Veveheaga 3

Ko Hai Kia e Atua?

1. Ko e ha kua lahi ai e kehekehe po ko hai kia e Atua?

KO E falanakiaga he tagata ke he Atua mo e haana a lagomatai kua mua atu ia ke he vaha nei. Ko e tau momoui oti ha tautolu kua falanaki ni ke iloa a ia. Ko e, mena kua kehe ai, ha kua nakai iloa tonu ko hai a ia, ha ko e vaha nei, tuga ni he tau vaha kua mole atu, kua hā hā i ai e tokologa he tau atua kua hufeilo ki ai e tau motu kehekehe. Ka kua nakai taumaleku he fakakite mai he Tohi Tapu ko e mena tokotaha ni e Atua mooli.—1 Korinito 8:5, 6.

2. (a) Ko e “Atua” ko e higoa kia a ia he Atua mooli? (e) Ko hai haana higoa mooli?

² Ke fakakehe a ia mai he tau atua fakavai loga, ko e Atua mooli mena fai higoa a ia. Ko e mena haia kua kehe ai a ia mai he falu. “Ai kia ko e ‘Atua’ haana a higoa?” pihia e hūhū he falu. Nakai, ko e “Atua” ko e kotofaaga noa ni, tuga mo e “Pelesiteni,” “Patuiki” po ke “Iki Fakafili” ko e tau kotofaaga noa ni. Ko e higoa mooli he Atua kua fakailoa mai ia ki a tautolu mai he haana a Kupu ko e Tohi Tapu, ko e higoa ia ko IEHOVA. Ko e higoa ia kua tohia ai ke he loga he tau liliuaga kehekehe he Tohi Tapu kua moua mai he Salamo 83:18, kua totou pehe: “Ti iloa ai e lautolu a koe, ko e haau a higoa ko IEHOVA, hoko koe ni kua Mua ue atu ke he lalolagi oti.” Pihia foki ke he falu a tohi ke he tau vagahau kehekehe ko e higoa kua tohia ai ke he Fakakiteaga 19:1-6 ko e fakamaamaaga he kupu “Aleluia” po ke “Haleluia.” Ko e kakano “kia fakaheke atu kia Iohā” (ko e fakaku ke he higoa Iehova). Kua pehe e The Catholic Encyclopedia (1910, Tohi VIII, lau tohi 329) ke he Higoa Faka-Atua nei: “Ko Iehova e higoa hako he Atua he Maveheaga Tuai.” Pete ni ia, The Jerusalem Bible, liliuaga he Lotu Katolika kua fakaaoga tumau e higoa “Yahweh,” tuga ni mo e falu a liliuaga kehekehe. Ko e ha e mena kua pihia ai?

3. (a) Fefe e higoa he Atua he tohia ai ke he tau Tohi Tapu Heperu? (e) Ko e ha kua nakai maeke ai ke iloa tonuhia e fakaleo he higoa he Atua ke he vagahau Heperu he vaha i tuai?

³ Ko e vagahau Heperu, ko e vagahau haia ne tohia aki ai e tolu e hogofulu ma hiva he tau tohi he kamataaga he Tohi Tapu (AV), ti ko e higoa he Atua kua tohia ai ke he afe haana a talahauaga ke he fa e tau matatohi faka Heperu, YHWH. Ko e vaha fakamua ne tohia ai e vagahau Heperu mo e nakai fai vaueli [vowel], ti ko ia ka totou e vagahau Heperu to lafi e ia ki ai e tau vaueli. Ko e mena haia, kua uka ai ke iloa tonu e fakaaogaaga he tau vaueli fakalataha mo e tau matatohi YHWH. Ko e tokologa he tau tagata fakaako kua manatu a lautolu kua talahau pehe e higoa ia ka fakaleo “Yahweh,” ka ko e higoa “Iehova” ne kua fakaaoga ai ke he loga he tau senetinari mo e iloa katoatoa ai.

4. (a) Fefe e tau akoako ne pehe ua fakaaoga e tautolu e higoa he Atua ha kua nakai maeke ke fakaleo fakatonu? (e) Ko e heigoa e mena kua mua he aoga ke iloa ke fakaleo e higoa he Atua? (i) Ko e ha kua mua atu ke fakaaoga e higoa he Atua, tuga he kitia ke he Gahua 15:14?

