Mbela owu na okukala omunashili ethimbo kehe?
KEHE gumwe oha kala omunashili omathimbo gamwe, naantu oyendji otashi vulika haya kala aanashili olundji. Ihe mbela aantu yangapi wu shi mboka taya kambadhala okukala aanashili ethimbo kehe?
Kunena, okukala aanashili okwa pumba moonkalo odhindji dhonkalamwenyo. Nonando ongawo, oshi shiwike nawa kutya Kalunga okwa tala ko ngiini uunashili. Pashiholelwa, aantu oyendji oye shi nawa iitya yoshipango oshitihetatu shomwaambyoka omulongo shoka tashi ti: “Ino yaka.” (Eksodus 20:15) Ihe aantu oyendji ohaya kala yu uvite kutya omathimbo gamwe oonkalo ohadhi shi ningi shi kale inaashi puka lela ya yake nenge ya kale kaaye ye shi aanashili miinima yontumba. Natu tale kiiholelwa itatu yuufuthi mboka olundji hawu talika ko kutya inawu puka.
Mbela oshi li mondjila omuntu a yake ngele ohepele?
Omupangeli gumwe Omuroma okwa li a ti: “Oluhepo olwo yina yomuyonena.” Ohepele otashi vulika yi kale yi uvite kutya oyi na uuthemba wokuyaka. Mboka taye yi mono otashi vulika ya tse kumwe nayo. Jesus okwa li e shi tala ko ngiini? Okwa li u ungaunga nolukeno noohepele. “Okwa li e ya uvitile ohenda.” (Mateus 9:36) Ihe nonando ongawo, ka li nando a popile okuyaka, kashi na nduno mbudhi kutya omonkalo yini. Oshike nduno ohepele yi na okuninga?
Kalunga oku na olukeno naantu mboka haya kambadhala shili okuvulika kuye, nota ka laleka nuuyamba oonkambadhala dhawo opo ya mone shoka ya pumbwa. (Episalomi 37:25) Ombiimbeli oyu uvaneka tayi ti: “OMUWA iha sitha omuyuuki ondjala, ihe uuhalu waakaanakalunga ohe u undulile kokule hwi.” (Omayeletumbulo 10:3) Mbela ohepele otayi vulu okwiinekela euvaneko ndyoka? Victorine okwe li inekela thiluthilu.
E li omuselekadhi ngoka e na aanona yatano haya yi kosikola, Victorine iha hupu nuupu. Oku li moshilongo shoka opo tashi putuka moka ihaaya mono naanaa omakwatho okuza kepangelo. Esiku kehe oha kala kee li megumbo noha kala e na oompito odhindji dhokuyaka. Ihe Victorine iha kala e na ehalo okuyaka. Pehala lyaashono, oha kambadhala okwiimonena shoka a pumbwa e li omulandithi gwomepandaanda omunashili. Omolwashike a dhiginina okukala omunashili?
“Shotango, ondi itaala kutya Kalunga omunashili nosho wo kutya ota ka kala omunashili mokuungaunga nangame ngele onde mu holele. Oshitiyali, aanona yandje otaya vulu okwiilonga okukala aanashili ngele owala ya mono kutya ngame omunashili.”
Okwa li ha hupu ngiini? “Otu na iikulya, iizalomwa negumbo. Ihe natango opwa li pu na omathimbo gamwe mpono nda li handi pula ookuume kandje ya kwathele ndje, pashiholelwa mokufuta oshipangelo uuna pwa holoka uuwehame ombadhilila. Aluhe onda kala he mono shoka nda li nda pumbwa. Omolwashike? Omolwaashoka ookuume kandje oye shi shi kutya onde ya lombwela oshili shi na ko nasha nonkalo ndjoka ndi li muyo noite kambadhala okumona oshindji shi vulithe pwaashoka nda pumbwa.
“Aanona yandje otaya koko ye li aanashili. Omushiinda okwa li a mono iimaliwa poshitaafula shetu nokwa li a pula ndje ngele inandi tila aanona ye yi kuthe po. Ka li ta vulu oku shi itaala sho nda ti kutya aanona yandje kaye na esiku ye shi ninge. Mokwaaha shi shoka a li a hala a ninge, okwa li a tokola e ya tale po. Okwa tula [iimaliwa yontumba iikukutu] maandjetu kaapu na ngoka e mu mona pehala mpoka aanona ya li taya vulu oku yi mona nuupu. Sho a galuka esiku lya landula ko, okwa li a kumwa okumona kutya iimaliwa opo ya li natango. Okukala ndi na aanona aanashili otashi eta enyanyu shi vulithe okukala nomaliko ogendji.”
