‘Elukuluku Ya Othoriha’ Yoophiya
YAWUPULULA, liivuru ookuchula a Piipiliya, onnanleela sa munkeelo mmoha arikimvava veeri va wirimu orinono “Mitchaka Yaphama yohimala” wi alaleye. Owo onnaloca ni masu matokotoko: “Ovani Muluku, nave mumvahe nchichimiho; ntakhara elukuluku yothoriha wawe yophiya.” (Yawupulula 14:6, 7) ‘Elukuluku ya othoriha’ eyo enaphitaanyerya olokohiwa vamoha ni weereya wa mathoriheryo a Muluku. Weereya wa mathoriheryo a Muluku onahaala orwa ntoko omaliha wa “mahiku ókutchula.” Hiyaano olelo, nnakhala m’mahiku ookuchula.—2 Timoteo 3:1.
‘Elukuluku ya othoriha,’ ti michaka yaphaama wa yaale anasivela ekhaikhai. Ti elukuluku yeeyo Muluku oneereiye awoopole arummwa awe, yaawo anahooxeya mmatani mwa achu oowali a elapo yeela yoohikhalano osivela.
Hihano, ‘elukuluku ya othoriha’ ehaakumve omaliha otoloxa mukhalelo wa ichu soonanara samutano veelaponi yoothene yavathi, hiyo ninnalopoliwa: “Ovani Muluku, nave mumvahe nchichimiho.” Mano nyuwo munneerano yeeyo? Omoova Muluku onataphulela opwaha ohiya oloca pahiru wi “miyo kinnamuroromela Muluku.” (Mateyu 7:21-23; Yakobo 2:19, 20) Woova woophwanelela wa Muluku onaphwanela oneeriha wi nikhale oomucicimiha yoowo. Woova iwo onachuneya oneeriha wi nsepe onanara. (Proverpio 8:13) Woova iwo onaphwanela onikhaviherya osivela ichu saphaama ni wiicha ichu soonanara. (Amós 5:14, 15) Wakhala wi hiyaano ninnamucicimiha Muluku, hiyo nnahaala onwiriyanaka yoowo moothokororyaxa. Hinni nikhale ooweiwa vancipale ni ichu ikina wi naalakhanye Masu awe, Piipiliya moohihiyererya. Hiyo nnahaala omuroromela yoowo mu ilukuluku soothene ni murima ahu woothene. (Saalimu 62:8; Proverpio 3:5, 6) Oothene yaale anamucicimiha Muluku mweekhaikhai annasuwela chiryene wi, ntoko Mpatuxa a wirimu ni elapo yavathi, owo ti Mwene a Soopatuxiwa Soothene, nave moosivela annamwiiwelela yoowo ntoko Mwene a okumi aya. Wakhala wi ninneemererya wi ninnaphwanela owiriyana vancipale miyaha seiya, hankooni neereno yeeyo moohilekela.
Elukuluku ya othoriha yeeyo elociwe ti munkeelo, enniichaniwa tho ntoko ‘nihiku na Yehova.’ ‘Nihiku’ ntoko nenla, naahiphiya o Yerusalemu akhalai mu eyaakha ya 607 Ehaakumve Elukuluku ya Kiristu (E.E.K.) nthowa nawii achu yaakhala mu Yerusalemu hiyaiwelenle soolopola sa Yehova moorweela wa alipa a miririmo awe. Nthowa na wuupuwela waya wi nihiku na Yehova naari ociiwene, awo yaahihela okumi aya mu sawoopiha. Yehova aahaalopola yaawo ariki: ‘Nri vakhiviru, nave ninnatepa waakuvaxa’ (Zofoniya 1:14, NM) ‘Nihiku na Yehova’ nikina naahiphiya o Paapulu akhalai mu eyaakha ya 539 E.E.K. (Yesaya 13:1, 6, NM) Eroromelaka ixiri saya soolipa ni miluku saya, achu yaakhala o Paapulu hiyaathokoronrye soolopola yaaleeliwaya ti alipa a miririmo a Yehova. Nyenya mu ohiyu omoha, Paapulu mutokotoko aahuuwihiwa ti aMedi ni aPeresi.
