Fakaaoga e Iehova e “Goagoa” ke Fakamomoui a Lautolu ne Tali Tonu
“Ha ko e mena nai, ke he pulotu he Atua, ke he lalolagi mai he hana pulotu ne nakai maeke ke iloa e Atua, ka kua kitia he Atua e mitaki kua puhala mai he goagoa ne fakamatala ke fakahao a lautolu ne tali tonu.”—1 KORINITO 1:21, NW.
1. Ko e heigoa e kakano he fakaaoga e Iehova e “goagoa,” mo e iloa fefe e tautolu ko e lalolagi ke he hana pulotu ne nakai hoko ke iloa e Atua?
KO E heigoa? To fakaaoga kia e Iehova e goagoa? Nakai! Ka e maeke ia ia mo e fakaaoga e ia e mena kua tuga ko e goagoa ke he lalolagi. Ne taute e ia ke maeke ke fakamomoui aki e tau tagata ne iloa mo e fakaalofa ki a ia. Ke he pulotu he lalolagi, ne nakai maeke he lalolagi ke iloa e Atua. Ne fakamaama fakamitaki e Iesu Keriso e mena nei ke he vagahau hana he liogi: “Ko e Matua tututonu na e, nakai iloa he lalolagi a koe.”—Ioane 17:25.
2. Maeke fefe ke tuga ko e tatai e tau puhala a Iehova mo e tau puhala he lalolagi, ka ko e heigoa e moli?
2 Ne fakakite mai he tau kupu ha Iesu ko e kehe e tau puhala a Iehova mai he tau puhala he lalolagi. Ko luga noa ni ne tuga ko e tatai e amaamanakiaga he Atua mo e lalolagi. Ko e tuga kua fakamonuina he Atua e tau foliaga he lalolagi nei. Tuga a nei, ne pehe e Tohi Tapu to fakatu he Atua e fakatufono tututonu ke tamai aki e moui mafola, fiafia mo e monuina ke he tau tagata oti he lalolagi. (Isaia 9:6, 7; Mataio 6:10) Ti ko e mena ia, ne fakapuloa he lalolagi hana amaamanakiaga ke foaki ke he tau tagata e mafola, monuina, mo e fakatufono mitaki ha ko e fakatokaaga fou he lalolagi. Ka ko e tau amaamanakiaga he Atua mo e ha lautolu he lalolagi kua nakai tatai. Ko e amaamanakiaga he Atua ke fakakautu a ia ko e Pule Katoatoa Mua ue atu ke he lagi mo e lalolagi katoa. To taute e ia e mena nei ke puhala mai he fakatufono he lagi ka utakehe katoatoa e tau fakatufono he lalolagi. (Tanielu 2:44; Fakakiteaga 4:11; 12:10) Ti nakai fai mena e Atua fakalataha mo e lalolagi nei. (Ioane 18:36; 1 Ioane 2:15-17) Ko e kakano haia ne vagahau mai e Tohi Tapu ke he tau vahega pulotu ne ua—ko e “pulotu he Atua” mo e “pulotu he lalolagi.”—1 Korinito 1:20, 21, NW.
Ko e Matapatu Kelea he Pulotu he Lalolagi
3. Pete ne liga mitaki e pulotu he lalolagi, ko e ha ne nakai makona ai e maveheaga he tagata ke he fakatokaaga fou?
3 Ki a lautolu ne nakai takitaki he pulotu he Atua, kua mitaki lahi ni e puloto he lalolagi. Ne ha ha i ai e tau pulotu fakataitai fulufuluola he lalolagi ne mauloto ia ke he tau manamanatuaga. Ne ha ha i ai e afe he tau aoga tokoluga ke fakaako ai ke folafola mai e tau mena ne tokologa e tau tagata ne pehe ia ko e tau manamanatuaga tokoluga he tau tagata he lalolagi. Ha ha i ai e tau fale tohi lalahi ne puke ke he lotomatala ne fakaputu ke he tau senetenari loga hagaao ke he moui he tagata. Pete ni he pihia, ka e taha e mena, ko e fakatokaaga fou ne amanaki taute he tau pule he lalolagi, ko e pule ni he tau tagata nakai mitaki katoatoa, ilaila he hala, mo e mamate. Ko e mena ia, ko e fakatokaaga ia to nakai katoatoa e mitaki, to liliu ni ke he tau hepehepe ne taute fakamua mo e nakai maeke ke fakamamakona e tau manako he tau tagata oti.—Roma 3:10-12; 5:12.
