Nakai Tuku Aki a Iehova

“Tuga ne hofihofi e fakaalofa he matua ke he hana fanau, kua hofihofi pihia e fakaalofa a Iehova kia lautolu kua matakutaku kia ia, Ha kua fioia e ia e mena ne eke aki a tautolu; kua manatu e ia ko e kelekele ni a tautolu nai.”​—SALAMO 103:13, 14.

1, 2. Ko hai a Aperahamo, mo e fano fefe hana matakainaga ko Lota ke nofo he maaga ne lahi e kelea ko Sotoma?

NAKAI ko Iehova ne matematekelea ai a tautolu ha ko e ha tautolu a tau hepehepe. Hagaao ia ke he mena nei, manamanatu la ke he mena ne tupu he 3,900 tau tau kua mole. Ko e kapitiga he Atua ko Aperahamo (Aperamo) mo e hana matakainaga ko Lota ne kua moua e monuina muhumena lahi. (Iakopo 2:23) Ko e moli, ne loga lahi ha laua a tau koloa mo e tau fuifui manu ti “nakai maeke ni he kelekele ke nonofo fakalataha ai a laua.” Ko e taha mena foki ne taufetoko e tau leveki manu ha laua. (Kenese 13:5-7) Ko e heigoa kua lata ke taute ke he mena nei?

² Ke fakaoti aki e taufetoko, ne talahau pehe a Aperahamo ke taute e fakamaveheveheaga mo e tuku age e ia e fifiliaga fakamua ki a Lota. Pete ni ko e patu tagata tane motua a Aperahamo mo e kua lata he hana a matakainaga ke tuku age ki a ia e kelekele mitaki, ka e fifili ni e Lota e kelekele mitaki​—ko e kelekele malu mitaki he fahi lalo i Ioritana. Ko e fakavaia e tau foliga ne kitia, ha ko e tau maaga mahani kelea ko Sotoma mo Komora ne tata mai. Ko e fakahikuaga ne o atu ai e magafaoa ha Lota ki Sotoma, mo e hagahaga kelea lahi fakaagaga e mena nei ki a lautolu. Ko e taha mena foki, ne fakapagota a lautolu he magaaho ne kautu ai e patuiki ko Kitalaoma mo e hana tau kau ke he pule a Sotoma. Ne fakahao e Aperahamao mo e hana tau tagata a lautolu, ka e liliu atu a Lota mo e hana magafaoa ki Sotoma.​—Kenese 13:8-13; 14:4-16.

3, 4. Ko e heigoa e mena ne tupu ki a Lota mo e tau tagata he hana magafaoa he magaaho ne moumou he Atua a Sotoma mo Komora?

³ Ha ko e faivao kolokolovao mo e mahani kelea muikau ha Sotoma mo Komora, ne fifili e Iehova ke moumou e tau maaga ia. Ko e fakaalofa hofihofi noa hana ne fakafano mai e tau agelu ne ua ke takitaki kehe a Lota, hana hoana mo e ha laua a tau fanau fifine tokoua mai i Sotoma. Kua nakai lata a lautolu ke hahaga ki tua, ka e pihia e hoana ha Lota, liga he fakalata ko e manako lahi ke he tau koloa he tino ne toka hifo. Ko e magaaho ia ni ne pou masima ai a ia.​—Kenese 19:1-26.

⁴ Ne lahi ha e mena ne galo ke he fakauka a Lota mo e hana a fanau fifine ki ai! Ne toka he fanau fifine e tau tagata tane ne amaamanaki a laua ke fai tane ki ai. Ko Lota he mogonei kua nakai fai hoana mo e hana a tau koloa loga. Ko e moli, ne fakatokolalo a ia ke nofo ke he ana mo e hana a fanau fifine. (Kenese 19:30-38) Ko e mena ne foliga mitaki ki a ia kua fakamoli ai ke nakai mitaki. Pete ni kua maaliali hana a tau hepehepe lahi mahaki, ne fakahigoa a ia he magaaho fakamui ko “Lota ko e tagata tututonu.” (2 Peteru 2:7, 8) Ko e moli ne nakai tuku e kelea ke he Atua ko Iehova ha ko e hehe ha Lota.

“Kua Iloa e Hai a Tau Mena Hehe?”

