Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • lv ve. 13 lau 144-159
  • Tau Fakamanatuaga ne Nakai Fakafiafia e Atua

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Tau Fakamanatuaga ne Nakai Fakafiafia e Atua
  • ʻKia Fakatumau a Mutolu ke he Fakaalofa he Atua’
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • KIRISIMASI—MATAHIGOA FOOU HE TAPUAKI KE HE LAĀ
  • FAKAMAAMAAGA HE TOHI TAPU KE HE TAU TŪTAU
  • ISITĀ—FAKAMANATUAGA POULIULI
  • HALLOWEEN—KEHE MAMAO MAI HE MENA TAPU
  • KIA FAKATUMAU E AHO FAKAMAUAGA HAAU KE MEĀ
  • TOASTING—KO E FAKAMAILOGA FAKALOTU KIA?
  • ‘KO MUTOLU KUA FAKAALOFA KIA IEHOVA, KIA FAKAVIHIA E TAU MENA KELEA’
  • FAKAHEKE E ATUA KE HE TAU KUPU MO E TAU MAHANI
  • Fifili ke Tapuaki ke he Atua
    Ko e Heigoa ka Fakaako Mai he Tohi Tapu?
  • Tū Mau a Koe ma e Tapuakiaga Mooli
    Ko e Heigoa ne Fakaako Mooli he Tohi Tapu?
  • Tau Mahani Talahaua Nakai Fiafia ki ai e Atua
    Ko e Kupu Mooli ke Takitaki Atu ai ke he Moui Tukulagi
  • Talia Oti Kia he Atua e Tau Fakamanatuaga?
    Fiafia e Moui Tukulagi!—Fakatutala ke he Tohi Tapu
Kitia Foki
ʻKia Fakatumau a Mutolu ke he Fakaalofa he Atua’
lv ve. 13 lau 144-159
Ko e tama taane ne hafagi e mena fakaalofa ne age he tau matua haana

VEVEHEAGA 13

Tau Fakamanatuaga ne Nakai Fakafiafia e Atua

“Kia kumikumi a mutolu e tau mena kua fiafia e Iki ki ai.”​​—EFESO 5:10.

1. Ko e tau vahega tagata fēfē ne futia e Iehova ki a ia, mo e ko e ha ne lata a lautolu ke mataala fakaagaaga tumau?

NE PEHĒ a Iesu, “ko lautolu ne tapuaki fakamoli, to tapuaki a lautolu ke he Matua mo e agaga mo e fakamoli; ha ko e mena kumi e Matua kia pihia a lautolu ne tapuaki kia ia.” (Ioane 4:23) Ti ka moua e Iehova e tau tagata pihia​​—tuga ne moua a koe​​—kua futia mai a lautolu ki a ia mo e haana Tama. (Ioane 6:44) Ko e lilifu lahi mooli a ia! Kua latatonu ia lautolu kua manako lahi ke he kupu mooli he Tohi Tapu ke “kumikumi . . . e tau mena kua fiafia e Iki ki ai,” ha kua lotomatala lahi a Satani he fakahehē.​​—Efeso 5:10; Fakakiteaga 12:9.

2. Fakamaama e onoonoaga ha Iehova ke he tau tagata ne lali ke fio e lotu mooli mo e lotu fakavai.

2 Manamanatu la ke he mena ne tupu he tata ke he Mouga ko Sinai he magaaho ne ole e tau Isaraela ki a Arona ke talaga taha atua ma lautolu. Ne fakauaua a Arona, ka e talaga ni e punua povi auro mo e talahau ko e mena ke hukui aki a Iehova. Ne pehē a ia: “Ko e aho galue kia Iehova a pogipogi.” Manako nakai a Iehova ke fio e lotu mooli mo e lotu fakavai? Nakai. Ne tamate e ia kavi ke he 3,000 tagata ne tapuaki tupua. (Esoto 32:1-6, 10, 28) Ko e heigoa e fakaakoaga? Ka manako a tautolu ke fakatumau ke he fakaalofa he Atua, kua lata ia tautolu ke “aua neke pipiki atu a mutolu ke he mena kelea” mo e puipui katoatoa e kupu mooli mai he ha mena ka fakailaila ai.​​—Isaia 52:11; Esekielu 44:23; Kalatia 5:9.

3, 4. Ko e ha a tautolu kua lata ke hagaaki ke he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ka kumikumi ke he tau aga fakamotu mo e tau fakamanatuaga mahuiga?

3 Ne taofi he tau aposetolo e tau Kerisiano fakamua atu ke ua talia e tiaki taofiaga. Ka e momoko ai, he magaaho ne mamate e tau aposetolo, ne kamata e tau tagata ne totoku ko e tau Kerisiano ka e nakai manako ke he kupu mooli, ke talia e tau aga fakamotu pouliuli, tau fakamanatuaga, mo e tau aho “fakatapu,” ne talahau e lautolu kua lata mo e tau Kerisiano. (2 Tesalonia 2:7, 10) He manamanatu a koe ke he tau fakamanatuaga nei, kia mailoga e puhala ne fakakite he tau mena nei e agaaga he lalolagi ka e nakai ko e agaaga he Atua. Kua fa mahani ai ko e tau fakamanatuaga he lalolagi kua tatai e fakavēaga: Ne fakafiafia e tau manako he tino mo e fakaohooho e lotu fakavai mo e tau mena taulatua​​—ko e tau fakamailoga ha ‘Papelonia Lahi.’a (Fakakiteaga 18:2-4, 23) Tokaloto na kitia e Iehova e tau gahua fakalialia he lotu fakavai mo e pouliuli ne fakavē ki ai e tau fakamanatuaga ne mahuiga. Nakai fakauaua kua fakalialia agaia ki a Ia e tau fakamanatuaga pihia he vahā nei. Kua lata e onoonoaga he Atua ke he tau mena nei ke aoga lahi ki a tautolu.​​—2 Ioane 6, 7.

