Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
6-12 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | DEUTERONOMIUM 33–34
“Konga egameno ‘momaako gaJehova gaaluhe’”
Jeshurun
Jeshurun edhinasimaneko lyaIsraeli. Mo-Septuagint yOshigreka, oshitya “Jeshurun” otashi holola ohole, nosha kala tashi tolokwa “omuholike.” Edhinasimaneko “Jeshurun” oli na okukala lya li hali dhimbulukitha Israeli kutya oshi li oshigwana shaJehova shoka a ninga ehangano nasho nosha tegelelika shi kale sha yapuka. (Deut 33:5, 26; Jes 44:2) MuDeuteronomium 32:15 edhina Jeshurun olya longithwa momukalo gwenyonkelo. Pehala Israeli shi kale shi li metsokumwe nedhina lyasho Jeshurun, osha popiwa sha kukutika omutse gwasho, she ekelehi Omushiti gwasho nosha dhina Omuhupithi gwasho.
it-2-E ep. 51
Ekwatho ndyoka twa pumbwa, opo tu kale twa thikama
Otwa kala nokudhimbulukithwa kutya omathelemimvo ogendji manga Hesekiel inaa valwa, omuhunganeki Moses okwa li a popi kutya Jehova ke na owala oonkondo, ihe oku na wo ehalo lyokulongitha oonkondo dhe a kwathele oshigwana she. Moses okwa nyola a ti: “Egameno lyoye oKalunga komathimbo agehe, omaako ge gaaluhe otage ku ukata.” (Deut. 33:27) Otatu vulu okukala nuushili kutya ngele otwa pula Kalunga ekwatho pethimbo lyuudhigu, Jehova ote ke tu ukata momaako ge, ote ke tu tsa omukumo note ke tu kwathela tu thikame po. — Hes. 37:10.
rr-E ep. 120, oshimpungu
Matukeni mwa mana mo methigathano
16 Ngaashi naanaa Abraham, Moses naye ina mona omahunganeko gaKalunga taga gwanithwa. Sho Aaisraeli ye li pokuya mEvi lyEuvaneko, Moses okwa li a lombwelwa taku ti: “Evi lyo lyene oto li tala, ihe ito yi mo mulyo, evi ndyoka tandi li pe Aaisraeli.” Shika osha ningwa molwaashoka ye naAaron oya li ya geyithwa kuunashipotha woshigwana e taya katuka momukalo ngoka tagu ulike kutya inayi ‘inekela Kalunga montaneho yAaisraeli, sho ya li pomeya gaMerib.’ (Deut. 32:51, 52) Mbela Moses okwa li a geya nenge u uvite nayi? Aawe. Okwa li a yambeke oshigwana e ta hulitha noohapu ndhika tadhi ti: “Israeli, ngoye omunelago ngiini! Kape na ngoka e ku fa. Ongoye oshigwana sha hupithwa kOMUWA. OMUWA oye mwene oshikandekitho negongamwele lyoye.” — Deut. 33:29.
Omaliko gomOmbiimbeli
Moses
Moses okwa si mepipi lyomimvo 120. Shi na ko nasha noonkondo dhe dhopaunshitwe, Ombiimbeli otayi ti: “[Okwa] li e na oonkondo natango, nomeho ge oga li ge wete ko natango.” Okwa li a fumvikwa kuJehova pehala mpoka kaapu na ngoka e shi po sigo okeluwa ndi. (Deut 34:5-7) Shoka otashi vulika sha ningwa, opo Aaisraeli kaaya vule okugwila momwigo gwelongelokalunga lyiifundja, mokukala haya yi ye ki inyongamene kombila yaMoses. Osha yela kutya Omuhindadhi okwa li a hala okulongitha omudhimba gwaMoses momukalo ngaashi ngoka. Juda, omulongwa gwaKristus nokwa li wo omumwayina gwaJesus, okwa nyola a ti: “Nomuyengelimukuluntu Mikael ine shi ninga. Molugodhi lwawo naSatana sho ya li taa ludhikithathana kutya olye e na okukutha po omudhimba gwaMoses, Mikael ina pangula nando Satana nenge e mu sheke, ihe okwe mu lombwele owala a ti: ‘Omuwa ne ku geele!’” (Jud 9) Manga Aaisraeli inaaya taaguluka omulonga ya ye muKaanana kohi yewiliko lyaJosua, oya lili oosa dhaMoses omasiku 30. — Deut 34:8.
it-2-E ep. 439, okat. 3
13-19 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOSUA 1–2
“Nkene to vulu okukala omusindani”
Kala nomukumo, Jehova oku li pungoye!