5. Fefe e logonaaga ha Tavita ke he tau hehe mo e fakatokoluga?

⁵ Ha kua nakai mitaki katoatoa mo e agahala, ko e mena haia ne hehe oti a tautolu. (Roma 5:12; Iakopo 3:2) Ke tuga a Lota, to fakavaia a tautolu ha ko e tau foliga mitaki i fafo ti liga hehe e tau fifiliaga. Ko e mena haia ne ole e salamo ko Tavita: “Kua iloa e hai a tau mena hehe? kia fakamagalo mai kia au e tau hala galo. Kia taofi foki e koe hāu a fekafekau neke hala fakatokoluga; aua neke kautu a lautolu kia au; ti hako ai haku a mahani, ti noa foki au mo e kelea lahi.” (Salamo 19:12, 13) Ne iloa e Tavita to liga hala a ia ka e nakai mailoga e ia. Ti ko e mena ia, ne ole a ia ke fakamagalo mai e tau holifono ne nakai mailoga foki e ia. Ke he magaaho ne taute e ia e hala kelea lahi ha ko e fakalagalaga ni he tino hala hana a ia ke fano he puhala hehe, ne manako lahi a ia ke he lagomatai a Iehova. Ne manako a ia ke taofi he Atua a ia mai he tau gahua fakatokoluga. Ne nakai manako a Tavita ke malolo lahi e mahani fakatokoluga ia ia. Ka ko e manako hana ke katoatoa hana a fakatapu ke he Atua ko Iehova.

6. Ko e heigoa e malolo ne moua mai he Salamo 103:10-14?

⁶ Ko e tau fekafekau tukulele ha Iehova he vaha nei, ha ha foki ia tautolu e nakai katoatoa ti hehe foki a tautolu. Ke tuga a Lota, to hehe ha tautolu a fifiliaga ke he ha tautolu a matakavi ne nonofo ai. Liga fakamole e tautolu e magaaho ke fakalaulahi ha tautolu a fekafekau tapu ke he Atua. Pete ne kitia e Iehova e tau hehe pihia, ne iloa e ia ha lautolu ne ha ha i ai e tau loto ne fakahihiga atu ke he tututonu. Pete ne kelea lahi e hala ha tautolu ka e tokihala, ne fakamagalo mo e lagomatai mai e Iehova mo e matutaki ke kitia mai a tautolu ko e tau tagata mahani atua. “Nakai eke e ia kia tautolu ke lata mo e ha tautolu a tau hala; nakai taui foki e ia a tautolu ke lata mo e ha tautolu a tau mahani hepehepe,” he fakailoa mai e Tavita. “Ha ko e mena tuga ne lagi kua tokoluga ke he lalolagi, kua pihia ni e lahi he hana fakaalofa kia lautolu kua matakutaku kia ia, Tuga ne vaha mamao e fahi uta mo lalo, kua fakamamao pihia e ia ia tautolu ha tautolu a tau holifono. Tuga ne hofihofi e fakaalofa he matua ke he hana fanau, kua hofihofi pihia e fakaalofa a Iehova kia lautolu kua matakutaku kia ia. Ha kua fioia e ia e mena ne eke aki a tautolu; kua manatu e ia ko e kelekele ni a tautolu nai.” (Salamo 103:10-14) To maeke he ha tautolu a matua fakaalofa hofihofi noa he lagi ke fakatonu ha tautolu a hehe po ke foaki mai ki a tautolu e taha magaaho ke fakalaulahi ha tautolu a fekafekau tapu, ke he hana a fakahekeaga.

Ko e Hepe he Tuku Aki e Atua

7. Ko e ha ne mamahi ai a tautolu ke he tau matematekelea?

⁷ Ka hepe e tau mena, ko e mahani fakatagata ke tuku aki taha tagata po ke taha mena ke he mena ia kua tupu. Ko e falu ne tuku e kelea ke he Atua. Ka e nakai ko Iehova ne fakamatematekelea pihia e tau tagata. Ne taute e ia e mitaki, ka e nakai ko e tau mena ke mamahi ai. A ko e “fakahake ne ia hana la kia lautolu kua mahani kelea katoa mo lautolu kua mahani mitaki, kua fakato hifo foki e ia e uha kia lautolu kua tututonu katoa mo lautolu kua nakai tututonu.” (Mataio 5:45) Ko e kakano lahi ni he mena ne mamahi ai a tautolu ke he tau matematekelea ha kua nonofo a tautolu ke he lalolagi ne gahuahua ke he tau mahani lotokai, mo e lago e mena nei ki luga he malolo ha Satani ko e Tiapolo.​—1 Ioane 5:19.

