Tuuvi Ori Murici wa Athiyana mu Yookhwela ya Yehova?
“Athiana ólaleyerya mitchaka eyo ti muloko mutokwene.”—SAL. 68:11.
MWAHAALA WAAKHULA HAI?
Omwaryeya mu Eeteni waavolowenle hai alopwana ni athiyana?
Khalai athiyana yaamurumenle Yehova mwawiihai?
Olelo, tuuvi ori murici wa athiyana mu olaleerya michaka yaphaama?
1, 2. (a) Yamahala taani Muluku aamvanheiye Aatamu? (b) Ntakhara heeni Muluku aamvaha Aatamu muthiyana? (Moone eruku yoopacerya.)
YEHOVA aapatuxa elapo yavathi ni yookhwela. Owo aapatunxe “wi ekhalekemo atxhu.” (Isaiya 45:18, BNM.) Mulopwana oopacerya a veelaponi yavathi, Aatamu, aari oophaameya, nave Muluku amvaha echoko yaphaama—emaca ya Eeteni. Aatamu aapuha miri saya mitokweene, mihice soochimaka, ni axinama oocupha! Nave owo aarammwa echu yoochuneya vancipale. Yehova aaloca echu ene yeeyo ariki: “Tahi yorèra wi mulopwana akhale mekheiye. Kinamumpatuserya mukhaviherya awe onlikana ni yowo.” Muluku aamweeriha Aatamu okona ikhove sawiiseela, akuxa eparari awe emoha, nave ‘ni eparari ele . . . àmpaka muthiyana.’ Vaavaa Aatamu aahuhumunweiye, aachapa vancipale. Aatamu aahi, “Txhiri ola ti nikhuva na makhuva aka, ethai ya ethai aka. Oni anitxhaniwa muthiyana, ntakhara okumihiwe mwa mulopwana.”—Map. 2:18-23, BNM.
2 Yoovaha ya Muluku ya muthiyana yaari yavameekhaaya vawi owo aahaala okhala mukhaviheryi oophaameya a mulopwana. Owo tho aahaala okhalano ekari yavameekhaaya ya waayara anamwane. Chiryene “mulopwana àmutxhuwa mwàriye ni nsina na Eva, ntakhara ti mài a atxhu othene.” (Map. 3:20; BNM.) Chiri yaari yamahala yaphaama yeeyo Muluku aavanheiye mutheli oopacerya! Awo yaanwerya waayara achu akina oophaameya. Moorweela wa yaawo, elapo yavathi yahaala okhala parataiso ahaala osareya ni achu oophaameya yaawo yahaala olamulelaka soopatuxiwa ikina ikumi.—Map. 1:27, 28.
3. (a) Wi ereelihiwe ni Muluku, tiheeni Aatamu ni Haava yaaphwanelaaya weera, nyenya tiheeni yeeren’ye? (b) Makoho taani nnahaalaahu othokororya?
3 Wi yaakhele mareeliho aya, Aatamu ni Haava yaaphwanela omwiiwelela Yehova ni ocicimiha olamulelo awe. (Map. 2:15-17) Pahiru vathi va makhalelo yaawo yahaala owerya waakhwaniha yookhwela ya Muluku wa yaawo. Nyenya, moothananiha, awo yaavoloweliwa ni “enowa etokwenesha,” Satana, nave yaamuchekela Muluku. (Yaw. 12:9; Map. 3:1-6) Omwaryeya wuuwu waavolowenle hai athiyana? Tiheeni athiyana oororomeleya akhalai yeenraaya? Ntakhara heeni athiyana Eekiristu amutano anaweryaaya wiichaniwa ntoko “muloko mutokwene”?—Sal. 68:11.
SOOKHUMELELA SA OMWARYEYA
4. Taani aavahiwe nthowa na yoocheka ya mutheli oopacerya?
4 Vaavaa iichaniweiye wi atharihe omwaryeya wawe, Aatamu aahiisaakiha ariki: “Muthiyana mmukun’hanyu vamoha ni miyano t’okivan’he yawima eyo, nave miyo kilya.” (Map. 3:12, BNM.) Aatamu tahi wi pahiru heemerenrye yoocheka awe navetho aaheererya omvaha nthowa muthiyana yoowo Muluku aamvanheiye—ni Namavaha oosivela! Aatamu ni Haava oopiili yaacheka, nyenya Aatamu taavahiwe nthowa wa yoocheka aya. Mwawiihiiha, murummwa Paulo oorepa wi “otcheka wávolowilaya mwilaponi ya vathi mwa mutchu mmoha [Aatamu], ni okhwa mwa otcheka.”—Arom. 5:12.