7 Opo tu kale nomukumo ngoka twa pumbwa tu longe ehalo lyaKalunga, otu na okukonakona nokutula miilonga Oohapu dhe. Shoka osho Josua a li a lombwelwa a ninge sho a landula Moses: “Ikolelela e to kala nomukumo; dhiginina ompango ayihe ndjoka omuntu gwandje Moses e yi ku pe. . . . Kotoka aluhe, embo ndika lyompango li kale aluhe tali leshwa melongelokalunga lyeni. Yi ilonga omutenya nuusiku, u vulike kwaayihe ya nyolelwa mo. Nena oto kala omusindani nomunelago.” (Jos. 1:7, 8) Josua okwa li a landula omayele ngoka, ‘nokwa kala omusindani.’ Ngele natse otwe shi ningi, otatu ka kala tu na omukumo notatu ka sindana miilonga yaKalunga.
Kala nomukumo, Jehova oku li pungoye!
20 Kashi shi oshipu okukala tatu longo ehalo lyaKalunga, uuna tatu makelwa muuyuni mbuka wa kolokosha. Ihe nonando ongawo, hatse atuke. Kalunga oku li pamwe natse nosho wo Omwana ngoka e li Omutse gwegongalo. Otu na wo aamwatate ooyakwetu muuyuni awuhe ye vulithe 7 000 000. Onkee ano, natu tsikileni okukala tu na eitaalo nokuuvitha onkundana ombwanawa pamwe naamwatate mboka sho tu na momadhiladhilo enyolo lyokomumvo lyomo 2013 ndyoka tali ti: ‘Ikolelela nou kale nomukumo. OMUWA Kalunga koye, oku li pungoye.’ — Josua 1:9.
Omaliko gomOmbiimbeli
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaJosua
2:4, 5 — Mbela omolwashike Rahab a li a pukitha aalumentu yomukwaniilwa mboka ya li taya kongo oondaadhi? Omolwaashoka Rahab okwa li e na eitaalo muJehova, nokwa li a gamene oondaadhi nonando osha li sha tula omwenyo gwe moshiponga. Onkee ano, ka li e na oshinakugwanithwa shokuhololela aalumentu mboka ya li ya hala okweetela oshiponga oshigwana shaKalunga kutya oondaadhi odhi li peni. (Mateus 7:6; 21:23-27; Johannes 7:3-10) Dhoshili, Rahab okwa li a “ningi omuyuuki kiilonga ye” mwa kwatelwa okuulukila aatumwa yomukwaniilwa ondjila yilwe. — Jakob 2:24-26.
20-26 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOSUA 3–5
“Jehova oha yambeke mboka ye na eitaalo”
Jordan
Oshitopolwa shaJordan shoka shi li pevi lyefuta lyaGalilea, osha li shi na uule konyala wometa 1 sigo 3 okuuka mevi notaku tengenekwa kutya osha li shi na oometa 27 sigo 30 momutamo. Ihe poshitemamvula omulonga gwaJordan ohagu kala gu udha omeya taga matuka sigo okominkulo. (Jos 3:15) Pethimbo omulonga gu na efundja, kasha li tashi ka kala egameno koshigwana shaIsraeli, aalumentu naakiintu nosho wo aanona ya taaguluke Jordan, unene tuu popepi naJeriko. Pethimbo omulonga gu na efundja, olundji aantu mboka haye ki iyoga komulonga, ohaya yiwa nayo komeya. Nonando ongawo, Jehova okwa li a mweneke omulonga ngoka pashikumithalonga, opo Aaisraeli ya vule oku gu taaguluka taye ende puukukutu. (Jos 3:14-17) Konima yomathelemimvo, opu na oshikando shimwe oshikumithalonga sha fa shoka sha li sha ningilwa Elia naElisa, noshikando shimwe osha li sha ningilwa Elisa oye awike. — 2Aak 2:7, 8, 13, 14.
it-2-E ep. 105
Kala ho nyanyukilwa omalombwelo gaJehova
17 Omomukalo guni iilonga yeitaalo hayi tu kwathele tu kale tu na einekelo muJehova? Tala kehokololo lyopamanyolo lyokuya kwAaisraeli mEvi lyEuvaneko. Jehova okwa li a lombwele aasaseri mboka ya humbata oshikethahangano ya maatshinge yu uka momulonga gwaJordan. Ihe, sho aantu ya thiki po, oya li ya mono kutya omvula yontemuna oyu udhitha omulonga sigo tagu kunguluka. Aaisraeli oya li taya ka ninga po shike? Mbela oya li taya ka yunga ontanda komunkulo gwomulonga ya tegelele iiwike nenge ethimbo ele opo omeya gefundja ga lotele? Aawe, oya li yi inekele thiluthilu muJehova e taya landula ewiliko lye. Oshizemo osha li shini? Ehokololo otali ti: ‘Nziya sho aayambi ya lyata omeya, omeya oga mwena okumatuka, naayambi oya li ya thikama puukukutu pokati komulonga popepi naJeriko, sigo oshigwana ashihe sha piti.’ (Jos. 3:12-17, Contemporary English Version) Dhiladhila owala nkene sha li she ya tsu omukumo okumona omeya ngoka ge na oonkondo ga lotela! Uushili owo kutya, eitaalo lyAaisraeli muJehova olya li lya nkondopalekwa molwaashoka oya li yi inekela momalombwelo ge.