8. Ko e heigoa ha Atamu ne taute ke he magaaho ne nakai tonu ai hana a tau mena?

⁸ Kua goagoa mo e hagahaga kelea ke tuku aki e kelea ke he Atua ko Iehova ha ko e tau mena uka ne moua e tautolu ha ko e ha tautolu a tau hepehepe. Ka pihia kua maeke ke totogi aki ni e moui ha tautolu. Ko e tagata uluaki fakamua, ko Atamu, kua lata ke fakaheke atu ke he Atua ha ko e tau mitaki oti ne moua e ia. E, kua lata ia Atamu ke fakaaue kia Iehova ha ko e moui mo e tau fakamonuinaaga ne fiafia a ia ke he kaina fulufuluola, ko e katene ko Etena. (Kenese 2:7-9) Ko e heigoa ha Atamu ne taute ke he magaaho ne nakai mitaki e tau mena ha ko e hana a nakai omaoma ki a Iehova mo e kai e fua lakau fakatapu? Ne gugu a Atamu ke he Atua: “Ko e fifine ne ta mai e koe ke fakalataha mo au, ne ta mai e ia e fua akau kia au, ti kai ai e au.” (Kenese 2:15-17; 3:1-12) Ko e moli, kua nakai lata ia tautolu ke tuku aki e kelea a Iehova, tuga ne taute e Atamu.

9. (a) Kaeke ke ha ha ia tautolu e tau mena uka ha ko e goagoa ha tautolu a tau mena taute, ko e heigoa ke moua mai e tautolu e malolo? (e) Hagaao ia ke he Fakatai 19:3, ko e heigoa ne taute he falu ka moua e tau mena vihi ha ko lautolu ni?

⁹ Kaeke kua feleveia a tautolu mo e tau mena uka ha kua goagoa ha tautolu a tau gahua, kua maeke a tautolu ke mafanatia e tau loto he iloa ko e maama mitaki ia Iehova ha tautolu a tau lolelole mo e to fakahao mai a tautolu he matematekelea kaeke ke tuku atu ki a ia tokotaha e fakatapuaga katoatoa. Kua lata ia tautolu ke fakaaue ke he lagomatai fakaatua ne moua e tautolu, mo e nakai tuku aki e Atua ke he tau mena fakama mo e vihi ne taute ni e tautolu. Hagaao ia ke he mena nei, ne talahau he fakatai lotomatala: “Ko e goagoa he tagata kua fakakeukeu ai hana puhala; kua ita foki hana loto kia Iehova.” (Fakatai 19:3) Ko e taha liliuaga ne pehe: “Ko e falu a tagata ne moumou ne lautolu a lautolu ha ko e ha lautolu a goagoa ti tuku e kelea ke he IKI.” (Today’s English Version) Ko e taha fakaliliuaga foki ne talahau mai: “Ko e goagoa he tagata ne hehe ai a ia ti ita a ia ki a Iehova.”​—Byington.

10. Maeke fefe he goagoa ha Atamu ke ‘fakakeukeu hana puhala’?

¹⁰ He taofi mau e mahani nei he fakatai, ko e lotokai a Atamu mo e manamanatu goagoa hana ne ‘fakakeukeu ai hana puhala.’ Ne hagaao kehe hana loto mai ia Iehova mo e fano ni a ia he hana puhala lotokai mo e tu tokotaha. Ko e ha, ne kelea lahi a Atamu ti tuku aki e ia e Tufuga ti eke a ia mo fi he Mua ue atu! Ko e hala ha Atamu ne moumou aki na ia mo e hana magafaoa. Ko e taha na hatakiaga aoga ha ha he mena nei! Ko lautolu ne fakahihiga ke tuku aki a Iehova ha ko e tau mena hagahaga kelea kua lata ni ke huhu hifo ki a lautolu ni: Tuku atu nakai e au e fakahekeaga ke he Atua ke he tau mena mitaki oti ne olioli au ki ai? Fakaaue nakai au ha kua ha ha ia au e moui ko e taha mai he hana a tau tufugatia? Nakai kia ko e hehe ni haku ne moua e au e tau mena uka? Kua lata nakai au ke he fiafia po ke lagomatai ha Iehova ha kua muitua ke he hana takitakiaga, tuga ne tohi mai he Kupu hana mai he agaga, ko e Tohi Tapu?