5. Tiheeni yooniheryiwe moorweela wa Muluku weemererya wi olamulelo woovuhana ni yoowo otitelele okhala elukuluku yincipale?
5 Mutheli oopacerya aahuwelihiwa wi yuupuwele wi hiyaamuchuna Yehova ntoko Mulamuleli aya. Eyo yaakumiherya nikoho nla noochuneya na olamulelo: Taani onaphwanelela olamulela? Wi avahe naakhulo noohimala, Muluku aaheemererya wi olamulelo woovuhana ni yoowo otitelele okhala elukuluku yincipale. Muluku aasuwela wi saweereya sahaala wooniherya wi olamulelo woovuhana ni yoowo waahaala opwata. Voovira wa iyaakha masana masaneene, olamulelo yoowo onnaahooxa achu ni makacamiho mancipale. Pahiru mu nsana nivirale, achu 100.000.000 aakhwa mu ikhoco—nave yaala anaphitaanyerya macikhwi a alopwana, athiyana, ni anamwane oohikhala nthowa. Mwawiihiiha sookhalavo sawooniherya wi “havo onathanla ephiro yaphama.” (Yer. 10:23, BNM.) Osuwela eparipari yeela ennaneeriha omweemererya Yehova ntoko Mulamuleli ahu.—Mwaalakhanye Masiposipo 3:5, 6.
6. Mu ilapo sincipale, athiyana anooniwa hai?
6 Alopwana ni athiyana annahooxeya mweelapo yeela enakona mu owerya wa Satana. (Ekle. 8:9; 1 Yoh. 5:19) Meerelo oonanara anaphitaanyerya ohooxiwa wa athiyana. Mweelapo yoothene, 30 porsento a athiyana aaloca wi annahooxiwa ni asiiyaya. Alopwana annacicimihiwa mu ilapo ikina nthowa nawi enuupuweliwa wi anahaala wunnuwa wi eyeno vahoolo nihimo na emusi ni waakhapelela asitiithi ni asimunna awuuluvala. Mu ilapo ikina, athiyana anooniwa okhala anamwane oohikhweleya, nave sinnayeehiwa irukulu sincipale sa anamwane aasithiyana opwaha anamwane aasilopwana.
7. Mapacereryo a mukhalelo taani Muluku aavanheiye alopwana ni athiyana?
7 Chiryene ohooxiwa wa athiyana honamuhakalaliha Muluku. Muluku onnaathokororya phaama athiyana nave onnaacicimiha. Yehova waacicimiha wawe athiyana onnooneya orweela wa Haava yoowo aapatuxiwe oophaameya ni makhalelo yaawo yaamweerinhe okhala mukhaviheryi aphaama a Aatamu, ohiya kapuro awe. Ti nthowa nene, omakuchuwelo wa nihiku naneethanu nammoha na opatuxa, Muluku “àhona wi sothene ihe àpatunseiye sàri txhiri sorèrasa.” (Map. 1:31, BNM.) Aai, “sothene” Yehova aapatunxeiye “sàri txhiri sorèrasa.” Owo aahaavaha alopwana ni athiyana mapacereryo aphaama!
ATHIYANA YAAWO YAAKHAVIHERYIWE NI YEHOVA
8. (a) Mutharihe meecelo aachu ancipale. (b) Variyari va mwaha waachu, taani anakhaviheryiwa ni Muluku?
8 Meecelo a alopwana ni athiyana ancipale yaananara omanle omwaryeya mu Eeteni, nave variyari va iyaakha nsana ivirale, meecelo aatepa onanara opwaha khalai. Piipiliya aaloherya wi meecelo oonanara yahaala waaceereryeya “m’ahiku ókutchula.” Soocheka sa achu sinnaaceereryeya ophiyerya wi iha chiryene “ilukuluku sohósha.” (2 Tim. 3:1-5) Variyari va mwaha waachu, “Apwiya Yehova” annaakhaviherya alopwana ni athiyana yaawo anamuroromela, aniiwelela malamulo awe, ni anamwiiwelela yoowo ntoko Mulamuleli aya.—Mwaalakhanye Salmo 71:5.