Kala ho nyanyukilwa omalombwelo gaJehova
18 Odhoshili kutya Jehova iha longo iikumithalonga ya tya ngaaka omolwoshigwana she kunena, ihe oha laleke nuuyamba iilonga yasho yeitaalo. Ombepo ondjapuki yaKalunga ohayi shi kumike shi gwanithe po oshilonga shoka she shi inekelelwa shokuuvitha etumwalaka lyUukwaniilwa muuyuni awuhe. NOnzapo yaJehova ya simanenena, Kristus Jesus ngoka a li a yumudhwa, okwa li a shilipaleke aalongwa ye kutya okwa li te ke ya kwathela moshilonga shika sha simana a ti: “Indeni ano, ka ningeni aantu ayehe aalongwa yandje, . . . otandi kala pamwe nane omasiku agehe sigo ehulilo lyuuyuni.” (Mat. 28:19, 20) Oonzapo odhindji ndhoka tashi vulika dha li hadhi kala dhi na ohoni nenge uumbanda, otadhi vulu okupopya dho dhene kutya ombepo ondjapuki yaKalunga oye dhi pa omukumo gwokupopya muukalele naantu kaadhi ya shi. — Lesha Episalomi 119:46; 2 Aakorinto 4:7.
Omaliko gomOmbiimbeli
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaJosua
5:14, 15 — “Omwene gwaakwiita yOmuwa” okwa li lye? Omwene ngoka a li e ya okukoleka Josua sho okukwata ko Evi lyEuvaneko kwa li kwa tameke otashi vulika a li “Ohapu,” Jesus Kristus mokukala po kwe manga inaa ninga omuntu. (Johannes 1:1; Daniel 10:13) Kashi nkondopaleka tuu okukala nuushili kutya Jesus Kristus omusimanekwa oku li pamwe noshigwana shaKalunga nena sho tashi kutha ombinga miita yopambepo!
27 SEPTEMBA–3 KOTOBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOSUA 6–7
“Gamuka ko kiinima yaa na oshilonga”
Pilamenitha omeho goye kiinima kaayi na oshilonga
5 Konima yomathelemimvo, omeho gaAkan Omwiisraeli oga li ge mu heke a yake iinima yimwe mbyoka ya li ya kuthwa moshilando Jeriko shoka sha li sha kwatwa ko. Kalunga okwa li a gandja oshipango kutya iinima ayihe moshilando shoka oyi na okuhanagulwa po, kakele kuyimwe mbyoka ya li yi na okutulwa moshiketha shaJehova. Aaisraeli oya li ya londodhwa taku ti: “Inamu ikuthila nando osha shoka shi na okuhanagulwa po” moshilando. Sho Akan inaa vulika, oshigwana shaIsraeli osha li sha sindika koshilando shaAi, noyendji yomuyo oya li ya si. Akan ka li a zimine kutya okwa yaka sigo oosho e ku ulikwa kutya okwa yaka. Akan okwa li a ti: ‘Sho nda mono ko, iinima mbika onde yi haluka nonde yi kutha po.’ Okahalu komeho oke mu hanagulitha po pamwe “neliko lye alihe.” (Jos. 6:18, 19; 7:1-26, yelekanitha OB-1954.) Akan okwa li a hala momutima gwe shoka sha li shi indikwa.
Omolwashike tu na okulopota shoka oshiwinayi?
