Kua Ha ha i ai Kia e Tagata Totoko he Fale?

1, 2. (a) Ko e heigoa e fakatai ne pehi mai e Iesu ke he mahani nakai tua he tau takitaki lotu Iutaia? (e) Ko e heigoa e matakupu hagaao ke he tau fuata mui ne ako e tautolu mai he fakatai ha Iesu?

KO E tau aho gahoa to mate a ia, ne huhu e Iesu ke he matakau takitaki lotu Iutaia e huhu ke fakalaga aki e manatu. Ne pehe a ia: “Ka e fefe kia ha mutolu a manatu? Ko e taha tagata ne tokoua e na tama tane hana; kua fina atu a ia ke he tama uluaki, kua pehe atu. Teme na e, fano a koe ke he aho nai ke gahua ke he haku a ulu vine. Ati tala mai ai a ia, kua pehe mai, nakai ni fano au, Ka e tokihala fakamui a ia, ti fano. Kua fina atu foki a ia ke he tama fakamui, kua pihia foki hana kupu kia ia. Ati tala mai ai a ia kua pehe mai, Ko e Iki na e, to fano au; Ka e nakai ni fano a ia. Ko hai ia laua tokoua ia ne eke e loto he matua ha laua?” Ati tali mai ai e tau takitaki Iutaia: “Ko e tama uluaki.”​​—Mataio 21:28-31.

² Kua pehi mai e Iesu he mena nei e mahani nakai tua he tau takitaki Iutaia. Ne tatai a lautolu mo e tama fakamui, ne mavehe ke he Atua ke taute e finagalo he Atua ka mole ia ti nakai taofi ha lautolu a maveheaga. Ka e tokologa e tau matua ne mailoga ko e fakatai a Iesu ne matapatu ke he maamaaga mitaki he moui magafaoa. Ha kua fakakite fakamitaki ai e ia, fa mahani ke uka ke iloa ko e heigoa he tau tagata fuata ne manamanatu ki ai po ke ke talahau tuai ko e heigoa ha lautolu ka taute. Ko e tagata fuata kua liga fakatupu e tau mena vihi loga he magaaho ne fuata mui ai ka mole ia ti tupu hake ke eke mo tagata aoga, mo e tagata lahi lilifu. Ko e taha mena a nei ka toka he loto he magaaho ka fakatutala a tautolu ke he mena vihi he totokoaga he tama fuata.

KO E HEIGOA E TAGATA TOTOKO?

3. Ko e ha e tau matua kua nakai lata ke fakatepetepe ke leipolo ko e tagata totoko ha lautolu a tama?

³ Ko e falu a magaaho, to liga logona e koe e tau fanau fuata ne totoko fakakelea ke he tau matua ha lautolu. Po ke iloa foki e koe taha magafaoa ne fai tama fuata ne nakai liga maeke ke leoleo. Pete ia, kua nakai mukamuka tumau ke iloa ko e tama totoko moli nakai. Ko e falu mena foki, kua maeke foki ke uka ke maama ko e ha falu fanau ne totoko ai ka e nakai pihia e falu​—pete he mai he magafaoa taha. Kaeke ke tuaha e tau matua ke he taha he fanau kua liga tupu hake ke to lahi atu e totoko, ko e heigoa ha lautolu ka taute? Ke tali e mena nei, to tutala fakamua a tautolu hagaao, ko e heigoa e totoko.

4-6. (a) Ko e heigoa e tagata totoko? (e) Ko e heigoa kua lata he tau matua ke tokaloto kaeke ke nakai omaoma ha lautolu a tama fuata mai he taha magaaho ke he taha?