4 Ha ko e tau Kerisiano mooli, kua iloa e tautolu e tau fakamanatuaga ne nakai fiafia a Iehova ki ai. Ka kua lata ia tautolu ke mauokafua e tau loto ke nakai fai vala he tau mena ia. Ko e liu fakatutala ke he kakano ne nakai fiafia a Iehova ke he tau mena nei, ka fakamalolō e mauokafua ha tautolu ke kalo mai he ha tuaga ka fakatauhele a tautolu he fakatumau ke he fakaalofa he Atua.

KIRISIMASI—MATAHIGOA FOOU HE TAPUAKI KE HE LAĀ

5. Ko e ha kua mauokafua a tautolu ne nakai fanau a Iesu ia Tesemo 25?

5 Ne nakai fai talahauaga e Tohi Tapu ke he fakamanatu e aho ne fanau a Iesu. Ti nakai iloa mooli foki e magaaho tonu ne fanau a Iesu. Ka e iloa mooli e tautolu ne nakai fanau a Iesu ia Tesemo 25 he matakavi makalili ia.b Taha e mena, ne fakamau hifo e Luka kua nonofo e tau leveki mamoe i fafo he magaaho ne fanau a Iesu. (Luka 2:8-11) Kaeke ko e aga mau ha lautolu he tau katoa ke “ha ha he vao,” kua liga nakai mahuiga e talahauaga ia. Ka kua makalili lahi mahaki mo e tō e sinō i Petelehema, ti kua tuku e tau mamoe ki fale mo e nakai nonofo e tau leveki mamoe i fafo. Lafi foki, ne o atu a Iosefa mo Maria ki Petelehema ke tohi e tau higoa ha kua poaki e Kaisara Aokuso ke totou e puke tagata. (Luka 2:1-7) Liga nakai fakaai a Kaisara ke poaki e tau tagata ne nakai fiafia ke he pule faka-Roma, ke liliu ke he tau matakavi ne fanau ai e tau tupuna ha lautolu ke tohi e tau higoa kaeke kua makalili lahi mahaki.

6, 7. (a) Tupu mai i fe e tau fakamanatuaga Kirisimasi? (e) Kehekehe fēfē e tau foakiaga Kirisimasi mo e tau foakiaga faka-Kerisiano?

6 Ko e tau tupumaiaga he Kirisimasi ne nakai fakavē ke he Tohi Tapu ka ko e tau fakamanatuaga pouliuli tuga e Roman Saturnalia, ko e fakamanatuaga ne taute ki a Saturn ko e atua he fonua. Pihia foki, ko e fuafuaaga ha lautolu ne mumui tua ke he atua Mithra ne fakamanatu e Tesemo 25 ko e “aho fanau he laā malolō,” ne talahau he New Catholic Encyclopedia. “Ne kamata e Kirisimasi he magaaho ne malolō lahi e tapuaki ke he laā i Roma,” kavi ke he tolu e senetenari he mole e mate he Keriso.

Ko e tau Kerisiano mooli ne foaki ha ko e fakaalofa

7 He magahala ka taute e tau fakamanatuaga ha lautolu ko e tau tagata pouliuli ne feutaaki e tau hoka mo e kai galue​​—ko e tau gahua ne matutaki ke taute he Kirisimasi. Ti kua taute pihia foki he vahā nei ka kua nakai felauaki mo e agaaga he 2 Korinito 9:7, ne pehē mai: “Kia takitokotaha mo e foaki tuga e fifili ke he hana loto; aua neke foaki mo e momoko, po ke foaki he ole fakafi; ha kua fakaalofa e Atua kia ia kua foaki mo e fakamakai.” Ko e tau Kerisiano mooli kua foaki ha ko e fakaalofa, nakai ha ko e aho pauaki, ti nakai amanaki a lautolu ke liu moua mai ha mena fakaalofa. (Luka 14:12-14; totou Gahua 20:35.) Ka kua mua atu e loto fakaaue ha lautolu ha kua ataina mai he tau fakatupetupe he Kirisimasi mo e kavega mamafa he tau kaitalofa tupe he magaaho ia he tau.​​—Mataio 11:28-30; Ioane 8:32.

