Puipui Mai he Nakai Tua

“Ko e tau matakainaga na e, a mutolu, neke toka ia taha e loto kelea mo e nakai [“tua,” NW] ke o kehe ai a mutolu mai he Atua moui.”​—HEPERU 3:12.

1. Ko e heigoa e fakaofoaga moli ne fakamataala mai he tau kupu a Paulo ke he tau Kerisiano Heperu ki a tautolu?

KUA fakahopoate ha e manatu ia​—he kua maeke he tau tagata ne kua olioli e fakafetuiaga fakatagata mo Iehova ke fakatupu e “loto kelea” mo e ‘o kehe mai he Atua moui’! Ti ko e taha na hatakiaga ni anei! Ko e tau kupu nei he aposetolo ko Paulo kua fakatonutonu atu, nakai ke he tau tagata nakai talitonu, ka ke he tau tagata ne kua tukulele e tau momoui ki a Iehova ha ko e tua ke he poa lukutoto ha Iesu Keriso.

2. Ko e heigoa e tau huhu kua lata ia tautolu ke manamanatu ki ai?

² Kua maeke fefe ia taha he tuaga monuina fakaagaga pihia ke fakatupu e “loto kelea mo e nakai tua”? Moli, kua maeke fefe ia taha ne kua fakafita e fakaalofa mo e fakaalofa noa he Atua ke o kehe pauaki mai ia ia? Ti maeke nakai e mena nei ke tupu ke he taha ia tautolu? Ko e tau kupu ke manamanatu ki ai anei, mo e taute ai a tautolu ke kikite atu ke he kakano he hatakiaga nei.​—1 Korinito 10:11.

Mo Ha e Tau Fakatonuaga Malolo Pihia?

3. Fakamaama e tau tutuaga ne lauia ai e tau Kerisiano he senetenari ke fakamua aki i Ierusalema mo e viko takai i ai.

³ Tuga kua fakatonutonu atu ni e Paulo hana tohi ke he tau Kerisiano Heperu i Iutaia he 61 V.N. Ne talahau he tagata fakamau tala tuai ko e magaaho anei “ne nakai fai mafola po ke haohao mitaki ma e ha tagata malolo mo e fakamoli, he maga i Ierusalema po ke ke he ha matakavi ni i ai.” Ko e magaaho haia he matahavala mo e favale, ne kua tupu ha ko e tau Roma pule kelea, ko e fakatupua he Matakau Makutu Lahi a Iuta ne totoko ke he tau Roma, mo e tau gahua kolokolovao he tau tagata kaiha ne moua e mitaki mai he tau magaaho hagahaga kelea mahaki. Kua fakauka e tau mena oti nei ke he tau Kerisiano, ne kua lali fakamakamaka ke aua vihi ke he tau matalekua ia. (1 Timoteo 2:1, 2) Ha ko e tuaga tu uho ha lautolu, kua kitia he falu a lautolu ke ulupulega mo e totoko atu ke he fakalatahaaga. Ati fa ekefakakelea atu ai ke he tau Kerisiano, mo e moua e lautolu e matematekelea fakatagata.​—Heperu 10:32-34.

4. Ko e heigoa e totokoaga ke he puhala fakalotu ne hohokotia e tau Kerisiano Heperu ki ai?

⁴ Kua hohokotia foki e tau Kerisiano Heperu ke he totokoaga velagia ha ko e puhala fakalotu. Ko e fakamakutukutu he tau tutaki tua fakamoli ha Iesu mo e tupu mafiti lahi he fakapotopotoaga Kerisiano kua fakaohooho aki e mahekeheke mo e ita he tau Iutaia​—mahomo atu ke he ha lalu tau takitaki lotu. Kua taute e lautolu ha mena ni ke fakatupetupe mo e favale atu ke he tau tutaki ha Iesu Keriso.a (Gahua 6:8-14; 21:27-30; 23:12, 13; 24:1-9) Pete ni ka hao mai falu Kerisiano he favale, kua vihiatia mo e tauamuamu agaia he tau Iutaia a lautolu. Kua fakavihia e faka-Kerisiano ha ko e lotu fakatu laia ne nakai mitaki lahi tuga he faka-Iutaia, nakai fai faituga, nakai fai ekepoa, nakai fai kaiaga mena, nakai fai tauteaga poa pauaki, mo e falu mena foki. Kua fakamatulei foki ha lautolu a takitaki, ko Iesu, ke tuga e tagata fakahala he kolokolovao. Ke fakagahuahua e lotu ha lautolu, kua lata he tau Kerisiano ke tua, fakamalolo, mo e fakauka.