Ko e Hagahaga Kelea Pihia Foki ma e Tau Fekafekau he Atua

11. Hagaao ia ke he Atua, ko e heigoa ne hala ai e tau takitaki lotu Iutaia he senetenari fakamua?

¹¹ Ne talahau he tau takitaki lotu Iutaia he senetenari fakamua he V.N. ko e fekafekau a lautolu ke he Atua ka e tiaki hana kupu moli mo e falanaki ni ke he ha lautolu a maamaaga. (Mataio 15:8, 9) Ha kua fakakite e Iesu ha lautolu a tau manatu hepe, ne kelipopo e lautolu a ia. Ko e magaaho fakamui ne fakakite e lautolu e ita lahi ke he hana tau tutaki. (Gahua 7:54-60) Ne keukeu e tau puhala he tau tagata ia ti kua ita lahi ni a lautolu ki a Iehova.​—Fakatatai Gahua 5:34, 38, 39.

12. Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga ke fakakite ko e tuku he falu i loto he fakapotopotoaga he Atua, e kelea ki a Iehova ha ko e ha lautolu a tau mena vihi?

¹² Pihia foki ni e falu tagata i loto he fakapotopotoaga Kerisiano ne tupu hake e tau manamanatuaga hagahaga kelea, kua lali ke tuku e kelea ke he Atua ke he tau mena vihi ne ha ha i ai ia lautolu. Tuga a nei, ko e tau momotua kua kotofa he taha fakapotopotoaga ne foaki e tau hatakiaga totonu ka e mamafa, mai he tau Tohiaga Tapu ke he taha fifine kito fai tane fou ke nakai fakalataha mo e tagata tane he lalolagi. Taha mai he tau fakatutalaaga, ne tuku aki e ia e Atua he nakai lagomatai a ia ke kautu mai he kamatamata ha ko e hana a matutaki tumau mo e tagata tane. Ne pehe hana a tau kupu ko e ita lahi a ia ke he Atua! Ko e tau fakatutalaaga mai he tau Tohiaga Tapu mo e tau lagomatai ne taute tumau ke lagomatai aki a ia kua nakai fai aoga, ti ko e puhala kelea hana he magaaho fakamui ne takitaki atu a ia ke tuku ki tua he fakapotopotoaga Kerisiano.

13. Ko e ha kua lata ke tiaki e mahani gugu?

¹³ Maeke he agaaga gugu tumau ke takitaki atu e tagata ke tuku aki a Iehova. Ko e tau ‘tagata nakai mahani atua’ ne huhu fufu ke he fakapotopotoaga he senetenari fakamua, ne ha ha i ai e agaga kelea ia, fakalataha ai foki mo e falu vahega manatu hehe fakaagaga. Tuga ne talahau he tutaki ko Iuta, ko e tau tagata nei ne “kua liu e lautolu e fakaalofa noa he Atua ha tautolu ke he mata kakana, mo e fakatikai e lautolu e Iki tokotaha, ko e Atua, mo e ha tautolu a Iki ko Iesu Keriso.” Ne pehe foki a Iuta: “Ko e tau tagata loma a lautolu na, mo e fegui.” (Iuta 3, 4, 16) Ko e tau fekafekau fakamoli a Iehova ka lotomatala ke liogi ke ha ha ia lautolu e agaga fakaaue, nakai ko e mahani gugu tumau ke maeke ke fakakona a lautolu ke hokotia ke galo e tua ke he Atua mo e moumou e fakafehagaiaga ha lautolu mo ia.