8. Foaki age kia he tau makoi e tau mena fakaalofa he aho fanau ha Iesu? Fakamaama.

8 Ka kua totoko e falu tagata he pehē, ai kia na foaki he tau makoi e tau mena fakaalofa ki a Iesu he aho fanau? Nakai. Ko e kakano ne foaki e lautolu e tau mena fakaalofa ha ko e fakalilifu ke he taha tagata mahuiga, ko e aga fakamotu a ia ne mahani mau he vahā Tohi Tapu. (1 Tau Patuiki 10:1, 2, 10, 13; Mataio 2:2, 11) Ti nakai o atu a lautolu he pō ia ne fanau a Iesu. Ko Iesu he magaaho nei kua nakai ko e tama mukemuke i loto he fale povi, ka kua fai mahina he fanau a ia, mo e ko ia i loto he fale he magaaho ne hohoko atu a lautolu.

LATA NAKAI AU KE FAKALATAHA KE HE FAKAMANATUAGA?

Fifine Kerisiano ne nakai talia ke lagomatai ke fakamanaia e fale gahua ma e fakamanatuaga mahuiga

Matapatu Fakaakoaga: “Kia o mai a mutolu mai loto ia lautolu, mo e vevehe kehe a mutolu, kua pihia mai ai e Iki [Iehova], aua foki neke piki atu a mutolu ke he mena kelea; ti talia ai e au a mutolu.” ​—2 Korinito 6:17.

Falu hūhū ke hūhū hifo ki a koe ni, hagaao ke he tau fakamanatuaga mahuiga po ke aga fakamotu

  • Kitia maaliali nakai kua fakavē ke he tau gahua po ke tau fakaakoaga he lotu fakavai, putoia foki e mahani taulatua?​​—Isaia 52:11; 1 Korinito 4:6; 2 Korinito 6:14-18; Fakakiteaga 18:4.

  • Kua fakalilifu teao po ke fakahakehake kia ke he taha tagata, taha fakatokatokaaga, po ke fakamailoga he motu?​​—Ieremia 17:5-7; Gahua 10:25, 26; 1 Ioane 5:21.

  • Fakahakehake kia e taha motu ke he taha motu po ke taha lanu tagata ke he taha lanu tagata?​​—Gahua 10:34, 35; 17:26.

  • Fakatātā nakai e “agaga he lalolagi nai,” ne kua gahuahua ai ke totoko e agaaga tapu he Atua?​​—1 Korinito 2:12; Efeso 2:2.

  • Fakatupetupe nakai e au e falu he fakalataha atu ki ai?​​—Roma 14:21.

  • Ka fifili e au ke nakai fakalataha atu, to fakamaama fakalilifu fēfē e au e kakano ke he falu?​​—Roma 12:1, 2; Kolose 4:6.

Ko e tau kupu Tohi Tapu ka mui mai, to fakamaama foki e tau tali ke he tau hūhū hagaao ke he tau fakamanatuaga talahaua:

  • “Nonofo fiofio [e tau Isaraela nakai fakamooli] mo e tau motu kehe, ti fakamahani ni a lautolu ke he ha lautolu a tau mahani.”​​—Salamo 106:35.

  • “Ko ia ne fakamoli ke he mena tote, to fakamoli foki a ia ke he tau mena loga; ka ko ia ne hepehepe ke he mena tote, to hepehepe foki a ia ke he tau mena loga.”​​—Luka 16:10.

  • “Nakai ko e tau tagata he lalolagi a mutolu.”​​—Ioane 15:19.

  • “Nakai maeke ke fai tufaaga he laulau he Iki katoa mo e laulau he tau temoni.”​​—1 Korinito 10:21.

  • “Ha ko e mena fakahiku ke he tau aho kua mole atu he mouiaga nai he eke ai e tautolu e manako he tau motu kehe, ne mahani ai a tautolu ke he tau mahani matahavala, mo e tau manako lahi, mo e inu lahi ke he uaina, mo e tau tafeau[hi], mo e tau inuaga he kava, mo e hufeilo ke he tau tupua ke holifono ai.”​​—1 Peteru 4:3.

FAKAMAAMAAGA HE TOHI TAPU KE HE TAU TŪTAU

9. Ko e heigoa ne tutupu he tau fakamanatuaga aho fanau i loto he Tohi Tapu?

9 Pete kua fiafia pauaki ka fanau e tama mukemuke, ne nakai fakakite mai he Tohi Tapu e ha fakamanatuaga aho fanau ma e tau fekafekau he Atua. (Salamo 127:3) Kua tiaki pauaki kia e tau vala tala pehēnei? Nakai, ha kua ua e fakamanatuaga aho fanau ne totoku​​—ko e ha Farao i Aikupito mo e ha Herota Anetipa. (Totou Kenese 40:20-22; Mareko 6:21-29.) Ko e tau fakamanatuaga ua nei ne kelea e tau fakahikuaga​​—mua atu ha Herota Anetipa, ha kua hio kehe e ulu ha Ioane Papatiso.

10, 11. Fēfē e onoonoaga he tau Kerisiano i tuai ke he tau fakamanatuaga aho fanau, mo e ko e ha?

