Tau Matua, Ko e Heigoa ne Fakaako he Fakafifitakiaga ha Mutolu?
“Kia fifitaki a mutolu ke he Atua tuga e tau fanau fakahelehele. Kia mahani a mutolu mo e fakaalofa.”—EFESO 5:1, 2.
1. Ko e puhala fe ne foaki e Iehova e tau takitakiaga ma e hoa tagata fakamua?
KO IEHOVA ko e Kamataaga he fakaholoaga he magafaoa. Kua lata ai he tau magafaoa takitaha ke foaki e moui ha lautolu ki a ia kakano na fakatu e ia e magafaoa ke fakamua aki mo e age e malolo fakatupu ke he hoa tagata fakamua. (Efeso 3:14, 15) Ne foaki e ia ki a Atamu mo Eva e tau matapatu fakaakoaga ke he tau matagahua ha laua mo e fakaata foki ke fakaaoga e manamanatuaga ha laua ke taute e tau mena nei. (Kenese 1:28-30; 2:15-22) He mole e hala ha Atamu mo Eva, ne au atu e uka he tau tutuaga ne fehagai e tau magafaoa ki ai. Pete ia, ne foaki fakaalofa e Iehova e tau takitakiaga ka lagomatai aki e tau fekafekau hana ke fehagai mo e tau tutuaga pihia.
2. (a) Ko e kakano fe ne liu fakamalolo e Iehova e fakatonuaga tohia mo e fakaakoaga poaki gutu? (e) Ko e heigoa e huhu ne kua lata he tau matua ke huhu hifo ki a lautolu ni?
2 Ko e Faiaoga Homo Ue Atu ha tautolu, kua mua atu e mena ne taute e Iehova he foaki mai ni e tau hatakiaga tohia ke he mena kua lata ia tautolu ke taute mo e ke kalo kehe mai ai. He tau vaha i tuai ne lafi e ia e fakaakoaga tohia mo e fakaakoaga poaki gutu he puhala he tau ekepoa mo e tau perofeta mo e puhala he tau ulu magafaoa. Ko hai ne hane fakaaoga e ia ke foaki e fakaakoaga poaki gutu pihia he vaha ha tautolu? Ko e tau motua mo e tau matua Kerisiano. Kaeke ko e matua a koe, kua taute nakai e koe hau a vala ke fakaako e magafaoa hau ke he tau puhala a Iehova?—Tau Fakatai 6:20-23.
3. Ko e heigoa kua lata he tau ulu he magafaoa ke ako mai ia Iehova ke he fakaakoaga lauia mitaki?
3 Kua lata ke foaki fefe e fakaakoaga pihia ke he magafaoa? Ne fakatoka mai e Iehova e puhala. Ne tohi fakamaaliali mai e ia e mena mitaki mo e mena kelea, mo e fakaaoga lahi e ia e puhala fatiaki. (Esoto 20:4, 5; Teutaronome 4:23, 24; 5:8, 9; 6:14, 15; Iosua 24:19, 20) Ne fakaaoga e ia e tau huhu fakalagalaga manatu. (Iopu 38:4, 8, 31) He kakano mai he tau fakataiaga mo e tau fakafifitakiaga tutupu moli he moui, ne fakalagalaga e ia ha tautolu a tau manamanatu mo e fakahakohako ha tautolu a tau loto. (Kenese 15:5; Tanielu 3:1-29) Ma tau matua, he magaaho ne fakaako e mutolu ha mutolu a fanau, lali nakai a mutolu ke fifitaki e puhala ia?
4. Ko e heigoa kua ako e tautolu mai ia Iehova ke he foaki he akonakiaga, mo e ko e ha ne aoga ai e akonakiaga?
4 Nukua taofi mau a Iehova ke he mena hako, ka e maama e ia e lauiaaga he nakai mitaki katoatoa. Ti fakamua to fakahala e ia, ne fakaako mo e foaki lagaloga e ia e tau hatakiaga mo e tau fakamanatuaga ke he tau tagata nakai mitaki katoatoa. (Kenese 19:15, 16; Ieremia 7:23-26) He magaaho ka akonaki a ia, kua taute e ia ke he mena kua lata, nakai ke mua atu. (Salamo 103:10, 11; Isaia 28:26-29) Kaeke ko e puhala a ia ke fehagai mo e ha tautolu a fanau, kua fakamoli he naia kua iloa e tautolu a Iehova, mo e to mukamuka ia lautolu ke o mai ke iloa foki a ia.—Ieremia 22:16; 1 Ioane 4:8.