4. Ko e heigoa ne pule ia ke he fakatokaaga he lalolagi fou he maveheaga, mo e ko e heigoa e tau fua?
4 Ko e fakatokaaga fou he tagata ne pule ai e lolelole fakatagata fakalataha ai foki mo e pule he tau mena momoui fakaagaga kelea—e, ko Satani ko e Tiapolo mo e hana a tau temoni. Ne fakapouli e Satani e tau loto he tau tagata ti nakai talia e lautolu e “maama he vagahau mitaki he lilifu a Keriso.” (2 Korinito 4:3, 4; Efeso 6:12) Ko e mena haia ne matematekelea ai e lalolagi mai he taha kelea ke he taha kelea. Ne taufetului mo e mamahi ke he tau matematekelea oti ke he hana a laliaga malaia ke pule ki a ia ni mo e noa mo e lagomatai mai he Atua mo e nakai fai manamanatuaga ke he finagalo mai he lagi. (Ieremia 10:23; Iakopo 3:15, 16) Ti tuga ne talahau he aposetolo ko Paulo, “ke he lalolagi mai he hana pulotu ne nakai maeke ke iloa e Atua.”—1 Korinito 1:21, NW.
5. Ko e heigoa e matapatu kelea ke he pulotu he lalolagi nei?
5 Ti ko e heigoa mogoia e matapatu kelea he pulotu he lalolagi nei, fakalataha ai foki mo e hana a tau fakatokatokaaga ma e fakatokaaga fou? Kua tiaki he lalolagi e mena kua nakai maeke ke kautu ke tiaki—ko e pule katoatoa mua ue atu he Atua ko Iehova. Ne fakatokoluga a ia mo e nakai mailoga e pule mua ue atu mai he lagi. Ne tiaki pauaki he lalolagi a Iehova mai he hana a tau fakatokatokaaga, mo e tua ni ke he hana a malolo mo e tau tauteaga mena. (Fakatatai a Tanielu 4:31-34; Ioane 18:37.) Ne fakamaama fakamitaki mai he Tohi Tapu ko e “matakutaku kia Iehova ko e kamataaga he iloilo haia.” (Fakatai 9:10; Salamo 111:10) Ka e taha e mena, ne nakai la fakaako he lalolagi e fakaveaga nei he pulotu. Ka noa mo e lagomatai mai he lagi, maeke fefe a ia ke kautu?—Salamo 127:1.
Fakamatalaaga he Kautu—Goagoa po ke Aoga?
6, 7. (a) Ko lautolu ia ne takitaki he pulotu he Atua, ko e heigoa ha lautolu ne fakamatala, ka e fefe e manatu he lalolagi ki a lautolu? (e) Ko e pulotu ha hai ne fakamatala he vahega fekafekau lotu a Kerisitenitome, mo e ko e heigoa e tau fua?
6 Ka ko e taha fahi, ko lautolu ne iloa e Atua ne fakakite e pulotu he Atua mo e fifili ke takitaki mai e ia. Tuga ne talahau tuai mai e Iesu, ko e fakamatala a lautolu he “tala mitaki nai he kautu ke he lalolagi oti.” (Mataio 24:14; 28:19, 20) Aoga nakai ke fakamatala ke he magaaho tonu nei, ka e puke e lalolagi ha tautolu ke he taufetoko, kiva, nonofo gati, mo e tau mamahi he tau tagata? Ke he tau pulotu he lalolagi, ko e fakamatalaaga nei ke he Kautu he Atua kua tuga ni ko e mena goagoa, nakai fai aoga. Ko e kitiaaga ha lautolu ke he tau tagata fakamatala he Kautu kua tuga e tau mena momoui tua mao ne fakamamafa aki e toga he Motu mo e fakatuai e tolomaki atu hana ke he fakatufono kua lata tonu. Ke he mena nei kua omoi he tau vahega fekafekau lotu ha Kerisitenitome a lautolu, ne fakamatala ke lata ni mo e pulotu he lalolagi nei mo e nakai tala age ke he tau tagata e tau mena kua lata ke iloa ke he lalolagi fou he Atua mo e hana Kautu ko e fakatufono, pete ni ko e matapatu fakaakoaga a nei ha Keriso.—Mataio 4:17; Mareko 1:14, 15.
