Oyo oya ti: “Aantu yamwe otaa ti oJohannes Omushashi, yamwe otaa ti oElia, yamwe otaa ti oJeremia nenge gumwe gwomaahunganeki.” 15 Oye a ti kuyo: “Ne otamu tile ndje ngiini, ongame lye?” 16 Nena Simon Petrus okwe mu yamukula a ti: “Ongoye Kristus, Omuna gwaKalunga omunamwenyo.” 17 Jesus okwe mu yamukula a ti: “Ongoye omunelago, Simon yaJona, oshoka kaku na nando omuntu gumwe e ku hololele shino, aawe, oTate megulu. 18 Nangame wo otandi ku lombwele: Ongoye emanya, Petrus, nokemanya tuu ndika otandi tungile ko egongalo iyandje, lyo itali ka sindwa nando okoonkondo dheso. 19 Ongame tandi ku pe iipatululo yOshilongo shegulu. Shoka to shi manga kombanda yevi, otashi kala sha mangwa nomegulu. Ihe shono to shi mangulula kombanda yevi, nomegulu wo otashi kala sha mangululwa.” 20 Nena okwi indike aalongwa ye oku shi lombwela nando omuntu kutya oye Kristus.
26 FEBULUALI–4 MAALITSA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | MATEUS 18–19
“Kotoka kuu punduke nokuu pundukithe yalwe”
(Mateus 18:6, 7) “Ihe ngoka ta hongolola kamwe komuushona mbuka wi itaala ndje, okwa gwana, a mangelwe emanya edhigudhigu mothingo ye, e tu umbilwa muule wefuta. 7 Yayee uuyuni omolwomahongololo! Oshoka omahongololo oge na okuya, ihe yayee omuntu ngoka, te ga eta.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 18:6, 7
emanya edhigudhigu: Nenge “emanya edhigudhigu tali tanaunwa kokasino.” Uutumbulilo mboka otawu ti lelalela, “oshikweyithomanya oshinenenene shokutanaunwa kokasino.” Oshikweyithomanya shoka tashi vulika shi na ometa 1,5 momutamo, osha li oshidhigu noonkondo notashi vulu owala okutanaunwa kokasino.
omahongololo nenge iipundukithi: Oshitya shopetameko shOshigreka skandalon, shoka sha tolokwa “okupundukitha,” otashi vulu okuulika komwigo; yamwe otaya ti kutya okati ka tulwa momwigo ke na uukulya wokuyulitha. Otashi ulike kukehe shoka tashi vulu okupundukitha omuntu. Pathaneko, otashi ulike kiilonga nenge koonkalo ndhoka hadhi ningitha omuntu a landule ondjila ya puka, a punduke nenge i ihumbate nayi nenge a yone. MuMateus 18:8, 9, oshityalonga shoshitya skandalizo, shoka sha tolokwa ‘okuhongolola’ nenge okupundukitha, otashi vulu wo okutolokwa “okuyula gumwe; okuyonitha gumwe.”
nwtsty omathano
Oshikweyithomanya
Iikweyithomanya oya li hayi longithwa okukweya iilya nokuthina mo omagadhi mooholivi. Iikweyithomanya yimwe iishona noya li tayi vulu okutanaunwa noonyala, ihe yilwe oya li iinenenene tayi vulu owala okutanaunwa kiinamwenyo. Oshikweyithomanya otashi vulika sha li oshinene shi thike pwaashoka Simson a li a thiminikwa kAafilisti a tanaune. (Aatok 16:21) Iikweyithomanya mbyoka ya li hayi longithwa kiinamwenyo mbyoka yi na oonkondo kaya li owala muIsraeli, ihe oya li wo miitopolwa oyindji yEpangelo lyaRoma.
Oshikweyithomanya shopombanda noshopevi
Oshikweyithomanya oshinene sha fa shoka shi li methano, osha li hashi tanaunwa kiinamwenyo yomegumbo, ngaashi uusino, nosha li hashi longithwa okukweya iilya nokunyanyula ooholivi. Oshikweyithomanya shopombanda otashi vulu okukala shi na uunene wometa 1,5 momutamo notashi vulu okutanaunwa shi li kemanya enene li li pevi.