5. Ko e heigoa kua ako he tau matua mai ia Iehova hagaao ke he fanogonogo?
5 Ka e mitaki lahi, kua fanogonogo a Iehova ko e Matua fakaalofa he lagi. Kua nakai fakahoko noa e ia e tau poakiaga. Ne fakamafana e ia a tautolu ke fakatokanoa e tau loto ha tautolu ki a ia. (Salamo 62:8) Ti ka nakai hakotika e tau kupu ne talahau e tautolu, kua nakai akonaki mai a ia tuga e pakulagi i luga he lagi. Ne fakaako fakaeneene e ia a tautolu. Ati lau tonu ha ia e fakatonuaga he aposetolo ko Paulo: “Kia fifitaki a mutolu ke he Atua tuga e tau fanau fakahelehele”! (Efeso 4:31–5:1) Ko e fakafifitakiaga mitaki ha ia ne fakatoka e Iehova ma e tau matua he lali a lautolu ke fakaako ha lalu fanau! Ko e fakafifitakiaga aia ne hokotia ke he tau loto ha tautolu mo e taute a tautolu ke o he hana puhala he moui.
Ko e Fakaohoohoaga ne Fakagahua he Fakafifitakiaga
6. Maeke fefe e aga mo e fakafifitakiaga he tau matua ke lauia ha lalu fanau?
6 Ke lafi ke he fakaakoaga poaki gutu, kua ha ha he fakafifitakiaga e fakaohoohoaga hokulo ke he fanau ikiiki. Pete he manako po ke nakai manako e tau matua ki ai, to fifitaki ni he lalu a fanau a lautolu. Liga to fiafia e tau matua—po kua ofo a lautolu he falu mogo—he magaaho ka logona e lautolu e fanau ha lautolu ne talahau e tau mena ne talahau ni e lautolu. Ka fakatata he tau mahani po ke aga he tau matua e hokulo he fakaaue ma e tau mena fakaagaga, to fakaohooho mitaki e mena nei ke he fanau.—Tau Fakatai 20:7.
7. Ko e heigoa e fakafifitakiaga fakamatua ne fakatoka e Iefeta ma e hana tama fifine, mo e ko e heigoa e fakahikuaga?
7 Ko e lauia he fakafifitakiaga fakamatua kua fakamaama fakamitaki i loto he Tohi Tapu. Ko Iefeta, ne fakaaoga e Iehova ke takitaki a Isaraela ke kautu ke he tau Amoni, ko e matua tane foki. Ko e fakamauaga he hana tali ke he patuiki a Amoni ne fakakite kua liga fa totou e Iefeta e fakamauaga tala tuai he tau fakafehagaiaga a Iehova mo Isaraela. Maeke ia ia ke fatiaki hololoa e tau fakamauaga tuai ia, mo e fakakite e ia e tua malolo ki a Iehova. Nakai fakauaua, kua lagomatai he hana fakafifitakiaga e tama fifine hana ke feaki e tua mo e agaga foaki ne ia a ia, kua fakakite ai he talia a ia ke fekafekau tukulagi e moui katoa hana ko e fifine tokotaha ki a Iehova.—Tau Fakafili 11:14-27, 34-40; fakatatai Iosua 1:8.
8. (a) Ko e heigoa e aga mitaki ne fakakite he tau matua ha Samuela? (e) Aoga fefe e mena ia ki a Samuela?
8 Ko Samuela ko e fakafifitakiaga mitaki lahi he vaha tama mo e tua fakamoli ke he Atua ko e perofeta ke he moui katoa hana. Manako nakai a koe ke taute pihia foki e fanau hau? Kia ono makutu atu ke he fakafifitakiaga ne fakatoka he tau matua a Samuela, ko Elekana mo Hana. Pete kua nakai mitaki katoatoa e kaina ha lautolu, ne o hake tumau a lautolu ki Sailo ke tapuaki, ke he kavi ne toka ai e faituga tapu. (1 Samuela 1:3-8, 21) Kia mailoga e hokulo he liogi ha Hana. (1 Samuela 1:9-13) Kikite la ke he tau manatu ha laua hagaao ke he aoga ke fakamoli ha maveheaga ne taute ke he Atua. (1 Samuela 1:22-28) Ko e fakafifitakiaga mitaki ha laua kua lagomatai moli ki a Samuela ke feaki e tau fua ne fahia a ia ke tutuli e puhala hako—pete ni ko e tau tagata ne takai ia ia ne talahau ke fekafekau ki a Iehova kua nakai fakalilifu ke he tau puhala he Atua. Fai magaaho, ne kotofa age e Iehova ki a Samuela e matagahua mo perofeta Hana.—1 Samuela 2:11, 12; 3:1-21.
