ITECH TLEN TLAJTOUA IXPAN | BIBLIA XKEMAN POPOLIUI
Biblia xopopoliuj itech tlen ijtlakaui
TLEN OKIYEJYEKO MAPOPOLIUI BIBLIA: Papiro niman cuero yejon tlen kachtopa okitekitiltijkej akin okijkuilojkej Bibliaa (2 Timoteo 4:13, TNM). ¿Kenon yejuin tlemach kichiuaskia ika Biblia mapopoliui?
Papiro tlapani, tlapalkisa niman nimantsin ijtlakaui. Akin nomachtiaj kenon katka yeuejkaui Egipto, Richard Parkinson niman Stephen Quirke, kijtouaj “ika yolik, amatl tlen nochiua ika yejon ijtlakaui hasta xok itlaj nokaua niman san nochiua tlalkuechtli. Ijkuak kejyeua se amatl, uelis poxkauis noso palanis pampa tlakuechaui. Noijki uelis kikuaskej yolkamej tlen kitlankuekuechouaj itlaj noso yolkamej pitentsitsintin, ken tsikatl istak”. Seki yejon papiros, ijkuak yononextijkej, onotlalijkej kampa onka tlauijli noso tlakuechaui niman xouejkauj ika oijtlakaujkej.
Cuero ok melak uejkaui xijkon ken papiro. San ika, noijki ijtlakaui tla xkuajli kejyeuaj noso kitlaliaj kampa melak tlatotonkan, tlakuechaui noso onka tlauijli.b Noijki kijtlakouaj yolkamej pitentsitsintin. Se amoxtli itoka Everyday Writing in the Graeco-Roman East (Tlajkuilojli tlen nochiua mojmostla ipan Oriente Grecorromano) kijtoua ika “san kemantika uejkaui tlen onka, san ika, xnochipa”. Tla Biblia ijtlakauiskia ipampa yejon, tlen ompa uajnestiuj popoliuiskia.
KENON XOPOPOLIUJ BIBLIA: Tlanauatijli tlen okiselijkej israelitas kinnauatiaya nochimej tekiuajkej “makinoijkuilouili[kan] se amoxtli kampa kixkopinas[kej] yejuin Tlanauatijli”, itech kachtopa makuijli amoxtin itech Biblia (Deuteronomio 17:18). Niman noijki, akin melak kuajli tlajkuilouaj okinchijchiujkej miyek tlajkuiloltin ipan kachtopa siglo. Yejon tlajkuiloltin itech Biblia nonextiayaj ipan sinagogas ipan nochi Israel niman hasta kampa melak uejka kalpan Macedonia (Lucas 4:16, 17; Hechos 17:11). ¿Kenon xopopoliujkej amatlajkuiloltin tlen melak youejkauj ika onoijkuilojkej niman onka hasta aman?
Amatlajkuiloltin tlen youejkauj onoijkuilojkej, tlen noixmati ken tlajkuiloltin tlen ononextijkej itech mar Muerto, xopopoliujkej maski opanok miyek xiuitl pampa okintlalijkej ipan kontin tlen okejyeujkej ijtik teostotl kampa tlauajkan.
“Judíos kimixmatiyaj ika kejyeuayaj yejon tlajkuiloltin itech Biblia ipan kontin niman ijkon maka maijtlakauikan”, kijtoua Philip W. Comfort ixtlamatki itech Nuevo Testamento. Niman akin kichiuayaj ken Cristo noijki ijkon kichiuayaj. Ika yejon, seki yejon kachtopa tlajkuiloltin itech Biblia yokinnextijkej ipan kontin, cuartos kampa xonka tlauijli, ijtik teostotl niman kampa tlauajkan.
KEN OKISATO SATEPAN BIBLIA: Melak miyek tlakotsitsintin tlajkuiloltin tlen yeuejkaui onochiujkej itech Biblia tlen onka aman, seki ikipiyaj ipantsin 2,000 xiujtin ika youejkaujkej. Xonka okse tlajkuilojli tlen yeuejkaui onoijkuilo tlen melak onoixkopin niman melak yeuejkaui.
a Papiro tlen ipan tlajkuilouayaj niman yejuin kichijchiuayaj itech xiujtli tlen onkatka ipan atl tlen noijki itoka katka papiro.
b Matitlanemilikan itech se amatl itoka Declaración de Independencia de los Estados Unidos tlen onoijkuilo ipan se cuero. Kanaj yopanokej 250 xiujtin, niman tlen ompa ijkuiliujtok xok ueli kuajli nopoua.