Fetokoaga he Mitaki ke he Kelea​—Ko e Latau he Vaha Leva

I LOTO he tau kifaga he tau tau kua mole, ne fa fakakaumahala tumau he “tagata mitaki” e tau malolo kelea. Ka e nakai mukamuka pihia e tau mena moli. Ne fa mahani tumau i loto he lalolagi moli, ke tuga ko e mua hake e lima he mahani kelea.

Ne fakamatakutaku tumau he mahani kelea e tau matutakiaga fakapuloa tala he tau po. He fahi tokelau he Tau Fahi Kaufakalataha, ne kelipopo he tagata tane i Milwaukee 11 e tau tagata mo e fafao e tau mena ne toe he tau gati tino helehele ha lautolu i loto he filisa hana. He taha matakavi kehe he fahi toga, ne oka ti to ke he loto fale kai i Texas e motoka he tagata kehe mo e kamata ke patapataka fano e fana ke he 10 e tau minuti, mo e toka hifo ai e 23 e tagata ne mamate fakalataha mo ia ni. Ne tugi he tagata totoko i Korea e taha Fale he Kautu he Tau Fakamoli a Iehova, mo e kelipopo ai e 14 tagata tapuaki.

Nakai ni ko e tupu vahavaha e tau mahani vale kelea nei ka e ha ha i ai e taha mahani kelea matakutakuina ue atu foki ne kua lauia e lalolagi​—mo e tamateaga pauaki fakamatakau faoa. Ka lafilafi, kua taha e miliona he tau Amenia, ono e miliona he tau Iutaia, mo e molea e taha miliona he tau Kamepotia ne tamate he tau holoholoaga kehe he fili lanu tagata mo e fakapolitika he senetenari nei ni hokoia. Ko e tau mena ne ui ko e tau fakameaaga he tau matakau tagata ne fakamomoko aki e tau tagata tokologa he motu ne fakahigoa fakamua ko Iukosolavia. Kua nakai iloa he taha ko e fiha e loga he tau miliona tagata nonofo noa ne pakia he mahani vale lahi he fakakikivekaaga ke he lalolagi katoa.

Kua omoi he tau mena fakalutukia pehe nei a tautolu ke onoono ke he huhu fakatupetupe, Ko e ha ne taute mena pihia ai e tau tagata? Kua nakai maeke a tautolu ke tiaki e tau mena kua mua atu e kelea nei ha ko e fua he maliu e tau loto gahoa. Ha kua lahi mahaki e tau mena kelea ne taute i loto he senetenari ha tautolu, ti kua hehe tuai e tau fakamaamaaga pihia.

Ko e fakakakanoaga he tau gahua kelea ko e mahani hepehepe. Ko e gahua he taha tagata kua maeke ke fifili ke taute e mena mitaki mo e ke taute e mena kelea. Kua eke ni hana fifiliaga he mahani mitaki ke keukeu mo e kautu ai e mahani kelea. Ko e ha mo e tupu mai fefe e mena nei?

Ne fa mahani mau e tau fakamaamaaga he tau lotu ke he mahani kelea ke nakai moua ha tonu. Ne talahau he tagata fakaako pulotu Katolika ko Thom­as Aquinas “kua loga e tau mena mitaki ka uta kehe kaeke kua nakai fakaata he Atua e mahani kelea ke ha ha i hinai.” Kua tokologa e tau tagata fakaako fakataitai he Porotesano ne taofi e tau manamanatu pihia. Ke fakatai ki ai, tuga ne talahau i loto he The Encyclopædia Britannica, ne manamanatu a Gott­fried Leibniz, ko e mahani kelea “ko e mena keu tote mai he mitaki i loto he lalolagi, kua eke ke tolomaki ka fakakehekehe aki e taha mena kehe.” Ke he falu kupu foki, ne tali tonu a ia kua lata a tautolu mo e kelea, ke maeke ai ke ha ha ia tautolu e loto fakaaue ke he mena mitaki. Ka ko e tau fakakakanoaga pihia kua tuga e mena ka tala age ke he tagata gagao kanesa kua lata ni hana gagao ke maeke e taha tagata ke logona ko e moui moli mo e malolo.