9. (a) Ko e heigoa e tau fakaohoohoaga he kaina ne kitia mitaki ia Timoteo? (e) Ko e tagata fefe a Timoteo he mogo fakahiku?
9 Manako nakai a koe ke eke e tama hau ke tuga a Timoteo, ko ia he vaha fuata tote ko e faihoani ke he aposetolo ko Paulo? Nakai ko e matua tane talitonu ha Timoteo, ka ko e matua fifine mo e tupuna fifine hana ne fakatoka e fakafifitakiaga mitaki he loto fakaaue ma e tau mena fakaagaga. Kua fakatoka moli he mena nei e fakaveaga mitaki ma e moui ha Timoteo ko e Kerisiano. Kua tala mai ki a tautolu ko e matua fifine hana, ko Eunike, mo e tupuna fifine hana ko Loi kua “tua fakamoli.” Ko e tau momoui Kerisiano ha laua kua nakai fakatupua; kua moui moli a laua ke lautatai atu ke he mena ne talitonu e laua, mo e fakaako e laua e fuata ko Timoteo ke taute pihia foki. Ne fakakite moli e Timoteo e tokaga hana mo e kua fakaalofa moli a ia ke he levekiaga he falu.—2 Timoteo 1:5; Filipi 2:20-22.
10. (a) Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga i fafo he kaina ka liga lauia ai e fanau ha tautolu? (e) Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke taute ka kitia e tau fakaohoohoaga nei ke he tau tala mo e aga he fanau ha tautolu?
10 Ko e tau fakafifitakiaga ne lauia ki ai e fanau ha tautolu kua nakai mai oti he kaina. Kua ha ha ai e fanau ne o auloa mo lautolu he aoga, tau faiaoga ne gahua ke fakahakohako e tau loto he tau tama ikiiki, tau tagata ne manako lahi ke fakatatai e tau tagata oti ke he tau aga fa mahani ne hokulo lahi he matakau po ke he maaga, tau tagata sipoti mahuiga ne kua fakahakehake e tau mena ne moua, mo e tau tagata gahua papiliki ne fakakite e tau manatu he tau nusi. Kua totou miliona foki e fanau ne fakatapakupaku ke he favale muitui he felakutaki. Kua lata kia a tautolu ke ofo ka kitia e tau fakaohoohoaga nei ke he tau tala po ke aga he fanau ha tautolu? Fefe mogoia a tautolu ka pihia a lautolu? To fakamafola kia he akonaki vevela po ke he tau kupu mamafa e lekua ia? He nakai akonaki mafiti e fanau ha tautolu, nakai kia mitaki ke huhu hifo ki a tautolu ni, ‘Fai mena nakai he puhala ne fehagai a Iehova mo tautolu ka liga lagomatai ke fifili e puhala ke fehagai mo e tuaga nei?’—Fakatatai Roma 2:4.
11. He magaaho ka hehe e tau matua, kua lauia fefe e aga he fanau ha lautolu?
11 Moli, kua nakai maeke he tau matua nakai mitaki katoatoa ke fehagai tumau ke he tau tutuaga ke he puhala kua mitaki. To taute foki e lautolu e hehe. He magaaho ka mailoga he fanau e mena nei, to uta kehe kia e fakalilifu ha lautolu ma e tau matua? Liga to pihia, mua atu ka lali e tau matua ke fakamole noa e tau hehe ha laua he talahau vale ha laua a pule. Ka e to liga kehe lahi e mena ka tupu kaeke ko e tau matua loto fakatokolalo mo e talahau fakamoli e tau hehe ha laua. Ha kua pihia, maeke ia laua ke fakatoka e fakafifitakiaga uho ma e fanau ha laua, ne kua lata ke fakaako ke taute pihia foki.—Iakopo 4:6.
Tau Mena ka Ako ha ko e Fakafifitakiaga ha Tautolu
12, 13. (a) Ko e heigoa kua lata he fanau ke ako hagaao ke he fakaalofa, mo e maeke fefe e mena nei ke fakaako ke lauia mitaki? (e) Ko e ha ne aoga ai ke fakaako e fanau hagaao ke he fakaalofa?