10 “Ko e tau Kerisiano fakamua atu,” ne talahau he The World Book Encyclopedia, “ne manamanatu ko e fakamanatu he aho fanau he taha tagata ko e aga fakamotu ne pouliuli.” Ma e fakatai, ko e tau tagata Heleni i tuai ne talitonu na igatia e tagata mo e agaaga ka puipui a ia he magaaho ne fanau ai ti leveki a ia he moui katoa haana. Ko e agaaga ia “ne fakafetui fakamana mo e atua ne tu foki e aho fanau he fanau e tama nei,” he talahau he tohi The Lore of Birthdays. Ko e tau aho fanau kua leva e matutaki mo e tau taulatua, ke talahau tuai e tau mena ka tutupu he kumikumi ke he tau fetū ne latatonu mo e magaaho ne fanau ai e tagata.

TAU AHO “FAKATAPU” MO E TAOFIAGA FAKA-SATANI

Kua mailoga ai ko e aho ne mua atu he lotu he taofiaga faka-Satani, ko e aho fanau he tagata. Ko e ha? Ha ko e tau tagata ne mumui atu ke he lotu nei, ne talitonu kua maeke e tagata ke eke mo atua ka fifili e ia ke pihia. Ti ka fakamanatu e aho fanau he tagata kua kakano ke fakamanatu e aho ne fanau e atua. Ka ko e laulahi he tau tagata kua nakai onoono fakatokoluga pihia. Pete ia, ne pehē e tohi The Lore of Birthdays: “Ko e falu aho okioki ne fakafiafia e loto, ka ko e tau fakamanatuaga aho fanau kua fakamatalahi e tagata.”

Ko e taha aho foki ne mua atu e “fakatapu” he kalena ha lautolu he taofiaga faka-Satani, ko e Halloween.

11 Ne tiaki he tau fekafekau he Atua he vahā fakamua e tau aga fakamotu ke fakamanatu e tau aho fanau, ha kua fakavē ke he tau fakaakoaga pouliuli mo e taulatua, ti iloa foki e lautolu e tau matapatu fakaakoaga. Ko e ha? Ko lautolu nei ko e tau tagata mahani fakatokolalo ne nakai onoono ki ai ko e fanau mai ha lautolu ke he lalolagi kua aoga lahi mahaki ti lata ke fakamanatu.c (Mika 6:8; Luka 9:48) Ka kua fakaheke e lautolu a Iehova mo e loto fakaaue ke he mena fakaalofa ko e moui.d​​—Salamo 8:3, 4; 36:9; Fakakiteaga 4:11.

12. Ko e ha e aho ne mate kua mua e mitaki ke he aho ne fanau ai?

12 Ka mate e tagata, ko e tau tagata ne mahani fakamooli to manatu he Atua, ti kua amaamanaki mooli a lautolu ke momoui tukulagi anoiha. (Iopu 14:14, 15) Talahau he Fakamatalaaga 7:1: “Kua mua e mitaki he talahaua mitaki ke he puke lolo mitaki; mo e aho ka mate ai kua mua he mitaki ia ke he aho ne fanau ai.” Kua moua e higoa “talahaua mitaki” ha tautolu mo e Atua ha ko e fekafekau tua fakamooli ki a ia. Aoga ai, taha ni e fakamanatuaga ne poaki ke taute he tau Kerisiano, nakai ko e aho ne fanau, ka ko e aho ne mate ai​​—ko e mate ha Iesu, ko e higoa haana ne “talahaua” mitaki katoatoa ko e fakavēaga ha tautolu ke moua e moui.​​—Heperu 1:3, 4; Luka 22:17-20.

ISITĀ—FAKAMANATUAGA POULIULI

13, 14. Ko e heigoa e tau fakavēaga he tau aga fakamotu talahaua he Isitā?

13 Ne totoku ke he Isitā ko e fakamanatuaga he liu tumai he Keriso, ka kua fakavē e Isitā ke he lotu fakavai. Ko e higoa Isitā kua matutaki ki a Eostre, po ko Ostara, ko e atua fifine ha Anglo-Saxon ke he tau kamataaga mo e vahā tau tupu. Ti matutaki fēfē e tau fua moa mo e tau lāpiti ke he Isitā? Ko e tau fua moa kua leva e mahuiga ko e tau fakamailoga he moui foou mo e liu tumai he talahau he Encyclopædia Britannica, ti ko e tau lāpiti ko e tau fakamailoga kua leva e fakaaoga ma e fanafanau loga. Ti ko e Isitā, ko e aga fakamotu hagaao ke he fanafanau loga ne kua fakagalogalo ke fakamanatu ko e liu tu mai he Keriso.e

14 To fakaatā kia e Iehova ke fakaaoga e tuaga fakalialia he fanafanau loga ke fakamanatu aki e liu tumai he haana Tama? Nakai fakaai! (2 Korinito 6:17, 18) He kamataaga, ne nakai fai poaki po ke fakaatāaga he Tohi Tapu ke fakamanatu e liu tumai ha Iesu. Ti ka fakamanatu pihia e Isitā, kua fakalahi ua e nakai fakamooli.