Etompelo limwe kutya omolwashike tu na okulopota shoka oshiwinayi olyo kutya opo ku kalekwe egongalo lya yela. Jehova oye Kalunga omuyogoki nomuyapuki. Okwa tegelela ayehe mboka haye mu longele ya kale ya yogoka pambepo nopamikalo. Oohapu dhe dha nwethwa mo, otadhi tu lombwele tadhi ti: “Vulikeni kuKalunga ne inamu etha, okukalamwenyo kweni ku pangelwe kuuhalu mboka mwa li nawo, manga mwa li mwaa na oondunge. Ihe kaleni aayapuki mwaayihe mbyoka tamu yi ningi, ngaashi Kalunga ngoka e mu ithana, omuyapuki. Oshoka enyolo otali ti: ‘Omu na okukala aayapuki, oshoka ongame omuyapuki.’” (1 Petrus 1:14-16) Aantu mboka haya longo shoka inaashi yogoka, ohaya vulu okunyateka egongalo noku li ningitha li kale inaali hokiwa kuJehova, ngele inapu katukwa onkatu, ya pukululwe nenge ya kuthwe mo. — Yelekanitha Josua, ontopolwa 7.
w97-E 8/15 ep. 28, okat. 2
Pilamenitha omeho goye kiinima kaayi na oshilonga
8 Dhoshili, Aakriste yashili inaya tuntilwa kaaya kwatwe kokahalu komeho nokonyama. Onkee ano, Oohapu dhaKalunga otadhi tu ladhipike tu kale tu na eipangelo shi na ko nasha naashoka hatu tala naashoka hatu kala twa hala. (1 Kor. 9:25, 27; lesha 1 Johannes 2:15-17.) Omulumentu omuyuuki Job oye gumwe ngoka a li a mono ekwatathano enene ndyoka li li pokati kokutala oshinima nokukala we shi hala. Okwa ti: “Onda ningi etokolo lya kola, ndaa tale omukadhona nde mu haluka.” (Job 31:1) Job ka li owala i idhilike kaa kwate omukiintu momukalo gwa nyata, ihe okwa li nokuli itaa ka pitika omadhiladhilo ge ga dhiladhile oshinima sha tya ngaaka. Jesus okwa tsu omuthindo kutya omadhiladhilo oge na okukala ga yogoka pamikalo sho a ti: “Okehe tuu ngoka ta tala omukiintu e mu haluka, oye okwe mu hondele momwenyo gwe.” — Mat. 5:28.
Omaliko gomOmbiimbeli
Omapulo ga za kaaleshi
Monale aakwiita oya li haya kondeke oshilando, manga inaaye shi ponokela. Ngele oye shi kondeke ethimbo ele, aantu yomoshilando oya li haya li po iikulya mbyoka ya pungula. Uuna aakwiita ya kwata ko oshilando, oya li haya yugu ko ashihe shoka ya hala, mwa kwatelwa niikulya mbyoka ya hupithwa po. Omolwetompelo ndyoka, momakulukuma giilando oyindji muPalestina, mbyoka ya ponokelelwe momukalo ngoka, aalafululi inaya adha mo iikulya oyindji nomu yimwe inaya adha mo sha nokuli. Ihe miikulukuma yaJeriko hasho mwa li ngaaka. Embo Biblical Archaeology Review olya ti: “Kakele kiiyuma, miikulukuma mbika omwa adhika wo eloolo lyiilya.” Olya gwedha ko: “Osha pumba wu adhe mo iilya oyindji yi thike mpoka miikulukuma.”
Ombiimbeli otayi ti kutya Aaisraeli inaya za mo niikulya yasha muJeriko, oshoka Jehova okwe ya lombwele kaaye shi ninge. (Jos. 6:17, 18) Otayi ti wo kutya oya ponokele Jeriko lwopethimbo lyeteyo, sho moshilando mwa adhika mu na iilya oyindji. (Jos. 3:15-17; 5:10) Molwaashono muJeriko omwa adhika natango mu na eloolo lyiilya, osha koleke shoka sha popiwa mOmbiimbeli sho ya ti kutya oshilando inashi kondekwa ethimbo ele.