Kua lata ai ni e tau manamanatu kelea ke hau he taha mena. He halahu kia ke tuku aki e Atua? Kua tali mai he Tohi Tapu: “Aua neke pehe mai taha ka kamatamata a ia; Kua kamatamata au mai he Atua; ha ko e mena nakai kamatamata ai e Atua ke he mena kelea, nakai kamatamata foki e ia ke he taha.” Kaeke kua nakai lago e mena ia ke he Atua, ka ko hai foki mogoia? Ne moua mai he tau kupu ne mumui mai e tali: “Ka e takitokotaha mo e kamatamata a ia ka toho mo e hele a ia he hana tau manako lahi; Ka fatu e manako lahi ti fanau mai ai e ia, ko e hala.” (Iakopo 1:13-15) Ti kua fanau mai ai e gahua kelea ka manamanatu ke he manako kelea ka e nakai tiaki. Ka e pete ni ia, nakai ko e fakatino katoa a ia.

Kua fakamaama mai he tau Tohiaga Tapu kua tupu mai e tau manako kelea ha kua ha ha he tau tagata e taha mena kelea​—ko e vala nakai mitaki katoatoa. Ne tohia mai he aposetolo ko Paulo: “Hanai, tuga ni he hoko mai ai e hala ke he lalolagi ke he tagata tokotaha, ko e mate foki ha ko e hala, ti kua hoko mai ai e mate ke he tau tagata oti kana, ha kua hala e tau tagata oti kana.” (Roma 5:12) Ha ko e moua maiaga he hala, kua liga to mua atu e pule loto fulukovi mai he mahani totonu i loto he tau manamanatuaga ha tautolu, mo e liga to mua atu foki e pule he loto favale ke he loto hofihofi noa.

Kua moli, tokologa e tau tagata ne iloa tonu ko e hepe e falu mahani. Ka ko e loto logona hifo ha lautolu po ke ‘fakatufono kua tohi ke he tau loto ha lautolu’ ko e mena ne ui aki e Paulo​—kua taofi mai ai a lautolu ke aua taute e tau gahua kelea. (Roma 2:15) Ka e pete ni ia, kua maeke he tutuaga mahani vale ke taofi hifo e tau manamanatu pihia, mo e maeke e loto logona hifo ke mate kaeke kua nakai fakateliga tumau ki ai.a​—Fakatatai 1 Timoteo 4:2.

Kua maeke ni kia he nakai mitaki katoatoa hokoia he tagata ke ha ha i ai e fakamaamaaga ke he mahani kelea ne taute pauaki he vaha ha tautolu? Ne pehe e onoonoaga he tagata tohia fakamauaga tuai ko Burton Russell: “Kua moli kia ko e ha ha i loto ia tautolu takitokotaha e mahani kelea, ka e ka lafilafi auloa foki e tau mahani kelea takitaha, kua nakai fakamaama e mena ne tupu he kemuaga pagota ko Auschwitz . . . Kua tuga kua kehe e mahani kelea he fafatiaga nei he tau faga fua ti pihia foki e loga lahi.” Ti ko ia ni ko Iesu Keriso mo e nakai fai foki ne tuhi tonu ke he fekehekeheaga he tau fua ne puna mai e mahani kelea nei.

He nakai leva ati hoko hana mate, ne fakamaama e Iesu e tau tagata tane ne kumi ke tamate a ia, nakai ko lautolu ni hokoia ne taute mena ne loto a lautolu ki ai. Ka ko e malolo nakai kitia ne takitaki a lautolu. Ne tala age e Iesu ki a lautolu: “Ko mutolu, mai he matua ha mutolu ko e tiapolo ti kua fia eke e mutolu e tau mena kua manako ki ai e matua ha mutolu. Ko e keli tagata a ia tali mai he kamataaga, ti nakai tumau ni a ia ke he mena moli.” (Ioane 8:44) Kua kitia maali ai ko e Tiapolo, ne fakahigoa e Iesu ko e “iki he lalolagi,” ne taute lahi mahani e vala he fakaohoohoaga ke he mahani kelea.​—Ioane 16:11; 1 Ioane 5:19.

Ne moua tokoua mai he nakai mitaki katoatoa he tagata mo e malolo fakahehe a satani e tau fua kelea ke he tau afe he tau tau. Mo e kua nakai ha ha i ai ha fakamailoga kua fakatagataga e kuku mauaga he mena ia ke he tau tagata. Kua eke ni kia e mahani kelea ke nofo mau i hinai? Po ke ato hoko mai ti holoholo kehe he tau malolo mitaki e mahani kelea?

[Tau Matahui Tala]

[Fakatino Credit Line he lau 2]

Kili: U.S. Army photo

[Fakatino Credit Line he lau 3]

U.S. Army photo