7 Ko e tagata fakamautala tuai ko H. G. Wells ne mailoga ti fakakite e kaumahala nei he vahega fekafekau lotu ha Kerisitenitome. Ne tohia e ia: “Ne mua atu e lahi e aoga ne foaki e Iesu ke he fakaakoaga ne fakahigoa e ia ko e Kautu he Lagi, mo e hana a nakai mailoga ke he tau puhala mo e tau fakaakoaga he laulahi he tau lotu Kerisiano.” Ka e taha e mena, kaeke ke moua he tau tagata he atuhau nei e moui, kua lata ia lautolu ke logona e Kautu he Atua ne kua fita e fakave, mo e ke fakakatoatoa e mena nei, kua lata ni ke fai tagata ke fakamatala e tala mitaki ki a ia.—Roma 10:14, 15.
8. Ko e ha e fakamatalaaga he tala mitaki he Atua ne ko e mena kua aoga lahi ke fakagahuahua he vaha nei, ka ko e heigoa e gahua ne nakai tumau ke ha ha i ai e aoga?
8 Ko e fakamatalaaga ke he tala mitaki he Atua, ko e gahua ni a ia kua lata tonu ke he vaha nei. Ko e pihia e mena nei kakano ha ko e fekau he Kautu ne foaki mai e amaamanakiaga moli ke fakapuke e tau loto he tau tagata ke he fiafia ke he tau aho fakahiku nei kua ‘hohoko mai ai e tau aho uka.’ (2 Timoteo 3:1-5; Roma 12:12; Tito 2:13) Ko e moui ke he lalolagi nei ne nakai ha ha i ai e iloa moli mo e ku, ka ko e moui ke he lalolagi fou he Atua to momoui tukulagi, ke he fiafia, loga, mo e mafola ki hinei he lalolagi. (Salamo 37:3, 4, 11) Tuga he talahau e Iesu Keriso, “ha kua aoga ha ha ke he tagata kaeke ke moua e ia e lalolagi oti, ka e moumou ai hana moui? Ko heigoa foki e mena ke uta he tagata ke totogi aki hana moui?” Kaeke ke fakagalo he tagata e tonu ke moui ke he lalolagi fou he Atua, ko e heigoa e aoga he lalolagi mole vave nei? Ko e fiafia he tau tagata takitokotaha ke he tau koloa he tino he mogonei ko e mena nakai aoga, teao mo e mole vave.—Mataio 16:26; Fakamatalaaga 1:14; Mareko 10:29, 30.
9. (a) Ka ko e tagata ne uiina ke mui atu ki a Iesu ti ole a ia ke fakatali, ko e heigoa ne poaki e Iesu ke taute? (e) Ti lauia fefe a tautolu ke he tali ha Iesu?