⁴ Ka tuku fakamukamuka, ko e tagata totoko ko e tagata ne talia ke nakai omaoma tumau po ke tiaki mo e totoko e ia e pule malolo tokoluga. Moli, ‘kua lili e goagoa ke he loto he tama.’ (Tau Fakatai 22:15) Ti ko e tau fanau oti ne tiaki e pule fakamatua mo e falu a pule foki mai he taha magaaho ke he taha. Kua moli pauaki e mena nei he magaaho he tupuaga he tino mo e manamanatuaga ne talahaua ai ko e vaha fuata mui. Ko e hiki he moui he ha tagata to fakatupu mai e tupetupe, ti ko e vaha fuata mui ko e vaha he hikiaga. Ko e tama fuata tane po ke tama fifine hau, kua holo mai he vaha tama mo e fina atu ke he puhala ke he tagata lahi. Ma e kakano nei, ko e magaaho he tau atutau fuata mui, ko e falu he tau matua mo e tau fanau kua uka lahi ke moua e matutakiaga hololoa. Fa mahani tumau he tau matua ne fa lali fakalahi tumau ke tautaofi e hikiaga, ka kua manako e tau fanau fuata ke fakamafiti.

⁵ Ko e tama fuata totoko ne fuluhi tua a ia ke he tau mena uho fakamatua. Ka e manatu, mogoia, ko e tau mahani nakai omaoma gahoa kua nakai eke mo tagata totoko. Ka ko e magaaho ka hoko ke he tau mena fakaagaga, ko e falu he tau fanau he magaaho fakamua ne fakakite e tote po ke nakai fiafia ke he kupu moli he Tohi Tapu, ka e liga nakai ko e tau tagata totoko a lautolu. Ha ko koe ko e matua, ua mukamuka ke pine e leipolo he tama hau.

⁶ Ko e tau atutau fuata mui he tau tagata fuata oti kia kua fakakite aki e agaga totoko ke he pule fakamatua? Nakai, nakai pihia. Moli, ko e fakamoliaga tuga kua fakakite ko e vala tote ni a ia he tau fanau fuata ne fakatata e kelea lahi he totokoaga atutau fuata mui. Pete ni he pihia, ka e kua e tama ne ulu kafilo mo e totoko tumau? Ko e heigoa ne liga fakalagalaga aki e totokoaga pihia?

TAU TUTUPUAGA HE TOTOKOAGA

7. Maeke fefe he takatakai fakasatani ke fakaohooho e tama ke totoko?

⁷ Ko e matapatu tupuaga he totokoaga ko e takatakaiaga he lalolagi fakasatani. “Ko e lalolagi oti ha he pule hana kua mahani kelea.” (1 Ioane 5:19) Ko e lalolagi ne ha ha he malolo a Satani ne fakatupu e tau mena mamahi he aga fakamotu ko e mena ne taufetului ki ai e tau Kerisiano. (Ioane 17:15) Ko e laulahi he aga fakamotu ia kua tupu mai he mena fakateaga, hagahaga kelea, mo e puke he tau fakaohoohoaga kelea mua atu he vaha nei ke he vaha kua mole. (2 Timoteo 3:1-5, 13) Kaeke ke nakai fakaako, tala age, mo e puipui e tau fanau ha lautolu, to mukamuka lahi e tau fanau fuata ke ufitia he “agaga haia kua gahua ai ni ainei kia lautolu kua fa liuliu.” (Efeso 2:2) Ke tutaki ke he mena nei ko e malolo he atuhau taha. Kua pehe e Tohi Tapu: “Ka ko ia kua kapitiga mo e tau tagata goagoa, to matematekelea ai a lautolu.” (Tau Fakatai 13:20) Kua tatai ni, ko ia ne taofi e kapitiga mo lautolu ne puke ke he agaga he lalolagi nei kua fa mahani ke fakaohooho he agaga ia. Kua lata e tau fuata mui ke lagomatai tumau kaeke ke manako ke maama ia lautolu e omaoma ke he matapatu fakaakoaga mahani Atua, ko e fakaveaga haia he puhala he moui ne mua atu he mitaki.​​—Isaia 48:17, 18.

