Fakafiafia a Iehova he Fakakite e Totonu
“Ko e heigoa foki e mena kua finagalo ai a Iehova kia koe, nakai kia ko e tau mena nai, ke eke ai e mahani tututonu, ke fiafia ke he [totonu, NW] mo e feoaki mo e hau a Atua mo e loto holoilalo?”—MIKA 6:8.
1. Ko e ha ne nakai ko e mena ke ofo ai a tautolu ke he amaamanakiaga a Iehova ke he hana tau tagata ke fakakite e totonu?
AMAAMANAKI a Iehova ke fakakite he hana tau tagata e mahani totonu. Nakai ke ofo ai a tautolu he mena nei. Ko ia ko e Atua ne totonu ke he tau tagata oti, pihia ni ke he tau tagata kelea ne nakai fai fakaaue. Ke he mena nei ne tala age a Iesu Keriso ke he hana a tau tutaki: “Ka ko mutolu, kia fakaalofa atu a mutolu kia lautolu kua fai fi kia mutolu, ti mahani mitaki atu ki ai; kia age e tau tupe kua ogo, aua neke amaamanaki ke he taha mena ke ta mai; to lahi ha mutolu a palepale, to eke foki a mutolu mo fanau hana ne Mua ue atu; ha ko ia ne [totonu ke he, NW] tau tagata vale, katoa mo lautolu ne mahani kelea. Hanai, kia hofihofi noa ha mutolu a fakaalofa, tuga ne hofihofi noa e fakaalofa he Matua ha mutolu.”—Luka 6: 35, 36.
2. Ko e heigoa e tau huhu hagaao ia ke he mahani totonu ne kua lata ia tautolu ke manamanatu ki ai?
2 Tuga ne talahau e Mika 6:8, ko lautolu ne feoaki mo e Atua kua lata ke “fiafia ke he [totonu, NW]” Kua maaliali e fiafia a Iehova ke he hana tau fekafekau ka fiafia ke he totonu mo e fakakite e mena nei mai he loto. Ka ko e heigoa e totonu? Ko e heigoa e tau fua aoga ka moua mai he fakakite e mena ia? Mo e fakakite fefe e fua nei?
Ko e Heigoa e Totonu
3. To fakakakano fefe e koe e mahani totonu?
3 Ko e totonu ko e fua he gahuahua e fiafia ke he falu. Ti fakakite mai he tau gahua lagomatai mo e tau kupu ne fai manamanatuaga i ai. Ko e kakano he totonu ko e taute he mitaki ka e nakai ko e ha mena ke pakia ai. Fekapitigaaki, mahani molu, manamanatu ke he falu, mo e fakaalofa noa e tau mahani he tagata totonu. Ha ha ia ia e mahani fakamokoi mo e agaga manamanatu ke he falu. Ko e totonu ko e taha vala a ia he tapulu fakaagaga he tau Kerisiano moli oti, he fakaohooho mai e Paulo: “Kia fakatapulu a mutolu ke he fakaalofa hohofi noa, mo e mahani totonu, mo e loto holoilalo, mo e mahani molu, mo e fakauka.”—Kolose 3:12.
4. Takitaki fefe e Iehova ke fakakite e totonu ke he tau tagata oti?
4 Ne takitaki e Iehova e fakakiteaga he mahani totonu. Tuga e pehe e aposetolo ko Paulo: “Ka kua fakakite mai e totonu mo e fakaalofa tagata he Fakamoui ha tautolu, ko e Atua” he “hana a fakaalofa mai ne fakamoui ai e ia a tautolu ke lata mo e koukouaga he fakafouaga, mo e liu fakafou ai he Agaga Tapu.” (Tito 3:4, 5) Ne fakamea he Atua, po ke ‘fakakoukou,’ e tau Kerisiano ne fakauku ke he toto ha Iesu, he fakaaoga e mitaki he lukutoto ha Keriso ne poa ma lautolu. Ne fakafou foki a lautolu he puhala mai he agaga tapu, ti eke a lautolu mo “tagata fou” ko e tau tama ne moua fakaagaga he Atua. (2 Korinito 5:17) Ko e moli, ko e totonu he Atua mo e fakaalofa ke he tagata kua fakalaulahi atu foki ke he “moto tagata tokologa” mai he lalolagi katoa, ne “kua unu foki ha lautolu a tau tapulu, mo e fakahina ha lautolu a tau tapulu ke he toto he Punua mamoe.” (Fakakiteaga 7:9, 14; 1 Ioane 2:1, 2) Ko e taha mena foki, ko lautolu ne fakauku mo e moto tagata tokologa, ne ha ha i ai e amaamanakiaga ke he lalolagi, kua putoia oti ke he lakau hahamo “totonu” ha Iesu.—Mataio 11:30, NW.