4-10 KOTOBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOSUA 8–9
“Shoka tatu ilongo mehokololo lyAagibeon”
Gibeon
Nkene yu ungaunga naJosua. Pethimbo lyaJosua, muGibeon omwa li hamu zi Aaheti, shimwe shomiigwana iheyali yAakaanana mbyoka ya li ya hanagulwa po. (Deut 7:1, 2; Jos 9:3-7) Aagibeon oya li wo hayi ithanwa Aayamori, edhina ndyoka lya li hali ithanwa Aakaanana ayehe omathimbo nomathimbo. (2Sam 21:2; yelekanitha Gen 10:15-18; 15:16.) Aagibeon mboka kaaya li ya fa Aakaanana yalwe, oya li ye shi ndhindhilike kutya nonando etanga lyawo oli na oonkondo noye na oshilando oshinene, itaya ka pondola, molwaashoka Jehova okwa li ta kondjele Israeli. Onkee ano, konima sho Jeriko naAi ya hanagulwa po, Aagibeon aniwa oya li wo ya kalele po iilando yilwe itatu yAaheti, ngaashi Kefira, Beerot naKiriat Jearim (Jos 9:17), e taya tumu aalumentu ya ye kuJosua muGilgal, opo ya pange ombili naye. Aatumwakalelipo yokuGibeon oya zala oonguwo dha kulupa noongaku oonkulu dha andekwa noya li ye na omahahi omakulu, oompunda dhomaviinu dha andekwa nosho wo iikwiila ya kukuta noyi na oshushi. Oya yi kuJosua taya ti kutya oya za koshilongo shokokule, ihe hamwaambyoka ya li tayi ka sindwa kuIsraeli. Oya zimine shoka Jehova ningi muEgipiti naashoka a ningile aakwaniilwa yAayamori, Sihon naOg. Ihe inaya kambadhala nando okupopya shoka sha ningilwa Jeriko naAi, ongonkundana ndjoka ya fa inaayi vula okuthika ‘koshilongo shawo shokokule,’ manga inaaya za ko. Aakalelipo yaIsraeli oya konakona uuyelele mboka ya lombwelwa noku wu taamba ko, e taya ningi euvathano nayo kutya otaye ya etha ya kale nomwenyo. — Jos 9:3-15.
it-1-E ep. 930-931
‘Ino igameka koondunge dhoye mwene’
14 Molwaashoka atuheni inatu gwanenena, otwa pumbwa okupula aluhe ewiliko lyaJehova uuna tatu ningi omatokolo, nonando otu li aakuluntugongalo aanawino. Tala shoka Josua ngoka a li a landula Moses mokuwilika oshigwana shaIsraeli a li a ningi. Josua nosho wo aalumentu aakuluntu yomuIsraeli oya li ya kotokelwa kAagibeon mboka ya li yi iningitha ya fa ya za koshilongo shokokule. Josua nosho wo aakuluntu yomuIsraeli inaya pula Jehova, ihe oya ningi euvathano lyombili nAagibeon. Nonando Jehova okwa li a ambidhidha euvathano ndyoka, okwa li a si oshimpwiyu opo epuko ndyoka Josua a ningi li nyolwe mOmbiimbeli, omolwuuwanawa wetu. — Jos. 9:3-6, 14, 15.
“Shilila evi”
14 Aakalelipo mboka oya ti: “Otatu zi kevi lyokokule, tatekulu, oshoka otwa kundana Omuwa Kalunga keni.” (Josua 9:3-9) Oonguwo dhawo niikulya yawo oya li tayi monika ya fa tayi gandja uumbangi kutya oya za kokule, ihe paushili wo wene Gibeon osha li shi li ookilometa 30 okuza muGilgal. Molwaashoka Josua nomalenga oya li ya tompwa yi itaale shoka ya lombwelwa, oya li ya ningi ehangano lyombili naGibeon nosho wo niilando mbyoka ya li momudhingoloko gwaGibeon. Mbela Aagibeon oya li owala ya kotokele, opo ya yande okuhanagulwa po? Mepingathano naashono, shoka osha holola ehalo lyawo lyokukala ya hokiwa kuKalunga kaIsraeli. Jehova okwa li a hokwa Aagibeon, sho ya ningi “aatyayi yiikuni naateki yomeya gomotempeli yaKalunga.” (Josua 9:11-27) Aagibeon oya li ya tsikile okuulika kutya oye na ehalo lyokulongela Jehova iilonga mbyoka ya dhinika. Otashi vulika yamwe yomuyo ya li mokati kaayakuli yomotempeli mboka ya galuka okuza kuBabilonia nokulonga motempeli ndjoka ya tungululwa. (Esra 2:1, 2, 43-54; 8:20) Otatu vulu okuholela iikala yawo, mokukambadhala tu kale tu na ombili naKalunga nokukala tu na ehalo lyoku mu longela nokuli niilonga mbyoka ya dhinika.
Omaliko gomOmbiimbeli
Okumangelekwa
Kohi yompango ndjoka Jehova a li a pe Aaisraeli, aalongi yomiyonena yontumba otashi vulika ya li haya mangelekwa koshiti konima ngele ya si, shi li euliko kutya oya “thingwa kuKalunga,” nokutulwa pehala mpoka taya vulu okumonika kaantu, opo shi kale elondodho. Omuntu ngoka e endjelelekwa komuti okwa li e na okukuthwa ko, omanga uusiku inaawu ya noku ka fumvikwa; oku mu etha a kale koshiti uusiku awuhe, osha li tashi ka nyateka evi ndyoka Aaisraeli ya pewa kuKalunga. (Deut 21:22, 23) Aaisraeli oya li ya landula ompango ndjoka nokuli nonando omuntu ngoka a dhipagwa ke shi Omuisraeli. — Jos 8:29; 10:26, 27.
