MASU AWAACEERERYA
Achu Aakhalano Munepa Ohinakhwa Chiryene?
ACHU ancipale annaroromela wi mmwiilini mwahu wookhalamo echu yoohooneya enapwahiherya okhala ekumi namala okhwa. Awo anuupuwela wi va okhwa echu ela ennahiya mwiili nave ennakhala ekumi meekhaaya. Woona wi yoororomela ela yootepa ovuwa, achu ancipale annatikiniheya vaavaa anasuwelaaya wi tahi yeeyo Piipiliya onahusiheiye. Vanonto, mwawiiwanana ni Masu a Muluku, tiheeni eneereya ni hiyaano va okhwa?
MASU NÉ·FESH NAARI PSY·KHÉ OPHARIHELIWA WAYA MUTEKO MPIIPILIYANI
Akhweya nyuwo munnuupuwela wi voopacerya Piipiliya aarempwe mu elocelo ya Eheepri ni Ekriki. Nsu na Eheepri né·fesh ni nsu na Ekriki psy·khé, aphariheliwe muteko Mpiipiliyani ataphuleliwe mu Apiipiliya akina a Elomwe ntoko muchu, mwaaxinama, naari okumi. Masu né·fesh ni psy·khé, mmikhalelo saya soohiyanahiyana annaphwanyeya Mpiipiliyani ikwaha soopwaha 800, nave anataphulela (1) achu, (2) axinama, naari (3) okumi wa muchu naari wa mwaaxinama. Hankooni nthokororye soorempwa sikina seiyo sinnooniherya mikhalelo seiya miraru soohiyana.
Achu. “Noé amutekaka mwatxeya, mwemmo atxhu [psy·khé] vakhani, ti wi athanu nararu pahi, yávulusiwa mmahini.” (1 Pedro 3:20) Va eciciri ela, nsu na Ekriki psy·khé ntaphuleliwe ntoko achu—Noowa, amwaariye, anaawe aasilopwana araru ni asaaraya. Mukwaha16:16 onnavaha sooleeliherya wa anamwane a Isarayeli vooloca sa manaa. Awo yaaleeliwa wi: “mutxhu ti mutxhu atxotxe onawereleiyevo olya” mwawiiwanana ni achu eri mmusakalani mwawe. Hiiha waaca wa manaa waaphwanela okhala mwawiiwanana ni waaca wa achu va echoko. Soothakiherya sikina sa Mpiipiliya vooloca sa opharihela masu ‘mutxhu’ naari “atxhu” annaphwanyeya mu Maphatxuwelo 46:18; Yosuwa 11:11; Saweriwa T’arummwa 27:37; ni Aroma 13:1.
Axinama. Vooloca sa opatuxiwa wa ichu, Piipiliya onii: “Muluku àhi: Mmahini opakeyemo asinama awipurula, nave osulu ovavekemo ipalame. Muluku àhi: Mw’elaponi ya vathi opakeyemo inama sa miloko miloko: sa vathe, sa mutakwani ni sawipurula vatxhayani. Nave hiha yahereya.” (Maphatxuwelo 1:20, 24) Mu iciciri iha, ihopa, ipalame, axinama a vaate ni a mutakhwani soothesene siniichaniwa ni nsu nimohamoha ikumi mu Eheepri—né·fesh. Axinama anniichaniwa tho né·fesh mu Maphatxuwelo 9:10; Onamukutxho 11:46 ni Namarepela 31:28.
Okumi wa muchu. Ikwaha sikina masu né·fesh ni psy·khé, anataphulela okumi wa muchu. Yehova aamuleela Moose: “Yaale yavya owipha [né·fesh] akwa.” (Mukwaha 4:19) Tiheeni amwiicani a Moose yaachunaaya? Awo yaachuna okumi wa Moose. Vaavaa Rakele aareiyeno ekoi va omuyara mwanawe Penyamini Rakele arikimuluwela aamvaha nsina mwanawe ‘nto owo àkwa [né·fesh]’. Mu elukuluku yeele Rakele aayeleela okumi awe. Thokororyani tho masu a Yesu: “Miyo ka mukukhuli aphama. Mukukhuli aphama onnavaha ekumi awe [psy·khé] iputxeputxhe sawe.” (Yohani 10:11) Yesu oovaha okumi awe, naari psy·khé, ntakhara achu. Mu eciciri ela, masu né·fesh ni psy·khé, mwawiiweyaxa anataphulela okumi wa muchu. Nyuwo munahaala ophwanya sawooniherya sincipale sa mukhalelo yoola wa né·fesh ni psy·khé mu 1 Mamwene 17:17-23; Mateu 10:39; Yohani 15:13 ni Saweriwa T’arummwa 20:10.