5. Ko e ha kua amaamanaki ai a tautolu ke fakakite e lautolu ne takitaki he agaga he Atua e totonu ke he falu?
5 Ko e totonu ko e taha vala a ia he tau fua he agaga tapu po ke agaga gahuahua he Atua. Ne pehe a Saulo: “Ka ko e fua he Agaga ko e fakaalofa, ko e fiafia, ko e mafola, ko e fakauka, ko e totonu, ko e mahani mitaki, ko e tua, Ko e mahani molu, mo e manako fakalatalata; kua nakai fai fakatufono ke he tau mena pihia.” (Kalatia 5:22, 23) Ti fefe, ko e heigoa ha tautolu a amaamanakiaga mai ia lautolu ne takitaki he agaga he Atua? Ko e moli, kua lata ia lautolu ke fakakite e mahani totonu ke he falu.
6. Kua fakaohooho he mahani totonu e tau momotua mo e falu a Kerisiano ke gahuahua he puhala fe?
6 Maeke e mahani totonu ke fakakite ke he tau puhala loga. Fakakite e tautolu e mahani totonu ka ha ha ia tautolu e fakaalofa hofihofi. Tuga a nei, ko e totonu e tau matakainaga Kerisiano momotua ka fakalaulahi atu e lautolu e fakaalofa hofihofi ke he tagata agahala kua tokihala mo e kumikumi ke lagomatai a ia fakaagaga. Ko e fua he mahani totonu ne foaki mai he Atua ne taute e tau leveki ke fakauka, manamanatu ke he falu, loto hohofi noa, mo e mahani molu. Kua fakalagalaga a lautolu ke “fakahelehele e fuifui mamoe.” (Gahua 20:28, 29) Ko e moli, ko e fua he agaga he mahani totonu kua lata ke taute e tau Kerisiano oti ke fakaalofa hofihofi, fakauka, manamanatu ke he falu, loto hohofi noa, fekapitigaaki, mo e fakamokoi.
Kalo Kehe mo e Totonu Hepe
7. Ko e ha kua pehe ai a koe ko e lolelole e mahani totonu hepe?
7 Onoono he falu tagata e totonu ko e lolelole. Ko e logonaaga ha lautolu kua lata ke fakamao e tagata, mahani hemu foki, ke he falu a magaaho, ke mailoga he falu hana a malolo. Ka e taha e mena kua fita he talahau fakamitaki mai ko e “mahani hemu ko e fakafifitakiaga malolo he tagata lolelole.” Ko e moli, ko e malolo lahi ke maeke ua ke mahani totonu moli mo e kalo kehe mai he totonu hepe. Ko e totonu, ko e taha mai he tau fua he agaga he Atua ne nakai ko e lolelole ke fakahui e manamanatuaga ke he tau mahani hepehepe. Ka ko e totonu hepe ko e lolelole ne taute e taha ke fakanimonimo e tau mena hepe.
8. (a) Ke he hana a tau tama tane, fakamoli fefe e Eli hana a lolelole ke foaki e tau akonakiaga? (e)Ko e ha kua lata e tau momotua ke puipui ke nakai kaumahala ke he totonu hepe?