9 Ne pehe e taha tagata ne uiina e Iesu ke eke mo hana a tutaki: “Toka au ke fano fakamua ke tanu haku a matua tane.” Ko e heigoa ne fakatonu e Iesu ke taute e ia? Ne iloa ko e toka he tagata tane ia e gahua mua atu e aoga ke fakatali ke mamate hana a tau mamatua, ne tali a Iesu: “Ati tokai a lautolu kua mamate ke tanu ha lautolu a tau tagata mamate; ka ko koe, kia fano mo e fakakite atu e kautu he Atua.” (Luka 9:59, 60) Ko lautolu ne fakakite e pulotu ha ko e omaoma ki a Keriso ne nakai maeke ke fuluhi kehe mai he fakamoliaga he ha lautolu a tau gahua ke fakamatala e fekau he Kautu. Ko e pulotu mai he lagi ne fakaako a lautolu ko e lalolagi nei mo e hana a tau pule kua mamate. (1 Korinito 2:6; 1 Ioane 2:17) Ne iloa e lautolu ne lagaki hake e pule katoatoa he Atua e amaamanakiaga moli ma e tau tagata oti ko e fakatali ni ke he fakalago mo e pule mai he lagi. (Sakaria 9:10) Ti ko lautolu ne ha ha i ai e pulotu he lalolagi nei ne nakai talia e Kautu he Atua mo e nakai manako ke he fakatufono ia, ka ko e tau tagata ne takitaki he pulotu mai he lagi ne gahua ke he mena ke moua mai e aoga moli ke he ha lautolu a tau matakainaga, tauteute a lautolu ke lata mo e moui tukulagi ke he lalolagi fou ne mavehe mai e Iehova.—Ioane 3:16; 2 Peteru 3:13.
“Goagoa ki a Lautolu Kua Galomoki”
10. (a) Ke he magaaho ne liliuina ai a Saulo i Taso, ko e heigoa e gahua ne taute e ia, mo e fefe e kitiaaga hana ki ai? (e) Ko e heigoa ne talahaua ai e tau Heleni i tuai, ka e fefe e kitekiteaga he Atua ke he ha lautolu a pulotu?
10 Ko Saulo i Taso, ne liliu ki a Paulo ko e aposetolo ha Iesu Keriso, ne gahua ia ke gahua fakamoui tagata nei. Kua tonu nakai ke manamanatu ke he magaaho ne liliu ai e Iesu Keriso a Saulo, ko e kotofa e Ia a ia ke taute e gahua goagoa? Ne nakai pihia e manatu ha Paulo. (Filipi 2:16) Ke he magahala ia ne iloa ko e tau Heleni ko e tau tagata mua he lotomatala he lalolagi. Ne fakatokoluga a lautolu ke he ha lautolu a tau tagata pulotu fakataitai lalahi mo e tau tagata tane pulotu. Pete ne vagahau Heleni a Paulo, ne nakai muitua a ia ke he tau pulotu fakataitai mo e tau fakaakoaga Heleni. Ko e ha? Kakano ha ko e pulotu ia he lalolagi ko e goagoa ke he Atua.a Ne kumi a Paulo ke he pulotu mai he lagi, ne omoi a ia ke fakamatala e tala mitaki ke he taha fale mo e taha fale. Ko e tagata Fakamatala mua ue atu, ko Iesu Keriso, kua fakatoka mai e fakafifitakiaga mo e fakaako a ia ke taute e gahua taha ia.—Luka 4:43; Gahua 20:20, 21; 26:15-20; 1 Korinito 9:16.
11. Ko e heigoa e alito ke he talahauaga ha Paulo ke he poaki hagaao ke he hana fakamatalaaga mo e pulotu he lalolagi?
11 Ne pehe e talahauaga a Paulo ke he hana feua ke fakamatala: “Fakafano mai e Keriso au, . . . ke tukuogo e tala mitaki, nakai mo e pulotu he gutu vagahau, ke nakai taute ai e akau fakakikiveka he Keriso ke nakai fai aoga. Ha ko e gutu vagahau hagaao ke he akau fakakikiveka [ko e poa lukutoto a Iesu] ko e mena goagoa ki a lautolu ka galomia mai, ka e ki a tautolu hane fakahao mai ko e malolo ni he Atua. Ha ko e mena kua tohi mai: ‘To taute e au e pulotu he tau tagata pulotu ke galo, mo e iloilo he tau tagata iloilo to poka kehe e au.’ Ko fe e tagata pulotu [tuga e tagata pulotu fakataitai]? Ko fe e tagata tohi kupu? Ko fe e tagata taufetoko he fakatokaaga nei? Nakai kia taute he Atua e pulotu he lalolagi mo mena goagoa? Ha ko e mena nai, ke he pulotu he Atua, ke he lalolagi mai he hana pulotu ne nakai maeke ke iloa e Atua, ka kua kitia he Atua e mitaki kua puhala mai he goagoa ne fakamatala ke fakahao a lautolu ne tali tonu.”—1 Korinito 1:17-21, NW.