Mano olelo, hiyo nnawehererya okumana ni eheeni? Nnawehererya nihiku nikina ntokotoko, “nihiku na Muluku.” (2 Petro 3:11-14) Othoriha wa Muluku ntakhara “Babulo mtokotoko” woolaleeryiwa. Moovarihana ni Yawupulula 14:8, munkeelo mmoha onnuuluma ariki: “Ohúwa, Babulo mtokotoko.” Yeeyo eheereya. Paapulu hanawerya tho wacecheiha arummwa a Yehova. Otakhala wawe ni ovolowela wawe ikhoco onnupululiwa. Vano otoloxiwa wawe wookuchulela ori vakhiviru. Vanthowa nenla Piipiliya onnaalipiha achu a makupa oothene wii: “Khuma’mmoni mummo [Babulo Mutokotoko], . . . wi muni mwirimwátána ni sotcheka saya, nave wi muni mwirimwákhela sa ipahu saya; ntakhara sotcheka saya sáhúkelana ophiyerya wirimu, nave Muluku túpuwenliye sopahula saya.”—Yawupulula 18:4, 5.
Mano Paapulu Mutokotoko tiheeni? Ti mukhalelo wa malapelo oothene a veelaponi yavathi arino mathepa a Paapulu akhalai. (Yawupulula, ikapitulu 17, 18) Vareryani soophwanaphwana iha:
• Alipa a mukucho o Paapulu akhalai yaanavolowela miyaha sa epoliitika sa maloko. Olelo makupa mancipale a malapelo ari awihiihaa.
• Alipa a mukucho o Paapulu akhalai ikwaha sincipale yaanakhaviherya ikhoco sa maloko. Malapelo amutano ikwaha sincipale yaari vahoolo va yaale yaareeliha asurutatu vaavaa maloko yaakelaaya okhoconi.
• Soohusiha ni saweera sa Paapulu akhalai saahiweriha achu a maloko ovolowela makhalelo a mararuwo. Olelo, vaavaa ahooleli a malapelo ananyemulaaya ikano sa Piipiliya vooloca sa makhalelo aphaama, ochapaheya woosareya variyari va ahooleli a malapelo ni achu anaya okerexa. Evelevelo ekina ti ela: Nthowa na wi Paapulu Mutokotoko onnararuwa ni elapo, vamoha ni marehereryo a epoliitika, Yawupulula onnamuthoriha yoowo ntoko muthiyana a mararuwo.
• Piipiliya onnaloca tho wi Paapulu Mutokotoko onakhala mu “wilyelya.” O Paapulu akhalai, marehereryo a empa ya malapelo yaanakhalano imaca sincipale, nave alipa a mukucho yaanathamaleya ni ovuwa mu miteko sa maroca. Olelo, ohiya mapuro a malapelo, Paapulu Mutokotoko ookhalano mapuro mancipale a maroca. Soohusiha sawe ni mahiku awe aweela, sinnaruuha muhakhu muncipale wa yoowo ni wa achu akina mu elapo ya maroca.
• Opharihela muteko soophwaniherya, wiisachiherya ni okhwiri waahuulana o Paapulu akhalai, hiihaa ntoko ekhanlaaya mmapuro mancipale olelo. Okhwa wooniwa ntoko othaama oya mukhalelo mukina wa okumi. Paapulu aasareya ni ipa sa malapelo ni ikapela sa ocicimiha miluku saya, nyenya asinaPaapulu yaanaavanya arummwa a Yehova. Saweera ni ichu inaroromeliwa soophwanaphwana sinnamusuwanyeiha Paapulu Mutokotoko.
Mu elukuluku yakhalai, Yehova aanapharihela muteko miloko sa ikuru ya epoliitika ni asurutatu a maloko wi yaalake achu yaatitelela ohimucicimiha yoowo ni yookhwela awe. Hiihaa Samariya aahitoloxiwa ni asinAsiiriya mu eyaakha ya 740 E.E.K. Yerusalemu aahitoloxiwa ni asinaPaapulu mu eyaakha ya 607 E.E.K. nave tho ni aRoma mu eyaakha ya 70 Elukuluku ya Kiristu (E.K.) Paapulu, aahikuxiwa ti aMedi ni aPeresi mu eyaakha ya 539 E.E.K. Ntakhara mahiku ahu, Piipiliya ooloca wi ipooma sa epoliitika, ntoko enama anahaala omuhiphela “muthiana a mararuwo’wo” ni omurula wi akhale epwitikiri emooneihaka yeeyo owo oneemeleleiye chiryene. Awo enarwa emutoloxa Paapulu mwawaakhwanela.—Yawupulula 17:16.
Mano ipooma sa epoliitika sa elapo yavathi, inarwa seera echu ntoko yeeyo chiryene? Piipiliya onnaloca wi Muluku tonahaala ohela yeeyo ‘m’murimani mwaya.’ (Yawupulula 17:17) Eyo enaya okhala yaweereya yootutuxa, yootikiniha, yoothananiha, herwa elopola nari weereya vakhaani vakhaani.