8. Ko e heigoa e tau matapatu mena kua liga takitaki ke he totokoaga he vala he tama?

⁸ Ko e taha tupuaga he totoko kua maeke foki ne liga ko e agaga he kaina. Ke fakatai, kaeke ke taha e matua ne kona kava, fakakelea he tau tulaki, po ke vale ke he taha matua, to maeke he tama fuata ke vihi e kitiaaga ke he moui. Ke hoko foki ke he tau kaina fa milino mitaki, to moumou ni he totoko he magaaho ka logona he tama ko e nakai fai fiafia e tau matua hana ki a ia. Ka e taha e mena, ko e totokoaga he tama fuata kua nakai fakatupu tumau he tau fakaohoohoaga mai i fafo. Ko e falu fanau ne hahaga tua a lautolu ke he tau mena uho fakamatua pete ni ko e tau matua ne fakaaoga e tau matapatu fakaakoaga mahani Atua mo e ko e tau matua ne fakamalu ai a lautolu, ke he tau mena lalahi, mai he lalolagi ne takai ia lautolu. Ko e ha? Neke teki ha ko e taha vaka foki he tau mena vihi ha tautolu​—ko e nakai mitaki katoatoa he tagata. Ne pehe a Paulo: “Tuga ni he hoko mai ai e hala ke he lalolagi ke he tagata tokotaha [Atamu], ko e mate foki ha ko e hala, ti kua hoko mai ai e mate ke he tau tagata oti kana, ha kua hala e tau tagata oti kana.” (Roma 5:12) Ko Atamu ko e tagata totoko lotokai, ti toka hifo e ia ke he tau fanau oti kana hana e matohiaga kelea. Ko e falu he tau fuata kua fifili pauaki ni ke totoko, tuga ni e tupuna tane fakamua ha lautolu.

FAKATOKANOA HA ELI MO E PUIPUI KAKA HA REHOPOAMO

9. Ko e heigoa e tau mena lalahi he feaki tama ne liga fakalagalaga aki e tama ke totoko?

⁹ Kua fai mena foki ne takitaki ke he totokoaga he tama fuata ko e manamanatuaga nakai lagotatai he feakiaga he tama ke he vala he tau matua. (Kolose 3:21) Ko e falu matua manatu mitaki ne puipui kaka mo e akonaki ha lautolu a tau fanau. Ko e falu kua fakatokanoa, mo e nakai age ha takitakiaga ke puipui aki ha lautolu a tau fuata mui ne nakai la lotomatala. Kua nakai mukamuka tumau ke kumikumi fakamitaki e lagotatai he ua e mena lalahi nei. Mo e kua kehekehe e fanau mo e kehekehe e tau mena ne manako. Ko e taha kua lata ke lahi e levekiaga ki ai mai he taha. Pete ia, ua e fakafifitakiaga he Tohi Tapu ne fakakite ke lagomatai aki e hagahaga kelea he puipui kaka lahi po ke fakatokanoa lahi.

10. Ko e ha a Eli, pete ni he tuga e ekepoa ne mua kua tua fakamoli, ko e matua kelea?

¹⁰ Ko Eli ko e ekepoa ne mua ha Isaraela i tuai ko e matua tane. Ne fekafekau a ia ke he 40 e tau tau, ko e mena ia ni ne iloilo ai ke he Matafakatufono he Atua. Kua tuga foki ko e mahani tumau a Eli ke taute hana a tau matagahua fakaekepoa mo e tua fakamoli ti liga fakaako fakamitaki foki e ia e Matafakatufono he Atua ke he hana tau tama tane, ko Hofeni mo Fineaso. Ka e taha e mena, kua to taha e fakauka a Eli ke he hana tau tama tane. Ne fekafekau a Hofeni mo Fineaso ko e tau feua ekepoa, ka ko laua “ko e tau tagata matahavala,” ne fiafia ni ke fakamamakona ha laua tau manava mo e tau manako kelea. Pete ia, he magaaho ne taute ai e laua e tau gahua fakavihiatia he kelekele tapu, kua nakai fai malolo a Eli ke uta kehe a laua mai he feua. Ne tauage fakalolelole ni a ia ki a laua. Ha ko e hana fakatokanoaaga lahi, kua mua e fakalilifu a Eli ke he hana tau tama tane he fakalilifu ke he Atua. Ko e fua, ne totoko atu e tau tama tane hana ke he tapuakiaga mea a Iehova mo e kua matematekelea e fale katoa ha Eli he malaia.​​—1 Samuela 2:12-17, 22-25, 29; 3:13, 14; 4:11-22.