⁴ Ha kua taumaleku e fakaleoaga tonu he higoa he Atua, ti tokologa e tau faifeau kua pehe ke aua neke tokutoku e higoa, ka e ui ni ko e “Atua” po ke “Iki.” Ka ko e mena hanei kua kehe ai, ha kua nakai pehe a lautolu ke aua neke fakaaoga e higoa a “Iesu” po ko “Ieremia.” Ka ko e fakaaogaaga he tau higoa ia kua nakai tatai ia mo e fakaleo faka-Heperu “Yeshʹua” mo “Yirm^eiahʹ.” Ko e tatai ni ko e fefe e fakaleo haau he Higoa Faka-Atua ia, ko “Yahweh,” “Iehova,” po ko hai, ka e mitaki ni ke iloa e koe e haana fakaleo kua mahani mau ai e higoa ia ke he haau a vagahau. Kua hehē ke nakai fakaaoga e higoa ia. Ko e ha? Ha ko lautolu kua nakai fakaaoga e higoa ia, to nakai fakamailoga fakalataha a lautolu ia mo lautolu kua fifili he Atua ke moua ai “e tau tagata ma e hana a higoa.” (Gahua 15:14, NW) Nakai ko e iloa hokoia ni he higoa he Atua ka kia fakatapu ai mo e fakaheke ai ki mua he falu, tuga ne taute he Tama he Atua he vaha ne nofo ai a ia ke he lalolagi nei.—Mataio 6:9; Ioane 17:6, 26.

KO E TAU TUFAAGA UHO HE ATUA MO E KO E HA KUA LATA AI KE HUFEILO A TAUTOLU KIA IA HOKOIA NI

5. Ko e ha kua nakai fakaai ha tagata ke kitia e Atua?

⁵ Kua talahau mai fefe he Tohi Tapu hokoia ni e Atua ki a tautolu? Kua talahau mai pehe “ko e Atua ko e agaga ni a ia.” (Ioane 4:24) Ko e agaga nakai ko e tino po ke toto, po ke falu a mena kehe kua maeke ke kitia po ke amoamo he tagata. (1 Korinito 15:44, 50) Ti, nakai fai tagata kua ono mata ke he Atua. (Ioane 1:18) Kua mua ue atu haana lilifu ke he tau mena oti kua kitia ai he tau mata ha tautolu. Ko e tokoluga he tau mouga, ko e kikila he laa, po ke fulufuluola he lagi likoliko kua nakai maeke ai ke fakatatai ki a ia.—Isaia 40:25, 26.

6. (a) Fakatatai mai fefe he Tohi Tapu he Fakakiteaga 15:3, 4 e talahauaga he tau mena uho he Atua? (e) Fai kamataaga nakai e Atua?

⁶ Ko e mena haia kua ulu ai e lologo he lagi: “Ko e Iki na e, ko e Atua mana, kua lalahi hau a tau gahua ke ofomate ai; kua tonu mo e fakamoli hau a tau puhala, ko e Patuiki [Patuiki tukulagi, NW] he tau tagata tapu na e. Ko hai kia taha, ma Iki [Iehova] na e, kua nakai matakutaku kia koe, mo e nakai fakaheke atu ke he hau a higoa? ha ko koe hoko koe ni kua mitaki.” (Fakakiteaga 15:3, 4) Ha ko Ia ko e tufuga he tau mena oti kana, ko Iehova ko e Atua, ko e “Patuiki tukulagi,” mai i tuai tigahau a ia. Ko Ia ko e “tukulagi ke hoko ke he tukulagi,” haana a kakano nakai fai kamataaga a ia po ke fakahikuaga.—1 Timoteo 1:17; Salamo 90:2, AV.

7. (a) Fakatatai mo e Fakakiteaga 4:11, ko e ha kua tonu ai ko e tapuakiaga ha tautolu ke tuku atu ni ki a Iehova? (e) Ko e heigoa ne taute he Atua ke fakakatoatoa e tau mena oti ne eke e ia?