(Mateus 18:8, 9) “Oshikaha shoye nenge ompadhi yoye ngele tayi ku hongolola, yi teta ko, ngoye u yi ekelehi. Okuya momwenyo noshindimbukaha nenge noshindimbukugulu okwe ku opalela ku vule okukala niikaha iyali noompadhi mbali e to umbilwa momulilo gwaaluhe. 9 Eho lyoye ngele tali ku hongolola, li tsipula mo, ngoye u li ekelehi. Okuya momwenyo neho limwe okwe ku opalela ku vule okukala nomeho gaali e to umbilwa momulilo gwoheli.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 18:9
omulilo gwoheli nenge Gehenna: Oshitya Gehenna osha za koshitya shOshihebeli gehhinnom shoka tashi ti “Esilu lyaHinnom,” ndyoka lya li kuumbugantuningininino waJerusalem shonale. (Tala okambo Ekwatho kungoye Oshitopolwa 16, “Jerusalem nomahala ngoka ge shi kundukidha.”) Pethimbo lyaJesus esilu olya li ehala moka hamu fikilwa iiyagaya, onkee ano oshitya “omulilo gwaaluhe” oshe eleka sho tashi ti ehanagulo lyaaluhe.
nwtstg Omusholondondo gwiitya
Gehenna
Ndika olyo edhina lyEsilu lyaHinnom mOshigreka, ndyoka lya li kuumbugantuningininino waJerusalem shonale. (Jer 7:31) Osha popiwa momahunganeko shi li ehala moka mwa li hamu ekelwa omidhimba. (Jer 7:32; 19:6) Kapu na sha shoka tashi ulike kutya iinamwenyo nenge aantu oya li hayu umbilwa moGehenna ya fikwe po ye na omwenyo nenge ya kale mo taya hepekwa. Onkee ano, ehala ndyoka kalya li tali thaneke ehala ihaali monika moka oomwenyo dhaantu hadhi kala tadhi hepekwa momulilo sigo aluhe. Ihe oshitya shoka osha li sha longithwa kuJesus nokaalongwa ye tashi thaneke okugeyelwa kwaaluhe ‘meso etiyali,’ ano ehanagulo lyaaluhe. — Eh 20:14; Mat 5:22; 10:28.
(Mateus 18:10) “Taleni, mwaa dhine nando okamwe kaambuka uushona. Oshoka otandi mu lombwele: Aayengeli yawo megulu oye li aluhe koshipala shaTate megulu.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 18:10
oye li aluhe koshipala shaTate: Nenge “oye li puTate.” Molwaashoka aayengeli oyo owala taya vulu okukala puKalunga, oyo owala taya vulu okumona oshipala she. — Eks 33:20.
w10-E 11/1 ep. 16
Nkene iishitwa yopambepo ye tu guma
Jesus okwa li a popi kutya aayengeli oya pewa oshinakugwanithwa shokukwathela aapiya yaJehova pambepo. Onkee ano, sho Jesus a londodha aalongwa ye shi na ko nasha nokupundukitha yalwe, okwa ti: “Taleni, mwaa dhine nando okamwe kaambuka uushona. Oshoka otandi mu lombwele: Aayengeli yawo megulu oye li aluhe koshipala shaTate megulu.” (Mateus 18:10) Sho Jesus a popi oohapu ndhoka, ka li ta ti kutya omulanduli gwe kehe oku na omuyengeli ngoka he mu gamene. Ihe okwa li owala ta ti kutya aayengeli mboka haya longo pamwe naJehova oye na ko nasha niilyo yegongalo lyopaKriste.
Konga omaliko gopambepo
(Mateus 18:21, 22) Petrus okwe ya kuJesus e ta ti: “Omuwa, olungapi ndi na okudhimina po mukwetu a yono kungame? Luheyali olwa gwana?” 22 Jesus okwa ti kuye: “Otandi ku lombwele kutya haluheyali, ndele, olwomilongo heyali luheyali.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 18:22
omilongo heyali naheyali, NW: Otashi ti lelalela “omilongo heyali luheyali.” Uutumbulilo mbuka wOshigreka otawu vulu okuuviwa ko tawu ti “omilongo heyali nosho wo heyali” (ano omilongo heyali naheyali) nenge “omilongo heyali dhi indjipalekwa luheyali” (iikando 490). Uutumbulilo owo tuu mboka tawu adhika moSeptuagint muGen 4:24, owa tolokwa mOshihebeli taku ti “omilongo heyali luheyali,” shoka tashi ambidhidhda uutumbulilo “omilongo heyali naheyali.” Kutya nduno uutumbulilo mboka owu uvitiwe ko ngiini, uutumbulilo heyali luheyali owa faathana nuutumbulilo “sigo aluhe” nenge “kapu na ongamba.” Sho Jesus a lombwele Petrus kutya haluheyali, ihe olwomilongo heyali luheyali, okwa li ta lombwele aalanduli ye kaaya tule po omangambeko ngele tashi ya pokudhimina po yalwe. Mepingathano naashoka, embo Babylonian Talmud (Yoma 86b) otali ti: “Ngele omuntu okwa yono oshikando shotango, oshitiyali noshititatu, ota vulu okudhiminwa po, ihe oshikando oshitine ita vulu okudhiminwa po.”
(Mateus 19:7) Aafarisayi oye mu pula ya ti: “Omolwashike Moses a pitika, omulumentu a gandje onzapo yehengo komukiintu gwe, e mu ethe po?”