14. Fefe e logonaaga hana ne hukia ha ko e taha matakainaga Kerisiano, ka ko e ha ne nakai ko e puhala hako a ia?

¹⁴ To pehe a koe to nakai tupu e mena nei ki a koe. Ka e taha e mena, ko e tau mena ka hepe ha ko e hehe ha tautolu po ke he falu to liga taute a tautolu ke tuku aki e Atua. Tuga a nei, liga hukia e taha ha ko e tau kupu po ke gahua he matakainaga he tua. Ko ia ne hukia​—liga ko ia kua fekafekau ki a Iehova ke he loga he tau tau​—ka liga pehe mogoia e talahauaga: ‘Kaeke ke ha ha he fakapotopotoaga e tagata ia to nakai fano au he tau feleveiaaga.’ Liga mamahi lahi e loto he tagata ia ti pehe a ia ke he hana loto: ‘Ka matutaki e tau vahega mena pehe nei, to nakai manako au ke eke mo taha vala he fakapotopotoaga.’ Ka kua lata nakai he Kerisiano ke mahani pihia? Kaeke ke hukia he taha mai he tau tagata nakai mitaki katoatoa, ko e ha ne ita ai ke he fakapotopotoaga katoa he tau tagata ne talia he Atua mo e fekafekau fakamoli ki a ia? Ko e ha e tagata ne kua tukulele ki a Iehova ke fakaoti e gahua he finagalo fakaatua mo e ita a ia ke he Atua? Ko e lotomatala nakai a ia ke toka e taha tagata po ke tau mena ne tutupu ke moumou e fakafehagaiaga mitaki mo Iehova? Ko e moli, ko e goagoa mo e agahala ke fakaoti e tapuakiaga ki a Iehova ha ko e falu kakano.​—Iakopo 4:17.

15, 16. Ko e heigoa e hala ha Tioterefe, ka e fefe e tau mahani ha Kaio?

¹⁵ Ai kua la, na fakalataha ai foki a koe ke he fakapotopotoaga taha ne ha ha i ai e Kerisiano fakahelehele ko Kaio. Ne “fakamoli . . . ke he tau mena oti” ha ko e hana fakaalofa ke he tau matakainaga ahiahi he tua​—mo e tau tagata kehe foki! Ka ko e moli, ha ha i ai ke he fakapotopotoaga taha ia e tagata fakatokoluga ko Tioterefe. Ne nakai talia e ia ha mena taha mo e fakalilifu mai ia Ioane, ko e taha mai he tau aposetolo ha Iesu Keriso. Ko e moli, ko e loma fakakelea foki e Tioterefe a Ioane. Ne pehe e aposetolo: “Nakai kuenaia he tau mena ia, ka e nakai talia e ia e tau matakainaga, kua hataki atu foki a ia [Tioterefe] kia lautolu kua loto ki ai, kua vega foki e ia a lautolu he eka­lesia.”​—3 Ioane 1, 5-10.

¹⁶ Ka fano a Ioane ke he fakapotopotoaga, ne loto pauaki a ia ke liu fakamanatu e ia e tau gahua ha Tioterefe. Ka ko e magaaho taha ia, fefe e logonaaga ha Kaio mo e falu Kerisiano loto fakamokoi he fakapotopotoaga taha ia? Ne nakai fai talahauaga mai he tau Tohiaga Tapu ko e taha ia lautolu ne pehe: ‘Ka ha ha i ai a Tioterefe ke he fakapotopotoaga, ne nakai manako au ke fai vala he mena ia. To nakai kitia e koe au ke he tau feleveiaaga.’ Ne mauokafua mo e nakai fai fakauaua a Kaio mo e falu foki tuga a ia. Ne nakai fakaata e lautolu ha mena taha ke taofi aki e gahua fakaatua ha lautolu, mo e moli kua nakai ita a lautolu ki a Iehova. Ko e moli, ne nakai fakaata e lautolu e tau lagatau kelea ha Satani ko e Tiapolo ke fakavai a lautolu, ha ko e mena loto olioli a ia ka nakai fakamoli a lautolu ki a Iehova mo e tuku aki e Atua.​—Efeso 6:10-18.

Kia Nakai Ita Lahi ki a Iehova!

17. Kua lata ke fefe a tautolu kaeke ke fakahukia po ke nakai fakafiafia he taha tagata po ke taha mena a tautolu?

¹⁷ Pete ni foki ka fai tagata po ke taha mena he fakapotopotoaga kua nakai fakafiafia po ke fakahukia e fekafekau he Atua, ko ia ne hukia kua fakakeukeu ne ia hana puhala ka fakaoti e ia e fakalatahaaga mo e tau tagata a Iehova. Ko e tagata pihia kua nakai fakaaoga fakamitaki hana lotomatala. (Heperu 5:14) Ti fakamakamaka ke totoko e tau matematekelea oti mo e mahani fakamoli. Tumau e fakamoli ke he Atua ko Iehova, ki a Iesu Keriso, mo e fakapotopotoaga Kerisiano. (Heperu 10:24, 25) Ko e kupu moli ke takitaki atu ke he moui tukulagi kua nakai moua ke he taha mena foki.