9. Achu ahai yaavulunwe mu Maahi Mancipale, nave ntakhara heeni?
9 Vaavaa Muluku aatolonxeiye elapo yoonanara yakhalai ni Maahi Mancipale mmahiku a Noowa, achu vakhaani pahiru yaavuluwa. Waakhanle wi asinna a Noowa yaakhala mu elukuluku yeele, awo tho yaakhwa ni Maahi Mancipale. (Map. 5:30) Nyenya alopwana axexe ni athiyana axexe yaavuluwa mu Maahi Mancipale. Alipa oovuluwa yaari Noowa, mwaariye, anamwane awe araru, ni asaaraya. Awo yaavuluxiwa ntakhara wi yaanamoova Muluku nave yaaheerano yookhwela awe. Macikhwi macikhweene aachu anakhala hiihaano arweenle wa achu yaale thanu nararu yaawo yaakhaviheryiwe ni Yehova.—Map. 7:7; 1 Pet. 3:20.
10. Ntakhara heeni athiyana yaamoova Muluku, yaawo yaari asaara a makholo oororomeleya yaakhaviheryiwa ni Yehova?
10 Iyaakha ohoolo waya, athiyana yaamoova Muluku, yaawo yaari asaara a makholo oororomeleya yaakhaviheryiwa ni Muluku. Eyo hi eweryeye waakhanle wi yaaniikhupanyerya nthowa na mukhalelo wa okumi aya. (Yuta 16) Hinnawerya waanyiherya wi Saara mwaara a Aaparahamu a ncicimiho, aaniikhupanyerya nthowa na ohiya opuha o Ur wi yakhale aleco mmixakalani mu elapo ekina. Moohiyana, “Sara ámwiweleliye Abrahamu, anamwera apwiya.” (1 Pet. 3:6) Mmuthokororye tho Repeka, yoowo aari yamahala yoorweela wa Yehova nave akhala mwaara aphaama. Tahi yootikhiniha wi iyawe Isaaki, “àmukhwela yowo . . . àhakalalihiwa amannya yàkhwilaya.” (Map. 24:67, BNM.) Nave ti yoohakalaliha vancipale wi nookhalano variyari vahu athiyana oororomeleya yaawo ari ntoko Saara ni Repeka!
11. Athiyana ooyariha apiili Eeheepiri yoonihenrye hai olipa murima?
11 Variyari va iyaakha saya ntoko akapuro o Yiikuputu, Aisarayeli yaahaaca, nave Farawo aalamulela wi anamwane aasilopwana oothene a Aheepiri yiiphiwe eyariwaka. Nyenya, mwaathokororye athiyana ooyariha apiili Eeheepiri Sifra ni Puuwa, yaawo yaahoolela muteko wa oyariha. Woona wi awo yaanamoova Yehova, moolipa murima yaakhooca owiipha anamwane. Yehova aahaareeliha awo ni imusi saya.—Mukwaha 1:15-21.
12. Tiheeni yaari yawooneya vooloca sa Teepora ni Yayeli?
12 Mmahiku a amuthoriha a Isarayeli, muthiyana mmoha aakhaviheryiwe ni Muluku aari mulipa miririmu Teepora. Owo aamulipiha muthoriha Paraki nave aapaka makupa mu waakhaviherya Aisarayeli woopowa mu ohooxiwani, nyenya owo aaloherya wi ncicimiho na waavootha Akaanani hini nikhala na Paraki. Ohiya yeeyo, waahaala okhala orweela “mmatani mwa muthiyana” Muluku aahaaleiye omveleela mutokweene aanakhoco a Akaanani Sisera. Ti yeeyo yeeren’ye vaavaa muthiyana Yayeli aahiri Muisarayeli aamwiiphaleiye Sisera.—Amuthoriha 4:4-9, 17-22, BNM.
13. Tiheeni Piipiliya onanleeleiye vooloca sa Apikayeli?
13 Apikayeli aari muthiyana awooneya yoowo aakhanle mu nsana 11 E.E.K. Owo aari a miruku, moohiyana ni iyawe, Napali, yoowo aari oowali ni oonanara murima. (1 Sam. 25:2, 3, 25) Tavite ni achu awe yaakhapelela sookhalano sa Napali elukuluku yincipale, nyenya vaavaa awo yaavenkaaya soolya, owo ahaaruwana nave haavanhe echu. Ela yaatepa omunanara Tavite ophiyerya anachuna ompahula Napali ni achu awe. Iiwaleiye yeela, Apikayeli aamukuxerya Tavite ni achu awe soolya ni soowurya, wi asepe oyeehiwa nikhami. (1 Sam. 25:8-18) Ohoolo waya Tavite aahi wa yoowo: ‘Muluku a Isarayeli, atxitximihiwe, yowo ònrumme okumana ni miyano!’ (1 Sam. 25:32, BNM.) Napali aakhwileiye, Tavite aamuthela Apikayeli.—1 Sam. 25:37-42.