⁷ Kua tonu, ni, ko e fakahekeaga ha tautolu ke hufeilo atu ni ki a ia hoko ia! Ha ne manamanatu atu a tautolu ke he haana a tau gahua tufugatia, ti vagahau pehe ai foki a tautolu: “Ko e Iki [Iehova, NW] na e, kua lata ni a koe ke tuku atu ki ai e fakahekeaga, mo e lilifu, mo e malolo; ha kua eke e koe e tau mena oti, ha ko e hau a finagalo foki ne ha ha i ai a lautolu, mo e eke ai a lautolu.” (Fakakiteaga 4:11) Ko e tufugatia he fakakatoatoa ai e ia nakai eke aki e ia tuga mo e tau mena gahua ne fakaaoga he tau tagata, ka ko e malōlo he haana a agaga tapu, ko e haana a malolo mafiti ia nakai maeke ke kitia ai he tau mata. (Kenese 1:2; Salamo 104:30) Ko e agaga tapu taha foki ia ni ne fakaaoga ai e ia ke tohia aki e Tohi Tapu ke iloa ai e tautolu haana a loto mo e tau finagalo ma e tau tagata he lalolagi nei.—2 Peteru 1:21.

8. (a) Ko e ha ko e Atua ni ke fakafili a tautolu? (e) Ti, heigoa e hūhū ke kumikumi fakalahi ki ai a tautolu?

⁸ Ko e tau mena oti ne tufugatia ai ‘ha ko e haana finagalo,’ kua lata tonu ni ke fekafekau a lautolu oti ke he finagalo he Atua. Ne fakamaama age e Iehova e finagalo haana ma laua ke he tagata tane uluaki mo e fifine, ko Atamu mo Eva, ke gahua a laua fakatatai ke tuga mo e finagalo a ia ki ai. Ka e kua, a tautolu, kua fai kaitalofa foki kia a tautolu ke he Atua? E, ha ko e Atua ko e Punaaga he tau momoui ha tautolu. Kua mooli e tala ia, nakai pehe ko e mena tutupu mai a tautolu he tau matua uluaki ne foaki age he Atua e tau momoui ti ko ē naia, ha ko e tau momoui ha tautolu kua falanaki ni ke he Atua ke he taha aho mo e taha aho, kua falanaki ia ke he laa, uha, matagi hauhau mo e tau mena kai kua foaki mai e Iehova ke lata ai mo tautolu. (Salamo 36:9; Mataio 5:45) To fakaaoga fefe, e tautolu ha tautolu a tau momoui, ke lata ai mo e finagalo he Atua? Kua lata ni ke manamanatu fakalahi a tautolu ke he mena nai, ha ko e ha tautolu a tu tonuhia ke moua ai e moui tukulagi kua hagahaga kelea lahi mahaki.

9. (a) Ko e puhala fe ke matakutaku a tautolu ke he Atua? (e) Ko e ha kua fiafia a tautolu ha ko Iehova ko e mua ue atu?

⁹ Kua mooli nakai ke matakutaku a tautolu ke he Atua? E, ka ko e matakutaku mitaki neke totoko atu a tautolu ke he haana a finagalo, ha kua tonu haana a finagalo. Ko e tau mena kehekehe oti kua taute e tautolu, nakai kia kua lata ke matakutaku a tautolu neke pakia po ke galo ha tautolu a tau momoui? Ko e mena haia kua lata ke matakutaku lahi ai a tautolu neke nakai fiafia mai a “Iehova ko e Atua, ko e Malōlo Oti Kana.” Kia fakaaue mo e fiafia a tautolu ha kua mua ue atu haana malōlo, ha “ko e tau fofoga a Iehova kua o tafeliuaki ai ke he lalolagi oti, ke lagomatai kia lautolu kua katoatoa ha lautolu a tau loto kia ia.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 16:9; kikite foki ke he Isaia 40:29-31.) Kia iloa fakamooli ai e tautolu ko Iehova kua fakaaoga e ia haana a malōlo mo e finagalo tonu ke lata ai mo e mitaki ha lautolu kua fakaalofa ke he mahani tonu. Ha ko e “Atua ko e fakaalofa a ia.”—1 Ioane 4:8.