8 Ko Eli ko e ekepoa ne mua ha Isaraela ne lolelole ke akonaki hana a tau tama tane, ko Hofeni mo Fineaso, ne gahua ekepoa ke he faituga. Ne nakai mamakona mo e vala he poa ne kotofa ki a laua he Fakatufono he Atua, ne fekau e laua e fekafekau ke uta mata e tau maga kakano mai he tau poa he tau tagata ka e nakai la huhunu e gako he poa ke ahua hake he fatapoa. Ko e tau tama tane foki ha Eli ne momohe mo e tau fifine ne fekafekau ai ke he gutuhala he faituga. Ne nakai utakehe mai a Hofeni mo Fineaso he tau kotofaga, ka e taha e mena, ne akonaki fakamolu e Eli a laua, ne mua e fakalilifu hana ke he hana a tau tama tane ke he Atua. (1 Samuela 2:12-29) Ko e mena haia ne “hogeia e tau kupu he Atua ke he vaha ia”! (1 Samuela 3:1) Ti ko e tau Kerisiano momotua kua nakai lata ke mokulu ke he tau fakakakano pikopiko po ke fakakite e totonu hepe ke fakahagahaga kelea aki e agaga he fakapotopotoaga. Ko e totonu moli ne nakai pouli ke he tau kupu mo e tau gahua kelea ke moumou e tau tutuaga he Atua.
9. (a) Ko e heigoa e agaga kua maeke ke lagomatai aki a tautolu ke kalo kehe ke nakai kaumahala ke he mahani totonu hepe? (e) Fakakite fefe e Iesu e malolo ke he tauteaga he tau tagata lotu ne tiaki e taofiaga?
9 Kaeke ke kalo kehe mo e mahani totonu hepe, kua lata a tautolu ke liogi ke he lagomatai he Atua ke moua e malolo tuga ne fakamoli mai he tau kupu he Salamo: “Kia o kehe ia au a mutolu kua mahani kelea; to omaoma e au ke he tau poaki he Atua haku.” (Salamo 119:115) Kua lata foki ia tautolu ke mumuitua ke he fakafifitakiaga ha Iesu Keriso, ne nakai hala ke fakakite e totonu hepe. Ko e moli, ko Iesu ko e tino he totonu moli. Tuga a nei, ‘ne fakaalofa hofihofi a ia ke he tau tagata ha kua fole e tau kili mo e tapoka fano tuga e tau mamoe nakai fai leveki mamoe.’ Ti ko e mena ia, ne ataina e tau tagata loto fakamoli ke o atu ki a Iesu, ti ta atu foki ha lautolu a tau fanau ki a ia. Mo e manamanatu la ke he totonu mo e loto hohofi noa ne fakakite e ia he “lopoti mai e ia e fanau ke he hana a tau lima mo e kamata ke fakamonuina a lautolu”! (Mataio 9:36, NW; Mareko 10:13-16, NW) Pete ne totonu a Iesu, ne tu mauokafua a ia ke he mena tonu ki mua he hana a Matua he lagi. Ne nakai fakanimonimo e Iesu e mahani kelea; ne ha ha ia ia e malolo mai he Atua ke talahau e fakavai he tau takitaki lotu. Ke he Mataio 23:13-26, ne lagaloga e fatiaki e ia e fakapuloaaga: “Oi fakaalofa kia mutolu e tau tohikupu, mo e tau farasaio, ko e tau tagata fakavai!” Igatia e fakapuloaaga ha Iesu mo e kakano he fakafiliaga mai he lagi.
Matutaki e Totonu mo e Fakaalofa
10. Fakakite fefe he tau tutaki a Iesu e totonu mo e fakaalofa ke he tau matakainaga he tua?
10 Hagaao ke he hana a tau tutaki, ne pehe a Iesu: “Ko e mena ia ke iloa ai he tau tagata oti kana, ko e haku a tau tutaki a mutolu, ka feofanaki a mutolu.” (Ioane 13:35) Ti ko e heigoa e taha vala he fakaalofa ne fakakite aki e tau tutaki moli ha Iesu? Ne pehe a Paulo: “Kua fakauka e fakaalofa, to totonu.” (1 Korinito 13:4) Ko e kakano he fakauka mo e totonu ko e fakamanavalahi ke he nakai mitaki katoatoa mo e tau kaumahala he falu, tuga ni e totonu ne taute e Iehova. (Salamo 103:10-14; Roma 2:4; 2 Peteru 3:9, 15) Fakakite foki e fakaalofa mo e totonu faka-Kerisiano ka matematekelea e tau matakainaga he tua ke he falu a motu he lalolagi. Kua fakakite e lahi ue atu e ‘totonu he tagata,’ ke he tau Kerisiano he falu a motu ne fakakite e fakaalofa fakamatakainaga he foaki e tau koloa ke lagomatai aki a lautolu ne tapuaki ki a Iehova.—Gahua 28:2, NW.