“Kehe gumwe ohe shi ningi”
Okuyaka miilonga oku li apuhe. Shi li oshizemo shaashoka, aantu oyendji ohaya kala yu uvite kutya: “Kehe gumwe ohe shi ningi, ano omolwashike kaandi na oku shi ninga?” Mepingathano naashoka, Ombiimbeli otayi ti: “Ino landula ongundu muuwinayi.” (Eksodus 23:2) Victoire okwa li a tula omayele ngaka miilonga. Mbela osha li she mu etele uuwanawa?
Sho a li e na oomvula 19, Victoire okwa li a mono iilonga mofaabulika yokuyenga omagadhi moondunga dhuushimba. Konima yokathimbo okwa li a mono kutya aakiintu 40 mboka ya li haya longo moka oya li haya tula omahuku goondunga miimbamba yawo opo ye ga pitithe mo. Ehuliloshiwike kehe oya li ya landitha omahuku ge thike piimaliwa mbyoka haya futwa omasiku gatatu sigo gane. Victoire okwa ti: “Dhoshili, kehe gumwe okwa li he shi ningi. Oya li ya tegelela ndi ya landule mokuyaka, ihe onda li nda tindi, nokupopya kutya okukala omunashili oku li oshitopolwa shokukalamwenyo kwandje. Oya li ya sheke ndje, taya popi kutya itandi ka pondola sha.
“Esiku limwe manga twa li tatu zi mofaabulika, omukuluntu gwayo okwa li e ya po ohaluka. Okwa li a hadha moshimbamba shakehe gumwe e ta adha mo omahuku mukehe oshimbamba kakele mushandje. Ayehe mboka ya li ya kwatwa oya li ye na okutidhwa miilonga pethimbo mpoka nenge ya longe iiwike iyali inaaya futwa. Pethimbo lyiiwike mbyoka iyali, aakiintu mboka oya li ya mono kutya onda li nde shi pondola.”
“Ngele owa toola sha, elago lyoye”
Oho kala wu uvite ngiini ngele owa toola sha shondilo shoka sha kanithwa kugumwe? Koyendji shika ohashi pendutha ehalo lyoku shi ninga po shawo yene, shoka hashi ya ningitha ya kale kaaye na ehalo lyoku shi shunithila mwene gwasho. Oye na omadhiladhilo ngeya gokutya “ngele owa toola sha, elago lyoye.” Yamwe otashi vulika ya kale yu uvite kutya kapu na sha oshiwinayi sha ningwa. Ohaya gandja omatompelo kutya mwene gwasho okwe shi hupula nale. Yalwe ohaya ti kutya kashi shi oshinakugwanithwa shawo okukonga mwene gwasho, oshilonga shoka tashi ke ya pula oshindji.
Kalunga oha tala ko ngiini oshinima shoka? Deuteronomium 22:1-3 otu ulike kutya nakutoola oshinima oku na owala okukala nasho, sigo ‘mwene gwasho te shi kongo, e te shi mu pe.’ Ngele ngoka e shi toola ina popya kutya okwa toola oshinima shoka, otaku ka tiwa kutya okwe shi yaka. (Eksodus 22:9) Mbela shika otashi longo nokunena? Christine okwi itaala kutya otashi longo.
Christine oye omuwiliki gwosikola yopaumwene. Esiku limwe mEtitatu okwa futwa iimaliwa ye yokomwedhi koomuma. Ngaashi naanaa Aayafrika yokUuninginino oyendji haya ningi, okwa gonyo iimaliwa ye e te yi tula mondjato ye. Okwa lefa okapakapaka e ta yi kokugongala. Sho a thiki, okwa hadha mondjato ye opo a fute. Molwaashoka okwa li ku na omilema, ina mona sho okapandi kiimaliwa ka gwile pevi.
Konima yominute omishona, Blaise omumati gwoomvula 19 ngoka a li kee shi gwomoshitopolwa shoka, okwa li e ende po. Okwa li e na elongekidho okutsakanena nakuume ke pokugongala opo tuu mpoka pwa li Christine. Okwa li a mono okapandi kiimaliwa e te ka tula mondjato ye yombulukweya. Pehulilo lyokugongala, okwa li a lombwele kuume ke kutya okwa toola oshinima pondje nongele opu na ngoka a kanitha sha ne mu dhengele ye a popye kutya okwa kanitha shike.