11. Ko e heigoa he tau matua ne fakaako mai he fakafifitakiaga hehe ha Eli?

¹¹ Ko e fanau ha Eli kua lalahi tuai he magaaho ne tutupu ai e tau mena nei, ka ko e fakamauaga tala tuai nei kua pehi aki e hagahaga kelea ha ko e taofi e akonakiaga. (Fakatatai Tau Fakatai 29:21.) Ko e falu matua ne nakai maama mitaki e fakaalofa mo e fakatokanoa lahi, kaumahala ke fakatoka e pehiaga maama, tatai, mo e tau fakatufono ne fai kakano. Kua tiaki e lautolu ke fakaaoga e akonakiaga fakaalofa, pete ni he ekefakakelea e tau matapatu fakaakoaga mahani Atua. Mai ha ko e fakatokanoaaga lahi pihia, kua fakahiku e tau fanau ha lautolu ke nakai fanogonogo ke he pule fakamatua po ke ha vahega pule foki.​​—Fakatatai Fakamatalaaga 8:11.

12. Ko e heigoa e mena hepe ne taute e Rehopoamo he fakagahua e pule?

¹² Kua fakakite e Rehopoamo taha mena lahi ke he tauteaga he pule. Ko ia ko e patuiki fakahiku he kautu kaufakalataha ha Isaraela ka e nakai ko e patuiki mitaki a ia. Ne hukui e Rehopoamo e motu he tau tagata ne nakai makona ha ko e tau kavega ne tuku hifo he matua hana, ko Solomona ki a lautolu. Fakakite nakai e Rehopoamo e maamaaga? Nakai. Ko e magaaho ne ole e hukui ki a ia ke uta kehe falu he tau poakiaga favale, ne nakai fia fanogonogo a ia ke he tau fakatonuaga motua mai he tau tagata fakatonutonu momotua, mo e poaki e ia ke taute e tau kavega he tau tagata ke mamafa ue atu. Ko e hana fakatokoluga ne fakalagalaga aki e totokoaga he tau magafaoa ne hogofulu he fahi tokelau, mo e vevehe ua ai e kautu.​​—1 Tau Patuiki 12:1-21; 2 Nofoaga he Tau Patuiki 10:19.

13. Maeke fefe e tau matua ke kalo kehe mai he hepe ha Rehopoamo?

¹³ Kua maeke he tau matua ke ako falu fakaakoaga aoga mai he kupu he Tohi Tapu ki a Rehopoamo. Kua lata a lautolu ke ‘kumi kia Iehova’ ke he liogi mo e kumikumi ha lautolu a tau puhala feaki tama ke he maama he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu. (Salamo 105:4) “Ko e favale ke moua ai e tau mena kua fakagoagoa ai ni e tagata iloilo,” he talahau he Fakamatalaaga 7:7. Ko e tau takitakiaga ne fakatokatoka fakamitaki kua tuku age ke he tau fuata mui e magaaho ke tutupu hake ka e puipui a lautolu mai he tau lekua. Ka e nakai lata e fanau ke nonofo he kaina ne mao kikiha mo e mau nivaniva ne kua puipui mai a lautolu he feakiaga ke he fuafuaaga ne lata tonu mo e falanaki fakatagata mo e malolo fakatagata. Kaeke ke fakamakamaka e tau matua ke he lagotatai ataina tonu mo e tau takitakiaga mauokafua ne kua fakamailoga fakamitaki, to logona he laulahi he tau fanau fuata e fakamahani tote ke totoko.

MAEKE HE FAKAPUKE E TAU MATAPATU MANAKO KE PUIPUI E TOTOKOAGA

14, 15. Kua lata fefe he tau matua ke kitekite e tupuaga he tama ha laua?