12. Ko e heigoa ha Iehova ne moua ha ko e “goagoa ne fakamatala,” mo e to gahuahua fefe a lautolu ne manako ke he “iloilo mai luga”?
12 Ne ofo lahi ke he mena nei, ko lautolu ne fakahigoa he lalolagi ko e goagoa, ko lautolu ia ne fakaaoga e Iehova ke eke mo hana a tau tagata fakamatala. E, ko e goagoa he fekafekauaga he tau tagata fakamatala nei, ne fakamomoui he Atua a lautolu ne talia e tua. Ne fakatokatoka e Iehova e tau mena ke nakai moua he tau tagata fakamatala he “goagoa” nei e lilifu ma lautolu ni, mo e nakai maeke he falu tagata ke tonu e fakalilifuaga ki a lautolu ne logona mai e lautolu e tala mitaki. Ko e kakano ke “nakai fai mena ke hula ai ha tagata i mua hana [he Atua].” (1 Korinito 1:28-31; 3:6, 7) Ko e moli, ne aoga lahi e tagata fakamatala ke he hana a gahua, ka ko e fekau ne kotofa a ia ke fakamatala ka gahuahua e fakamouiaga ke he tagata kaeke kua talia e ia. Ko lautolu ne manako ke he “iloilo mai luga” to nakai fakavihia e fekau he tagata fakamatala ha kua tuga e goagoa mo e tokolalo, mo e favale ki ai, mo e fano ke he taha fale mo e taha fale. Ka kua fakalilifu e lautolu ne mahani molu e tagata fakapuloa he Kautu ko e tagata fakamatala fekau ne poaki mai e Iehova mo e hau ia ke he higoa he Atua. To tuku fakalahi e lautolu e aoga ke he fekau he tagata fakamatala ne tamai ke he gutu mo e tau lau tohi.—Iakopo 3:17; 1 Tesalonia 2:13.
13. (a) Fefe e onoonoaga he tau Iutaia mo e tau Heleni ke he fakamatalaaga he fakatautau he Keriso? (e) Ko e tau vahega tagata mai fe ne nakai tokologa ne ui ke mumui ki a Iesu, mo e ko e ha?
13 Ne matutaki hana a fakatutalaaga ke he tau puhala he Atua, ne talahau e Paulo: “Kua tokoua e tau Iutaia ke ole ma e tau fakamailoga, mo e kumi e tau Heleni ma e pulotu; ka e fakamatala atu e mautolu e fakatautauaga ha Keriso, ke he tau Iutaia ko e mena ke tupetupe ai ka e ke he tau motu kehe ko e goagoa; ka e pete ni ia, ki a lautolu kua ui ki ai, tokoua ko e tau Iutaia mo e tau Heleni, ko Keriso ko e malolo he Atua mo e pulotu he Atua. Ha ko e mena goagoa he Atua kua mua e pulotu ke he tau tagata tane, mo e mena lolelole he Atua kua mua e malolo ke he tau tagata tane. Ha kua kitia e mutolu e uiiaga nei hana ki a mutolu, ma tau matakainaga, kua nakai tokologa ne pulotu ke he tau puhala he tino ne kua ui atu ki ai, nakai tokologa kua malolo lahi, nakai tokologa ne fanau mai he ohi iki; ka e fifili he Atua e tau mena goagoa he lalolagi, ke eke ke tuku e ia e tau tagata pulotu ke he fakama; mo e fifili he Atua e tau mena lolelole he lalolagi, ke eke ke tuku e tau mena malolo ke he fakama.”—1 Korinito 1:22-27, NW; fakatatai Isaia 55:8, 9.
14. (a) Kaeke ke huhu ke he ha lautolu a tau tohi fakamailoga, ko e heigoa ne tuhi ki ai e Tau Fakamoli a Iehova? (e) Ko e ha ne nakai talia e Paulo ke fakafiafia e tau Heleni mo e tau fakakiteaga he pulotu he lalolagi?