Mwapwahiherya ohuserya Masu a Muluku, munahaala woona wi Piipiliya oothene haanono naari nipuro nimoharu mano nnaloca wi né·fesh ni psy·khé enataphulela ‘echu ehinakhwa.’ Ohiya yeeyo, Soorempwa sinaloca wi né·fesh onnakhwa. (Ezekiyeli 18:4, 20) Mwawiihiiha, mwawiiwanana ni Piipiliya muchu okhwile murutxhu [né·fesh] nave hiyaavo echu enapwahiherya okhala ekumi.—Onamukutxho 21:11.
MASU RÚ·AHH NI PNE·ÚMA OPHARIHELIWA WAYA MPIIPILIYA
Apiipiliya akina tho anataphulela nsu na Eheepri rú·ahh ni nsu na Ekriki pne·úma ntoko, miwiya sa okumi naari munepa. Ilocelo soopacerya sa Piipiliya sinooniherya wi rú·ahh ni pne·úma ti ikuru sa okumi soowerya mu soopatuxiwa sa veelaponi yavathi. Ntoko yawooniherya, Salmo 104:29, NN, alocaka sa Yehova, onii: “Mwakha miwiya [rú·ahh] aya, sinnakhwa, sikokelatho o ntchupini waya.” Tiyako 2:26, onaloca wi “mwili wahikhala ni munepa [pne·úma] ti wokwa.” Mu eciciri ela, rú·ahh ni pne·úma enaloca yeele eneeriha wi mwiili okhale mukumi. Mwiili ohikhanleno yeeyo, wookhwa. Mwawiihiiha, Mpiipiliyani nsu rú·ahh ntaphuleliwe ohiya pahiru ntoko munepa, nyenya tho ntoko miwiya sa okumi. Ntoko yawooniherya, Muluku aaloca sa Maahi Mancipale mmahiku a Noowa: “Miyano kinamurupiha epwila yintxhipale wi yeyo etolose itxhu sothene s’ekumi [rú·ahh]. (Maphatxuwelo 6:17; 7:15, 22) Rú·ahh ni pne·úma enataphulela ikuru soohooneya seiyo sineeriha wi soopatuxiwa sirino ikumi ipwahiherye omumula, naari okhala ikumi.
Mwiili onnachuna ikuru sa okumi [rú·ahh naari pne·úma], hiihaa ntoko raatio onachuneiye—enerxiya wi aloce. Wi niphwanaphwanihe ela, nkaanyiheryani vooloca sa raatio onaheliwa ipiilya. Nyuwo mwahela ipiilya mu raatio, nave mwamuhula, enerxiya eri mpiilyani enneeriha wi raatio akhale mukumi, analoca. Vanonto, aahikhalano ipiilya, raatio ookhwa, hanaloca. Echu emohamoha enneereya raatio avihiwavo va enerxiya. Moolikana, mwiili ahu onachuna ikuru sa okumi wi opwahiherye okhala mukumi. Ntoko enerxiya, tho, munepa [rú·ahh naari pne·úma] hasinasuwela echu nave hasinawerya wuupuwela. Iha ikuru soohikhala muchu. Nyenya sihikhanleno munepa owo, naari ikuru sa okumi, miili sahu “sinnakhwa, sikokelatho o ntchupini waya,” hiihaa ntoko mulipa salumu aalonceiye.
Alocaka sa okhwa wa achu, Eklesiyaste 12:7 onii: “Mwili à ntxhupi nave muntxhupini onamukòkelamo; n’wiya à onamukòkela wa Muluku òvan’he.” Vaavaa munepa, naari ikuru sa okumi, sinahiyaaya mwiili, owo onnakhwa nave onakookela weiwo okhummaayawo—vachayani. Moophwanaphwana, ikuru sa okumi sinnakookela weiwo sikhummaayawo—wa Muluku. (Yobi 34:14, 15; Salumu 36:9) Ela henataphulela wi ikuru sa okumi sinneeca mukwaha sirowaka wirimu. Ohiya yeeyo, enataphulela wi muchu okhwile ewehereryo awe ya okumi wa muhoolo eri ni Yehova Muluku. Okumi awe ori mmatani mwa Muluku. Pahiru ni owerya wa Muluku, munepa, naari ikuru sa okumi sa muchu ole okhwile onanwerya okookiheryiwa wi muchu awerye okhala mukumi wanaawiili.
Vanonto, onnahakararyiha osuwela wi ti yeeyo chiryene Muluku onahaaleiye weera ntakhara achu oothene yaale “ari mmahiyeni”! (Yohani 5:28, 29) Mu nihiku na ovinya muukhwani, Yehova onahaala opaka mwiili muvyaani wa muchu onarupa muukhwani nave onahaala omvaha okumi moorweela wa ohela munepa, naari ikuru sa okumi, mmwiilini mmo. Nihiku nlo nnahaala okhala noohakalaliha!
Wakhala wi munnachuna ohuserya sikina vooloca sa masu ekumi [né·fesh ni psy·khé,] naari munepa [rú·ahh ni pne·úma,] munahaala ophwanya miselo mikina mu liivuru, Raciocínios à Base das Escrituras, ipaaxina 32-36, 142-146, olaleeryiwe ni Anamoona a Yehova.