¹⁴ Pete ni he olioli e tau matua ke kitia ha lautolu a tau fanau ikiiki kua tutupu e tau tino mai he vaha mukemuke ke he vaha lalahi, liga logona agaia e lautolu e tupetupe he magaaho ka kamata ai e fuata ke holo mai he fai falanakiaga ke he falanaki ni a ia ki a ia. Ko e vaha he hikiaga nei, aua neke ofo kaeke ke fakatagatalahi e tama hau po ke nakai felagomataiaki he falu magaaho. Kia toka he loto ko e foliaga he tau matua Kerisiano kua lata ke feaki mo Kerisiano motua, mauokafua, mo e aoga.​​—Fakatatai 1 Korinito 13:11; Efeso 4:13, 14.

¹⁵ Pete ni he uka pihia, kua lata e tau matua ke moumou e aga ke tali fakakelea ke he ha ole mai he tau fuata mui ha lautolu ma e tokanoaaga lahi. He puhala fakamalolo, kua manako e tama ke tupu hake ko e tagata tokotaha. Moli, he vaha ne tote agaia ai, ko e falu he tau fanau fuata kua kamata ke tupu hake ke tuga e tagata lahi. Ke fakatai, kua talahau he Tohi Tapu e Patuiki fuata ko Iosia: “Ka ko e fuata agaia a ia [liga 15 e tau tau], ne kamata a ia ke kumi ke he Atua a Tavita.” Ko e tama fuata mitaki nei ko e tagata ne lotomatala moli.​​—2 Nofoaga he Tau Patuiki 34:1-3.

16. Ha kua holo ki mua e lahi he kavega ne age ke he fanau, ko e heigoa ha lautolu ka hagaao atu ki ai?

¹⁶ Ka e taha e mena, ko e ataina kua ta mai mo ia e fakalagoaga. Ko e mena ia, kia fakaata e tagata lahi hau ke hu mai ke kitia e falu he tau fua he hana tau manatu mo e tau gahua. Ko e matapatu fakaakoaga, “ha ko e mena kua gana he tagata ko e mena ia ni ke helehele mai ai e ia,” kua aoga ma e tau fuata pihia foki mo e tau tagata lalahi. (Kalatia 6:7) Ko e tau fanau to nakai fakamalu tukulagi a lautolu. Ka e kua mogoia, kaeke ke manako e tama hau ke taute taha mena ne nakai taulia? Ha ko koe ko e matua mitaki, kua lata a koe ke pehe, “Nakai.” Ha kua fakamaama ai e koe e tau kakano, ti kua nakai fai mena ke hiki aki hau a nakai ke he e. (Fakatatai Mataio 5:37.) Pete ni he pihia, lali ke pehe “Nakai” ke he mahani totonu mo e lotomatala, ha ko e “tali totonu ke liliu kehe ai e ita.”​​—Tau Fakatai 15:1.

17. Ko e heigoa falu manako he tama fuata kua lata he matua ke fakapuke?

¹⁷ Kua lata e tau tagata fuata ke he puipuiaga he akonakiaga ne tatai pete ni he nakai la felataaki lahi a lautolu mo e tau puipuiaga kaka mo e tau fakatufono. Kua fakahogohogomanava kaeke ke hiki tumau e tau fakatufono, ke fano ni ke he puhala ne logona he matua he magaaho ia. Ko e falu mena foki, kaeke ke moua he tau fanau fuata e fakamalolo mo e lagomatai, ne manako ki ai, ke fahia ke he fuafuakelea, mahani ma, po ke mahani fakauaua, kua liga a lautolu ke tutupu hake mo e mauokafua. To fakaaue foki e tau fanau fuata ki ai he magaaho ka moua ai e lautolu e falanakiaga ne tatanaki e lautolu.​​—Fakatatai Isaia 35:3, 4; Luka 16:10; 19:17.