14. Anamwane aasithiyana a Salumi yaakhavihenrye muteko taani, nave athiyana Eekiristu aneerano hai emohamoha olelo?
14 Alopwana, athiyana, ni anamwane ancipale yaakhwa vaavaa anakhoco a Paapulu yaamutolonxaaya Yerusalemu ni empa ya Muluku mu 607 E.E.K. Ixiri sa epooma saatekiwatho mu 455 E.E.K ehooleliwaka ni Nehemiya. Variyari va yaale yaakhavihenrye otekiwa wa ixiri yaakhalavo anamwane aasithiyana a Salumi, mutokweene a emeya ya epooma ya Yerusalemu. (Neh. 3:12) Ni murima woothene awo yaaphara muteko wawiiyeviha. Ninnaathamalela athiyana ancipale Eekiristu yaawo moohakalala anakhaviherya miteko sooteka soomuluku mmikhalelo soohiyana olelo!
ATHIYANA OOROROMELEYA A NSANA NOOPACERYA
15. Ekari taani Muluku aamvanheiye muthiyana mmoha awiichaniwa Mariya?
15 Va elukuluku aya ehaakumve nave variyari va nsana noopacerya E.K., Yehova aahaareeliha athiyana ancipale ni ikari saphaama. Mmoha a yaawo aari Mariya. Vaavaa aakameliweiye ni Yoosefe, Mariya mootikhiniha aamuyara mwaana orweela wa munepa waweela. Ntakhara heeni Muluku aamuthanla Mariya wi akhale maai a Yesu? Moohikhwa minikwa nthowa nawi aakhalano mikhalelo soomunepani soochuneya wi amphuwe mwanawe oophaameya ovinyerya nikwiya ophiyerya wunnuwa. Chiryene yaari ekari etokweene okhala maai a mulopwana mutokotokoxa yoowo aakhanle veelaponi yavathi!—Mat. 1:18-25.
16. Mvahe yootakiherya enooniherya moonelo wa Yesu vooloca sa athiyana.
16 Yesu aari eepewe ni athiyana. Ntoko yootakiherya, mmuthokororye muthiyana yoowo aakhuma nikhami iyaakha 12. Va muloko waachu, muthiyana owo aamwaacamela Yesu oculi nave aatannya yoowara awe. Ohiya omusamela, Yesu mweepewe aahi: “Mwana mwa muthiana we nroromelo ná nihovulusha weyo; rowa mmurecheleni, okhale ópenuwa yawukhulá.”—Mar. 5:25-34.
17. Yaweereya taani yootikhiniha yeeren’ye mu Pentekoste a 33 E.K?
17 Athiyana akina yaawo yaari oohuserya a Yesu yaamukhaviherya yoowo ni arummwa awe. (Luka 8:1-3) Mu Pentekoste a 33 E.K., achu 120 alopwana ni athiyana yaahaakhela munepa wa Muluku mmukhalelo wavameekhaaya. (Mwaalakhanye Saweriwa Tarummwa 2:1-4.) Orumihiwa wuuwu wa munepa waweela waaloheryiwa mmasu: “Miyano [Yehova] kinamwarumihela atxhu othene munepa aka: Aninyu asilopwana ni asithiyana anamukhala alipa a miririmu . . . kinamwarumihelatho munepa aka akapuro asilopwana ni asithiyana.” (Yoweli 3:1, 2, BNM.) Orweela wa yaweereya yeele yootikhiniha ya nihiku na Pentekoste, Muluku aahooniherya wi aathaamiha nikhaviheryo nawe wa Isarayeli oomwaryeya nave avaha “Isarayele a Muluku” a alopwana ni athiyana. (Gal. 3:28; 6:15, 16, BNM.) Variyari va athiyana Eekiristu yaawo yuuka mu orummwa mu nsana noopacerya yaakhalavo anamwane aasithiyana axexe a namichaka Filipi.—Saw. 21:8, 9.
