IINIMA MBYOKA YA NINGWA MONDJOKONONA YOONZAPO DHAJEHOVA
Nkene oombuto dhUukwaniilwa dhotango dha kunwa moPortugali
MANGA omakuthikuthi gefuta lyaAtilanta ga li taga dhenge osikepa ndjoka yu uka koEuropa, omufaalelwa gumwe, George Young, okwa tameke ta dhiladhila kombinga yoombuto dhUukwaniilwa ndhoka a thigi a kuna moBrazilia.a Metifa lyolweendo, omumwatate Young okwa tameke ta dhiladhila kombinga yoshinakugwanithwa she oshipe, shoku ka uvithila miitopolwa yomoSpania naPortugali, mbyoka inaayi uvithilwa nale. Okwa li ta dhiladhila kutya ngele okwa thiki, ota ningi omalongekidho, opo omumwatate J. F. Rutherford e ye a gandje iipopiwa yopaMbiimbeli, yo ya andjaganeke uufo 300 000.
Omumwatate George Young sho e li miilonga yokuuvitha, okwa taaguluka omafuta ogendji
Omumwatate Young, sho a thiki muLisbon mo 1925, pethimbo lyokwenye, okwa adha mu na omakuyunguto gontumba. Oshipotha shoka sha li sha tukulwa mo 1910 moshilongo, osha hulitha po elelo lyaakwaniilwa nosha thigi Ongeleka yaKatoolika kaayi na we oonkondo. Aakwashigwana oya kala ye na emanguluko lyokuninga iinima oyindji, ihe omakuyunguto oga kala taga tsikile moshilongo.
Sho tuu omumwatate Young a ningi elongekidho, opo omumwatate Rutherford e ye a gandje oshipopiwa, epangelo olya tula po okangendjo kuusiku, oshoka opwa li pu na yamwe ya hala oku li umba ko. Amushanga gwaBritania nosho wo ehangano lyedhina Foreign Bible Society, oya lombwele omumwatate Young kutya ota ka hepekwa. Nonando ongawo, Omumwatate Young okwa pula epitikilo ya longithe edheulilohala lyomosekondele yaCamões, nokwe li pewa.
Omasiku 13 Mei, moka omumwatate Rutherford e na okugandja oshipopiwa, osho ga thiki. Omapulakata ge na oshipalanyolo shoshipopiwa: “How to Live on the Earth Forever” (Nkene to vulu okukala nomwenyo sigo aluhe kombanda yevi), oga li ga tsilikwa komakuma nosha tseyithwa wo miifokundaneki. Aawiliki yomalongelokalunga oya nyanyangidha nziya oshitopolwa moshifokundaneki taya londodha iilyo yawo kutya nayi takamithe aniwa “aahunganeki aafundja.” Pomweelo gokuya medheulilohala lyosikola, opwa li wo aatondi yetu ye na ondumba yuumbo mboka tawu popile muuwinayi shoka omumwatate Rutherford ha longo aantu.
Nonando aatondi yetu ya ningi oonkambadhala ndhono, aantu 4 000 lwaampono oye ya, ihe medheulilohala inaya gwana mo, oshoka ohamu gwana owala aantu 2 000. Aapulakeni yamwe oya li nokuli yi ikwatelela koongodhi dhehala ndyoka, omanga yalwe ya li ya londa kombanda yiitenda yokwiidheula.
Iinima inayi ke enda nawa, oshoka aatondi oya tameke okwiigidha nokuteyagula iipundi. Omumwatate Rutherford okwa kala a gundjila, e ta londo koshitaafula, opo a vule okuuvika nawa. Sho oshipopiwa sha pu, uusiku mboka aantu ye vulithe 1 200, oya gandja omadhina noondjukithi dhawo ya kale taya tuminwa iileshomwa yopaMbiimbeli. Esiku lya landula ko, oshifokundaneki shedhina O Século, osha nyanyangidha oshitopolwa kombinga yoshipopiwa shomumwatate Rutherford.
Oshungolangelo melaka lyOshiputu oya tameke okunyanyangidhwa muSeptemba 1925. (Petameko oya kala owala hayi nyanyangidhwa mOshiputu shomoBrazilia.) Pethimbo mpono, omulumentu gwedhina Virgílio Ferguson, gumwe gwomAakonakoni yOmbiimbeli, okwa tokola a tembukile koPortugali, opo a ka kwathele niilonga yUukwaniilwa. Okwa kala ta longo pamwe nomumwatate Young moshitayimbelewa oshishona shAakonakoni yOmbiimbeli moBrazilia. Meni lyethimbo efupi, Virgílio nomukadhi Lizzie, oya yi nosikepa kehala hoka ku na omumwatate Young. Omumwatate Ferguson okwa thiki pethimbo lyo opala, oshoka omumwatate Young okwa adhika e li pokuya, e ku uvithile kiitopolwa yilwe, mwa kwatelwa Rusia.