11. Ka tutala faka-Tohiaga Tapu, ko e heigoa e fakaalofa-totonu?
11 Matutaki e totonu mo e fakaalofa ke he kupu “fakaalofa-totonu,” ne fa fakaaoga tumau he tau Tohiaga Tapu. Ko e totonu hanei ne tupu hake mai he fakaalofa fakamoli. Ko e kupu Heperu ke lata mo e “fakaalofa-totonu” (cheʹsedh) ne lahi atu e mena ne putoia ai nakai ni ko e hagaao ke he mahani molu. Ko e totonu ne pili e fakaalofa ke he mena ato katoatoa e amaamanakiaga ne foli ki ai. Ko e fakaalofa-totonu a Iehova, po ke fakaalofa fakamoli, ne fakakite ke he loga e tau puhala. Tuga a nei, ne fakakite ke he hana a tau gahua he fakahaoaga mo e puipuiaga.—Salamo 6:4, NW; Salamo 40:11, NW; Salamo 143:12, NW.
12. Ke he magaaho ka liogi e tau fekafekau a Iehova ke he taha lagomataiaga po ke fakahaoaga, ko e heigoa ha lautolu ka fakamoli ai?
12 Ko e fakaalofa-totonu nei a Iehova e matapatu mena kua toho aki e tau tagata ki a ia! (Ieremia 31:3) Ko e magaaho kua manako e tau fekafekau fakamoli he Atua ke he fakahaoaga po ke lagomataiaga, kua iloa e lautolu hana a fakaalofa-totonu ko e fakaalofa fakamoli, ka nakai kaumahala atu ki a lautolu. Ti ko e mena ia, ne maeke ia lautolu ke liogi mo e tua, ke tuga e salamo ne pehe: “Ka ko au nai, to tua au ke he hāu a [fakaalofa-totonu, NW] to fiafia hoku loto ke he hāu a fakamouiaga.” (Salamo 13:5) Ha kua fakamoli e fakaalofa he Atua, ne nakai tua noa hana a tau fekafekau ke he hana a fakaalofa-totonu. Ka liogi a lautolu ke he taha lagomataiaga po ke fakahaoaga, ti ha ha ia lautolu e fakamoliaga nei: “Ha ko e mena nakai toka e Iehova hana motu, ti nakai tiaki e ia hana fonua.”—Salamo 94:14.
Tau Taui he Totonu
13, 14. Ko e ha e tagata totonu ne ha ha ia ia e tau kapitiga fakamoli?
13 He fakafifitaki ki a Iehova hana tau fekafekau kua “taute mau he taha ke he taha e fakaalofa-totonu mo e fakaalofa hofihofi noa.” (Sakaria 7:9, NW; Efeso 5:1) “Ko e mena kua manako ai ke he tagata, ko e hana [fakaalofa-totonu, NW] haia,” ti ko e tagata ka fakakite e fua nei ka helehele loga e tau taui. (Fakatai 19:22) Ko e heigoa e falu he tau mena nei?
14 Maeke he totonu ke fakalotomatala mo e maama ia tautolu ke lagomatai aki a tautolu ke fakatumau e fakafetuiaga mitaki mo e falu. Ko e tagata lotomatala mo e maama ka vagahau mo e taute e tau mena po ke tauteute e tau mena vihi mo e fai manamanatuaga mo e tau puhala nakai fakahukia. Ka ko e “tagata favale” kua fakamamahi e ia a ia, ka “ko e tagata [fakaalofa-totonu, NW] kua eke fakamitaki atu e ia a ia ni.” (Fakatai 11:17) Ne fehola e tau tagata mai he tagata favale ka e o atu ki a ia ne fakakite ki a lautolu e fakaalofa-totonu. Ti ko e mena ia, ne ha ha he tagata totonu e tau kapitiga fakamoli.—Fakatai 18:24.