5. Ko e ha kua lata lahi ma e tau Kerisiano i Iutaia ke tumau ke mataala fakaagaga?

⁵ Ke mua atu, nukua nonofo e tau Kerisiano Heperu i Iutaia he magaaho uka lahi he fakamauaga tuai he motu ia. Loga e tau mena ne talahau he Iki ha lautolu, ko Iesu Keriso, ka fakamailoga e fakaotiaga he fakatokaaga faka-Iutaia, kua fita he tutupu. Ti kua nakai mamao lahi e fakaotiaga. Ke hao mai, kua lata he tau Kerisiano ke mataala fakaagaga tumau mo e talifaki ke ‘fehola ke he tau mouga.’ (Mataio 24:6, 15, 16) To haia nakai ia lautolu e tua mo e malolo fakaagaga ke fakamafiti ai, tuga ne hataki age e Iesu? Kua kitia ai ni ke fai fakauaua.

6. Ko e heigoa ne lata lahi mo e tau Kerisiano i Iutaia?

⁶ He magahala he hogofulu tau fakahiku ato mavehevehe katoatoa e fakatokaaga he tau mena faka-Iutaia, kua hohoko moli e tau Kerisiano Heperu ke he totokoaga kelea lahi mai i loto mo e i fafo he fakapotopotoaga. Ti kua lata a lautolu ke fakamafanatia. Ka kua lata foki a lautolu ke fai fakatonuaga mo e takitakiaga ke lagomatai a lautolu ke iloa kua hako e puhala ne fifili e lautolu ti kua nakai matematekelea mo e fakauka teao a lautolu. Fiafia lahi ai, he hau a Paulo he mogoia mo e lagomatai a lautolu.

7. Ko e ha kua lata ke iloa e tautolu e mena ne tohia e Paulo ke he tau Kerisiano Heperu?

⁷ Ko e mena ne tohia e Paulo ke he tau Kerisiano Heperu kua lata ke iloa lahi e tautolu. Ko e ha? Kakano kua tatai e magaaho ne nonofo ai a tautolu mo e ha lautolu. He tau aho oti kua logona e tautolu e peehi mai he lalolagi i lalo he pule a Satani. (1 Ioane 5:19) Kua fakamoli he vaha ha tautolu e tau perofetaaga a Iesu mo e he tau aposetolo hagaao ke he tau aho fakamui mo e “ti hoko mai ai e fakaotiaga.” (Mataio 24:3-14; 2 Timoteo 3:1-5; 2 Peteru 3:3, 4; Fakakiteaga 6:1-8) Ke he tau mena oti, kua lata ia tautolu ke tumau ke mataala fakaagaga ‘kia talahaua kua aoga ke hao mai ke he tau mena oti ia ka hohoko.’​—Luka 21:36.

Ko Ia ne Mua Atu ki a Mose

8. He talahau e mena ne fakamau ia Heperu 3:1, ko e heigoa ne ole a Paulo ke he tau Kerisiano fakalataha mo ia ke taute?

⁸ He talahau e manatu aoga lahi, ne tohia e Paulo: “Kia manamanatu a mutolu e aposetolo mo e ekepoa ne mua kua tokutoku ai e tautolu, ko e Keriso Iesu haia.” (Heperu 3:1) Ko e kakano he “manamanatu” “ko e kitia maali . . . , ke maama katoa, manamanatu fakahokulo.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Ti, kua ole a Paulo ki a lautolu ne talitonu mo ia ke fakalotomatala ke mailoga moli e matagahua ne taute e Iesu ke he tua mo e fakamouiaga ha lautolu. He taute e mena nei ka fakamalolo aki ha lautolu a fifiliaga ke mauokafua ke he tua. Ko e heigoa, mogoia, e matagahua a Iesu, mo e ko e ha kia “manamanatu” a tautolu ki a ia?