14 Ke he magaaho ne ha ha ai a Iesu ke he lalolagi, ne ole e tau Iutaia ke he fakamailoga mai he lagi. (Mataio 12:38, 39; 16:1) Ka e nakai talia e Iesu ke fakakite ha fakamailoga. Tuga ni a ia, ko e Tau Fakamoli a Iehova he vaha nei ne nakai fakakite ha fakamailoga ke he tau iloilo po ke tau tohi. Ne tuhi ni a lautolu ke he fekau ke fakamatala e tala mitaki tuga ne fakamau he tau kupu he Tohi Tapu tuga a Isaia 61:1, 2; Mareko 13:10; mo e Fakakiteaga 22:17. Ko e tau Heleni i tuai ne kumi ke he pulotu, tau fakaakoaga tokoluga ke he tau mena he lalolagi. Ka ko Paulo ne fakaako ke he pulotu he lalolagi nei, ka e nakai talia e ia ke fakafiafia e tau Heleni ke he tau fakakiteaga he tau mena ia. (Gahua 22:3) Ne tutala mo e tohi a ia ke he vagahau ne mahani oti ai e tau tagata Heleni ka e nakai vagahau ke he vagahau Heleni fakaako. Ne tala age a Paulo ke he tau Korinito: “Ko au foki, ko e tau matakainaga na e, ne fina atu au kia mutolu nakai fina atu ai au mo e tau kupu kua mua ue atu, po ke iloilo he haku a fakamatala atu kia mutolu e talahauaga ke he Atua, . . . Nakai taute foki haku a kupu, mo e haku a fakamatalaaga ke he tau kupu mitaki he iloilo he tau tagata, ka ko e fakakiteaga he Agaga mo e malolo. Neke ha ha i ai ha mutolu a tua ke he iloilo he tau tagata, ka e nakai ko e malolo he Atua.”—1 Korinito 2:1-5.
15. Ko e heigoa ne fakamanatu e Peteru ke he tau tagata va he tala mitaki, ti tatai fefe e tuaga he vaha nei mo e vaha ia Noa?
15 Ke he tau aho fakahikuhiku nei, ko e tau tagata fa va ke he tala mitaki he lalolagi fou he Atua ne tata lahi mai mo e fakaotiaga he lalolagi, kua fakamanatu he aposetolo ko Peteru ko e lalolagi he vaha ha Noa ne “fakaotioti ai e lalolagi tuai he vai ne puapuā.” (2 Peteru 3:3-7) Ko e heigoa ha Noa ne taute ke he moumouaga ia? Ne tokologa ne manatu a ia ko e tagata tufuga vaka ni hokoia. Ka e talahau mai a Peteru ko e magaaho ne fakapuke ai he Atua e lalolagi i tuai, “ka e laveaki a Noa kua tokovalu aki, ko e ogo he tututonu.” (2 Peteru 2:5) Ke he ha lautolu a pulotu he lalolagi, ko e tau tagata nakai mahani atua ne momoui to hoko e Fakapukeaga, ne nakai fakauaua ke va ke he fekau ha Noa ne fakamatala mo e fakahigoa a ia ko e goagoa, nakai fai fakamoliaga mo e nakai aoga. Ke he vaha nei, ko e feleveia ne tau Kerisiano moli mo e tau mena taha ia ni, ha ko e mena fakatatai e Iesu e atuhau ha tautolu mo e vaha ha Noa. Pete ne ha ha i ai e tau tagata va, ka e taha e mena, ko e fakamatalaga he tala mitaki he Kautu ko e lahi ue atu ke he tala noa. Ke tuga ne fakamatalaaga ne taute e Noa, ne moua e ia ne fakamatala e fakamouiaga fakalataha ai mo lautolu ne fanogonogo ki a ia!—Mataio 24:37-39; 1 Timoteo 4:16.
‘Kia Eke mo Tau Goagoa Ke Iloilo Ai’
16. Ko e heigoa e mena ka tupu ke he pulotu he lalolagi nei ke he aho ia Amaketo, mo e ko hai ka hao atu ke he lalolagi fou he Atua?