15. Lauia fefe e totonu ke he magafaoa ne kehekehe e tua?
15 Maeke he hoana Kerisiano ke tamai e hoana nakai tua ke he kupu moli he Atua ha ko e fua he totonu. Fakamua to iloa e ia e kupu moli mo e “tapulu . . . ke he tagata fou kua eke ke lata mo e Atua, ke he tututonu mo e mahani mitaki ke fakamoli ai,” liga nakai ha ha ia ia e mahani totonu, ka ko e taufetoko. (Efeso 4:24) Kaeke ke iloa he hana tane e falu a fakatai, ti liga talia e ia ko e “taufetoko foki he hoana ko e tutulu mau haia [ke hola kehe ai e taha, NW]” mo e “mitaki he nofo he tutakale, ka e kelea he nonofo mo e fifine favale mo e fa ita.” (Fakatai 19:13; 21:19) Ka ko e magaaho nei ko e mahani mitaki mo e fakalilifu fakahokulo he hoana, fakalataha ai foki mo e tau fua tuga e totonu, kua liga to lagomatai mai hana hoa ke he tua moli. (1 Peteru 3:1, 2) E, ko e taha taui a nei ma e hana a totonu.
16. To moua fefe e tautolu e aoga mai he totonu kua fakakite kia tautolu?
16 Maeke ke aoga e totonu ne fakakite mai ki a tautolu he taute aki a tautolu ke lahi e loto hohofi noa mo e fakamagalo atu. Tuga a nei, kaeke ke manako lagomatai fakaagaga a tautolu ti taute mai aki e puhala totonu mo e mahani molu, ti nakai kia maeke ia tautolu ke fakahagaao atu e tauteaga taha nei ke he falu? E, ko e tauteaga totonu mo e mahani molu kua maeke ke moua mai he tau matakainaga momotua fakaagaga ha kua tohi mai pehe e Paulo: “Ko e tau matakainaga na e, kaeke ke moua he tagata he taha holifono ko mutolu kua mahani fakalata ke he Agaga, kia liuaki mai e mutolu a ia kua pihia mo e loto he mahani molu, kia fakaeneene a koe neke kamatamata foki a koe.” (Kalatia 6:1) Ko e tau momotua ne kotofa to vagahau mo e mahani molu mo e totonu ka kumi e lautolu ke lagomatai a lautolu ne hehe mai he tua. Kaeke kua moua po ke nakai la moua e tautolu e tau lagomataiaga pihia, ka e taha e mena, ko e heigoa e amaamanakiaga he Atua ki a lautolu oti ne fekafekau ki a ia? Kua lata e tau Kerisiano oti ke fakakite atu e totonu ke he falu mo e mailoga e fakatonuaga ha Paulo: “Ka kia eke a mutolu mo tau tagata totonu ko e taha ke he taha, kia hofihofi ha mutolu a fakaalofa, mo e fefakamagaloaki a mutolu; tuga e Atua ha ia Keriso ne fakamagalo e ia a mutolu.” (Efeso 4:32) Ko e moli, kaeke kua fakamagalo he taha a tautolu po ke lagomatai mai a tautolu he taha mena vihi fakaagaga ke he puhala totonu, ti maeke he mena nei ke fakatupu lahi ha tautolu a malolo ke fakamagalo atu, loto hohofi noa, mo e totonu.
Fakaaue ke he Totonu Noa he Atua
17. Ha kua hala a tautolu tali mai he fanauaga, ko e totonu fe ne lahi e fakaaue ha tautolu ki ai?
17 Ha kua fanau mai a tautolu ko e tau tagata hala ti fakafili ke he mate, ne ha ha i ai e totonu ne kua lata ia tautolu ke fakaaue pauaki ki ai. Ko e totonu noa haia ha Iehova. Ke ataina mai e tau tagata hala he fakafiliaga he mate mo e talahaua tututonu ko e totonu noa katoatoa kua nakai lata. Ko Paulo, ne talahau e totonu noa he Atua laga 90 ke he hana tau tohi 14 mai he agaga he Atua, ne tala age ke he tau Kerisiano i Roma i tuai: “Nukua hala e tau tagata oti kana, to nakai hoko ke he fakahekeaga mai he Atua; Kua talahaua tututonu noa ke he hana [totonu, NW] noa, ha ko e lukutoto a Keriso Iesu.” (Roma 3:23, 24) Kua lata tonu ia tautolu ke fakaaue ke he totonu noa ne fakakite he Atua ko Iehova!
18, 19. Kalo fefe a tautolu ke nakai galo noa e kakano he totonu noa he Atua?