9. Ko e ha ne hagaao a Paulo ki a Iesu ko e “aposetolo” mo e “ekepoa ne mua”?

⁹ Ne fakahagaao e Paulo e tau kupu “aposetolo” mo e “ekepoa ne mua” ki a Iesu. Ko e “aposetolo” ko ia haia ne fakafano atu ti hagaao ainei ke he puhala matutaki he Atua ke he tau tagata. Ko e “ekepoa ne mua” ko ia haia ne maeke ai e tau tagata ke o atu ke he Atua. Kua aoga lahi e tau puhala ua nei ke he tapuaki moli, ti ko Iesu e fakafifitakiaga he tau mena ua ia. Ko ia haia ne fakafano mai he lagi ke fakaako e kupu moli hagaao ke he Atua ke he tau tagata. (Ioane 1:18; 3:16; 14:6) Ko Iesu foki a ia ne kotofa kua fakatino e Ekepoa ne Mua i loto he fakaholoaga he faituga fakaagaga ha Iehova ma e fakamagaloaga he hala. (Heperu 4:14, 15; 1 Ioane 2:1, 2) Kaeke ke fioia moli e tautolu e tau monuina ka mailoga e tautolu he puhala ia Iesu, to moua e tautolu e malolo mo e fifiliaga ke tumau e tua mauokafua.

10. (a) Lagomatai fefe e Paulo e tau Kerisiano Heperu ke mailoga e mua he faka-Kerisiano ke he faka-Iutaia? (e) Ko e heigoa e kupu moli he lalolagi katoa ne fatiaki e Paulo ke fakatolomaki aki hana manatu?

¹⁰ Ke peehi e aoga he tua Kerisiano, ne fakatatai e Paulo a Iesu ki a Mose, ne kitia he tau Iutaia ko e perofeta ne mua ue atu he tau tupuna ha lautolu. Kaeke ke maama mo e loto katoa e tau Kerisiano Heperu kua mua atu moli a Iesu mai ia Mose, to nakai fakauaua a lautolu kua mua atu e faka-Kerisiano ke he faka-Iutaia. Ne fakakite e Paulo ko e pete ni kua latatonu a Mose ke leveki e “magafaoa oti” he Atua​—ko e motu, po ke fakapotopotoaga, i Isaraela​—ko ia ko e fekafekau tua fakamoli hokoia. (Numera 12:7) Ke he taha mena, ko Iesu e Tama, ko e iki he fale. (1 Korinito 11:3; Heperu 3:2, 3, 5) Ke fakatolomaki hana manatu, ne fatiaki e Paulo e kupu moli nei he lalolagi katoa: “Ha kua takitaha e fale mo e tufugatia ai e taha, ka ko ia ne tufugatia ai e tau mena oti kana, ko e Atua haia.” (Heperu 3:4) Kua nakai fai tagata ke totoko kua mua ue atu e Atua ke he ha tagata, ha ko ia ko e Kamuta, po ke Tufuga, he tau tagata oti. Maama mitaki ai, mogoia, ha ko e lagomatai gahua he Atua a Iesu, ti kua liga mua atu a ia mai he tau tufugatia oti, mo Mose.​—Tau Fakatai 8:30; Kolose 1:15-17.

11, 12. Ko e heigoa ne ole e Paulo ke he tau Kerisiano Heperu ke taofi ke hoko “ke he fakahikuaga,” mo e maeke fefe ia tautolu ke fakagahuahua hana fakatonuaga?

¹¹ Moli, kua ha ha he tuaga mitaki lahi e tau Kerisiano Heperu. Ne fakamanatu age a Paulo ki a lautolu ko lautolu “kua igatia mo e ui mai he lagi,” ko e kotofaaga ke tokiofa ne mua atu he ha mena ne tuku mai he fakatokaaga faka-Iutaia. (Heperu 3:1) Liga kua taute he tau kupu ha Paulo e tau Kerisiano fakauku ia ke loto fakaaue kua moua e lautolu e tufaaga fou, ka e nakai momoko he kua tiaki e lautolu e tau mena ne matutaki atu ke he tufaaga faka-Iutaia. (Filipi 3:8) He ole ki a lautolu ke kuku mau ha lautolu a kotofaaga mo e nakai onoono teao ki ai, ne pehe a Paulo: “Ko Keriso, ko e Tama a ia ke pule ke he hana [Atua] fale, ko e fale hana ko tautolu nai, kaeke ke taofi mau e tautolu e fakamalolo mo e olioli ke he amaamanaki ato hohoko ke he fakahikuaga.”​—Heperu 3:6.