it-1-E ep. 1030
11-17 KOTOBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOSUA 10–11
“Jehova okwa li a kondjele Israeli”
Adonizedek
Omukwaniilwa gwaJerusalem pethimbo Aaisraeli ya kwata ko Evi lyEuvaneko. Omukwaniilwa Adonizedek yo naakwaniilwa yalwe yokuuninginino waJordan oya kambadhala okwiimanga kumwe, opo ya ponokele omatangakwiita gaJosua. (Jos 9:1-3) Nonando ongawo, Aahevi yomuGibeon oya li ya panga ombili naJosua. Shi na ko nasha nelongekidho ndyoka lya li lya ningwa po, opo ku keelelwe aatondi, Adonizedek okwa hanganitha etangakwiita lye nomatangakwiita gaakwaniilwa yane yAayamori, opo ya kondeke Gibeon noku shi ponokela. Etangakwiita lyaJosua olya li lya gamene Aagibeon nolya li lya sindi iigwana mbyoka yi imanga kumwe, shoka sha ningitha aakwaniilwa yatano ya matukile kuMakkeda hoka ya ka kondekelwa mekololo. Josua okwa dhipaga omukwaniilwa Adonizedek nosho wo aakwaniilwa yalwe yane komeho gomatangakwiita ge, e te ya endjeleleke komiti. Lwanima, omidhimba dhawo odhu umbilwa mekololo moka ya li ya holama nale, nolyo lya ningi oombila dhawo. — Jos 10:1-27.
it-1-E ep. 50
Oompawe
Odha li dha longithwa kuJehova. Oompawe odho oshilongitho shimwe shoka Jehova a li a longitha omathimbo nomathimbo, a gwanithe po ehalo lye noku holole oonkondo dhe oonene. (Eps 148:1, 8; Jes 30:30) Oshikando shotango dha longithwa, opegeelo etiheyali ndyoka lya li lya pewa Aaegipiti. Oompawe odha li dha thepagula iimeno momapya, dha teyagula po omiti nodha nyanyagula aantu niimuna, ihe kadha li dha gumu Aaisraeli yomuGoshen. (Eks 9:18-26; Eps 78:47, 48; 105:32, 33) Lwanima mEvi lyEuvaneko, sho Aaisraeli mboka ya li mewiliko lyaJosua, ye ya okupopila Aagibeon mboka ya li taya thindilwa kongudhi komatangakwiita gaakwaniilwa yatano yAayamori mboka ya li yi imanga kumwe, Jehova okwa li a longitha oompawe oonene a dhenge Aayamori. Pompito ndjika oyendji oya li ya dhipagwa koompawe shi vulithe sho ya li molugodhi nAaisraeli. — Jos 10:3-7, 11.
it-1-E ep. 1020
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaJosua
10:13 — Oshiningwanima sha tya ngaaka ongiini mbela sha li tashi wapa? “Oku na tuu sha hashi nyenge Omuwa,” Omushiti gwegulu nogwevi? (Genesis 18:14) Jehova ngele a hala, ota vulu okukondolola einyengo lyevi, opo etango nomwedhi yi kale tayi monika ya fa itaayi inyenge kaantu mboka ye li kevi. Nenge a ningithe omainyengo gevi nomwedhi ga kale tagi inyenge ngaashi shito ihe ota vulu okugoyola oonte dhetango nomwedhi opo uuyelele wadho u kale tau minikile pehala mpoka. Kutya nduno onkalo oyi li ngiini, “etango ngaandyoka inaali monika ko” mondjokonona yaantu. — Josua 10:14.
Omaliko gomOmbiimbeli
Omapulo ga za kaaleshi
Uushili mboka kutya mOmbiimbeli omwa tumbulwa omambo gontumba nonokutya oga li iilongitho ya simana, kawu na oku tu ningitha tu thike pehulithodhiladhilo kutya oga li ga nwethwa mo. Nonando ongawo, Jehova Kalunga okwa kala nokugamena iinyolwa ayihe mbyoka yi na “oohapu dhaKalunga” ndhoka tadhi “kala sigo aluhe.” (Jes. 40:8) Odhoshili kutya shoka Jehova a hogolola a kwatele momambo gOmbiimbeli 66 ngoka tu na, osho shoka twa pumbwa, opo tu ‘kale twa gwana twa pwa nokwoopalela oshilonga kehe oshiwanawa.’ — 2 Tim. 3:16, 17.
