APENETIKI
Tau Vala Ikiiki he Toto mo e Tau Puhala ka Iihi
Tau vala ikiiki he toto. Moua mai e tau vala ikiiki he tau vala toto lalahi ne fā—tau tegatega kula, tau tegatega tea, tau platelet, mo e plasma. Ma e fakatai, ko e tau tegatega kula ne toka ai e protein hemoglobin. Ko e tau mena ia ne moua mai he hemoglobin he tau tagata po ke tau manu, ne fakaaoga ke tului aki e tau tagata ne amanaki ni ti tokolalo lahi e tau tegatega toto kula (acute anemia) po ke lahi e toto ne galo.
Plasma—ne 90 e pasene he vai—ne loga lahi e tau mena ne uta viko ko e tau hormone, ko e tau matima he tino, tau enzyme mo e tau nutrient, putoia e tau mineral mo e suka. Kua uta viko foki he plasma e tau vai ke fakatuli aki e toto, tau antibody ke totoko e tau gagao, mo e tau protein tuga e albumin. Ka fai tagata ne fehagai mo e taha gagao, to liga fakatoka he tau ekekafo ke huki aki e gamma globulin ne moua mai he plasma he tau tagata ne nakai maeke ke moua e gagao ia. Liga moua mai he tau tegatega tea e tau interferon mo e tau interleukin, ne fakaaoga ke tului aki e falu gagao ha ko e tau moko kelea mo e tau kenesā.
Lata nakai e tau Kerisiano ke talia e tau tuluiaga ne fakaaoga e tau vala ikiiki he toto? Kua nakai talahau he Tohi Tapu e tau vala tala pauaki ki ai, ti kua lata a tautolu takitokotaha ke taute e fifiliaga mai he loto manamanatu he tagata ni, ki mua he Atua. Liga nakai talia oti he falu e tau vala ikiiki he toto, he manamanatu a lautolu ko e Fakatufono he Atua ki Isaraela kua lata ni e toto ne tamai ki fafo he manu ke liligi “ke he kelekele.” (Teutaronome 12:22-24) Ko e falu, kua liga nakai talia e fagai aki e toto katoa po ke tau vala lalahi he toto, ka e liga talia e tau tuluiaga ne putoia e tau vala ikiiki he toto. Liga manamanatu a lautolu, he taha magaaho ko e tau vala ikiiki ne moua mai he toto, kua nakai hukui e moui he mena ne moua mai e toto.
Ka taute e tau fifiliaga hagaao ke he tau vala ikiiki he toto, manamanatu ke he tau hūhū nei: Kua iloa nakai e au ka nakai talia oti e tau vala toto ikiiki, kua kakano to nakai talia e au e falu vai tului ne fai vala toto i ai, ke tului aki e gagao po ke liga lagomatai ke mau e toto mo e oti e tafe? Maeke nakai au ke fakamaama ke he ekekafo e kakano ne nakai talia po ke talia e au ke fakaaoga e taha po ke falu vala ikiiki he toto?
Tau puhala ka iihi. Putoia he tau mena nei e hemodilution mo e cell salvage. He hemodilution, ko e toto mai he tino ne hukui aki e vai tului (volume expander), ti liuaki ki loto he tagata ne kua iihi. Ko e cell salvage ne moua e toto ne tafe he magaaho ne iihi ai ti liuaki ke he tino. Kua moua e toto ia ti fakameā po ke hakahaka, mo e liuaki ki loto he tagata gagao ne iihi. Ha kua kehekehe e tau puhala he taha ekekafo ke he taha ekekafo ne fakaaoga e tau fakaholoaga nei, kua lata e Kerisiano ke iloa e puhala ka fakaaoga he ekekafo haana.
Ka taute e tau fifiliaga ke he tau fakaholoaga nei, hūhū hifo ki a koe: ‘Ka fai vala he toto haaku ka tafe mai he tino ti fai magaaho kua nakai holo e toto, to fakaatā nakai he loto manamanatu haaku au ke onoono ke he toto nei ko e taha vala agaia he tino haaku ti nakai lata ke liligi “ke he kelekele”? (Teutaronome 12:23, 24) To tupetupe nakai e loto manamanatu haaku ne fakaako he Tohi Tapu ka fakaaoga e taha fakaholoaga fakaekekafo, ti tamai e toto haaku ki fafo mo e fio aki e vai ekekafo ti liuaki ki loto he tino haaku? Kua iloa nakai e au ka nakai talia oti e au e tau puhala fakaekekafo ne putoia e fakaaoga he toto ni haaku, kua kakano to nakai talia foki e au e tivi he toto, hemodialysis, po ke matini heart-lung bypass?’
Kua lata ni he Kerisiano ke fifili e puhala ka fakaatā e ia ke taute aki e toto haana he magaaho ka iihi ai. Lauia pihia foki ke he tau tiviaga fakaekekafo mo e tau tuluiaga ne putoia e tamai he vala tote he toto he tagata ni, ti fai mena ne taute po ke lafi ki ai mo e liu huki ki loto he tino.