¹² E, kaeke ke hao e tau Kerisiano Heperu mai he fakahikuaga ka hoko ke he fakatokaaga he tau mena faka-Iutaia, kua lata ia lautolu ke taofi mau ha lautolu a amaamanaki ne age he Atua he ‘fakamalolo ato hoko ke he fakahikuaga.’ Kua lata ia tautolu ke taute pihia foki kaeke manako a tautolu ke hao mai he fakaotiaga he fakatokaaga nei. (Mataio 24:13) Kua nakai lata ia tautolu ke fakaata e tau kapaletu he moui, ko e fekehekeheaki he tau tagata, po ke ha tautolu ni a hagahaga nakai mitaki katoatoa ke fakauaua aki e tua ha tautolu ke he tau maveheaga he Atua. (Luka 21:16-19) Ke kitia e puhala ke fakamalolo ni e tautolu a tautolu, kia mataala a tautolu ke he falu kupu foki ha Paulo.

“Aua Neke Fakamao e Tau Loto ha Mutolu”

13. Ko e heigoa e hatakiaga ne foaki e Paulo, mo e fakaaoga fefe e ia e Salamo 95?

¹³ He mole e onoono atu ke he tuaga mitaki lahi he tau Kerisiano Heperu, ne hataki age a Paulo: “Tuga e talahau mai he Agaga Tapu, Ko e aho nai, kaeke ke fanogonogo ai a mutolu ke he hana a leo. Aua neke fakamao e tau loto ha mutolu, tuga e fakahogohogomanava ke he aho ne kamatamata ai ke he tutakale.” (Heperu 3:7, 8) Kua tokutoku mai ai a Paulo he Salamo ke 95 aki, ti kua tonu ke pehe kua “talahau mai he Agaga Tapu.”b (Salamo 95:7, 8; Esoto 17:1-7) Ko e tau Tohiaga Tapu kua mai he Atua kakano he hana agaga tapu.​—2 Timoteo 3:16.

14. Tali fefe e tau Isaraela ke he mena ne taute e Iehova ma lautolu, mo e ko e ha?

¹⁴ He fakatokanoa mai he fakatupa i Aikupito, ne tuku age ke he tau Isaraela e lilifu lahi ke huhu atu ke he fakafetuiaga he maveheaga mo Iehova. (Esoto 19:4, 5; 24:7, 8) He nakai fakakite e loto fakaaue ke he mena ne taute he Atua ma lautolu, nakai leva ti fakafualoto a lautolu. (Numera 13:25–​14:10) Maeke fefe e mena ia ke tupu? Ne fakakite e Paulo e kakano: kua fakamao e tau loto ha lautolu. Ka e maeke fefe e tau loto matatetotonu mo e matakaki ke he Kupu he Atua ke fakamao? Ti ko e heigoa kua lata ia tautolu ke taute ke kalo mai he mena nei?

15. (a) Kua logona fefe e ‘leo ni he Atua,’ he vaha ia mo e he vaha nei? (e) Ko e heigoa e tau huhu kua lata ia tautolu ke huhu hifo ki a tautolu ni hagaao ke he ‘leo he Atua’?

¹⁵ Ne kamata e Paulo hana hatakiaga aki e fakamanou ku “ke fanogonogo ai a mutolu ke he hana a leo.” Ne vagahau e Atua ke he tau tagata he puhala ia Mose mo e he falu perofeta. Oti, ti vagahau a Iehova ki a lautolu he puhala he Tama hana, ko Iesu Keriso. (Heperu 1:1, 2) He vaha nei, kua ha ha ia tautolu e Kupu katoa he Atua, ko e Tohi Tapu. Ha ha foki ia tautolu e “fekafekau fakamoli mo e loto matala,” ne kotofa e Iesu ke foaki e “tau mena kai [fakaagaga] ke he tau magaaho.” (Mataio 24:45-47) Ti kua vagahau agaia e Atua. Ka e fanogonogo nakai a tautolu? Ke fakatai ki ai, fefe e aga ha tautolu ke he tau fakatonuaga hagaao ke he tau tapulu mo e teuteuaga po ke fifili he fakafiafiaaga tino mo e leo kofe? Kua “fanogonogo” nakai a tautolu, kakano, ke mataala ki ai po ke omaoma ke he mena kua logona? Kaeke ko e aga mau a ia ha tautolu ke taute e tau piuaga po ke totoko ke he fakatonuaga, kua fakatapakupaku tuai e tautolu a tautolu ke he hagahagakelea fakagalogalo he fakamao e tau loto ha tautolu.