18. Ko e heigoa falu fakamaloloaga moli hagaao ke he tau fanau fuata?

¹⁸ Kua mafanatia e tau matua ke iloa kua gahuahua e mafola, mauokafua, mo e fakaalofa i loto he magafaoa, kua fa mahani e tau fanau ke matala mai. (Efeso 4:31, 32; Iakopo 3:17, 18) Ka, tokologa e tau fuata ne tutupu hake pihia ke he tau kaina takatakai kelea, ko e mena o mai he tau magafaoa ne fakamailoga aki e inu kava lahi, favale, po ke falu he tau mena fakaohooho kelea foki, mo e kua tutupu hake ke eke mo tau tagata lalahi mitaki. Ko e mena ia, kaeke ke moua e koe e kaina ne logona he tau fanau fuata hau e haohao mitaki mo e kua iloa ai to moua e lautolu e fakaalofa, fakaalofa hohofi, mo e leveki mitaki​​—pete ni he lavahi mai aki e puipuiaga mitaki e lagomataiaga ia mo e akonaki ne felautataiaki mo e tau matapatu fakaakoaga he Tohiaga Tapu​—​kua liga tumau a lautolu ke tutupu hake ke eke mo tau tagata lalahi ne fiafia a koe ki ai.​​—Fakatatai Tau Fakatai 27:11.

KA HOHOKO E TAU FANAU KE HE TAU MENA UKA

19. Ha kua lata e tau matua ke fakaako e tama he puhala kua lata a ia ke fano ai, ko e heigoa e kotofaaga kua lago ni ke he tama?

¹⁹ Ko e mitaki fakamatua kua kitia moli e kehe. Kua pehe e Tau Fakatai 22:6 “Kia fakaako a e tama ke lata mo e hana puhala; ka hoko foki ke he vaha ke motua ai a ia, nakai fano kehe ai a ia.” Pete ia, ka e kua e tau fanau ne fai mena vihi hagahaga kelea ka e kitia ai kua tutupu mai he tau matua mitaki? Kua maeke nakai e mena nei? E. Ko e tau kupu he fakatai kua lata ke maama he manamanatu ke he falu kupu ne pehi aki e kotofaaga he tama ke “fanogonogo” ke he mo e omaoma ke he tau matua. (Tau Fakatai 1:8) Kua lata tokoua e matua mo e tama ke kaufakalataha ke fakaaoga e tau matapatu fakaakoaga he Tohiaga Tapu kaeke kua lata ke felautatai e magafaoa. Kaeke ke nakai gahua fakalataha e tau matua mo e tau fanau, to ha ha i ai e tau mena uka.

20. Kaeke ke hehe e tau fanau ha kua nakai manamanatu fakamitaki, ko e heigoa e fakamafanaaga pulotu he tau matua?

²⁰ Ko e heigoa he tau matua ka taute kaeke ke hehe e tama fuata mo e moua e tau lekua? Ko e mogoia, ka mua atu e manako lagomatai e tama fuata. Kaeke ke manatu he tau matua ko e fehagai a laua mo e fuata nakai la lotomatala, to mukamuka lahi a laua mogoia ke lali ke ua molea e tau tauteaga. Ne fakatonu e Paulo e tau patu he fakapotopotoaga: “Kaeke ke moua he tagata he taha holifono ko mutolu kua mahani fakalata ke he Agaga, kia liuaki mai e mutolu a ia kua pihia mo e loto he mahani molu.” (Kalatia 6:1) Kua lata e tau matua ke mumui ke he fakaholoaga taha nei he magaaho ka fehagai ai a lautolu mo e tagata fuata ne taute mena hehe ha kua nakai manamanatu fakamitaki. Kaeke kua fakamaama fakamitaki ko e ha hana a mahani ne hepe mo e puhala ke ua liu fatiaki e ia e hepe, kua lata he tau matua mogoia ke taute ke maama mitaki ko e mahani ne hepe, nakai ko e fuata, ne kelea.​​—Fakatatai Iuta 22, 23.

21. Ke mumui ke he fakafifitakiaga he fakapotopotoaga Kerisiano, maeke ke gahuahua fefe e tau matua kaeke ke taute he tau fanau ha lautolu e hala kelea lahi?

