MWAHA 13
Nthokororye Okumi Nimutakiheryaka Muluku
Muluku onoona hai okumi?
Muluku onoona hai oyeeha erukulu?
Nnii nooniherye hai wi ninnacicimiha okumi?
1. Taani opatunxe ichu soothene irino okumi?
MULIPA a miririmo Yeremiya ooloca wi: ‘Apwiya [Yehova] ti Muluku eeparipari, ti nyuwano Muluku a ekumi.’ (Yeremiya 10:10) Mwawaaceererya, Yehova Muluku ti Mpatuxa a ikumi soothene. Soopatuxiwa sa wirimu saaloca sa yoowo: “Opatunse itxhu sothene nave sopatusiwa sinnakhala wa nthowa na okhwela wà.” (Wupulula 4:11) Mu ncipo noomuthamala Muluku, Mwene Tavite oriye: “Mwa nyuwano òkhalamo nàtxutxu a ekumi.” (Salumu 36:10) Mwawihiihaa, okumi yamahala enarweela wa Muluku.
2. Tiheeni Muluku oneereiye wi aphuwe okumi ahu?
2 Yehova tho onnaphuwa okumi. (Saweriwa T’arummwa 17:28) Owo onnavaha soolya nnalyaahu, maahi nnawuryaahu, miwiya nnamumulaahu, ni elapo yeela nnakhalaahumo. (Mwaalakhanye Saweriwa T’arummwa 14:15-17.) Yehova opanke ichu seiya mmukhalelo onahakalaliha okumi ahu. Nyenya wi nipuhe phaama okumi nnaphwanela ohuserya malamulo a Yehova nave niiwelele yaawo.—Isaiya 48:17, 18.
OCICIMIHA OKUMI
3. Muluku onne hai wiiphiwa wa Haavele?
3 Muluku onachuna wi hiyaano ncicimihe okumi—okumi ahu ni okumi wa achu akina. Ntoko yawooniherya, muculi mu mahiku a Aatamu ni Haava, Kayine aananariwa ni munnawe mukhaani Haavele. Yehova aamulopola Kayine wi esara awe yaahaala omuhoolela mu yoocheka etokotoko. Kayine aanyemula yoolopola eyo. Owo ‘àmphoreiha munnawe ni, àmwipha.’ (Maphatxuwelo 4:3-8) Yehova aamulaka Kayine nthowa na omwiipha munnawe.—Maphatxuwelo 4:9-11.
4. Mu Nlamulo na Moose, Muluku ovuwinhe hai moonelo waphaama vooloca sa okumi?
4 Iyaakha masana masaneene muhoolo, Yehova aavaha nloko na Aisarayeli malamulo wi aakhaviherye awo wi emurumeele mwaweemereryeya. Nthowa nawi malamulo awo yaavahiwe moorweela wa mulipa a miririmo Moose, ikwaha sincipale awo aniichaniwa Nlamulo na Moose. Makupa mamoha a Nlamulo na Moose ariye: “Ohimwipheke mutxhu.” (Malamulo 5:17) Ela yaanaahusiha Aisarayeli wi Muluku onnacicimiha okumi wa achu nave wi achu anaphwanela ocicimiha okumi wa akina.
5. Nnaphwanela woona hai oyeeha erukulu?
5 Hanka vooloca sa okumi wa mwaana orupaliwe? Ahee, mwawiiwanana ni Nlamulo na Moose, omwiipha mwaana mmirimani mwa amannya yaari yoonanara. Chiryene, naari okumi wa mwaana orupaliwe ahaakumve oyariwa ti wookhweleya wa Yehova. (Mwaalakhanye Mukwaha 21:22, 23; Salumu 127:3.) Ela enataphulela wi oyeeha erukulu ti yoonanara.