16. Ko e heigoa taha puhala ka fakamao ai e tau loto ha tautolu?

¹⁶ Maeke foki ke fakamao e tau loto ha tautolu kaeke ke ole a tautolu ke fakaata mai he taute e mena kua maeke mo e lata ia tautolu ke taute. (Iakopo 4:17) Pete ni ko e tau mena loga ne taute e Iehova ma e tau Isaraela, ne kaumahala a lautolu ke fakagahuahua e tua, totoko ki a Mose, fifili ke talitonu ke he hokotaki kelea hagaao ki Kanana, mo e nakai mahalo ke huhu atu ke he Motu he Maveheaga. (Numera 14:1-4) Ati poaki ai e Iehova ke 40 e tau tau ka nonofo ai a lautolu he tutakale​—ke fai magaaho ma lautolu ne nakai tua he atuhau ia ke mamate. Kua vihiatia muitui ai ki a lautolu, ne pehe e Atua: “Kua hehe mau a lautolu ke he tau loto ha lautolu, mo e nakai iloa e lautolu haku a tau puhala. Ti omonuo ai au ke he haku a ita, nakai hao atu ni a lautolu ke he haku a okiokihaga.” (Heperu 3:9-11) Kua kitia nakai e tautolu e fakaakoaga he mena nei ma tautolu?

Ko e Fakaakoaga ma Tautolu

17. Pete ni kua kitia e lautolu e tau gahua malolo ha Iehova mo e logona hana tau poakiaga, ko e ha ne nakai tua ai e tau Isaraela?

¹⁷ Ne kitia mo e logona he atuhau ne o mai kehe i Aikupito aki e tau mata mo e tau teliga ni ha lautolu e tau gahua malolo mo e tau poakiaga a Iehova. Pete ni ia, kua nakai tua a lautolu na maeke he Atua ke takitaki atu a lautolu ke he Motu he Maveheaga. Ko e ha? Ha kua “nakai iloa e lautolu haku a tau puhala,” he talahau e Iehova. Kua iloa e lautolu e mena ne talahau mo e taute e Iehova, ka e nakai mauokafua mo e falanaki a lautolu kua maeke ia ia ke leveki a lautolu. Kua lahi e kapaletu ha lautolu ke he ha lautolu a tau koloa mo e tau manako fakatagata ti tote ni e tokaga ke he tau puhala mo e finagalo he Atua. E, kua nakai tua a lautolu ke he hana maveheaga.

18. Hagaao ki a Paulo, ko e heigoa e tau gahua ka fua mai e “loto kelea mo e nakai tua”?

¹⁸ Ko e tau kupu foki nei ke he tau Heperu kua tatai ni e hagaaoaga ki a tautolu: “Ko e tau matakainaga na e, a mutolu, neke toka ia taha e loto kelea mo e nakai talia fakatonu, ke o kehe ai a mutolu mai he Atua moui.” (Heperu 3:12) Ne hokotia atu a Paulo ke he kakano moli he talahau ko e “loto kelea mo e nakai tua” kua tupu mai ha ko e ‘o kehe mai he Atua moui.’ He mogo fakamua he tohi nei, ne vagahau a ia ke he “tafia kehe” ha ko e nakai omaoma. (Heperu 2:1) Ti ko e talahauaga Heleni ne fakaliliu “tafia kehe” kua kakano “ke tu kehe” mo e kua matutaki atu ke he kupu “tiaki taofiaga.” Kua fakakite ai e totoko pauaki he manamanatuaga, o kehe, mo e tiakiaga, mo e kitiaaga he fakateaga kua lafi ki ai.