10. Heigoa e tau mena uho a Iehova ke fiafia ai ke eke a ia mo Atua ha tautolu?

¹⁰ Ko e mena haia, ko Iehova, nakai ko e Atua fakamatematekelea a ia. “Ha kua tonu hana tau puhala oti ni.” (Teutaronome 32:4) Ko e mooli, “ko e Atua ita tafua” a ia, ka ko ia foki “ko e Atua fakaalofa hofihofi, mo e fakaalofa noa; kua fakatuai hana ita, to lahi e fakaalofa, to fakamoli.” (Esoto 20:5; 34:6) “Ha kua fioia e ia e mena ne eke aki a tautolu; kua manatu e ia ko e kelekele ni a tautolu nai.” (Salamo 103:14) Ko e mena haia kia fiafia ai a tautolu ha kua tonu haana a tau puhala mo e Atua fakaalofa hofihofi noa ko ia foki ko e ha tautolu a Fakafili Mua ue atu, ko e Taute Fakatufono mo e Patuiki.—Isaia 33:22.

11. Pete ni kua nakai katoatoa e maama ha tautolu ke he falu a fakatufono he Atua ko e heigoa ke fakagahuahua aki a tautolu ke omaoma ki ai?

¹¹ Ko Iehova hā hā ia ia e “iloilo mo e malolo, ne toka ai ia ia pule mo e pulotu.” (Iopu 12:13) Ko e fakamooliaga he hana a iloilo kua kitia ai ke he haana tau gahua tufugatia oti, ke he lagi mo e lalolagi nei. Ko e mena haia, kua hūhū ai a tautolu: “Ko e ha kua nakai lata ai ke fakauaua taha ke he iloilo he Atua?” Kua fakakite mai he Tohi Tapu haana a tau fakatonuaga kua lata ia ma e mitaki ha tautolu, ke moua ai e levekiaga tukulagi kua fakalatalata atu ki ai. Ko e mooli ha i ai ke he ha magaaho ha tautolu, ko e falu tagata kua ha i ai e kaupaaga he iloilo mo e tau mena kua iloa, ti nakai fakaaue ai mo e talia ko e fakatufono kua fakatoka he Atua kua mua ia he aoga, mo e gahua fefe ke moua ai e tautolu e mitaki. Ko e mena haia kua talia tonu ai e tautolu kua mua atu e iloilo he Atua ke he tau mena kua iloa e tautolu, ko e haana a tau mena kua iloa kua mua atu ia ke he ha tautolu, ti ko e tau mena ne taute e ia kua taute ni ke mitaki ai a tautolu tukulagi, kua fakagahuahua mai e ia a tautolu ke omaoma ki a ia mo e loto talia fakamooli.—Salamo 19:7-11; Mika 6:8.

KO E ATUA KIA KO E “TOLU TAHA”?

12. (a) Ko e heigoa e tau fakaakoaga fakalotu, tuga e fakaakoaga Athanasian hagaao ke he Atua? (e) Ko e heigoa e tau hūhū ke he tau fakaakoaga pihia?

¹² Loga e tau lotu kehekehe ha Kerisitenitome (Christendom) kua pehe ha lautolu a fakaakoaga ko e Atua ko e “Tolu Taha,” ka kua nakai hā hā i ai e kupu “Tolu Taha” ke he Tohi Tapu. Kua pehe mai e Fonoaga he tau Lotu he Lalolagi, ko e tau lotu oti kua hā hā i ai ke he Fonoaga ia kia fakapuloa atu e taofi ke pehe, ko e mena “taha ni e Atua, Matua, Tama mo e Agaga Tapu,” ko e toko tolu e tau peresona (persons) i loto he taha ni e Atua. Ko lautolu kua fakaako e fakaakoaga ia kua pehe a lautolu ko e “mena galo.” Ko e Athanasian Creed he valu e tau senetenari he Vaha nei, kua pehe mai ko e Matua, mo e Tama mo e Agaga Tapu, toko tolu a lautolu ke he mena taha, toko tolu a lautolu tukulagi (nakai fai kamataaga), ko lautolu toko tolu ia ko e malōlo oti kana. Ti kua pehe e fakaakoaga ia, ko e “Tolu Taha nakai fakamua po ke fakamui taha ke he taha; nakai tokoluga po ke tokolalo taha ke he taha.”a Kua tonu nakai e manatu ia? Ka ko e mena kua mua, kua tatai nakai mo e Tohi Tapu?

13. Ke fakatatai ke he New Catholic Encyclopedia, fefe e tau perofeta Heperu mo e tau Kerisiano fakamua talitonu nakai a lautolu ke he “Tolu Taha”?