HALLOWEEN—KEHE MAMAO MAI HE MENA TAPU

15. Ko e heigoa e kamataaga he Halloween, ti ko e ha ne fifili pauaki e aho ia ke fakamanatu ai?

15 Ne talahaua e Halloween ha ko e tau uisi (witches), tau goblin, tau koloa tuga e tau fua motini mo e tau tauteuteaga teteki, ne kamata mai he tau Celt he vahā fakamua i Peritania mo Ireland. He kaulapalapa e mahina mo e tata atu ke he Novema 1, ne fakamanatu e lautolu e galue he Samhain, ne kakano “Fakaotiaga he Vahā Mafana.” Ne talitonu a lautolu ko e magaaho he galue he Samhain, ne utakehe e puipuiaga ne vevehe aki e tau tagata mo e lalolagi he tau mena momoui fakaagaaga, ti o fano e tau agaaga mitaki mo e kelea he lalolagi. Ne manatu ai kua liliu e tau agaaga he tau tagata mamate ke he tau kaina, ti tuku he tau magafaoa e tau mena kai mo e tau mena inu ke fakafiafia e tau agaaga ia ne kua o mai ke ahiahi a lautolu. Ti ka tauteute e tau fanau he vahā nei tuga e tau aitu po ke tau uisi, ti ō he taha fale ke he taha fale mo e fakamatakutaku e tau tagata he tau kaina ke taute e lautolu taha lagatau halahū ato moua e lautolu e lole, kua taute e lautolu ka e nakai mailoga kua fakamanatu e lautolu e tau puhala he Samhain.

KIA FAKATUMAU E AHO FAKAMAUAGA HAAU KE MEĀ

16, 17. (a) Ko e ha e tau Kerisiano ne amanaki ke mau, kua lata ke manatu e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ka kumikumi e tau aga fakamotu ke he aho mau? (e) Ma e tau aga fakamotu tuga ke liti hala tua e tau fiti he aho mau, ko e heigoa mogoia he tau Kerisiano kua lata ke manamanatu ki ai?

16 Nakai leva, “ti nakai tuai logona foki [i Papelonia Lahi] e leo he kitofaihoana mo e kitofaitane.” (Fakakiteaga 18:23) Ko e ha? Ha kua putoia i Papelonia Lahi e tau gahua fakataulatua, ne maeke ke fakakelea e fakamauaga mai ni he aho ne mau ai.​​—Mareko 10:6-9.

17 Kua kehekehe e tau aga fakamotu he tau motu takitaha. Ko e falu aga fakamotu ne tuga na mitaki, ka kua fakavē ke he tau gahua ha Papelonia ne hihiga ke tamai e good luck ke he hoa ne mau po ke tau tagata ne uiina e laua. Ko e aga fakamotu ne mahuiga he vahā nei, ke liti hala tua he fifine ne mau he aho ia e tau fiti haana ne totō. Ko e fifine mogoia ne hapo e tau fiti ia, kua talitonu ai ko ia ka nakai leva ti mau foki. Ko e aga fakamotu nei kua fakavē ke he tau taofiaga fakavai mo e pouliuli. Maaliali ai ko e tau tagata oti kua manako ke fakatumau ke he fakaalofa he Atua, to tiaki katoatoa e lautolu e tau aga fakamotu nei ne kua kelea.​​—Totou 2 Korinito 6:14-18.

18. Ko e heigoa e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu kua lata ke takitaki aki e hoa ka mau mo lautolu ka uiina?

18 Kua fakamamao foki e tau fekafekau ha Iehova he tau puhala fakalalolagi, ka utakehe e fiafia mo e lilifu he Kerisiano he aho mau, po ke fakatupetupe e loto manamanatu he falu. Ma e fakatai, kua nakai lata ia lautolu ke talahau e tau vaiga ke he mahani fakataane mo e fifine mo e kalo mai he fefeua mo e tau tala fakaholoholo ne fakamā e hoa mau foou mo e falu. (Tau Fakatai 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Kua kalo kehe mai foki a lautolu he taute e tau mauhoana mo e mautaane ne lalahi mamahaki ti tauuka, kua nakai fakakite e mahani fakalatalata, ka e fakatātā e “tau mena he mouiaga nai ke hula ki ai.” (1 Ioane 2:16) Kaeke kua tauteute a koe ke mau, kia tokaloto kua manako a Iehova ke manatu e koe e aho pauaki ia haau mo e fiafia, ka e nakai liu onoono ki ai mo e tokihala.f

TOASTING—KO E FAKAMAILOGA FAKALOTU KIA?

19, 20. Ko e heigoa e talahauaga he taha tohi hagaao ke he kamataaga he toasting, ti ko e ha kua nakai talia he tau Kerisiano e aga fakamotu nei?

19 Ko e taha fakamanatuaga ne fa taute tumau he tau aho mau mo e tau toloaga fiafia, ko e toasting. Ko e tohi he 1995 International Handbook on Alcohol and Culture ne pehē: “Ko e toasting . . . liga ko e vala he aga fakamotu mai i tuai ne taute agaia he vahā nei, ke liligi e mena tuga e uaina mo poa ko e vai tapu ne foaki ke he tau atua . . . ke moua e monuina, he talahau [he taha tagata] e vala he liogi ke ‘moui loa!’ po ke ‘kia malolō!’”