18 Ka nakai ha ha ia tautolu e fakaaue, ti galo ia tautolu e kakano he totonu noa he Atua. Hagaao ia ke he mena nei, ne pehe a Paulo: “Hanai, ko e tau fekau a Keriso a mautolu nai, tuga he ole he Atua kia mutolu ia mautolu; kua hukui aki e mautolu a Keriso mo e ole atu kia mutolu kia fakafeilo a mutolu mo e Atua. Ha ko ia kua nakai iloa e hala, kua eke a ia mo hala ke hukui aki a tautolu; kia eke ai a tautolu mo tututonu he Atua kia ia. Hanai foki, ko mautolu ko e tau ekegahua fakalataha mo ia, kua ole atu a mautolu kia mutolu aua neke talia teao e mutolu e [totonu, NW] noa he Atua. (Ha kua pehe mai a ia [Isaia 49:8, Septuagint]: Ko e vaha ke talia ai ne fanogonogo ai au kia koe, ko e aho foki ke fakamomoui ai ne lagomatai ai au kia koe; kitiala, ko e ainei e vaha ke talia mitaki mai ai; kitiala, ko e aho nai ke fakamomoui ai.) Kua nakai tuku atu e mautolu kia taha ha mena ke tupetupe ai, neke talahaua kelea e gahua. Ka kua fakakite e mautolu a mautolu ke he tau mena oti ko e tau fekafekau he Atua.” (2 Korinito 5:20–6:4) Ko e heigoa ne toka he loto ha Paulo?
19 Ko e tau Kerisiano fakauku ko e tau hukui ha Keriso, ka ko e moto tagata tokologa ko e hana a tau fekafekau. Kaufakalataha a laua ke fakaohooho e tau tagata ke fakafeilo ke he Atua ke moua e fakamouiaga. Ne nakai manako a Paulo ke moua he tagata e totonu noa he Atua ko Iehova ne puhala mai ia Iesu ka e galo noa ai e kakano. To pihia a tautolu ka kaumahala a tautolu ke taute e gahua ne lata mo e totonu noa. Ka mitaki e tau fakafetuiaga mo e Atua ke tuga a lautolu ne fakafeilo mo ia, ti nakai talia noa e tautolu hana a totonu noa ka fakamoli e tautolu e “gahua he fakafeilo; Hanai, ne ha ia Keriso e Atua, kua fakafeilo e ia e lalolagi kia ia.” (2 Korinito 5:18, 19) To taute foki e tautolu ke he falu e totonu ne mua atu he lagomatai a lautolu ke fakafeilo mo e Atua.
20. Ko e heigoa ha tautolu ka matutaki atu e kumikumi ki ai?
20 Fakaaoga he tau fekafekau a Iehova ha lautolu a tau magaaho mo e tau koloa ke he tau gahua he totonu ka kumi e lautolu e tau tagata ke lagomatai fakaagaga ha ko e fekafekauaga Kerisiano. Ka ko e heigoa ha tautolu ne fakaako mai he tau fakafifitakiaga he gahuahuaaga he totonu mai he Tohiaga Tapu? Kia o mai la tautolu he magaaho nei ke kumikumi e falu he tau mena nei mo e manamanatu ke he falu a puhala foki ke fakafiafia aki a Iehova ka fakakite e totonu.
To Tali Fefe e Koe?
◻ Ko e heigoa e totonu?
◻ Kalo fefe mai a tautolu he kaumahala ke he totonu hepe?
◻ Ko e ha e tau tagata a Iehova ne tua ai ke he hana a fakaalofa-totonu?
◻ Ko e heigoa e falu taui he totonu?
◻ Ko e heigoa e gahua ha tautolu ka taute ke nakai galo noa ia tautolu e kakano he totonu noa he Atua?
[Fakatino he lau 9]
Taute he totonu e tau momotua Kerisiano ke fakauka, manamanatu ke he falu, mo e loto hohofi noa
[Fakatino he lau 11]
To maeke he totonu he hoana Kerisiano ke lagomatai hana hoa ke he tua moli
[Fakatino he lau 13]
Maeke ia tautolu ke taute ke he falu e totonu mua atu ha ko e lagomatai a lautolu ke fakafeilo ke he Atua