“MULOKO MUTOKWENE” WA ATHIYANA
18, 19. (a) Vooloca sa malapelo eeparipari, ekari taani Muluku aavanheiye alopwana ni athiyana? (b) Namarepa a salmo aaromonle hai athiyana yaawo analaleerya michaka yaphaama?
18 Omakuchuwelo wa iyaakha 1800, alopwana ni athiyana vakhaani yaahooniherya nchuno ntokweene mmalapelo eeparipari. Awo yaari oopacerya wa yaale vano anuuka weereya wa masu ooloherya a Yesu: “Mitchaka eyo ya Omwene enarwa-elaleyeryiwa velaponi yothene ya vathi vano, ekhale namona wa atchu a maloko othene; nave vavo enarwa-ephiya makutchuwelo.”—Mat. 24:14.
19 Nikhuuru nikhaani na Oohuserya a Piipiliya nohinnuwa ophiyerya Anamoona a Yehova 8.000.000 olelo. Achu akina opwaha 11.000.000 annooniherya nchuno mu Piipiliya ni muteko ahu orweela wa ophiya va Mukonelo wa vayaakhani wa okhwa wa Yesu. Mu ilapo sincipale, ancipale anarwa athiyana. Athiyana, annapaka tho makupa a alaleeryi ancipale a Omwene a elukuluku yoothene, veelaponi yoothene opwaha 1.000.000. Muluku chiryene ohaavaha athiyana ekari ya opaka makupa mu waakhwanela wa masu a namarepa a salmo: “Apwiya ávaha masu: Athiana ólaleyerya mitchaka eyo ti muloko mutokwene.”—Sal. 68:11.
MAREELIHO MATOKWEENE OOMWAAHIYU WA ATHIYANA OOROROMELEYA
20. Soohuserya taani nnaphwanelaahu othokororya?
20 Nipuro hinnaakhwana wi nloce sa athiyana oothene oororomeleya arempwe Mpiipiliyani. Nyenya oothene hiyo nnanwerya waalakhanya vooloca sa yaawo mu Masu a Muluku ni mmiyaha ivuwihiwe mu soolaleeryiwa sahu. Ntoko yawooniherya, hiyaano nnanwerya wuupuwelela ororomeleya wa Rute. (Rut 1:16, 17) Omwaalakhanya liivuru a Mpiipiliyani vooloca sa Estere mwaara a mwene, ni miyaha vooloca sa yoowo enanwerya olipiha nroromelo nahu. Nnanwerya ophura moorweela wa soohuserya ntoko seiha va Malapelo Eechoko ahu. Wakhala wi nnakhala mukhatiihu, nnanwerya othokororya miyaha seiha vaavaa nnapakaahu yoohuserya ya muchu mukhateiye.
21. Athiyana oororomeleya yoonihenrye hai omwiiwelela Yehova mu ilukuluku sookacamiha?
21 Moohikhwa minikwa Yehova onnareeliha muteko wa olaleerya wa athiyana Eekiristu nave onnaakhaviherya mu ilukuluku sookacamiha. Ntoko yootakiherya, nnikhaviheryo nawe athiyana oororomeleya yaakhapelela nroromelo naya vathi va olamulelo wa Nasista ni Komunista vaavaa ancipale a yaawo yaahooxeyaaya nave akina oyeleela ikumi saya nthowa na omwiiwelela waya Muluku. (Saw. 5:29) Hiiha ntoko khalai, olelo arokora ahu ni asinthamwene aya a malapelo annakhaviherya olamulelo wa Muluku. Chiryene, hiiha ntoko ni Aisarayeli akhalai, Yehova onnapharela ntata naya noolopwana ariki: “Ohòve, kiri va, wi kokhaviherye!”—Isa. 41:10-13, BNM.
22. Mareeliho taani oomwaahiyu nnaweheryaahu?
22 Mu omwaahiyu onaacamela, alopwana ni athiyana oororomeleya anahaala otatuxa elapo yavathi okhala parataiso ni waakhaviherya macikhwi macikhweene a alipa ooviihiwa mookhwani ohuserya vooloca sa sookhwela sa Yehova. Ophiyerya vaavo, alopwana naari athiyana, hankooni ncicimihe ekari ahu ya omurumeela Muluku “ni murima mmoha.”—Sof. 3:9, BNM.