6. Ntakhara heeni hannaphwanela owiica achu akina?
6 Ocicimiha okumi onaphitaanyerya okhalano moonelo waphaama vooloca sa achu akina. Piipiliya onii: “Othene yole onamwitxa munnawe ori mulipa awipha. Nave mòsuwela wi ekumi yohimala henakhala mwa yowo.” (1 Yohani 3:15) Wakhala wi hiyaano ninnachuna okumi woohimala, onakhweleya wi nikumihemo khuluwi mmurimani mwahu muupuwelo wa omwiica muchu mukhwiihu, nthowa nawi wiica onnatannya nlala. (1 Yohani 3:11, 12) Ori woochuneyaxa wi nihuserye osivelana mukina ni mukhwaawe.
7. Tisivi siri saweera seiyo sinooniherya ohicicimiha okumi?
7 Hanka vooloca sa ocicimiha okumi ahu? Mwa maphacuwelo, achu hanachuna okhwa, nyenya akina annathata ni okhwa echunaka ohakalala. Ntoko yawooniherya, ancipale annamulya soona, annalya esuruma, naari owurya mirece nthowa na ochuna ohakalala. Ichu seiya sinnananariha mwiili nave ikwaha sincipale sinnawiipha alipa a weerano awo. Muchu onakhovelela weera ichu seiya hanacicimiha okumi ntoko waweela. Saweera seiya ti soonanara vamiithoni va Muluku. (Mwaalakhanye Aroma 6:19; 12:1; 2 Korinto 7:1.) Wi nimurumeele Yehova mwaweemereryeya nnaphwanela ohiya saweera seiya. Naamwi weerano hiihaa ori woovila, Yehova onahaala onivaha ikuru inachuneya. Nave owo onnathamalela wiilipixerya nneeraahu wi ncicimihe okumi ahu ntoko yamahala yoochuneyaxa enarweela wa yoowo.
8. Ntakhara heeni nnaphwanela okuha mmuupuwelo okhweleya wa wiichaala?
8 Wakhala wi ninnacicimiha okumi, nnahaala okuha mmuupuwelo okhweleya wa okhala awiichacala. Nave hiniihela va yawoopiha nthowa na othata naari ohakalala. Hiyaano nnahaala osepa weeciha ekaaro mwawoopiha ni osepa mathatelo a nlala naari awoopiha. (Salumu 11:5) Nlamulo na Muluku wa Aisarayeli akhalai nriye: “Mwatekaka empa evyaani, osulu waya musiryewo ni etarato, wi muhikhale ni mulatxu wa nthowa na mutxhu oni uwele vathi.” (Malamulo 22:8) Mwawiiwanana ni nlamulo nlo, khapelelani phaama ichu ntoko ewelelo, vaate vanyu wi muchu ahikwachuliwe, ahuuwe, nave ahiphoreye. Wakhala wi nyuwo mookhalano ekaaro vareryani wakhala wi ti yaphaama, nave yaakhwanelaka weeciha. Muhihiye wi empa anyu naari ekaaro anyu ekhale yawoopiha wa nyuwo ni wa akina.
9. Wakhala wi ninnacicimiha okumi, nnahaala owoona hai axinama?
9 Hanka vooloca sa okumi wa mwaaxinama? Okumi wa mwaaxinama tho ti waweela wa Mpatuxa. Muluku onneemererya owiipha axinama wi nikhaleno soolya ni soowara naari owiikicha achu mwa sawoopiha. (Maphatxuwelo 3:21; 9:3; Mukwaha 21:28) Nyenya, waahooxa axinama naari owiipha nthowa na othata ti yoonanara nave enooniherya ohicicimiha weela wa okumi.—Masiposipo 12:10.