Mano echu taani nyuwo munaphwanelaanyu weera? Nkaikoheeni: ‘Nivano kinnaakeelela marehereryo a malapelo, arino mathepa a soohusiha ni saweera sinasuwanyeiha okhala ntoko makupa a Paapulu Mutokotoko?’ Naamwi muhikhanle mmoha a malapelo ntoko yaawo, munahaala wiikoha: ‘Munepa wa Paapulu Mutokotoko onnakivolowela miyo?’ Mano munepa wa mukhalelo taani? Munepa wa weemererya makhalelo oonanara, osivela ichu soomwiilini ni ichu soohakalaliha omuhiya Muluku, nari olakela ohiiwelela (naamwi iri ichu ntoko ikhaani) sa Masu a Yehova. Nkaanyiheryani phaama waakhula wanyu.
Naariki niphure ikharari sa Yehova, onaphwanela wi saweera sahu ni soochuna sa murima ahu sooniherye chiryene wi hannapaka makupa a Paapulu Mutokotoko. Nnaphwanela weerano mwawaakuva ntakhara elukuluku ehanle vakhaani. Moonlopola hiyo wi makuchuwelo enii erwe mootutuxa, Piipiliya oriye: “Mwawihono Babulo, muchetche mtokotoko, tuniriaya orwe-otoloshiwe wopwaha, nave horwa-ophwanyiwaru nari.”—Yawupulula 18:21.
Nyenya ichu sincipale inahaala weereya. Ntoko yaweereya ekina ya ‘elukuluku ya othoriha’ eyo, Yehova Muluku onarwa alokoherya mulacu marehereryo a epoliitika a elapo yoothene yavathi, alipa oolamulela aya ni achu oothene ananyemula epooma ya ekhaikhai enalamuleliwa ni Omwene awe wa wirimu ori mmatani mwa Yesu Kiristu. (Yawupulula 13:1, 2; 19:19-21) Mu yawoona ya mulipa a miririmo erempwe mu Danieli 2:20-45, opacerya Paapulu akhalai ophiyerya olelo, olamulela wa epoliitika onaphwanaphwanihiwa ntoko yoophwaniherya etokweene epakiwe ni mivira, parata, muthipo ni echaya. Vooloca sa mahiku ahu, yoorempwa eriye: ‘Muluku awirimu onarwa atikitherya omwene yoowo onii ohinanarihiwetho okhala wookhala.’ Nave, vooloca sa Omwene owo onahaalaya weera mu ‘elukuluku ya othoriha’ wa Yehova, Piipiliya oriye: ‘onahaala onyaanya ni omaliha omwene aya woothene [otikitheryiwe ti achu], nave owo onarwa okhala wawikhalelaru okhala wookhala.’—Danieli 2:44, NM.
Piipiliya onnaalopola arummwa eeparipari wi ehisivele ichu “sa mwilaponi ya vathi”—mukhalelo wa okumi onatetheryeliwa ni elapo yeela eri ociiwene ni Muluku eeparipari. (1 Yohane 2:15-17) Mano soothanla sanyu ni saweera sanyu sinnooniherya wi nyuwo chiri mwa muchu awiiveleela okhaviherya Omwene wa Muluku? Nyuwano munnahela chiryene Omwene wa Muluku va nipuro noopacerya mu okumi anyu?—Mateyu 6:33; Yohane 17:16, 17.
[Ekaaxa va epaaxina 14]
Makuchuwelo Anaya Ophiya Liini?
“Elukuluku yeyo muhinupuwelanyu, Mwana a mutchu anarwa.”—Mateyu 24:44.
“Nthakhara awe shishani, vawi hamunasuwela nihiku naya, nari elukuluku aya.”—Mateyu 25:13.
‘Nlo hinni nilekele.’—Habakuku 2:3, NM.
[Ekaaxa va epaaxina 14]
Mwaasuwenle Elukuluku ya Omala wa Elapo ela Mwaamutoroka Meecelo a Okumi Anyu?
Mwaasuwenle chiryene wi mathoriheryo a Muluku heni erwe mu iyaakha inaacamela, nyuwo mwaamutoroka meecelo a okumi anyu? Wakhala wi makuchuwelo a mukhalelo wa elapo yeela yakhalai annalekela opwaha owehererya wanyu, moohiya wi yeeyo evukule ikuru sanyu m’muteko wa Yehova?—aHebri 10:36-38.
Ohisuwela wahu nihiku nnahaala orwa makuchuwelo, onnanivaha ekari ya wooniherya wi hiyaano nnamurumeela Muluku ni nthowa naphaama. Oothene yaale anamusuwela Yehova annasuwela wi wooniherya mvai ehalaka elukuluku vakhaani ya omala wa mukhalelo wa elapo ela yakhalai horwa omuhakalaliha Muluku, ntakhara owo onoona yeele eri mmurimani mwa muchu.—Yeremiya 17:10; aHebri 4:13.