²¹ Ka e kua ka kelea muitui e holifono he tama fuata? Kaeke kua pihia, kua lata e tama ke fai lagomatai pauaki mo e taha puhala lotomatala. Kaeke ke taute he taha tagata he fakapotopotoaga e hala kelea lahi, kua fakamalolo atu ki a ia ke tokihala mo e fano ke he tau motua ke lagomatai. (Iakopo 5:14-16) Kaeke ke tokihala a ia, kua gahua e tau motua mo ia ke liuaki mai a ia fakaagaga. I loto he magafaoa ko e kavega he lagomatai e tama fuata mai he hala kua lago ni ke he tau matua, pete ni he liga lata ke tutala e laua e lekua mo e tau motua. Kua nakai lata ke fakaai a laua ke lali ke fufu mai he kau he tau motua ha hala mate ne taute he taha he fanau ha laua.

22. Ha ko e fakafifitaki ki a Iehova, ko e heigoa e aga kua lata he tau matua ke lali ke taofi kaeke ke taute he tau fanau ha lautolu e hehe kelea lahi?

²² Ko e ha mena vihi kelea lahi ne putoia ai e fanau he tagata ko e kamatamata lahi. Ko e manamanatuaga fakagoagoa, ne logona he tau matua e fia vale he fakamatakutaku ke he tama nakai omaoma; ka e liga kua eke ni e mena nei mo fakalolelole ki a ia. Kia toka he loto ko e vaha i mua he tagata fuata nei liga kua falanaki ni ke he puhala ne leveki aki a ia he hana vaha uka. Manatu foki, kua amaamanaki a Iehova ke fakamagalo he magaaho ne fuluhi kehe hana tau tagata mai he mena kua hako​​—kaeke kua tokihala moli a lautolu. Fanogonogo la ke he hana tau kupu fakaalofa: “Kua pehe mai a Iehova, kia o mai a a mutolu, ke pulega a tautolu, pete he tuga e ie kula ha mutolu a tau hala, to hina ia po ke kiona; pete ni he kula a ia tuga e ie kula uhi, to eke ni ke kula tuga e tau fulu mamoe.” (Isaia 1:18) Ko e fakafifitakiaga mitaki ha a ia ma e tau matua!

23. Ka kitia e hala kelea lahi he taha he ha lautolu a tau fanau, kua lata he tau matua ke taute fefe, mo e ko e heigoa ha lautolu ka tiaki?

²³ Ko e mena ia, lali ke fakamalolo e tama ne nakai omaoma ke hiki hana mahani. Kia kumi e hatakiaga kakano mitaki mai he tau matua iloa mena mo e tau motua he fakapotopotoaga. (Tau Fakatai 11:14) Lali ke ua taute mena fakatepetepe mo e talahau po ke taute e tau mena ne liga uka he tama hau ke liu mai ki a koe. Kia tiaki e vale ne nakai fai kaupaaga mo e fakafualoto. (Kolose 3:8) Aua neke mukamuka ke tiaki. (1 Korinito 13:4, 7) Ha kua vihiatia e tau mena kua kelea, kia tiaki e mao mo e fakafualoto atu ke he tama hau. Ko e mena ne aoga lahi, kua lata e tau matua ke fakamakamaka ke fakatoka e fakafifitakiaga mitaki mo e taofi e tua ha lautolu ke he Atua ke malolo.

TAUTE E TAGATA TOTOKO MALOLO

24. Ko e heigoa e tuaga momoko he falu magaaho ne tupu ke he magafaoa Kerisiano, mo e kua lata ke tali fefe he matua?

²⁴ Ko e falu a mena tupu kua maama mitaki ai na taute pauaki ni he fuata e fifiliaga mau ke totoko mo e tiaki oti e tau mena uho he Kerisiano. Ko e hagaaoaga mogoia kua lata ke hiki ke fakatumau po ke liu ati hake e moui magafaoa ia lautolu ne toe agaia. Kia fakaeneene ke aua neke hagaao atu hau a malolo katoa ke he tagata totoko, ka e fakatikai e falu fanau. Ke lali ke fufu e lekua mai he laulahi he tau tagata he magafaoa ne toe, kia tutala e lekua mo lautolu ke he mena kua lata mo e puhala he liu fakamafana.​​—Fakatatai Tau Fakatai 20:18.