OCICIMIHA NIKHAMI
10. Muluku oonihenrye hai wi wookhalavo wiiwanana variyari va okumi ni nikhami?
10 Kayine amanle omwiipha munnawe Haavele, Yehova aamuleela Kayine: “Ephome ya munna à ennakiveka nthorihelo.” (Maphatxuwelo 4:10) Vaavaa Muluku aalonceiye sa nikhami na Haavele owo aaloca sa okumi wa Haavele. Kayine aamaliha okumi wa Haavele, vano Kayine ahaala olakiwa. Eyo yaakhanle ntoko nikhami na Havele naari okumi, naanaloca ni Yehova wi athorihe. Wiiwanana wa okumi ni nikhami waahooniheryiwa tho emanle Maahi Mancipale mmahiku a Noowa. Maahi Mancipale ehaakumve orwa, achu yaalya pahiru sawiima, makukhu ni malaxi, inuku, ni musoro. Emanle Maahi Mancipale, Yehova aamuleela Noowa ni anamwane awe: “Inama sothene: mihuwo, ipalame, inama sa mutakhwani ni ihopa . . . ti solya sanyu, ntoko kovan’hakani miri mikithi.” Nyenya Muluku aavaha nlamulo nla: “Nto muhikhùreke enama nnikhami nene, ntakhara mu nikhamini wokhalamo ekumi.” (Maphatxuwelo 1:29; 9:2, 3, 4) Mwawiiweyaxa, Yehova onniiwananiha vakhivirukhiviru okumi ni nikhami na yoopatuxiwa.
11. Mukhalelo taani wa opharihela muteko nikhami owateelihiwe ti Muluku opacerya mu mahiku a Noowa?
11 Hiyaano ninnooniherya wi ninnacicimiha nikhami moorweela wa ohilya. Mu Nlamulo Yehova aavanheiye Aisarayeli, owo aalamulela: “Akhala mutxhu a Isarayele . . . aya osaya ni ìpha enama nari epalame enakhùriwa, avuviherye vatxhayani ephome ni ùhèle . . . Apwiya ahàlèla atxhu a Isarayele eriki: Muhilyeke nikhami na enama-ti-enama, ephome aya.” (Onamukutxho 17:13, 14) Nlamulo na Muluku nnawateela olya nikhami, voopacerya naavahiwe Noowa iyaakha 800 khalai nlelo ninnaphara muteko. Moonelo wa Yehova waari wawiiweyaxa: Alapeli awe yaaphwanela okhuuraka enama, ohiya nikhami. Waakhweleya wi awo eyeehere nikhami vachayani, ntoko anakookiherya wa Muluku okumi wa yoopatuxiwa.
12. Nlamulo taani vooloca sa nikhami naavahiwe ni munepa waweela mu nsana noopacerya, nave nnaphara muteko olelo?
12 Nlamulo nimohamoha ninnaphariheleya ni Akiristu. Arummwa ni alopwana akina yaahoolela oomuchara a Yesu mu nsana noopacerya, yaathukumana vamoha wi ethanle malamulo yaahaala wiiweleliwa ni achu oothene mu muloko Weekiristu. Awo yaaphiyerya va othanla ela: “Munepa Wawela ni hiyo nìhona wi tahi yaphama wopharelani wera itxhu ikina ohiya iha iri sokhweleya: muhakhure asinama anavelèliwa amuluku awotha, nari asinama ònyokotxholiwa, nari mano nikhami naya, nari sotxapaheya.” (Saweriwa T’arummwa 15:28, 29; 21:25) Mwawiihiiha, hiyaano nnaphwanela opwahiherya ‘ohiwurya nikhami’. Vamiithoni va Muluku weereno hiiha ti yoochuneyaxa ntoko ohilapela soophwaniherya ni okonihana woohiphwanelela.
13. Phwanaphwanihani ntakhara heeni nlamulo na ohiwurya nikhami ninnaphitaanyerya oheliwa nikhami mmwiilini.
13 Apwanne nlamulo na ohiwurya nikhami nnaphitaanyerya ovahiwa nikhami mmwiilini mwahu? Aai. Wi niphwanaphwanihe: Nkaanyiheryani wi totoro ohooleelaani wi muhiwurye soowurya soohapaliha. Mano yeeyo yaahaala otaphulela wi nyuwo hamunaphwanela owurya ni eyano nyenya munaphwanela oheliwa ni esisau? Hooye! Moolikana, ohiwurya nikhami onataphulela ohihela nikhami mmwiilini mwahu mmukhalelo ori woothene. Mwawiihiiha nlamulo na ohiwurya nikhami nnataphulela wi hinnaphwanelela omweemererya muchu ohela nikhami mmwiilini mwahu.