w09-E 3/15 ep. 32, okat. 5
18-24 KOTOBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOSUA 12–14
“Dhiginina okuvulika kuJehova nomutima gwoye aguhe”
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaJosua
14:10-13. Nonando Kaleb okwa li e na oomvula 85, okwa li a pula oshilonga oshidhigu shokutidha mo aantu moshitopolwa shaHebron. Oshitopolwa shoka osha li shAayanakim, aalumentu yomithika omile naanene. Kekwatho lyaJehova, omukwiita ngoka a li e na owino okwa li e shi pondola, na Hebron osha li sha ningi oshiholamenolando. (Josua 15:13-19; 21:11-13) Oshiholelwa shaKaleb otashi tu ladhipike kaatu tile iilonga iidhigu yopauteokratika.
Uulaadhi mboka hawu etithwa keitaalo nosho wo ketilokalunga
11 Eitaalo lya tya ngawo, ohali kokekwa. Ohali koko, uuna tatu tula miilonga oshili monkalamwenyo yetu, tatu “konakona” nenge tatu makele uuwanawa waJehova, tatu ‘mono’ nkene omagalikano getu taga yamukulwa nosho wo uuna tu wete nkene Jehova te tu wilike momikalo dhi ili nodhi ili. (Episalomi 34:8; 1 Johannes 5:14, 15) Osha yela kutya eitaalo lyaJosua naKaleb olya li lya kolekwa, sho ya li ya makele uuwanawa waKalunga. (Josua 23:14) Tala kiinima yimwe mbyoka ya li ya koleke eitaalo lyawo: Oya li ya hupu, sho ya kala uule womimvo 40 mombuga, ngaashi naanaa Kalunga a li e yu uvanekela. (Numeri 14:27-30; 32:11, 12) Oya li ya dhana onkandangala ya simana, mokukwata ko Kaanana, shoka sha li she ya pula omimvo hamano ye shi ninge. Hugunina, oya kala ye na onkalamwenyo ombwanawa noye na uukolele, noya li nokuli ya mono omathigululo gontumba pauhandimwe. Jehova iha yambeke tuu mboka taye mu longele nuudhiginini nonuulaadhi! — Josua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Omaliko gomOmbiimbeli
Gebal
Iitopolwa mbyoka Jehova a li a lombwele Aaisraeli ya kuthe ko pethimbo lyaJosua, oya li ya kwatela mo “evi lyAagebali.” (Jos 13:1-5) Aatondi kaya li taya tsu kumwe nasho, oshoka oshilando shaGebal osha li kokule muumbangalantu waIsraeli (100 km kuumbangalantu waDan) na aniwa kasha li nando esiku sha li moshitopolwa shaIsraeli. Aalongwantu yontumba oya ti kutya oohapu dhomOshihebeli otashi vulika inaadhi tolokwa mondjila povelise ndjika, noya ti kutya ovelise ndjika otashi vulika ya li ya tolokwa “evi ndyoka lya kwatathana naLibanon” nenge ‘sigo okoongamba dhAagebali.’ Nonando ongawo, okwa monikwa wo kutya omauvaneko gaJehova ngoka ge li muJosua 13:2-7 oga li gi ikolelela kokuvulika kuye. Onkee ano, Israeli otashi vulika kaali ta ka kwata ko Gebal, omolwokwaavulika kwe. — Yelekanitha Jos 23:12, 13.
it-1-E ep. 902-903
25-31 KOTOBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOSUA 15–17
“Gamena uuthiga woye wu na ondilo”
Hebron
Sho Aaisraeli ya tsikile okuya muumbugantu waKaanana, aantu yomuHebron mwa kwatelwa omukwaniilwa gwawo (ngoka a landula Hoham) oya li ya hanagulwa po. (Jos 10:36, 37) Nonando Aaisraeli mboka ya li mewiliko lyaJosua oya li ya hanagula po Aakaanana, osha fa shi li ngeyi kutya kaya li ya yungu oontanda dhuukwiita nziya, opo ye ya sinde. Osha yela kutya manga Israeli e li kolugodhi kehala lilwe, Aayanakim oya tameke ishewe okukala muHebron, noshe shi ningitha oshipu kuKaleb (nenge koyanamati yaJuda mewiliko lyaKaleb) ya kondjithe oshilando lwanima. (Jos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Aatok 1:10) Oshilando Hebron osha ka pewa po Kaleb gwomezimo lyaJuda, shoka lwanima sha ka ninga oshilando shokwiigamena. Osha kala wo oshilando shaayambi. Nonando ongawo, “omapya goshilando [Hebron]” nomikunda dhasho odha thigululwa po kuKaleb. — Jos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-1-E ep. 1083, okat. 3
Iilonga yuupika
Pethimbo lyOmbiimbeli “iilonga yuupika” (Heb., mas) oya li ya ha, naantu olundji oya li haya ningwa aapika. (Deut 20:11; Jos 16:10; 17:13; Est 10:1; Jes 31:8; Oontak 1:1) Sho Aaisraeli ya li aapika muEgipiti, oya li haya thiminikilwa iilonga iidhigu yuupika ngaashi okutunga iipungulilolando, shaPitom naRameses. (Eks 1:11-14) Sho Aaisraeli ya thiki mEvi lyEuvaneko, pehala lyokulandula shoka ya lombwelwa kuJehova ya tidhe mo Aakaanana ayehe mevi noku ya hanagula po, Aaisraeli oye ye ya thiminike ya ninge aapika yiilonga yawo. Shoka osha li sha nwetha mo nayi Aaisraeli ya longele iikalunga. (Jos 16:10; Aatok 1:28; 2:3, 11, 12) Omukwaniilwa Salomo okwa li a tsikile okulongitha oluvalo lwAakaanana, ndoka lwa kwatela mo Aayamori, Aaheti, Aaperesi, Aahevi nAayebusi ya longe iilonga yuupika. — 1Aak 9:20, 21.