20 Mooli ai, kua nakai manamanatu e falu ke he toasting ko e tauteaga fakalotu po ke fakataulatua. Ka ko e aga fakamotu ia ke lagaki hake e tau kalase ke he lagi, kua liga onoono ki ai ko e ole ke he “lagi”​​—ma e malolō mua ue atu​​—ke moua e monuina ke he puhala ne nakai felauaki mo e talahauaga he Tohi Tapu.g

‘KO MUTOLU KUA FAKAALOFA KIA IEHOVA, KIA FAKAVIHIA E TAU MENA KELEA’

21. Pete ni he nakai fakavē ke he tau mena fakalotu, ko e heigoa e tau fakamanatuaga talahaua ka kalo kehe mai e tau Kerisiano i ai, mo e ko e ha?

21 He manamanatu ke he tuaga he tau mahani he vahā nei ne kua kelea lahi​​—ko e tuaga ia ne fakaohooho katoatoa e Papelonia Lahi​​—he falu motu, ne taute pauaki e tau fakaholoaga ke fakamanatu lagataha he tau e puhala moui he tau tagata taane ne nonofo mo e tau tagata taane po ke fifine mo e fifine. Kua lata nakai ma e tau tagata ne fakaalofa ki a Iehova ke fakalataha atu po ke kitekite ke he tau fakamanatuaga nei? Ka taute pihia e lautolu kua fakakite mooli nakai e lautolu e vihiatia pauaki ke he tau mena kelea? (Salamo 1:1, 2; 97:10) Kua mua e mitaki ke fifitaki e aga he tagata tohia he tau salamo he liogi: “Kia fakamafoki kehe e koe hoku mata neke kitekite ke he tau mena nakai aoga”!​​—Salamo 119:37.

22. Ko e tau magaaho fe ka fakaaoga he Kerisiano e loto manamanatu haana ke fakalataha ke he fakamanatuaga po ke nakai?

22 Ka hoko e tau aho okioki he lalolagi, kua lata e Kerisiano ke fakaeneene ke nakai fakakite he mahani haana kua taute foki a ia he fakamanatuaga. Ne tohi e Paulo: “Hanai, po ke kai mena a mutolu, po ke inu a mutolu, po ke eke e mutolu taha mena, kia eke e mutolu e tau mena oti kana ke fakaheke ai ke he Atua.” (1 Korinito 10:31; kikite e puha “Taute e Tau Fifiliaga Pulotu.”) Kaeke ko e aga fakamotu po ke fakamanatuaga kua nakai fai tauteaga fakalotu, mo e nakai fai vala fakapolitika po ke fakahakehake ke he motu, mo e nakai moumou ha matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu, kua lata mogoia he tau Kerisiano ke igatia ni mo e taute e fifiliaga fakatagata ke fakalataha po ke nakai. He magaaho taha ia, kua lata a ia ke manamanatu ke he tau logonaaga he falu ke nakai fakatupetupe a lautolu.

FAKAHEKE E ATUA KE HE TAU KUPU MO E TAU MAHANI

23, 24. Puhala fe ka maeke ia tautolu ke fakamatala atu fakamitaki hagaao ke he tau tuaga tututonu ha Iehova?

23 Tokologa e tagata ne manamanatu ko e tau aho okioki ko e magaaho pauaki a ia ma e tau magafaoa mo e tau kapitiga ke fakapotopoto auloa. Ti ka tuahā noa e taha tagata kua ai fakaalofa po ke pāpā maō e tau taofiaga ha tautolu ke he Tohi Tapu, kua lata a tautolu ke fakamaama fakamitaki, na uho ke he Tau Fakamoli a Iehova e lafiaga ati hake he tau magafaoa mo e tau kapitiga. (Tau Fakatai 11:25; Fakamatalaaga 3:12, 13; 2 Korinito 9:7) Kua fiafia a tautolu ke lafi auloa mo e tau fakahelehele ha tautolu he tau katoa, ka ko e fakaalofa lahi ha tautolu ke he Atua mo e tau tuaga tututonu haana, ati nakai manako a tautolu ke takiva e tau toloaga fiafia pihia aki e tau aga fakamotu ka fakaita a Ia.​​—Kikite e puha “Tapuakiaga Mooli ne Tamai e Fiafia ne Mua Atu.”

TAPUAKIAGA MOOLI NE TAMAI E FIAFIA NE MUA ATU

Ko Iehova “ko e Atua fiafia,” ti manako a ia ke fiafia foki e tau fekafekau haana. (1 Timoteo 1:11, NW) Ti kua kitia e tuaga nei he tau kupu Tohi Tapu ne mumui mai:

  • “Ko e loto fiafia, ko e galue nakai noa haia.”​​—Tau Fakatai 15:15.

  • “Kua iloa e au nakai fai mena kua mitaki kia lautolu, ka kia olioli e tau tagata, mo e eke e tau mena mitaki he momoui ai a lautolu. Hanai foki, kia takitaha e tagata mo e kai, mo e inu, mo e fiafia ai ke he tau mena mitaki he hana tau gahua oti; ko e mena kua foaki mai he Atua haia.”​​—Fakamatalaaga 3:12, 13.

  • “Ka ko e tagata fakamokoi kua pulega a ia ke he tau mena ke fakamokoi ai; ko e fakamokoi foki ke tumau ai a ia.”​​—Isaia 32:8.

  • “Kia o mai a mutolu kia au, ko mutolu oti ne matematekelea mo e pehia he tau kavega; ko au [Iesu] foki ke okioki ai a mutolu. Ha ko e mena maeke vave haku a lakau hahamo he uta, ko e haku a kavega foki, ko e mena mama a ia.”​​—Mataio 11:28, 30.