14, 15. Wakhala wi matotore analoca wi Mukiristu onaphwanela oheliwa nikhami mmwiilini, owo onahaala weera eheeni, nave ntakhara heeni?
14 Hanka wakhala wi Mukiristu oophoreya vancipale naari onakhwela okhaviheryiwa mwawaakuveya? Nkaanyiheryani wi totoro ooloca wi owo onaphwanela ovahiwa nikhami mmwiilini nave aahivahiwa onahaala okhwa. Mweeparipari, Mukiristu hanachuna okhwa. Mu olipixerya okhapelela okumi, yamahala ya Muluku yoochuneyaxa, owo onahaala weemererya mikhalelo mikina sa oloola ehinaphitaanyerya nikhami. Mwawiihiiha, owo onahaala waavya oloola iwo wakhala wi wookhalavo nave onahaala weemererya mikhalelo soohiyana hiyana sa oloola ohiya nikhami.
15 Mano Mukiristu aahaala opwexa nlamulo na Muluku wi akhale mukumi elukuluku vakhaani mu elapo ela yoonanara? Yesu oriye: “Wona wi ole onasya ovulusa ekumi awe, onamuyelela; nto yole oni ayelele ekumi awe wa nthowa naka, onarwa aphwanya.” (Mateu 16:25) Hiyaano hinnachuna okhwa. Nyenya neererya ovuluxa okumi ahu wa mutano moorweela wa ohiiwelela nlamulo na Muluku, nnahaala oyeleela okumi woohimala. Vanonto, ti wa miruku ororomela ekhaikhai ya nlamulo na Muluku, nroromelaka chiryene wi nakhwa, Mulipa Oovaha okumi onahaala onuupuwela mu ovinya muukhwani nave onahaala onikookiherya okumi, yamahala yoochuneyaxa.—Yohani 5:28, 29; Ahebri 11:6.
16. Tiheeni alapeli a Muluku anuumelelaaya moolipa vooloca sa nikhami?
16 Olelo, arummwa oororomeleya a Muluku annuumelela moolipa ochara yoohooleliha ya Muluku vooloca sa nikhami. Awo hanalya nikhami mmikhalelo soothene. Haneemererya waakhela nikhami mu mathowa a oloola.a Awo annaroromela wi Mpatuxa a nikhami onnasuwela yeeyo eri yaphaama wa yaawo. Apwanne nyuwaano munnaroromela wi owo onnasuwela?
MUKHALELO MMOHA PAHIRU WOOPHWANELELA OPHARIHELIWA MUTEKO KIKHAMI
17. Mu Isarayeli akhalai, tuuvi waari mukhalelo mmoha pahiru wa opharieheliwa muteko nikhami waari waweemereryiwa ti Yehova Muluku?
17 Nlamulo na Moose naacicimiherya mukhalelo mmoha pahiru woophwanelela ophariheliwa muteko nikhami. Vooloca sa mathamalelo yaakhweleya wa Aisarayeli akhalai, Yehova aalamulela: “Ekumi ya enama enakhala mu nikhamini. Apwiya ahorumani oyeherya valtareni ephome ntoko mukutxho woleveleliwano sotxeka sanyu: txhiri ephome ennavaha wàkhela nlivelo, ntakhara yokhalano ekumi.” (Onamukutxho 17:11) Vaavaa Aisarayeli yaachekaaya, awo yaanawerya waakhela nlevelelo moorweela wa omveleela mwaaxinama nave oheliwa nikhami vakhaani na mwaxinama owo va nipuro noohelavo mukucho naakhala mu tapernaakulu, nave voocharela vaya mu empa ya Muluku. Mukhalelo mmoha pahiru wa ophariheliwa muteko nikhami waari mu mikucho seiyo.