it-1-E ep. 848
Kaanana
Aakaanana oyendji oya li ya hupu, sho evi lyawo lya yugwa ko. Nonando ongawo, okwa kala nokutiwa kutya “Omuwa [okwa] pe Israeli evi alihe ndyoka e li uvanekele oohekulu nokugana, e li ya pe,” naashoka otashi ti Jehova okwe ya pe ‘evi alihe’ nosho wo kutya “okwa dhiginine euvaneko lye kehe a li u uvanekele oshigwana shaIsraeli.” (Jos 21:43-45) Aatondi ayehe mboka ya li ya kundukidha Aaisraeli oya li ya pangelwa noya li ngaa megameno. Kalunga okwa li a popi metetekelo kutya Aakaanana ote ke ya tidha mo “kashona nakashona,” opo iithitukuti kaayi indjipale e tayi hanagula po Aaisraeli. (Eks 23:29, 30; Deut 7:22) Nonando Aakaanana oya li ye na iilongitho yomiita yokwakola mwa kwatelwa omatembakwiita giiyela, okundopa kwAaisraeli kombinga yokukutha ko iitopolwa yontumba, itaku vulu okutalika ko kutya Jehova okwa ndopa okugwanithwa po euvaneko lye. (Jos 17:16-18; Aatok 4:13) Pehala lyaashono, ehokololo olyu ulika kutya Aaisraeli sho ya sindika poompito dhontumba, omolwokwaahavulika kwawo. — Num 14:44, 45; Jos 7:1-12.
it-1-E ep. 402, okat. 3
Omaliko gomOmbiimbeli
Mbela Israeli shonale osha li okuti ngaashi Ombiimbeli tayi shi popi?
Owe shi tseya ngaa?
OMBIIMBELI oya popya kutya iitopolwa yimwe yomEvi lyEuvaneko oya li okuti nomwa li mu na omiti “odhindji.” (1 Aak. 10:27; Jos. 17:15, 18) Ihe kunena sho tu wete iitopolwa oyindji ya mbugala, aantu mboka ihaayi itaale sha, otashi vulika ya kale ya kumwa ngele mEvi lyEuvaneko omwa li ngaa shili okuti.
Embo Life in Biblical Israel olya yelitha kutya “okuti hoka kwa li muIsraeli shonale okwa li okunene ku vule omakuti gokunena.” Miitopolwa oyindji omwa li mu na omiti dhomiolivi (Pinus halepensis), oomwandi (Quercus calliprinos) nosho wo omiti dhilwe ominene dhedhina terebinth (Pistacia palaestina). Oshitopolwa shokoondundu shoka sha kwatela mo iikulundundu yoponyonga yadho nosho wo Omunkulofuta gwEfuta lyoPokati, omwa li mu na omikwiyu shimwe to nyengwa (Ficus sycomorus).
Embo Plants of the Bible olya ti kutya iitopolwa yimwe muIsraeli, ngashingeyi omiti odhi li mo tadhi yalulwa. Oshike she etitha? Embo olya yelitha nkene shoka she ende tashi ningwa kashona nakashona, tali ti: “Aantu oya tameke okumbugaleka eshito, unene tuu opo ya tamunune mo omapya gawo nosho wo uulithilo. Oya tete po wo omiti ya ninge iitungitho nosho wo iikuni yawo.”
w15-E 7/15 ep. 32