19. Maeke fefe he kaumahala ke fanogonogo ke he fakatonuaga ke takitaki atu ke he tau fua kelea? Fakamaama.

¹⁹ Ko e fakaakoaga hanei, kaeke ke fakatumau a tautolu ke nakai ‘fanogonogo ai ke he hana a leo,’ fakaheu e fakatonuaga mai ia Iehova he puhala he hana Kupu mo e he vahega fekafekau fakamoli, to nakai leva ti matolu ai mo e fakamao e tau loto ha tautolu. Ke fakatai ki ai, liga mahomo atu e fakafetuiaga he kau tokoua ne nakaila mau. Ka e kua ka fakaheu e laua e tuaga ia? To puipui nakai he mena ia a laua neke liu fakapunua e mena ne taute e laua, po kua fakamukamuka ni he mena ia ke liliu a laua ke taute foki? Tatai ni, he magaaho ka foaki mai he fekafekau fakamoli e fakatonuaga ke lata ke fifili ha tautolu a tau leo kofe mo e fakafiafia fakatino, mo e falu mena foki, kua fakaaue nakai a tautolu mo e talia ke taute e tau hikihikiaga ke he mena kua lata? Kua fakamalolo a Paulo ki a tautolu ke “aua neke tiaki e fakapotopotoaga ha tautolu.” (Heperu 10:24, 25) Pete ni ko e fakatonuaga nei, fai tagata agaia ne fakateaga ke he tau feleveiaaga Kerisiano. Liga logona hifo e lautolu ko e tama mena teao noa ke nakai o ke he taha feleveiaaga po ke tiaki pauaki falu feleveiaaga.

20. Ko e ha kua latatonu ai ke fanogonogo a tautolu ke he fakatonuaga faka-Tohiaga Tapu he puhala hako?

²⁰ Ka nakai fanogonogo fakamitaki a tautolu ke he “leo” a Iehova, ne kitia maliali i loto he tau Tohiaga Tapu mo e he tau tohi fakave ki ai, nakai leva to hohoko atu a tautolu ke ‘o kehe mai he Atua moli.’ Ke fakaheu mau e fakatonuaga ka fakamukamuka ai ke amuamu tumau, tuhituhi, mo e totoko ki ai. Ka nakai matakaki ki ai, to fua mai e “loto kelea mo e nakai tua,” ti ko e mena uka lahi ke maulu mai he puhala ia. (Fakatatai Efeso 4:19.) Ne tohia pihia e Ieremia: “Kua mua ke he tau mena oti e loto he fakavai, ti gagao lahi ni a ia; po ke maeke kia hai ke iloa a ia?” (Ieremia 17:9) Ha ko e kakano nei ne fakamalolo age a Paulo ke he tau Heperu talitonu mo ia: “Kia fetomatomāki a mutolu ke he taha aho mo e taha aho, ka kua talahaua agaia ko e aho nai, neke loto mao taha ia mutolu ka koe fakavai he hala.”​—Heperu 3:13.

21. Ko e heigoa kua tomatoma mai ki a tautolu oti ke taute, mo e ko e heigoa e tau amaamanakiaga ne ha ha ia tautolu?

²¹ Kua fiafia ha a tautolu he vagahau mai agaia a Iehova ki a tautolu he vaha nei, he puhala he hana Kupu mo e he hana fakatokatokaaga! Kua oue tulou a tautolu ha kua fakatumau e “fekafekau fakamoli mo e loto matala” ke lagomatai a tautolu ke “taofi mau e tautolu e tua fakamua ha tautolu ato hoko ke he fakahikuaga.” (Heperu 3:14) Hanei e magaaho ke fanogonogo a tautolu ke he fakaalofa mo e takitakiaga he Atua. Ka taute pihia e tautolu, to olioli e tautolu e taha he tau maveheaga homo ue atu a Iehova​—ko e “hao atu” ke he hana okiokihaga. (Heperu 4:3, 10) Ko e matakupu haia ka fakatutala a Paulo ke he tau Kerisiano Heperu, mo e ka kikite a tautolu ki ai he vala tala ne mui mai.

[Tau Matahui Tala]

Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?

◻ Ko e ha ne tohia e Paulo e fakatonuaga malolo ia ke he tau Kerisiano Heperu?

◻ Lagomatai fefe e Paulo e tau Kerisiano Heperu ke mailoga kua mitaki lahi e mena ne moua e lautolu mai he moui i lalo he faka-Iutaia?

◻ Maeke fefe e loto he tagata ke fakamao?

◻ Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke kalo kehe mai ai neke fakatupu e “loto kelea mo e nakai tua”?

[Fakatino he lau 8]

Kua tua nakai a koe ki a Iesu, ko Mose Mua Ue Atu?