  • “To iloa foki e mutolu e mena moli, ko e mena moli foki ke toka noa ai a mutolu.”​​—Ioane 8:32.

  • “Kia takitokotaha mo e foaki tuga e fifili ke he hana loto; aua neke foaki mo e momoko, po ke foaki he ole fakafi; ha kua fakaalofa e Atua kia ia kua foaki mo e fakamakai.”​​—2 Korinito 9:7.

  • “Ko e fua he Agaga ko e fakaalofa, ko e fiafia, ko e mafola, . . . ko e totonu, ko e mahani mitaki.”​​—Kalatia 5:22.

  • “Ko e fua he Agaga, ko e mahani mitaki oti kana ia, mo e tututonu, mo e tau kupu moli.”​​—Efeso 5:9.

24 Kua moua he falu Fakamoli e tau fua mitaki he fakamaama age ke he tau tagata ne hūhū fakamakutu e tau vala tala mai he veveheaga 16 he tohi Ko e Heigoa ne Fakaako Mooli he Tohi Tapu?h Kia manatu, ko e ha tautolu a foliaga ke talia he tagata e tapuakiaga mooli, ka e nakai ke mua he taufetoko. Ko e mena ia kia fakalilifu, fakatumau e mahani molū, mo e “aua neke noa ha mutolu a tau kupu mo e fakaalofa, kia fakamasima ke he masima.”​​—Kolose 4:6.

25, 26. Lagomatai fēfē he tau mamatua e tau fanau ha lautolu ke ati hake e tua mo e fakaalofa ki a Iehova?

25 Ha ko tautolu ko e tau fekafekau ha Iehova, kua iloa mitaki e tautolu e tau fakaakoaga. Iloa e tautolu e kakano ne talitonu mo e taute e falu a mena ka e fakamamao mo e falu. (Heperu 5:14) Ko e mena ia ma tau mamatua, kia fakaako e tau fanau ha mutolu ke manamanatu ke he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu. Ka taute pihia, to ati hake e mutolu e tua ha lautolu, mo e lagomatai ke tali mai he Tohi Tapu ke he tau tagata ne hūhū hagaao ke he tau taofiaga ha lautolu, ti fakamafana age foki kua fakaalofa a Iehova ki a lautolu.​​—Isaia 48:17, 18; 1 Peteru 3:15.

26 Ko e tau tagata oti ne tapuaki ke he Atua “mo e agaga mo e fakamoli,” kua kalo kehe a lautolu mai he tau fakamanatuaga ne nakai moua mai he Tohi Tapu mo e eketaha ke mahani fakamooli ke he tau mena oti he moui. (Ioane 4:23) He vahā nei, tokologa ne manatu kua nakai fai aoga e mahani fakamooli. Ka e to kitia e tautolu he veveheaga ka mui mai, kua mitaki lahi tumau e tau puhala he Atua.

a Kikite e puha “Lata Nakai Au ke Fakalataha ke he Fakamanatuaga?” Ko e tau aho “fakatapu” mo e tau fakamanatuaga ne tohi ai he Watch Tower Publications Index, ne taute fakailoa he Tau Fakamoli a Iehova.

b He fakavē ke he fakamauaga he Tohi Tapu mo e tau tala tuai, ne liga fanau a Iesu he 2 F.V.N. he mahina faka-Iutaia ko Etanima ne tatai ke he Sepetema/Oketopa he kalena ha tautolu he vahā nei.​​—Kikite e Insight on the Scriptures, Volume 2, lau 56-57, ne taute fakailoa he Tau Fakamoli a Iehova.

c Kikite e puha “Tau Aho ‘Fakatapu’ mo e Taofiaga Faka-Satani.”

d Ne poaki he maveheaga he Fakatufono ke he fifine ka mole e fanau he tama, kua lata a ia ke foaki e poa ha ko e agahala ke he Atua. (Levitika 12:1-8) Ko e tuaga momoko ke manatu kua fakaholo age he tau matua ke he tau fanau e agahala, ko e poa nei ka lagomatai e tau matua Isaraela ke moua e onoonoaga lagotatai ha kua fanau e tama ha laua, ti lagomatai a laua ke ua fifitaki e tau aga pouliuli ke fakamanatu e tau tūtau.​​—Salamo 51:5.

e Ko Eostre (po ko Eastre) ko e atua fifine foki he fanafanau loga. Hagaao ke he The Dictionary of Mythology, “ne taha e lāpiti haana he mahina ne fiafia lahi ke he tau fufua moa ti fa fakatatai a ia ke ulu tuga e lāpiti.”

f Kikite ke he tolu e vala tala hagaao ke he tau aho mau mo e tau fakalatahaaga fiafia he The Watchtower, Oketopa 15, 2006, lau 28-31, mo e Ko e Kolo Toko, Novema 1, 2006, lau 8-17.

g Kikite ke he The Watchtower, Fepuari 15, 2007, lau 30-31.

h Ne taute fakailoa he Tau Fakamoli a Iehova.