25. (a) Ke mumui ke he fakatokaaga he fakapotopotoaga Kerisiano, to taute fefe he tau matua e fakaholoaga kaeke ko e tama totoko tumau? (e) Ko e heigoa he tau matua ka toka he tau loto kaeke ke totoko taha he fanau ha laua?

²⁵ Ne talahau he aposetolo ko Ioane ke he taha ne eke mo tagata totoko ne nakai mafai ke fakahako he fakapotopotoaga: “Aua neke talia a ia ke he fale ha mutolu, aua foki neke tala age a mutolu kia monuina.” (2 Ioane 10) Kua liga manatu e tau matua ko e tuaga taha ia ni kua lata ke taute ke he tama ha laua ka katoa e tau tau fakamatafakatufono mo e kua eke mo tagata totoko katoatoa. Ha ko e uka mo e keukeu fano e tau gahua pihia, ka e tutonuhia, he falu magaaho ke puipui aki e fanau ne toe he magafaoa. Kua manako e magafaoa hau ke he puipuiaga hau mo e leveki tumau. Ko e mena ia, kia fakamalolo ke fakamaama tumau, ka e, kia fai aoga ma e takitakiaga he mahani. Kia matutaki mo e falu fanau. Kia fiafia ke iloa ko e fefe e tau gahua ha lautolu he aoga mo e ke he fakapotopotoaga. Pihia foki, tala age ki a lautolu pete ni he nakai talia e koe e tau gahua hana ne totoko, ka e nakai vihiatia e koe a ia. Fakavihia e tau gahua kelea ka e nakai ko e tama. Ko e magaaho ne ta mai ai he tau tama tane tokoua ha Iakopo e pupuni ke he magafaoa ha ko e ha laua a tau gahua vale, ne kaialu e Iakopo ha laua tau aga vale, nakai ki a laua e tau tama tane.​​—Kenese 34:1-31; 49:5-7.

26. Ko e heigoa ne futiaki mai aki e mafanatia he tau matua fifili hako kaeke ke totoko taha he fanau ha laua?

²⁶ To liga manatu tupetupe a koe ke he mena ne tupu ke he magafaoa hau. Ka e, kaeke ke tuku atu oti e koe ke he liogi e tau mena kua lata ia koe ke taute, muitua ke he fakatonuaga a Iehova, ke he tau mena oti ne manako a koe ki ai, ti nakai lata mogoia ke tokutoku fakakelea e koe a koe. Kia mafanatia ke he mena nei, kua nakai fai tagata ne eke mo matua mitaki katoatoa, ka kia lali ke fifili hako ke eke mo matua mitaki. (Fakatatai Gahua 20:26.) Ke ha ha i ai taha ne to ke he fahi atu e mena totoko moli he magafaoa, ko e loto fakahahaku, ka e kaeke ke tupu e mena nei ki a koe, kia manatu kua maama he Atua mo e to nakai tiaki e ia hana tau fekafekau tapuaki moli. (Salamo 27:10) Ti fakamalolo ke leveki e kaina hau ko e malu mo e huaga fakaagaga ma e fanau ne toe.

27. Ha kua manatu e fakatai ke he tama tane moumou koloa, ko e heigoa he tau matua he tama totoko ka amaamanaki tumau ki ai?

²⁷ Mua atu foki, ke aua neke tiaki e koe e amaamanakiaga. Ko e hau a tau fakamaloloaga fakamua he fakaako fakamitaki ka lauia e loto he tama ne hehe ke he magaaho fakamui mo e liuaki mai a ia ke he hana a manamanatuaga. (Fakamatalaaga 11:6) Kua tokologa e tau magafaoa Kerisiano ne tatai e tau mena tutupu mo e hau, mo e ko e falu ne kitia ha lautolu a tau fanau nakai omaoma kua liliu mai, tuga tonu e mena ne taute he matua tane he fakatai a Iesu ke he tama tane moumou koloa. (Luka 15:11-32) Ko e mena taha ia ni ka liga tupu ki a koe.