¹³ Ko e fakaakoaga nei nakai iloa he tau perofeta Heperu mo e tau aposetolo Kerisiano. Ko e New Catholic Encyclopedia (ko e tohi he 1967, Tohi XIV, lau tohi 306) kua fakailoa mai pehe “ko e fakaakoaga he Tolu Taha Tapu nakai fakaako mai he MT [Maveheaga Tuai].” Kua fakailoa ai foki pehe ko e fakaakoaga nei kamata mai he tolu e teau mo e limagofulu e tau tau he mole atu e matulei a Iesu Keriso. Ti ko e tau Kerisiano fakamua ne fakaako e Iesu Keriso nakai talia e lautolu e Atua ko e “Tolu Taha.”

14. Fakakite fefe e Iesu nakai tatai a ia mo e haana a Matua?

¹⁴ Ko e vaha ne nofo ai a Iesu he lalolagi ne nakai tatai a ia mo e haana a Matua, ha kua pehe a ia ko e falu a mena kua nakai iloa e ia po ke tau agelu ka ko e Atua ni ne iloa. (Mareko 13:32) Ka mole atu ia ti liogi foki a ia ke he haana a Matua ke lagomatai mai he tau kamatamata. (Luka 22:41, 42) Kua pehe foki a ia: “Ha ko e mena mua haku a Matua ia au.” (Ioane 14:28) Ha kua pihia e mena nei, kua vagahau ai pehe a Iesu ke he haana a Matua ko e “haku a Atua” ko e “Atua moli tokotaha ni.”—Ioane 20:17; 17:3.

15. Iloa fefe e tautolu nakai tatai a Iesu mo e Atua pete ni he mole atu e liu tumai a ia he mate?

¹⁵ He mole atu e mate a Iesu ne liu fakatu mai he Atua a ia ne foaki atu foki e ia e lilifu mua atu mai he vaha fakamua. Ka e nakai ni tatai haana a tuaga mo e haana a Matua. Iloa fefe e tautolu? Ha kua liu fakakite mai fakamui he Tohi Tapu, “ko e ulu a Keriso ko e Atua haia.” (1 Korinito 11:3) Kua pehe mai foki e Tohi Tapu to pule a Iesu ko e patuiki fakauku he Atua ato oti he tuku e tau fi ki lalo he haana tau ve, “ti tuku ai foki e Tama ki lalo ia ia ne tuku ai e tau mena oti ki lalo ia ia, kia pule okooko e Atua ke he tau mena oti kana.” (1 Korinito 15:28) Kua iloa tonuhia ai, pete ni he liu tumai a Iesu Keriso mai he mate nakai tatai a ia mo e haana a Matua.

16. (a) Ko e kupu a Iesu ne pehe, “Ko au nai mo e Matua, kua taha ni a maua,” ko e fakaakoaga kia a ia he “Tolu Taha”? (e) Ko e heigoa e kakano he fakahekeaga ia ha Iesu?

¹⁶ Ka e nakai kia pehe mai foki a Iesu, “Ko au nai mo e Matua, kua taha ni a maua”? (Ioane 10:30) E, ne vagahau mai pihia a ia. Ka ko e talahauaga ia kua nakai fakamooli ai e “Tolu Taha,” ha kua pehe a ia ko e tokoua ni kua taha, ka e nakai toko tolu. Kua nakai liliu fakakehe e Iesu e tau kupu ia he Tohi Tapu kua totou e tautolu. Ka kua fakamaama e ia e kakano he haana a tau kupu nei mai he haana a liogi ke he tau tutaki, “kia taha a lautolu, tuga na taua ne taha.” (Ioane 17:22) Ko Iesu mo e haana Matua kua “taha,” ko e mena ia kua tatai ua ni e tau manatu a Iesu mo e haana a Matua. Ti liogi a ia ma lautolu e tau tutaki haana kia tatai ha lautolu a tau manatu mo e haana a Matua, katoa mo Iesu pihia mo lautolu taki toko taha.