18. Mareeliho taani nnahaalaahu ophwanya moorweela wa nikhami na Yesu niyehiwe?
18 Akiristu eeparipari hari vathi va Nlamulo na Moose nave mwawiihiiha hanaveleela mikucho sa axinama ni ohela nikhami na axinama va nipuro noohelavo mukucho. (Ahebri 10:1) Nyenya, ophariheliwa muteko wa nikhami va nipuro noohelavo mukucho mu mahiku a Isarayeli akhalai yaathoonyerya mukucho woochuneyaxa wa Mwaana a Muluku, Yesu Kiristu. Hiihaa ntoko nihusenryaahu Mmwaha 5 wa liivuru yoola, Yesu oovaha okumi awe woomuchu ntakhara hiyaano moorweela wa weemererya oyeehiwa nikhami nawe ntoko mukucho. Avinyaka akookela wirimu, nave omoharu aaveleela wa Muluku esisapo ya nikhami nawe niyehiwe. (Ahebri 9:11, 12) Awo tari mathipelo a okhurumuweliwa wa soocheka sahu nave oohula ephiro wi hiyaano niphwanye okumi woohimala. (Mateu 20:28; Yohani 3:16) Mukhalelo yoola wavameekhaaya wa ophariheliwa muteko nikhami wohooniherya okhala woochuneyaxa! (1 Pedro 1:18, 19) Pahiru moorweela wa ororomela nikhami na Yesu niyehiwe hiyaano nnanwerya ovuluxiwa.
19. Tiheeni nnaphwanelaahu weera wi nihikhanleno “nthowa” mu nikhami na achu oothene?
19 Ninnamuthamalela vancipale Yehova Muluku ntakhara marehereryo oosivela a okumi! Mano yeeyo henaphwanela onituunyerya wi naaleele achu akina vooloca sa ekari ya ophwanya okumi woohimala mu mathipelo a nroromelo mu mukucho wa Yesu? Nakhalano moonelo wa Muluku vooloca sa ikumi sa achu akina, onahaala onituunyerya wi neereno hiihaa moochuna ni mwa mvai. (Mwaalakhanye Ezekiyeli 3:17-21.) Wakhala wi mwa mvai ninnakhwaaniherya murici ola, hiyaano nnahaala owerya oloca hiihaa ntoko murummwa Paulo olonceiye: “Mutxhu oni arimele tahi miyo kirino nthowa.” (Saweriwa T’arummwa 20:26, 27) Waaleela achu vooloca sa Muluku ni sookhwela sawe ti mukhalelo waphaamaxa wa wooniherya wi nookhalano moonelo wa vasuluxa wa ocicimiha okumi ni nikhami.
[Nsu na vathi]
a Miselo vooloca sa makhalelo a oloola ahinaphitaanyerya ovahiwa nikhami mmwiilini, vareryani ipaaxina 13-17 ya eproxura Como Pode o Sangue Salvar a Sua Vida? elaleeryiwe ni Anamoona a Yehova.
PIIPILIYA ONAHUSIHA EHEENI
▪ Okumi yamahala enarweela wa Muluku.—Salumu 36:9; Wupulula 4:11.
▪ Oyeeha erukulu ti yoonanara, nthowa nawi mwaana orupaliwe ahaakumve oyariwa tookhweleya vamiithoni va Muluku.—Mukwaha 21:22, 23; Salumu 127:3.
▪ Hiyaano nnooniherya ocicimiha okumi moorweela wa ohihela okumi va woopihavo ni moorweela wa ohilya nikhami.—Malamulo 5:17; Saweriwa T’arummwa 15:28, 29.
[Eruku va epaaxina 126]
HIYAANO NINNOONIHERYA OCICIMIHA OKUMI
▪ Moorweela wa ohimwiipha mwaana orupaliwe
▪ Moorweela wa okumihamo khuluwi mmurimani mwahu muupuwelo wa omwiica muchu mukina
▪ Moorweela wa ohiya saweera soonanara
[Eruku va epaaxina 131]
Wakhala wi totoro ohooleelaani nyuwo wi muhiwurye soowurya soohapaliha, nyuwo mwaamuhela mmwiilini mwanyu ni esisau?
[Eruku va epaaxina 132]
Munii mooniherye hai wi munnacicimiha okumi ni nikhami?