Kia Nakai Fakakelea he Taha e Hau a Tau Mahani Mitaki

“Aua neke fakahehe ai a mutolu, Ko e feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki.”​—1 KORINITO 15:33.

1, 2. (a) Fefe e logonaaga he aposetolo ko Paulo ke he tau Kerisiano Korinito, mo e ko e ha? (e) Ko e fakatonuaga muatua fe, ka onoono a tautolu ki ai?

KO E logonaaga malolo lahi e fakaalofa fakamatua! Kua omoi aki e tau mamatua ke poa ma e ha lautolu a tau fanau, ke fakaako mo e tomatoma ki a lautolu. Ke he tino, nakai ko e matua e aposetolo ko Paulo, ka e tohia a ia ke he tau Kerisiano i Korinito: “Ha ko e mena pete ni he hogofulu e afe ha mutolu a tau takitaki tama ha ha ia Keriso, ka e nakai tokologa e tau matua tane ha mutolu; nukua fanau e au a mutolu kia Keriso Iesu ke he vagahau mitaki.”​—1 Korinito 4:15.

² Fakamua atu, ne fina atu a Paulo ki Korinito, ti fakamatala a ia i ai ke he tau Iutaia mo e tau Heleni. Ne lagomatai e ia ke fakatu e fakapotopotoaga i Korinito. I loto he taha tohi ne fakatatai e Paulo hana a gahua leveki ke he matua fifine fakahuhu tama, ka e tuga ne matua tane a ia ke he tau Korinito. (1 Tesalonia 2:7) Tuga ni ka taute he matua tane loto fakaalofa he tino kua fakatonutonu e Paulo hana a tau fanau fakaagaga. Liga to fai lagomatai ki a koe e fakatonuaga fakamatua tane hana ke he tau Kerisiano i Korinito: “Aua neke fakahehe ai a mutolu, Ko e feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki.” (1 Korinito 15:33) Ko e ha ne tohi ai e Paulo e mena ia ke he tau Korinito? Maeke fefe ia tautolu ke fakagahua e tomatomaaga ia?

Fakatonuaga ma Lautolu mo e ma Tautolu

3, 4. Ko e heigoa kua iloa e tautolu hagaao ke he tau Korinito he senetenari fakamua mo e hana tau tagata nonofo?

³ Ke he senetenari fakamua ko e tagata Heleni feua fuafua ke he tau mena he matakavi ko Strabo ne tohia: “Kua ui a Korinito ko e taone ‘maukoloa’ kakano ha ko e hana a fakatuaga gahua fakafua, mo e kua tu foki he Isifemia ne pule ke he ua he tau ava heleaga toga, ne fano hako e taha ki Asia mo e taha ki Italia; mo e fakamukamuka ai he mena ia ke fakatautui e tau koloa he tau motu ne ua.” Ke he tau tau ua oti kua tamai he tau Pele Fakafiafia Isifemia talahaua e tau moto tagata tokologa ki Korinito.

⁴ Ka e kua e tau tagata he taone nei, ko e matapatu he pule malolo fakatufono mo e tapuakiaga mahani pilo a Afarotite? Kua fakamaama mai he Porofesa ko T. S. Evans: “Kua liga kua magahala ke 400,000 e katoa he tau tagata. Ko e kaufakalatahaaga aga [ne kua] fakamotu tokoluga, ka ko e mahani fakahanoa, ti eke foki ke muikau e kelea. . . . Ko e tau tagata Heleni ne nonofo i Achaia kua maupili e mahani ne nakai iloa e tonu ke he lotomatala, mo e velagia e manako lahi ke iloa e mena fou kua kehe lahi. . . . Ko e ha lautolu a aga ulu fua, ne kua tuga e gaafi ne mautali ke laga mai e tau vahega lotu.”

5. Ko e heigoa e mena hagahaga kelea ne fehagaaki mo e tau matakainaga Korinito?

⁵ Ati hoko he taha magaaho i mua kua eke foki e fakapotopotoaga ke vevehe he falu ne hagahaga ke manamanatu fakatokoluga. (1 Korinito 1:10-31; 3:2-9) Kua vihi lahi mahaki he pehe e falu: “Kua nakai tuai tutu mai a lautolu kua mamate.” (1 Korinito 15:12; 2 Timoteo 2:16-18) Pete ni ko e heigoa tonu ha lautolu a tua (po ke nakai tua), kua fakahako ne Paulo a lautolu he fakakite e tau fakamoliaga maaliali kua fakakite kua fita a Keriso he ‘fakatu mai ia lautolu kua mamate.’ Ti kua maeke ai e tau Kerisiano ke falanaki ke he Atua ke age ki a lautolu e ‘kautuaga ha ko e Iki ha tautolu ko Iesu Keriso.’ (1 Korinito 15:20, 51-57) Kaeke ko koe i ai, to eke nakai a koe ke hagahaga kelea?

6. Ko hai kua lata muatua ke fakagahua e fakatonuaga a Paulo ia 1 Korinito 15:33?

⁶ He magahala he foaki e tau fakamoliaga okafua ke he fakaliu tu mai ha lautolu ne mamate, ne tala age e Paulo ki a lautolu: “Aua neke fakahehe ai a mutolu, Ko e feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki.” Ko e matapatu manatu he fakatonuaga nei ki a lautolu ne fakalataha mo e fakapotopotoaga ne nakai talia e fakaakoga ke he liu tu mai. Ti kua mahalohalo ni kia a lautolu ke he taha mena ne nakai maama e lautolu? (Fakatatai Luka 24:38.) Nakai. Ne tohia e Paulo ‘kua talahau e falu ia mutolu kua nakai tuai tutu mai a lautolu kua mamate,’ ati kua putoia ai a lautolu ne nakai talia ke hagahaga ke tiaki taofiaga. Ka kua iloa tonu e Paulo kua maeke a lautolu ke fakakelea e tau mahani mitaki mo e tau manamanatu he falu.​—Gahua 20:30; 2 Peteru 2:1.

7. Ko e heigoa e taha tuaga kua maeke a tautolu ke fakagahua e 1 Korinito 15:33?

⁷ Kua maeke fefe a tautolu ke fakagahua e hatakiaga a Paulo ne hagaao ke he tau faoa feoaki? Nakai pehe e kakano hana kua lata a tautolu ke nakai talia ke lagomatai e taha tagata i loto he fakapotopotoaga ne uka ke maama e kupu Tohi Tapu po ke fakaakoaga. Moli, kua ole fakamakamaka mai ia Iuta 22, 23 ki a tautolu ke taute e tau lagomatai loto fakaalofa hofihofi noa ki a lautolu ne loto fakamoli ka e mahalohalo pihia. (Iakopo 5:19, 20) Ko e fakatonuaga fakamatua tane a Paulo, kua aoga lahi moli, kaeke kua fa mahani e taha tagata ke nakai loto talia tumau ke he tau mena ne iloa e tautolu ko e kupu moli he Tohi Tapu po ke fa talahau tumau e tau mena fakatuaha po ke aga ke nakai ati hake. Kua lata a tautolu ke puipui ke nakai feoaki mo e faga tagata pihia. E moli, kaeke kua eke e taha tagata ke tiaki moli e tau taofiaga, kua lata ne tau leveki mamoe fakaagaga ke gahua ke puipui e fuifui.​—2 Timoteo 2:16-18; Tito 3:10, 11.

8. Kua lata fefe a tautolu ke taute mena fakaloto matala ka nakai talia he taha tagata e fakaakoaga he Tohi Tapu?

⁸ Kua maeke foki a tautolu ke fakagahua e tau kupu fakamatua tane a Paulo ia 1 Korinito 15:33 ka hagaao ki a lautolu i tua he fakapotopotoaga ne fakaohooho e tau fakaakoaga fakavai. Liga to futiaki fefe a tautolu ke lafi mo lautolu? Kua maeke ai ke tupu kaeke kua nakai kitia e tautolu e kehe ha lautolu ne kua lata moli ke lagomatai ke iloa e kupu moli mai ia lautolu ne taufetoko pauaki ke omoi e fakaakoaga fakavai. Ma e fakatai, ke he ha tautolu a gahua fakamoli, to liga feleveia a tautolu mo e tagata ne nakai talia ke he falu mena ka kua fiafia ke fakatutala ki ai. (Gahua 17:32-34) Ka kua nakai eke mo mena vihi a ia, ha kua fiafia lahi a tautolu ke fakamaama e kupu moli he Tohi Tapu ke he ha tagata kua manako moli ke iloa e tau mena pihia, ti liliu ke ahi atu foki ke fakakite e tau fakamoliaga mauokafua. (1 Peteru 3:15) Ka e liga nakai fiafia pauaki ni e falu ke moua e kupu moli he Tohi Tapu.

9. Kua lata a tautolu ke taute mena fefe ka paleko mai ke he tau taofiaga ha tautolu?

⁹ To tokologa e tau tagata ka fono ke he loga e tau tula, mai he taha fahi tapu ke he taha, nakai kakano kua kumi a lautolu ke he kupu moli. Kua manako na lautolu ke fakalolelole e tua he taha tagata mo e fakakite lahi ha lautolu a fakaakoaga Heperu, Heleni, po ke saiene he tupu maiaga noa. He magaaho ka feleveia mo lautolu, kua logonatia he falu Fakamoli e palekoaga mo e kua eke ke lafi fakalataha lahi ke he tau taofiaga lotu fakavai, fakaakoaga fakataitai, po ke tau mena hehe fakasaiene. Kua mua atu ke mailoga kua nakai toka e Iesu e mena ia ke tupu ki a ia, pete ai ni kua maeke a ia ke mua ka tutala fetoko mo e tau takitaki lotu ne o he tau aoga Heperu po ke Heleni. He magaaho ne paleko atu, ne tali fakaku ne Iesu ti fuluhi na ia ke onoono ki a lautolu ne loto fakatokolalo, ko e tau mamoe moli.​—Mataio 22:41-46; 1 Korinito 1:23–​2:2.

10. Ko e ha kua lata lahi ke fakaeneene e tau Kerisiano ne fai komopiuta mo e maeke ke hoko atu ke he tau lapa fakatata hila?

¹⁰ Kua hafagi mai he tau komoputa he vaha fou nei e falu puhala feoaki kelea. Kua fakaata he falu fakatuaga gahua fakafua e tau tagata ota mena ne fakaaoga komopiuta mo e telefoni ke fakafano e fekau ke he tau tokaaga lapa hila fakatata; ti kua maeke ai e tagata ke tuku hake he lapa fakatata e fekau kua maeke e tau tagata oti ne ota mena ke kitia. Kua tupu mai he mena nei e mena ne fakahigoa ko e tutala fetoko uta hila ke he tau mena fakalotu. Liga to futiaki ai e Kerisiano ke he tau tutala fetoko pihia mo e liga to loga e tau tula ka fakamole fakalataha mo e tagata manamanatu ne tiaki e taofiaga ne kua liga fakaoti e fakalatahaaga mai he fakapotopotoaga. Kua pehi he fakahakoaga ia 2 Ioane 9-11 e fakatonuaga fakamatua tane a Paulo ke kalo kele mai he tau feoakiaga kelea.a

Kalo Kehe ke Aua Fakahehe

11. Kua foaki mai he tuaga gahua fakafua e tau magaaho fefe i Korinito?

¹¹ Tuga he fakakite mai, ko e matapatu fakatuaga gahua fakafua a Korinito, fakalataha mo e tau fale koloa kua loga lahi mo e tau pisinisi. (1 Korinito 10:25) Kua tokologa e tau tagata ne o mai ke he tau Pele Fakafiafia Isifemia ka nonofo he tau fale la, mo e he magaaho ka hoko e mena ia, kua maeke e tau tagata fakafua koloa ke sela mai he tau fale uta fano po ke he tau kapa fale fakamalu. (Fakatatai Gahua 18:1-3.) Ha kua pihia kua maeke ai a Paulo ke fai gahua he taute fale la i ai. Mo e kua maeke a ia ke fakaaoga e gahuaaga ke fakalaulahi e tala mitaki. Ne tohia he porofesa ko J. Murphy-O’Connor: “Mai he fale koloa he makese lave­lave . . . kua mukamuka a Paulo he fehagaaki mo e puhalatu apiapi, nakai ni ke he kau gahua auloa mo e tau tagata fakatau, ka e pihia foki ke he tau tagata loga i fafo. He tau magaaho ata kua maeke a ia ke tu he gutuhala mo e fakatutala a lautolu kua manamanatu a ia to liga fanogonogo . . . Kua uka lahi ke manamanatu ko e nakai maeke hana ‘mahani fakatagata’ mo e tua malolo lahi ke eke a ia mo tagata mahuiga he tuuta kaina, mo e futiaki mai he mena nei e tau tagata fia iloa tala, nakai ni ko e tau tagata o holo, ka ko lautolu foki ne kumi ke iloa mena moli. . . . Ne o atu fakatupua e tau fifine mau mo e ha lautolu a tau fekafekau, ne logona tala ki a ia ke fakatau mena. He tau magaaho fakaatukehe, ka fakaneinei mai e favale po ke fakatauhele, kua maeke a lautolu ne tali tonu ke feleveia mo ia tuga e tau tagata fakatau mena. Kua eke foki e fale koloa ke feleveia a ia mo e tau ekepule he matakavi.”

12, 13. Maeke e 1 Korinito 15:33 ke fakagahua fefe ke he gahuaaga?

¹² Kua maeke foki a Paulo ke mailoga mogoia, e hagahaga malolo ke “feoaki mo lautolu kua mahani kelea” he tau gahuaaga. Kua lata foki a tautolu ke pihia. Kua muatua, ne fatiaki mai e Paulo e aga manamanatu ne toka lahi ke he falu: “Kia kai mena a tautolu mo e inu, ha ko e mena mamate a tautolu a pogipogi.” (1 Korinito 15:32) Ne muitua agataha aki e ia e fakatonuaga fakamatua tane: “Aua neke fakahehe ai a mutolu, Ko e feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki.” Liga to eke fefe e gahuaaga mo e kumiaga fakafiafia ke matutaki ke tupu mai e tuaga hagahaga kelea?

¹³ Kua manako e tau Kerisiano ke fakakapitiga mo e tau kau gahua, mo e kua loga e tau mena tutupu moli ne fakakite mai kua lauia mitaki e mena nei ke hafagi aki e puhala ke tuku age e fakamoliaga. Kua maeke foki e tagata gahua ke hehe e manamanatu ke he mahani kapitiga nei, tuga ko e uiina ke feoaki ke maeke ke fiafia auloa. To liga uiina na ia ke o ke kai he pale la, ke nofo fakaku ka oti e gahua ke inu, po ke ke he taha fakafiafiaaga tino he tau aho fakahiku he fahi tapu. Ti liga kua tuga ko e tagata totonu mo e aga mea, mo e liga kua nakai kelea e uiina. Ka e tomatoma mai a Paulo ki a tautolu: “Aua neke fakahehe.”

14. Ne fakahehe fefe e falu Kerisiano ha ko e tau feoakiaga?

¹⁴ Kua hoko e mena ia ke he falu Kerisiano. Ne tupu fakahaga e aga manamanatu lokeloke ke he feoakiaga mo e kau gahua. Liga kua pihia he tatai e fiafia pauaki ke he sipoti po ke tau mena taute fakafiafia. Po ke totonu lahi mo e taute mena manamanatu e taha tagata nakai ko e Kerisiano he gahuaaga, ti kua hoko ai ke aga fakahaga ke mole e tau magaaho ke he tagata ia, ti loto lahi foki ke fakalataha mo ia mai ki a falu i loto he fakapotopotoaga. Ti liga to hoko e feoakiaga ia ke taha e tau feleveiaaga ne nakai fano ki ai. Kua maeke foki ke kakano ha kua o mule he taha afiafi mo e moumou e aga mau ke gahua auloa ke he fekafekauaga he fonua he mogo pogipogi. Liga ko e fua ka moua to kitekite kifaga po ke taha faga vitio ne nakai fa mahani e Kerisiano ke talia. ‘Ae, to nakai tupu e mena ia ki a au,’ he manamanatu e tautolu. Ka e liga tokologa mai ia lautolu ne fakahehe ne fa tali pihia. Kua lata na tautolu ke huhu hifo ki a lautolu ni, ‘Kua loto malolo fefe a au ke fakagahua e fakatonuaga a Paulo?’

15. Ko e heigoa e aga manamanatu lagotatai kua lata ke ha ha ia tautolu ne hagaao ke he tau katofia?

¹⁵ Ko e tau mena ne tutala a tautolu ki ai ke he gahuaaga kua aoga foki lahi ke he ha tautolu a feoakiaga mo e tau katofia. Kua moli, ne fai katofia e tau Kerisiano i Korinito i tuai. Ke he falu kaufakalatahaaga ne fa mahani mau ke kapitiga lahi mo e felagomataiaki e tau katofia. He tau matakavi i tua kua liga falanaki e tau katofia ke he taha mo e taha, kakano ha kua nonofo mamao. Malolo lahi e fakafetuiaga fakamagafaoa he falu mahani fakamotu, ti kua fa uiina ai tuai ke o ke kai. Kua maaliali, kua aoga lahi ke lagotatai e onoonoaga, tuga ne fakakite e Iesu. (Luka 8:20, 21; Ioane 2:12) Ke he ha tautolu a tau mena ne fa taute fakalataha mo e tau katofia mo e tau matakainaga, kua aga kia a tautolu ke taute e tau mahani ne fa taute fakamua e tautolu ato eke mo tau Kerisiano? Ka kua lata nakai a tautolu he mogonai ke liliu ke onoono ke he tau mena ia mo e fakamalolo e loto ke fifili ko e heigoa e tau fakakaupaaga kua lata?

16. Kua lata ke fefe e maamaaga he tau kupu a Iesu ia Mataio 13:3?

¹⁶ Ne fakatai e Iesu he taha magaaho e kupu he Kautu ke he tau tega ne “mokulu ai falu ke he kauhala; ati o mai ai e tau manu lele, mo e kai ai.” (Mataio 13:3, 4, 19) I tuai, ne mao e kelekele he kauhala he fa loga e tau lalo hui ne fa o fano i ai. Ti kua pihia foki e puhala mo e tau tagata tokologa. Kua puke e tau momoui ha lautolu ke he tau katofia, tau magafaoa, mo e falu kua o mai mo e o atu, ti lavelave tumau na lautolu. Kua taholi he mena nei, ka fakatai ki ai, e kelekele he tau loto ha lautolu, ti kua uka e tau tega he kupu moli ke mau ke vakavaka. Kua maeke ke tupu pihia e loto nakai fia talia he taha kua fita ko e Kerisiano.

17. Kua maeke fefe ke pikitia a koe he feoaki mo e tau katofia mo e falu?

¹⁷ Liga fa kapitiga lahi mo e fa lagomatai e falu he tau katofia fakalalolagi mo e tau magafaoa, pete ai ni kua fakakite tumau e lautolu kua nakai fiafia pauaki ke he tau mena fakaagaga po ke loto ke he mahani tututonu. (Mareko 10:21, 22; 2 Korinito 6:14) Kua nakai kakano ha kua eke a tautolu mo tau Kerisiano ti kua eke ke nakai mahani fakakapitiga mo e nakai aga katofia mitaki a tautolu. Ne fakatonutonu mai a Iesu ki a tautolu ke fakakite e fiafia pauaki moli ke he falu. (Luka 10:29-37) Ka e tatai he omoi mai he agaga mo e kua aoga e fakatonuaga a Paulo ke fakaeneene lahi ke he tau feoakiaga ha tautolu. He fakagahua e tautolu e tau fakatonuaga fakamua, kua nakai lata a tautolu ke nimo e mena fakamui. Kaeke kua nakai toka loto e tautolu e puhala ua ia, kua maeke ha tautolu a tau aga ke lauia. Kua fefe e tau aga hau ka fakatatai mo e hau a tau katofia po ke tau matakainaga ka hagaao ke he mahani moli po ke omaoma ke he matafakatufono a Kaisara? Ke tuga anai, kua liga ke he logonaaga ha lautolu he magaaho totogi atuhau, kua hako ka nakai hokotaki e tau tupe ne moua po ke tau muka he pisinisi, ti kua aoga ke momoui ai foki. Liga to iloilo e tau laugutu ha lautolu ka vagahau ke he ha lautolu a tau onoonoaga ka inu kofe po ke ahiaga fakaku. Kua maeke fefe he mena ia ke lauia hau a manamanatuaga mo e tau mahani moli? (Mareko 12:17; Roma 12:2) “Aua neke fakahehe ai a mutolu, Ko e feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki.”

Tau Mahani Fuata Foki

18. Ko e ha kua hagaao foki e 1 Korinito 15:33 ke he tau fuata?

¹⁸ Kua muatua e tau tagata fuata ke lauia he tau mena ne kitia e lautolu mo e logona. Kua nakai kia kitia e koe e fanau ne aga fakatagata mo e mahani ke tuga lahi ne tau mahani he tau mamatua ha lautolu po ke tau lafu? Ti kua nakai lata a tautolu ke ofo, mogoia, ka liga maeke lahi e tau fanau ke pikitia ke fai mahani mai he tau kapitiga fefeua po ke tau kapitiga aoga ha lautolu. (Fakatatai Mataio 11:16, 17.) Kaeke kua lafi e tama tane po ke tama fifine hau mo e tau fuata ne nakai fakalilifu e tau mena ka talahau hagaao ke he tau mamatua ha lautolu, ko e manamanatu he ha to nakai pikitia hau a fanau? Fefe kaeke kua mahani mau a lautolu ke logona e falu fuata ne fakaaoga e vagahau pilo? Fefe kaeke kua fiafia e atu hau ha lautolu he aoga po ke he tau tuuta kaina ke he taha faga sevae po ke mena uho tufuga fasone? Kua lata kia a tautolu ke manamanatu to nakai pikitia e tau Kerisiano fuata he tau malolo pihia? Kua pehe kia a Paulo ia 1 Korinito 15:33 kua fai fakakaupaaga e tau?

19. Ko e heigoa e tau onoonoaga kua lata e tau mamatua ke fao i loto he tau fanau ha lautolu?

¹⁹ Kaeke ko e matua a koe, kua manamanatu nakai a koe ke he fakatonuaga ia he fakamaama mena a koe mo e taute e tau fifiliaga ne hagaao ke he fanau hau? Kua liga lagomatai lahi foki kaeke kua mailoga e koe kua nakai kakano e mena nei ke pehe ko e nakai mitaki oti e falu fuata ne fa lafi mo e tau fanau hau he tuuta kaina po ke he aoga. Liga mitaki e falu ia lautolu mo e mahani mea, ne kua tuga ne falu he tau katofia hau, tau magafaoa, mo e kau gahua. Kia lali ke lagomatai hau a tau tama ke kitia e mena nei mo e maama ko e lagotatai hau a fakagahuaaga ke he fakatonuaga fakamatua tane pulotu a Paulo ke he tau Korinito. Tuga he mailoga e lautolu e puhala lagotatai ne taute aki e koe e tau mena, ti kua maeke ai ke lagomatai a lautolu ke fifitaki ki a koe.​—Luka 6:40; 2 Timoteo 2:22.

20. Tau fuata, ko e heigoa e paleko kua fehagaaki mo koe?

²⁰ Ko koe ne fuata agaia, lali ke iloa ke fakagahua e fakatonuaga a Paulo, he iloa kua aoga lahi ke he tau Kerisiano oti, ne fuata po ke fuakau. Ko e paleko lahi na nai ke he hau a fakamalolo, ko e ha kia he fiafia ke fakafeleveia e paleko ia? Ha kua iloa e koe, pete ai ni he iloa e koe e falu fuata mai he vaha tote, kua nakai kakano e mena ia, ko e nakai to lauia hau a tau mahani, to nakai maeke ke fakakelea e tau mahani ne fa e taute e koe ha ko e fuata Kerisiano.​—Fakatai 2:1, 10-15.

Tau Lakaaga Mitaki ke Puipui e Tau Mahani ha Tautolu

21. (a) Ko e heigoa kua lata a tautolu ke taute hagaao ke he tau feoakiaga? (e) Ko e ha, kua iloa tonu e tautolu ko e tau feoakiaga hagahaga kelea lahi e falu faoa?

²¹ Kua lata oti a tautolu ke fai feoaki. Ka kua lata a tautolu ke mataala foki, ke he mena moli, kua maeke a lautolu ne feoaki mo tautolu ke fai lauiaaga ki a tautolu, ke he mitaki po ke kelea. Kua kitia moli e mena ia ia Atamu mo e tau tagata oti mai he tau senetenari tali mai he magaaho ia. Ma e fakatai, ko Iehosafata, ko e patuiki mitaki a Iutaia, ne ha ha ia ia e olioli he fiafia pauaki mo e fakamonuina a Iehova. Ka e he mole atu he fakaata e ia hana tama tane ke mau e tama fifine a Ahapo ko e Patuiki a Isaraela, ne kamata a Iehosafata ke lafi mo Ahapo. Ne teitei a Iehosafata ke galo e moui ha ko e feoakiaga kelea ia. (2 Tau Patuiki 8:16-18; 2 Nofoaga he Tau Patuiki 18:1-3, 29-31) Kaeke kua taute e tautolu e tau fifiliaga nakai pulotu ne hagaao ke he ha tautolu a tau faoa feoaki, kua maeke ni ke haofia foki.

22. Ko e heigoa kua lata a tautolu ke tuku ke he loto, mo e ko e ha?

²² Kia lata ai mogoia a tautolu, ke uta ke he loto e fakatonuaga fakaalofa ne foaki mai e Paulo ki a tautolu ia 1 Korinito 15:33. Nakai ko e tau kupu noa a ia, ne kua liga logona tumau e tautolu ti kua maeke ke talahau manatu. Ne ata mai e lautolu e fakaalofa hohofi fakamatua tane a Paulo ke he hana tau matakainaga tane mo e tau matakainaga fifine Korinito, mo e fakalaulahi mai ki a tautolu. Mo e kua nakai fakauaua kua toka ia lautolu e tau fakatonuaga ne foaki mai he Matua Tane ha tautolu i luga he lagi, kakano he manako a ia ke kautu ha tautolu a tau laliaga.​—1 Korinito 15:33.

[Tau Matahui Tala]

Manatu Nakai e Koe

◻ Ko e kakano pauaki fe, ne tohi ai e Paulo a 1 Korinito 15:33?

◻ Kua maeke fefe a tautolu ke fakagahua e fakatonuaga a Paulo ke he tau gahuaaga?

◻ Ko e heigoa e onoonoaga lagotatai ke he tau katofia kua lata ke ha ha ia tautolu?

◻ Ko e ha kua lata muatua e fakatonuaga ia 1 Korinito 15:33 ke he tau fuata?

[Fakatino he lau 28]

Ne fakaaoga e Paulo e gahuaaga ke fakalaulahi atu e tala mitaki

[Fakatino he lau 29]

Maeke e falu fuata ke fakakelea e tau mahani Kerisiano hau