16 To hoko mafiti mai e aho ha Amaketo, to taute he Atua ko Iehova ke fakaoti e “pulotu he tau tagata pulotu.” To tuku kehe e ia e “iloilo he tau tagata iloilo” ne taute e tau talahauaga tuai ke he ha lautolu a fakatokaaga fou ka tamai e tau tutuaga mitaki ma e tau tau tagata oti. Ko e “tau ke he aho lahi he Atua mana” to tugi ke efuefu oti e tau totoko fakahehe oti, tau pulotu, mo e tau iloilo he lalolagi nei. (1 Korinito 1:19, NW; Fakakiteaga 16:14-16) Ko lautolu ka hao mai he tau ia mo e moua e moui ke he lalolagi fou he Atua, ko lautolu ni ne omaoma ke he mena ne fakahigoa he lalolagi nei ko e goagoa—e, ko e tala mitaki lilifu he Kautu a Iehova.
17. Maeke fefe he Tau Fakamoli a Iehova ke eke mo tau mena ‘goagoa,’ mo e ko e heigoa he tau tagata fakamatala he Atua ne fakamakamaka ke taute?
17 Ko e Tau Fakamoli a Iehova, ne takitaki he hana a agaga, ne nakai ma ke fakamatala e mena ne fakahigoa he lalolagi ko e goagoa. Ne nakai lali ke he pulotu he lalolagi, kua eke a lautolu mo tau mena ‘goagoa.’ Goagoa fefe? Ha ko e gahua fakamatala ke he Kautu ke maeke ia lautolu ke pulotu, tuga he tohi e Paulo: “Kaeke kua ha ha ia mutolu taha kua manatu kua iloilo a ia ke he tau mena he lalolagi nai, kia uta a ia mo goagoa, kia iloilo ai a ia.” (1 Korinito 3:18-20) Ko e tau tagata fakamatala he tala mitaki ne iloa e aoga he ha lautolu a fekau, ko e fakamouiaga mo e to fakatumau ke fakamatala mo e nakai fai okioki ato hoko ke he fakaotiaga he lalolagi nei mo e hana a pulotu ke he tau i Amaketo. To hoko mai mafiti, e fakatokolugaaga he Atua ko Iehova hana a pule katoatoa ke he lagi mo e lalolagi katoa mo e tamai e moui tukulagi ki a lautolu oti ne talia he mogonei mo e gahua ke he “goagoa ne fakamatala.”
[Tau Matahui Tala]
a Pete ne loga e taufetoko pulotu fakataitai mo e tau kumikumiaga he tau tagata pulotu i Heleni i tuai, ko e tau tohi ha lautolu ne fakakite mai ne nakai moua e lautolu ha fakaveaga moli ke fai amaamanakiaga. Ko e tau faiaoga tokoluga ko J. R. S. Sterrett mo Samuel Angus ne tuhi mai: “Ne nakai ha ha i ai ha tohi ne toka ai e tau tagi ke he tau fakaatukehe he moui, ko e mole vave he fakaalofa, ko e amaamanakiaga fakavai, mo e nakai fai fakaalofa e mate.”—Funk and Wagnalls New “Standard” Bible Dictionary, 1936, lau tohi 313.
Ko e Heigoa Hau a Tau Tali?
◻ Ko e heigoa e tau pulotu ne ua?
◻ Ko e heigoa e matapatu kelea he pulotu he lalolagi?
◻ Ko e ha e fakamatalaaga he tala mitaki ko e mena kua aoga lahi ke taute?
◻ Ko e heigoa e mena ka hoko vave mai ke he tau pulotu oti he lalolagi?
◻ Ko e ha e Tau Fakamoli a Iehova ne nakai ma ke fakamatala e mena ne fakahigoa he lalolagi ko e goagoa?
[Fakatino he lau 18]
Ne kumi e tau Heleni ke he pulotu he lalolagi mo e mahani ke kitia e gahua fakamatala ha Paulo ko e goagoa