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuMat 19:7
onzapo yehengo: Omulumentu ngoka ta dhiladhila okuhenga po omukulukadhi gwe, okwa li ha pulwa ombapila yopaveta notashi vulika a li e na oku ka popya naakuluntu, kungeyi, Ompango oya li hayi mu pe ompito a talulule nawa etokolo lye. Elalakano lyOmpango ndjoka olya li okwiindika aantu kaayi ihenge meendelelo nosho wo okugamena paveta aakulukadhi mboka taya hengwa po. (Deut 24:1) Ihe pethimbo lyaJesus, aawiliki yomalongelokalunga oya li haye shi ningitha oshipu okumona onzapo yehengo. Omunandjokonona Josephus, ngoka a li ko omimvo 2 000 nasha dha ka pita, ngoka naye a li Omufarisayi a henga po omukulukadhi gwe, okwa ti kutya aantu otaya vulu okwiihenga “omolwetompelo kehe (naashoka osha li sha ningwa kaalumentu oyendji).”
nwtsty ethano
Onzapo yehengo
Onzapo yehengo ndjika oya nyolelwe mo 71 nenge mo 72 E.N., mOshiaramea. Oya adhikile kuumbangalantu waWadi Murabbaat, omulonga gwa kukuta gu li mombuga yaJudea. Omwa nyolwa kutya momumvo omutihamano gwuunashipotha wAajuda, Joseph, omwanamati gwaNaqsan, ngoka a li ha kala moshilando Masada, okwa li a henge po omwanakadhona gwaJonathan, gwedhina Miriam.
Elesho lyOmbiimbeli
(Mateus 18:18-35) “Ongame tandi mu lombwele: Shaa shoka tamu shi manga kombanda yevi, otashi kala sha mangwa nomegulu. Ihe shono tamu shi mangulula kombanda yevi, otashi kala sha mangululwa nomegulu.” 19 “Natango otandi mu lombwele: Ngele yaali yomune kombanda yevi yu uvanene sha notaye shi indile, oyo taye shi pewa kuTate megulu. 20 Oshoka mpoka pu na yaali nenge yatatu ya gongala medhina lyandje, ongame wo ondi li mokati kawo.” 21 Petrus okwe ya kuJesus e ta ti: “Omuwa, olungapi ndi na okudhimina po mukwetu a yono kungame? Luheyali olwa gwana?” 22 Jesus okwa ti kuye: “Otandi ku lombwele kutya haluheyali, ndele, olwomilongo heyali luheyali. 23 Onkee ano Oshilongo shegulu osha fa omukwaniilwa a hala okuyalula oongunga dhaamati ye. 24 Ano sho a tameke oku dhi yalula, okwe etelwa po gumwe e mu lile oongunga dhiimaliwa oomiliyona. 25 Ihe sho a li owala, kee na sho ta futu, omuwa gwe okwa gandja elaka, a landithwe po pamwe nomukiintu gwe noyana naashihe shoka e shi na, opo oongunga dhe dhi vule okufutwa. 26 Nena omumati nguno okwi ihata pevi nokwa tsu oongolo koshipala she e ta ti: ‘Tala ndje onteni, otandi ku futile adhihe.’ 27 Omuwa okwe mu sile ohenda nokwe mu dhimine po oongunga dhe e te mu etha, a ye. 28 “Omumati nguno sho a yi pondje, okwi itsu po gumwe gwomaamati ooyakwawo ngoka e mu lile oongunga dhiimaliwa yimweyimwe ayike. Nena okwe mu kwata nokwe mu pondo e ta ti: ‘Futa oongunga dhandje!’ 29 Omumati ngu omukwawo okwi ihata pevi koompadhi dhe nokwe mu hehela a ti: ‘Tala ndje onteni, otandi ku futile.’ 30 Ihe okwa tindi ashike nokwa yi e te mu edhililitha mondholongo sigo ta futu oongunga dhe. 31 Ihe aamati ooyakwawo sho ya mono shono sha ningwa po, oya si oluhodhi noonkondo noya hokololele omuwa gwawo ayihe. 32 Nena omuwa gwe okwe mu ithana, e ye kuye, nokwa ti: ‘Mumati ngoye omwiinayi, oongunga dhoye adhihe onde dhi ku dhimine po, sho wa hehela ndje. 33 Nangoye wo owa li u na okusila omumati mukweni ohenda, ngaashi ngame nde ku sile ohenda.’ 34 Omuwa okwa geye nokwe mu gandja, e ke edhililwe mondholongo, sigo ta futu iinima ayihe, e yi mu lile oongunga. 35 “Tate yomegulu osho te mu ningile wo, ngele itamu dhimine po omuntu kehe nomwenyo aguhe.”