17. Ko e ha e talahauaga he Ioane 1:1 nakai fakaako e “Tolu Taha”?

¹⁷ Ka e fefe e talahauaga he tohi a Ioane 1:1, hagaao ki a Iesu, ko “e Loko,” pehe: “Ha he kamataaga e Loko, ha he Atua e Loko, ko e Atua foki e Loko”? Nakai kia ko e fakamooliaga haia he “Tolu Taha”? Nakai. Kitiala, kua pehe mai fakamua, ko e toko ua ni e tau peresona ne talahau mai, nakai toko tolu. Pihia foki, he veveheaga taha ia ni, Ioa 1 kupu 2 kua pehe ko e Loko: “Ko ia ni ha he Atua ke he kamataaga,” ti pehe foki e Ioa 1 kupu 18: “Nakai fakai ni taha ne kitia e Atua,” ka kua maeke ke kitia he tau tagata a Iesu Keriso. Ko e mena haia, kua tatai ai e liliuaga he kupu Heleni, mo e falu a liliuaga he Ioa 1 kupu 1 pehe: “Ha he Kupu e Atua, ko e Kupu foki kua fakaatua,” po ke “atua,” ko e haana a kakano ko e Kupu kua malōlo foki a ia fakaatua. (AT; NW) Ti kua tatai e tau kupu nei he Tohi Tapu mo e fakaakoaga katoatoa; nakai fakaako e “Tolu Taha.”b

18. Fakakite mai fefe he fakaakoaga Tohi Tapu ke he mena ne hoko he aho Penetekoso 33 V.N. fakakite ai ko e agaga tapu nakai ko e peresona?

¹⁸ Ko e “Agaga Tapu,” kua pehe ko ia ko e “Peresona ke tolu aki he Tolu Taha,” kua kitia tuai e tautolu, nakai ko ia taha mena moui kehe, ka ko e malōlo gahuahua he Atua. (Fakafili 14:6) Ne pehe mai a Ioane Papatiso to papatiso a Iesu mo e agaga tapu tuga ni a Ioane ne papatiso ke he vai. Ko e vai nakai ko e peresona ti pihia foki mo e agaga tapu nakai ko e peresona. (Mataio 3:11) Ko e tau mena ne perofeta ai e Ioane ne fakamooli ai he Atua ne fakatupu e ia ke he haana a Tama ko Iesu Keriso ke liligi hifo e agaga tapu ki luga he tau aposetolo mo e tau tutaki he aho Penetekoso 33 V.N.,c ko e mena haia, ne “fakapuke foki a lautolu oti ke he agaga tapu.” Ti “fakapuke” aki kia e peresona? Nakai, ka kua fakapuke a lautolu ke he malōlo gahuahua he Atua.—Gahua 2:4, 33.

19. (a) Ti, ko e “Tolu Taha” kia ko e fakaakoaga he Tohi Tapu? (e) Ko e tau motu tuai fe he tau tagata pouli ne talia e loga he tau atua tolu taha kehekehe?

¹⁹ Ti kua fefe e tonu he kumikumiaga ke he “Tolu Taha”? Nakai kia ko e kupu po ke manatu kua hā hā i ai ke he Kupu he Atua ko e Tohi Tapu. Ko e fakaakoaga ia nakai mai he Atua. Ka kua lata ke iloa e koe, ne tohia ai ke he tohi Babylonian Life and History (e Sir E. A. Wallis Budge, 1925 tohi, lau tohi 146, 147), ko e tau Papelonia i tuai, ko e tau tagata pouli ne taofi foki a lautolu pihia; ti hufeilo foki a lautolu ke he loga he tau tolu taha kehekehe he tau atua.

KO E TAPUAKIAGA KE HE ATUA “MO E AGAGA MO E FAKAMOOLI”

20. Hagaao ke he Roma 12:2, ko e heigoa ke taute e tautolu ke tukulele atu e tau momoui ke he Atua?

²⁰ Ke fakaalofa mo e fakalilifu ke he peresona, ko e me na kua aoga ke iloa he taha a ia ke tuga a ia ni. Ke tukulele atu ke he Atua e moui katoatoa kua lata ki a ia, ka kua lata ki a koe ke kumikumi haana a Kupu mo e ‘kumikumi e koe po ke heigoa e finagalo he Atua, ko e mena mitaki, kia talia foki mo e fiafia, ti kua katoatoa.’ (Roma 12:2) Ko e mena kua mua he aoga nakai ko e puhala he tau tagata ke tapuaki ai ke he Atua, ka ko e puhala kua manako ki ai e Atua.