TAUTE E TAU FIFILIAGA PULOTU

Kua fehagai tumau a tautolu mo e tau tutūaga ne kamatamata e fakaalofa ha tautolu ma Iehova, mo e maamaaga ha tautolu ke he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu. Ma e fakatai, liga uiina he hoa mau ne nakai tua e haana hoa mau ko e Kerisiano ke kai auloa mo e tau magafaoa he taha aho okioki he lalolagi. Ha ko e loto manamanatu mitaki he tau Kerisiano, ne liga talia ai he falu ka e liga nakai talia he falu. Ka talia he Kerisiano, kua lata a ia ke fakakite fakamaaliali kua nakai fai vala a ia ke he fakamanatuaga, ka kua fina atu hokoia ni ke kai auloa mo e tau magafaoa.

Kua lata he Kerisiano ke fakailoilo ti tutala fakalilifu mua ke he haana hoa mau, ke fakamaama tuai e tuaga fakafuafuakelea ka tupu mai he fai vala e hoa he fakamanatuaga ka e nakai talia he Fakamoli ke fai vala ki ai. To liga fifili e hoa ne nakai tua ke fina atu he taha aho kehe.​​—1 Peteru 3:15.

Ka e kua ka fakamaama he hoana e tuaga haana, ka e fakamakamaka agaia ni e taane ke fano e hoana mo ia? Liga manatu e hoana ko e matagahua he taane a ia ke fagai e magafaoa haana. (Kolose 3:18) He tuaga nei, to taute e kai he kaina he magafaoa he taane. Mo e liga maeke foki e matakainaga fifine ke fakamatala i ai he magaaho ia. Kua nakai kelea e tau mena kai ha kua kai ai he aho okioki he lalolagi. (1 Korinito 8:8) Liga onoono e Kerisiano ki ai ko e taha kaiaga fa mahani, ti nakai putoia a ia ke he tau fakafeleveiaaga, lologo, toasting, mo e falu gahua foki he fakamanatuaga.

Ko e taha mena foki ke manamanatu ki ai, ko e puhala ka lauia ai e falu kaeke kua fina atu a koe ke he toloaga ia. Kua lata e hoana Kerisiano ke manamanatu neke fakatupetupe e falu ka iloa kua lafi a ia mo e tau magafaoa he lalolagi he aho ia.​​—1 Korinito 8:9; 10:23, 24.

Lafi ki ai, to fakaohooho nakai he magafaoa e hoana Kerisiano ke fakahui e haana taofiaga? Ko e manako ke ua tupu ha mena fakafuafua kelea, neke fakahui e matakainaga! Ti kua aoga ai ke manamanatu fakamitaki tuai ke he tuaga, he fakaaoga e tau mena oti nei, mo e putoia foki e loto manamanatu haana ko e Kerisiano.​​—Gahua 24:16.

Lata Nakai Au ke Talia e Palepale Kirisimasi?

He tau magahala Kirisimasi, kua fa foaki he tau takitaki gahua e tau mena fakaalofa po ke palepale. Lata nakai e Kerisiano ke talia e tau mena pehēnei? Liga uta ni ke he tuaga. Ko e takitaki gahua kua liga nakai manamanatu ka talia he tagata gahua e palepale Kirisimasi nei, kua fakamanatu e ia e Kirisimasi. Kua foaki he takitaki gahua ke he tau tagata gahua oti e palepale ha ko e muka ne moua he kamupanī. Po ke puhala haana a ia ke fakakite e loto fakaaue ke he gahua he tau tagata mo e ko e puhala ke fakaohooho a lautolu ke matutaki e tau gahua mitaki. Liga age he takitaki gahua ke he tau tagata gahua oti e tau mena fakaalofa​​—tau Iutaia, Musilimi, po ke falu foki​​—pete he fakamanatu e lautolu e Kirisimasi po ke nakai. Ti ko e magaaho ne foaki e mena fakaalofa po ke higoa he aho okioki ne liga matutaki ke he fakamanatuaga, to liga nakai taofi he tau mena ia e taha he Tau Fakamoli a Iehova ke talia ai.

Pete ni he foaki age e mena fakaalofa ha ko e aho okioki fakalotu, ne nakai pehē kua talia he Fakamoli e lotu ha lautolu. Liga tala age e kapitiga gahua po ke magafaoa ke he Fakamoli, “Iloa e au ko e mena nakai fakamanatu e koe e aho okioki nei, ka e manako agaia ni au ke atu e mena fakaalofa nei haaku ma haau.” Ka nakai fakalavelave e loto manamanatu he Kerisiano, to liga talia e ia e mena fakaalofa mo e tala age fakaaue lahi ka e nakai tutala hagaao ke he aho okioki. (Gahua 23:1) Ti ka moua e magaaho hagahaga mitaki, to maeke e Kerisiano ke fakamaama age e tuaga haana.

Ka e kua ka foaki he taha tagata e mena fakaalofa mo e manatu pauaki ke fakaohooho e Kerisiano ke fakahui po ke fakauaua ke he tau taofiaga haana ha ko e manako ke he tau koloa? Ti kua lata ni ke nakai talia e mena fakaalofa. Ko e manako mooli ha tautolu ke fekafekau katoatoa ki a Iehova ko e Atua.​​—Mataio 4:8-10.

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa