Ko e Maveheaga ma e Lalolagi Nakai Mahani Kelea
HUFIA e mahani kelea he tau mena oti he kaufakalatahaaga. Pete ko e fakatufono, saiene, tau sipoti, lotu, po ke pisinisi, ti kua tuga kua nakai maeke ke taofi hifo e mahani kelea.
Mai he taha motu ke he taha motu, kua hau tumau he puhala matutaki e tau tala ke he tau mahani kelea ne fakalolelole. Kua tokologa e tau tagata ne pehe ko e gahua ke lagomatai e tau mena he tau tagata ne kua fakatapakupaku ko e kumi ni a lautolu ke he ha lautolu a tau mena ne talia e tau tupe fakavaivai mo e tau tupe fakapulefu. Kua tupu tolomaki e mahani holifono he faoa kolatapulu-tea. Kua loga mo e loga e tau tagata tu tokoluga po ko lautolu ne loga e tau tupe kua agahala he holifono e tau mahani kua lata po ke mahani hepehepe he ha lautolu a tau feua tumau.
Kua tupu tolomaki e kapaletu ke he mena ne fakamaama mai he taha senolo Europa e tala “‘ko e mahani kua mahomo atu e kelea’—ko e aga tumau he tau pule ofisa tokoluga, tau fekafekau politika mo e fa eke lagaloga foki e tau takitaki motu ke totogi mua to talia e tau fakafuaaga koloa lalahi mo e tau mena talaga lalahi.” Kua kitia mai ai he taha motu “he ua e tau ne kumikumi e tau leoleo ti teitei foki ke tapaki e taha he tau aho oti ka e nakai pehe e tau tagata mahani kelea ke tiaki e tau mahani kelea,” he talahau he mekasini Peritania The Economist.
Kakano ha kua kaputia e mahani kelea, tokologa he vaha nei ne manamanatu ko e nakai fai tagata kua maeke a lautolu ke tua ki ai. Kua taogo mai ai ia lautolu ia e tau manamanatu he tagata tohia Tohi Tapu ko Tavita he magaaho ne pehe a ia: “Kua mafoki kehe a lautolu oti, kua kelea fakalataha a lautolu; nakai fai tagata mahani mitaki, nakai fakai ni taha.”—Salamo 14:3.
Maeke fefe ia koe ke fahia ke kautu mai he mahani kelea ne kua kaputia moli? Kua tokologa e tau tagata he vaha nei ne fakanimonimo e mena ia. Pete ai ni kua fakanimonimo e koe e mahani kelea ka e to eke agaia ni ke fakamamahi a koe. Fefe?
Lauia he Mahani Kelea a Koe
Kua fa taute ua he mahani kelea lahi mo e tote ke hake e tau he tau koloa, fakato hifo e tauteaga mitaki he tau koloa, mo e ko e fua ne tupu mai kua gahoa lahi e tau gahua mo e ikiiki e tau totogi. Ke fakatai ki ai, kua kitia mai he fuafuaaga ke he tau mahani holifono tuga e fakaaoga kaiha mo e fakavaia ke moua tupe ko e fakalahi hogofulu hake e tupe ne mole ki ai mai he tupe ne mole ke he mahani matahavala hopo fale pulenoa, kaiha, mo e mulefu. Kua talahau he The New Encyclopædia Britannica (1992) “ko e tupe ne mole ke he mahani holifono he tau fakatuaga gahua lalahi he Tau Fahi Kaufakalataha kua fuafua ai ke $200,000,000,000 he tau taha—kua fakalahi tolu mai he tupe ne mole ke he mahani holifono fakatoka pauaki.” Kua fakamaama mai he punaaga nei pete kua liga nakai mukamuka ke kitia maaliali e lauiaaga, “ka kua lauia lahi he tau mahani holifono pihia e nakai haofia he kau gahua, tau tagata ne fakaaoga koloa, mo e tutuaga he fonua.”
Kua eke e tau fua kelea ia he mahani kelea ke fakamanatu mai ki a tautolu e tau kupu he Patuiki ko Solomona: “Ti liu manatu ai au ke he tau mahani favale oti kua eke i lalo he lā; kitiala foki e tau hihina mata ha lautolu ne pehia he favale, kua nakai ha ha i ai taha foki ke fakamafana a lautolu; ne lima malolo foki a lautolu ne favale kia lautolu; ka e nakai ha ha i ai taha ke fakamafana a lautolu.”—Fakamatalaaga 4:1.
Kua eke ka tautolu mogoia ke kaumahala ke he mahani kelea? Nakai maeke kia ke kalo mai ai? Ti kua nakai fakaai kia ke fai lalolagi ne nakai mahani kelea? Fiafia lahi, he nakai pihia! Kua fakaako mai he Tohi Tapu ki a tautolu to fakaotioti e mahani nakai fakafiliaga tonu mo e moumou matafakatufono.
Mena ne Talahau Mai he Tohi Tapu ki a Tautolu
Kua tala mai he Tohi Tapu ki a tautolu ko e kamata e mahani kelea he magaaho ne totoko e agelu malolo lahi ke he Atua mo e fakataki e tau tagata fakamua ke kau mo ia. (Kenese 3:1-6) Nakai fai mena mitaki ne tupu mai he ha laua a puhala agahala. Ka e, mai he aho ne hala a Atamu mo Eva ke he Atua ko Iehova, kua kamata a laua ke moua e tau fua matematekelea he mahani kelea. Kua kamata ha laua a tau tino ke kelea fakahaga, ti hoko atu ke he mate. (Kenese 3:16-19) Tali mai he mena ia, kua pukeina e fakamauaga tala tuai ke he tau fakafifitakiaga he taui fakavaivai, fakavaia, mo e fakavaia ke moua tupe. Ti kua tuga ko e hao mai e tokologa he tau tagata matahavala.
Kua nakai tuga e tau tagata holifono tuai, fa lavea lahi e tau pule fakatuaga gahua mahani kelea mo e tau tagata politika ke o ke he fale pouli po ke liu ke totogi e tau mena ne kaiha e lautolu. Kakano ha ko e aga fufu he tau taui fakavaivai, tau tupe fakapulefu, mo e tau totogi ke fakanono, kua fa mahani mau ke uka ke fakatapakupaku e mahani kelea he tau tagata tokoluga. Ka e nakai kakano e mena nei ko e miti ni hokoia nakai fakaai e lalolagi nakai mahani kelea.
To moua mai ni e tokanoaaga he mahani kelea he Tufuga he tagata, ko e Atua ko Iehova. Ko e gahua faka-Atua ni hokoia e vailakau. Ko e ha? Kakano ha ko e fi ne nakai kitia he tagata, ko Satani ko e Tiapolo, kua fakatumau ke fakahehe e tau tagata. He totou e tautolu ia 1 Ioane 5:19, “ko e lalolagi oti ha he pule hana kua mahani kelea.” Ko e heigoa foki ka fakamaama mai e kakano ne tupu tolomaki ai e mahani kelea—lahi foki ke taute ti galo noa?
Kua nakai maeke ha laliaga he tagata ke malolo lahi mai ia Satani mo e hana tau temoni. Ko e gahua faka-Atua ni hokoia kua maeke ke poaki moli ke he tau tagata omaoma e “tokanoaaga ha ha he monuina he fanau he Atua.” (Roma 8:21) Kua mavehe mai a Iehova kua nakai leva to pa a Satani ke nakai maeke a ia ke fakavaia e tau tagata. (Fakakiteaga 20:3) He magaaho taha, kaeke ka manako a tautolu ke momoui he lalolagi fou ne tokanoa mai he mahani kelea, kua lata ia tautolu ke nakai talia e tau puhala he lalolagi mahani kelea nei.
Maeke he Tau Tagata ke Hiki
He vaha a Iesu Keriso, kua ha ha i ai a lautolu ne fakaaoga hehe ha lautolu a pule mo e fakapehia ha lautolu a tau tagata. Ma e fakatai, kua talahaua e tau telona ma e ha lautolu a tau gahua mahani kelea. Kua pihia e mena nei pete ni kua talahau tonu e matafakatufono he Atua: “Aua neke talia e koe e mena fakaalofa; ha ko e mena fakaalofa ke fakapouli aki e tau mata ha lautolu ne maama, ko ia foki ke hepehehe ai e tau kupu he tau tagata tututonu.” (Esoto 23:8) Ko Sakaio, ko e telona ne mua, ne talahau e ia ko e fa tukumale a ia ke fofo tupe he fakalalahi e tau tukuhau. Ka e nakai fakaohooho ke hiki ke fakafou lahi e kaufakalatahaaga, ne vagahau a Iesu ke he tau tagata takitaha ke tokihala mo e tiaki ha lautolu a tau puhala mahani kelea. Ti ko e fua, kua tiaki ai he tau telona talahaua tuga a Mataio mo Sakaio ha lautolu a puhala moui fakamua.—Mataio 4:17; 9:9-13; Luka 19:1-10.
Kua maeke a lautolu ne putoia he tau mahani fakavaia he vaha nei ke tiaki e mahani kelea he tapulu e “tagata fou kua eke ke lata mo e Atua, ke he tututonu mo e mahani mitaki ke fakamoli ai.” (Efeso 4:24) Liga nakai mukamuka ke totogi fakamoli e tau tukuhau po ke oti foki nakai taute e tau lagatau kelea. Ka e aoga lahi agaia e ha laliaga.
Ha kua nakai tuai fao he lalolagi mahani kelea nei, ko lautolu ne manamanatu lahi ke he tutuaga mitaki he falu kua olioli ai he mafola e tau loto. Kua nakai matakutaku neke moua he taute mena hepe. Ka e, mitaki e logonaaga hifo ha lautolu. Kua fifitaki a lautolu ke he fakafifitakiaga a Tanielu ko e perofeta mai he Tohi Tapu. Kua pehe e fakamauaga he Tohi Tapu ko e kumi tumau e tau ofisa pule ke moua e taha mena kelea ke tuku aki e perofeta ko Tanielu. “Ka e nakai moua ai e lautolu ha mena ke hokotaki ai a ia, po ke mena ne mahani kelea ai a ia; ha kua fakamoli ai a ia, ti nakai moua foki e lautolu ha mena ne hehe ai, po ke mahani kelea ai a ia.”—Tanielu 6:4.
Maveheaga a Iehova
Kua mavehe mai a Iehova “pete ni he laga teau he eke mena kelea he tagata hala, mo e fakatuleva ai hana moui; ka kua iloa ni e au to monuina a lautolu kua matakutaku ke he Atua, ko lautolu kua matakutaku ki mua hana. Ka e nakai monuina a ia ne mahani kelea, nakai fakatuleva foki hana tau aho, kua tuga ne ata; ha kua nakai matakutaku a ia ki mua he Atua.”—Fakamatalaaga 8:12, 13.
Kua okioki ha e loto ka nakai fakatupu he mahani kelea e nakai fiafia! Ko e monuina ha ka nofo tukulagi he lalolagi nakai mahani kelea! Nakai pehe to nakai fakaai e mena nai. Kua vagahau e Tohi Tapu “ke he amaamanaki he moui tukulagi, kua talahau mai he Atua kua nakai maeke ke pikopiko, ka e nakaila kamata ai e tau hau.” (Tito 1:2) Kaeke kua vihiatia e koe e mahani kelea mo e manako lahi ke he tututonu, liga to kitia e koe e fakakatoatoaaga he maveheaga he Atua ke he lalolagi nakai fai mahani kelea.
[Fakatino he lau 4]
Kua lahi mahaki e mahani kelea he tau fakatufono mo e tau tagata pisinisi
[Fakatino he lau 5]
Fa mahani lahi e mahani kelea ke lauia e tau mena ka taute mo e tau ekepule