18. Pete ni he nakai maama oti e tautolu e tau tauteaga mena mai luga, ka ko e heigoa ke fakamoli ai a tautolu ke he Atua ko Iehova?

¹⁸ Manatu foki, ne nakai kamatamata e Iehova taha ke he tau mena kolokolovao. (Iakopo 1:13) Ko e Atua ko ia ko e fakatino mai he fakaalofa, ne taute e tau mitaki oti, ka e mua atu ia ki a lautolu ne fakaalofa ki a ia. (1 Ioane 4:8) Pete ne nakai maama tumau e tautolu e tau gahua fakaatua, ka e ha ha ia tautolu e loto malolo to nakai kaumahala e Atua ko Iehova ke taute e mena mitaki ma e hana a tau fekafekau. Tuga he talahau e Peteru: “Kia fakatokolalo ai a mutolu ki lalo he lima malolo he Atua, kia fakamatalahi ai e ia a mutolu ke he vaha ke lata ai. Kia tuku atu kia ia e tau mena oti kua fakaatukehe ai a mutolu, ha ko e mena kua manatu e ia a mutolu.” (1 Peteru 5:6, 7) E, leveki moli a Iehova ke he hana a tau tagata.​—Salamo 94:14.

19, 20. Kua lata a tautolu ke gahuahua fefe, pete ni he fa fakaatukehe he ha tautolu a tau kamatamata a tautolu he falu a magaaho?

¹⁹ Ko e mena ia, ua fakaata ha mena taha po ke ha tagata ke fakatupetupe a koe. Tuga he talahau fakamitaki he salamo, “kua lahi e mafola ha lautolu kua manako lahi ke he hāu [Atua ko Iehova] a fakatufono; ti nakai fai mena ke tupetupe ai a lautolu.” (Salamo 119:165) Ne logona oti e tautolu e tau kamatamata ti maeke he tau mena nei ke fakalolelole mo e fakatupetupe a tautolu ke he falu a magaaho. Ua toka e kona koiti ke tupu hake he loto hau, po ke pauaki ke totoko atu ki a Iehova. (Fakatai 4:23) Ha ko e hana a lagomatai mo e fakaveaga mai he tau Tohiaga Tapu, taute e tau mena vihi ne maeke ia koe ke taute ka e fakauka ki a lautolu ia ne matutaki tumau.​—Mataio 18:15-17; Efeso 4:26, 27.

²⁰ Ua fakaata hau a tau logonaaga he loto ke fakagoagoa a koe ti fakakeukeu hau a puhala. Vagahau mo e gahua ke he mahani ke olioli ai e loto he Atua. (Fakatai 27:11) Ui ki a Iehova ke he liogi fakamakamaka, ha ko e mena iloa e tautolu hana a fakaalofa ki a koe ko e taha mai he hana a tau fekafekau mo e foaki atu ki a koe e lotomatala ke tumau ke he puhala he moui mo e hana a tau tagata. (Fakatai 3:5, 6) Ka ko e mena ne mua, aua ita atu ke he Atua. Kaeke kua hepe e tau mena, kia manatu tumau ke aua neke tuku aki a Iehova.

To Tali Fefe e Koe?

◻ Ko e heigoa e hepe ne taute e Lota, ka e fefe e kitekiteaga he Atua ki a ia?

◻ Fefe e logonaaga ha Tavita ke he tau hepehepe mo e mahani ohooho?

◻ Kaeke ke hehe e tau mena, ko e ha ne nakai lata ke tuku aki e Atua?

◻ Ko e heigoa ke lagomatai aki a tautolu ke tiaki e ita atu ki a Iehova?

[Fakatino he lau 12]

He magaaho ne fakamavehevehe mai ia Aperahamo, ne nakai mitaki e fifiliaga ha Lota ke he mena ke nofo ai a ia