21. Mai he tau kupu he Tama he Atua, fefe e finagalo he Atua ke tapuaki atu kia Ia?

²¹ Ko e tau toloaga he tau lotu ke he “lagomataiaga he ha lautolu a tau tapuakiaga” kua matamata fulufuluola ke he ha lautolu a tau kitekiteaga, ka e fefe he kitekite mai e Atua ki ai? Ko e mooli ni kua mitaki ke iloa e koe, ha kua fia moua e koe e taliaaga mai he Atua. Ko e Tama he Atua kua talahau mai pehe, “ko lautolu ne tapuaki fakamoli, to tapuaki a lautolu ke he Matua mo e agaga mo e fakamoli.” (Ioane 4:23) Ko e fakaaoga kia he tau tupua kua ta, ko e fakamaamaaga, ke he tapuakiaga “mo e agaga mo e fakamoli”? Kua fiafia mai nakai ki ai e Atua?

22. (a) Fefe e Tohi Tapu, he Esoto 20:4, 5 hagaao ke he tau tupua fakalotu? (e) Fefe foki e fakakite he Kupu he Atua ko e fakaaoga he tau tupua ke “lagomatai” e tapuakiaga nakai ko e puhala a ia he tapuakiaga kua tonu?

²² Ko e Esoto 20:4, 5, ko e taha he tau Fakatufono ne Hogofulu, kua pehe mai e Atua: “Aua neke eke e koe māu ha tupua kua ta, po ke taha fakatai he taha mena . . . Aua neke hufeilo a koe ki ai, aua foki neke fekafekau ki ai.” Ko e falu a tagata kua fakaaoga e lautolu e tau tupua kua ta ke eke mo “lagomataiaga” hokoia ni he ha lautolu a tapuakiaga ke he Atua ha kua maeke ke kitia mo e amoamo e lautolu e tupua. Ka kua fakagahuahua he agaga he Atua e aposetolo ko Paulo ke tohi: “Ha ko e tua kua o fano ai a mautolu, ka e nakai ko e fakakite mai he tau mena.” (2 Korinito 5:7) Nakai fakauaua e Atua ke he mena ia. Kua talahau mai e Ia, ko e fakaaogaaga he tau tupua nakai ko e taha maaga a ia he tapuakiaga mooli, ka ko e tau tupua pihia, ko e tau mena “pikopiko.” (Isaia 44:14-20; Salamo 115:4-8) Pete ni kua pehe mai taha ko e lilifu ne fakaheke ai ke he tupua, nakai mua ia ke he lilifu kua fakaheke ai ke he Atua, kua pehe mai e Atua ko e haaku a lilifu foki nakai ta atu e au ke he taha, mo e haaku a fakahekeaga nakai ta atu ai e au ke he ha tupua pihia.—Isaia 42:8.

23. Ha ne kitekite fano a tautolu ke he ha tautolu a tau kaina, ko e heigoa e tau kupu he aposetolo ko Ioane kua lata ke taofi mau ke he tau loto?

²³ Ko e fakaalofa, he aposetolo ko Ioane kua fakailoa mai e ia kia tautolu, “Kia leveki e mutolu a mutolu kia mamao mo e tau tupua.” (1 Ioane 5:21) Ko e ha kua nakai onoono fano ai e koe e kaina haau mo e hūhū hifo ai po ke taute pihia nakai e koe? (Teutaronome 7:25) Ka foaki e koe haau a moui mo e puhala he haau a tapuakiaga ke fakatatai mo e fakaalofa noa a Iehova to moua ai e koe haana a tau monuina tukulagi.—1 Korinito 10:14.

24. Ka fia fakatata fakamooli a tautolu ke he Atua, ko e heigoa ha tautolu ke taute?

²⁴ Kia fakatumau haau a fakaakoaga ke he tokoluga a Iehova mo e haana finagalo fakaalofa, to tupu ki mua haau a fakaalofa ki a ia. Aua neke nimo ia koe ke fakaaue ke he haana a tau mena mitaki oti ne foaki mai e ia maau ha ko e haana fakaalofa hofihofi noa. Ha ne iloa au atu e koe a ia, kia toka mau ke he haau a loto e aoga he fakamooli ki a ia ko e Atua ne mua he lagi mo e lalolagi oti kana. Ko e haau a fakaalofa mo e omaoma ki a ia, to takitaki ai haau a puhala ke moua ai e koe e moui tukulagi.—Efeso 4:23, 24; Salamo 104:33-35.

[Tau Matahui Tala]