Achu oothene yaale anamusivela Yehova chiryene, annamuhela yoowo vanipuro noopacerya mu okumi aya elukuluku yoothene. Ntoko achu akina, aKiristu eeparipari annaphara muteko mulaponi. Nari hiihaa, yoochunaaya tahi okhalano muhakhu, nyenya okhalano soothowa soomwiilini sooreerela nave vakhaani wi yaavakulele akina. (aEfeso 4:28; 1 Timoteo 6:7-12) Awo tho annahakalala ni othata nari ochekula waphaama, nyenya yoochunaaya ti wi ephwanye wiichuuwa tahi opaka ichu seiyo muchu ori oothene oneereiye. (Marko 6:31; aRoma 12:2) Ntoko Yesu Kiristu, awo annahakalala mu weera yoochuna ya Muluku.—Saalimu 37:4; 40:8.
Akiristu eeparipari anachuna okhala emurumeelaka Yehova okhala wookhala. Yoowehererya ela ti yoochuneyaxa nthowa nawii nnaphwanela owehererya elukuluku vakhaani muhoolo wi naakhele mareeliho opwaha elukuluku yeeyo akina yuupuwelaaya.
[Ekaaxa/Eruku va epaaxina 15]
Mwaha wa Olamulelo
Wi niiwexexe nthowa taani Muluku oneemereryeiye masooso mancipale, onachuneya wi hiyaano niiwexexe phaama mwaha wa olamulelo. Mano olamulelo tiheeni? Ti otokweene wa ikuru soopwahaxa.
Nthowa nawii Yehova ti Mpatuxa, owo ookhalano ophwanela wa olamulela elapo yoothene yavathi ni achu oothene anakhala mwemmo. Vanonto, Piipiliya onnathoriha wi olamulelo wa Yehova wookachamihiwa omapacereryo wa mwaha wa achu. Satana Musaserya aahuuluma wi Yehova aari oovila vancipale, aaloca tho wi Muluku aahootha wa asitiithi ahu oopacerya vooloca sa yeeyo yahaala weereya chiryene wakhala wi awo hiiwelenle nlamulo na Muluku nave yaapanke ichu anachunaaya mukhataaya, wi eyo yahaala okhala phaama wa yaawo yiilamulela mukhataaya omuhiya Muluku.—Mapacereryo [Genesis], ekapitulu 2, 3.
Waakhanle wi Muluku aahaatoloxa mwawaakuveya oomwaryeya awo, eyo yaamooniherya ikuru sawe, nyenya weerano hiihaa hekaathorinhe miyaha mitokotoko itannyiwe. Ohiya waatoloxa oomwaryeya mwawaakuveya, Yehova onneemererya wi ankeelo ni achu yoone makuchuwelo a omwaryeya. Naamwi yeela ehooleliwaka ni masooso, yoonivaha tho ekari wi hiyaano niyariwe.
Ohiya yeeyo, moorweela wa esisapo yoowalamela wa yoowo mwaneene, Yehova moosivela oopaka mareheryelo wi achu anamwiiwelela ni anaveleela nroromelo mu ephepa yawoopola ya Mwanawe anahaala okhala ootaphuwa wa soocheka ni makachamiho aya nave anahaala okhala mParadaiso. Wakhala wi eri yoochuneya, ela enahaala weereya moorweela wa yootaphulela ya ovinya muukhwani.
Nyenya tho, elukuluku yeela yeemereryiwe wi othorihiwe mwaha mutokotoko ola, ennaavaha tho arummwa a Muluku ekari wi yooniherye miruku saya sa waakhulela osivela wa Muluku nave wi yooniherye ophaameya waya wa Yehova mu mikhalelo soothene. Omalihiwa wa mwaha wa olamulelo wa Muluku, vamoha ni mwaha wa ororomeleya wa achu, ti yookhweleya wi okhalevo ncicimiho na nlamulo noophwanelela mu maphacuwelo. Ohikhanlevo ncicimiho noophwanelela wa nlamulo mu maphacuwelo, murecele weeparipari horwa oweryeya, ohintonko.a
[Nsu na vathi]
a Mwaha ene yoola mutokotoko ni sookachamiha saya sincipale sinnathorihiwa phaama mu liivuru Achegue-se a Jeová, olaleeryiwe ti Anamoona a Yehova.
[Eruku]
Mathoriheryo a epooma ya epoliitika ya elapo yoothene enarwa ephiya omakuchuwelo waya