Sho Christine a thiki kegumbo ongulohi ndjoka, okwa li a kumwa sho a mono kutya iimaliwa ye oya kana. Konima yoshiwike sho a lombwele kuume ke Josephine kutya okwa kanitha, okwa li a lombwelwa kutya omutalelipo gumwe ngoka a li e ya kokugongala okwa toola sha. Christine okwa dhengele Blaise e ta popi kutya okwa kanitha ingapi. Okwa li a nyanyukwa kaaku na we sho Blaise e mu pe iimaliwa ye. Ongiini mbela kombinga yaBlaise? Iimaliwa okwa li a kala nayo uule woshiwike, ihe okwa ti: “Enyanyu ndyoka lya li lya zile ndje mokushunitha iimaliwa oli vule ndyoka lya li tali ka za moku yi ninga po yandje.”
Omolwashike haya kambadhala okukala aanashili ethimbo kehe?
Victorine, Victoire naBlaise oya kala miitopolwa ya yoolokathana yo kaye shaathane. Ihe oye na oshinima shimwe sha faathana. Oye li Oonzapo dhaJehova, mboka haya tula miilonga shoka Ombiimbeli tayi ti kombinga yuunashili. Oya tegelela okugwanithwa kweuvaneko lyaKalunga lyuuyuni uupe. Ombiimbeli otayi ti: “Otwa tegelela shoka Kalunga e shi uvaneka: egulu epe nevi epe, moka tamu ka kala uuyuuki.” Aantu ayehe mboka taya ka kala mo, otaya ka kala aayuuki naanashili.—2 Petrus 3:13.
Victorine ke na etegameno kutya onkalo ye yopamahupilo otayi ka hwepopala lela manga Kalunga inaa lundulula iinima. Kakele kaashono, okwa yambapala pambepo, oshinima shoka itaashi vulu okulandwa niimaliwa. Aanona ye oye li aanashili noya putudhwa nawa. Osoondaha kehe ohaya kala ya ‘nyanyukwa’ uuna taya popi nayalwe kombinga yuuwanawa waKalunga nokuyelitha nkene ta ka kutitha ‘ayehe taye mu galikana moshili’ nota ka gamena “ayehe mboka ye mu hole.”—Episalomi 145:7, 18, 20.
Konima yethimbo Victoire okwa ka thiga po ofaabulika yokuyenga omagadhi goondunga dhuushimba. Okwa tameke ongeshefa ye yokulanditha o-garri (oshithima shokassava) pomatala. Uunashili we owa li wa hilile kuye aantu oyendji ye ye ya lande. Konima owala yokathimbo okwa li a vulu okufupipika ethimbo lye lyokulanditha nokukala ethimbo olindji ta popi nayalwe kombinga yetegameno lyokukala nomwenyo muuyuni moka itaamu ka kala mu na okwaahe na uunashili. Konima okwa li a hokanwa, nongashingeyi ye nomusamane gwe oye li aalongi yethimbo lyu udha.
Blaise okwa li a toola iimaliwa mbyoka Christine a li a kanithile pomweelo gwOshinyanga shUukwaniilwa shOonzapo dhaJehova. Blaise okwa li e shi owala aantu aashona mboka ya li pokugongala, ihe okwa li e shi kutya oye li aamwahe Aakriste, mboka haya kambadhala okukala aanashili ethimbo kehe.
Owu shi aantu yangapi mboka haya kambadhala lela okukala aanashili ethimbo kehe? Dhiladhila owala ando wu li naantu 50, 100, nenge 200 mboka ye li aanashili. Oshinima shika ohashi nyanyukilwa kOonzapo dhaJehova pIinyanga yUukwaniilwa yadho. Omolwashike itoo yi ko e to tseyathana nadho?
[Oohapu dha simana pepandja 12]
“Okukala ndi na aanona aanashili otashi eta enyanyu shi vulithe okukala nomaliko ogendji.”—VICTORINE
[Oshimpungu pepandja 14]
Mbela Omayeletumbulo 6:30 otaga popile okuyaka?
Omayeletumbulo 6:30 otaga ti: “Ino dhina omufuthi ngoka ta yaka omolwondjala.” Mbela oohapu ndhika otadhi popile okuyaka? Hasho nando. Oshitopolwa ashihe otashi ulike kutya nonando ongawo, omufuthi oku na ondjo koshipala shaKalunga omolwuufuthi we. Ovelise ya landula ko otayi ti: “Ngele ta monika, ota futu luheyali, ta gandja po emona lyegumbo lye alihe.” (Omayeletumbulo 6:31) Nonando omufuthi ngoka ha yaka omolwondjala otashi vulika a kale kee na ondjo yi thike puyaangoka ta yaka omolwuufukedhi nenge nelalakano lyokweehameka oshihakanwa she, oku na natango oshinakugwanithwa ‘shokufuta’ nenge okufutila po shoka a ninga. Mboka ya hala okukala ya hokiwa kuKalunga kaye na okukala haya yaka, kashi na nduno mbudhi kutya oye li monkalo yini.