Opermita yaLizzie naVirgílio Ferguson yokukala moshilongo, momumvo 1928
Sho aakwiita ya umbu ko epangelo koshipundi, oya tula po epangelo lyuukayamukulwa moPortugali. Onkalo moshilongo oya nayipala naamwatate oya kala taya hepekwa. Omumwatate Ferguson ina za mo moshilongo. Okwa kala ta gamene okangundu okashona kAakonakoni yOmbiimbeli nokuhumitha komeho iilonga yako. Okwa pula epitikilo, opo okugongala akuhe ku kale haku ningilwa megumbo lye. Okwa li a pewa epitikilo ndyoka muKotoba 1927.
Momumvo gwotango gwepangelo lyuukayamukulwa, aantu ye li 450 lwaampono moPortugali, oyi inyolitha ya kale haya mono Oshungolangelo. Shimwe ishewe, oshili oya taandele okupitila muufo nosho wo muumbo sigo okiilongo yokokule, hoka haku popiwa Oshiputu. Iilongo mbyoka ongaashi Angola, Azores, Cape Verde, East Timor, Goa, Madeira naMosambike.
Pehulilo lyomumvo 1920 nasha, omulumentu omwiifupipiki, Manuel da Silva Jordão, omupopi gwOshiputu, ngoka a li ha longo moshikunino, okwe ya koLisbon. Sho a li moBrazilia, okwa li a pulakene koshipopiwa shomontaneho, shoka omumwatate Young a gandja. Okwe shi mono nziya kutya okwa mona oshili nokwa li a halelela okukwathela omumwatate Ferguson a tamunune mo iilonga yokuuvitha. Opo e shi ninge, omumwatate Manuel okwa tameke okukokola ondjila. Molwaashoka pethimbo ndyoka iileshomwa yopaMbiimbeli oya li hayi pilintwa nokugandjwa nuupu, egongalo epe moLisbon olya humu komeho meendelelo.
Mo 1934, omumwatate Ferguson nomukadhi, oya li ya galukile koBrazilia. Nonando ongawo, oombuto dhoshili odha li dha kunwa. Sho omakuyunguto gopapolotika moEuropa ge li metifa, pethimbo lyiita yaSpania nolyIita Iitiyali yUuyuni, ongundu yaamwatate aadhiginini moPortugali, oya pondola okulongela Jehova nuudhiginini. Oya kala tayi nana nondatu uule wokathimbo, ihe mo 1947, oya koko, sho omumwatate John Cooke, omutumwa gwotango ngoka a li a dheulwa kOsikola yaGilead a thiki moPortugali. Konima yaashono, omwaalu gwaauvithi yUukwaniilwa ogwa kala tagu londo. Nonando epangelo olya li lya indika iilonga yOonzapo dhaJehova mo 1962, omwaalu gwaauvithi ogwa tsikile owala okulonda. MuDesemba 1974, sho iilonga yOonzapo dhaJehova ya pitikwa paveta, moshilongo omwa adhika mu na aauvithi ye vulithe 13 000.
Kunena, aauvithi yUukwaniilwa ye vulithe 50 000, otaya uvitha onkundana ombwanawa yUukwaniilwa waKalunga moPortugali nomuuntuntu wumwe moka hamu popiwa Oshiputu, mwa kwatelwa Azores naMadeira. Mokati kaauvithi mboka, omu na epipi etitatu lya valwa kuyamwe mboka ya li ya pulakene oshipopiwa shomumwatate Rutherford mo 1925.
Otatu pandula Jehova nosho wo aamwatate naamwameme aadhiginini yopetameko, mboka ya li ya katuka onkatu ya taandelithe iilonga yUukwaniilwa ye li ‘aayakuli yaJesus Kristus mokati kaapagani.’ — Rom. 15:15, 16 — Iinima mbyoka ya ningwa mondjokonona yOonzapo dhaJehova moPortugali.
a Tala oshitopolwa shi li mOshungolangelo yo 15 Mei 2014 ep. 31-32, shi na oshipalanyolo: “Iilonga yeteyo inayi pwa natango.”