12 Kua loga e tau lesoni uho ke fakaako mo e lauia mitaki kaeke ke lafiua e hatakiaga poaki gutu mo e fakafifitakiaga mitaki. Mailoga la e falu.
13 Fakakite e fakaalofa nakai fulukovi: Taha he tau lesoni aoga lahi ke liu fakamalolo ha ko e fakafifitakiaga ko e kakano he fakaalofa. “Kua fakaalofa a tautolu, ha ko e mena ne fakamua mai hana [Atua] fakaalofa kia tautolu.” (1 Ioane 4:19) Ko ia ko e Punaaga mo e fakafifitakiaga mua ue atu he fakaalofa. Ko e matapatu fakaalofa nei, a·gaʹpe, kua totoku ke molea e laga 100 i loto he Tohi Tapu. Ko e fua aia ne fakakite aki e tau Kerisiano moli. (Ioane 13:35) Ko e fakaalofa pihia kua fakakite ke he Atua mo Iesu Keriso ti kua fefakakiteaki foki he tau tagata—pihia foki ke he tau tagata ne nakai hagahaga a tautolu ki ai. (Mataio 5:44, 45; 1 Ioane 5:3) Kua lata e fakaalofa nei ke hokulo ke he tau loto ha tautolu mo e ke kitia moli he ha tautolu a tau momoui fakamua to fakaako fakamitaki age ke he fanau ha tautolu. Na mua atu e gahua ke he tau kupu. He magafaoa, kua lata he fanau ke fioia mo e logona e fakaalofa mo e tau fua ne fakafetui ki ai, tuga e manako lahi. Ka noa mo e tau mena nei, to fakatuai mogoia e tupu he tama ke he fahi tino, manamanatuaga, mo e logonaaga. Kua lata foki he fanau ke kitia e puhala ne fakakite e fakaalofa mo e manako lahi ke he katofia Kerisiano i fafo he magafaoa.—Roma 12:10; 1 Peteru 3:8.
14. (a) Maeke fefe ke fakaako e fanau ke taute e gahua mitaki ka ta mai e fiafia? (e) Maeke fefe ke taute e mena nei he magafaoa hau?
14 Fakaako e puhala gahua: Ko e gahua ko e vala ne mua a ia he moui. Ke logona e aoga fakatagata, kua lata ni ke fakaako ke taute e tau gahua mitaki. (Fakamatalaaga 2:24; 2 Tesalonia 3:10) Kaeke ke fekau e tama ke taute e gahua ne tote lahi e fakaakoaga hana ki ai ti fahi a ia he nakai taute fakamitaki e gahua, liga ni to nakai iloa e ia ke taute e gahua mitaki. Ka e he magaaho ka ako ai he fanau, he gahua auloa mo e tau matua mo e kua navanava age ke he mena kua lata, liga ni to iloa e lautolu ke taute e gahua ne ta mai e fiafia. Kaeke ke lafiua e fakafifitakiaga mo e fakamaamaaga he tau matua, liga to ako he fanau nakai ni ke taute e gahua ka e ke fehagai ke he tau mena vihi, ke taute e matagahua ke oti, mo e ke lotomatala mo e ke taute e tau fifiliaga. Ha ko e fakatokaaga nei ka lagomatai a lautolu ke mailoga na gahua foki a Iehova, kua mitaki e tau gahua hana, mo e fifitaki e Iesu e tau gahua he hana Matua. (Kenese 1:31; Tau Fakatai 8:27-31; Ioane 5:17) Kaeke ke gahua faama po ke fai pisinisi e magafaoa, lata he falu he magafaoa ke gahua auloa. Po kua maeke he matua fifine ke fakaako e tama tane po ke fifine hana ke kaitunu mo e fakamea ka oti e kai. Ko e matua tane ne gahua mamao mai he kaina kua lata ke fakatokatoka ke taute taha matagahua pauaki i kaina mo e hana fanau. Ko e aoga lahi ha ia mogoia he magaaho ka tokaloto he tau matua ke nakai ni taute e tau matagahua ke oti ka e mautauteute e fanau ma e moui!
15. Ke he tau puhala fe kua lata ke fakaako e tau lesoni ke he tua? Fakamaama.
15 Fakatumau e tua he fehagai mo e matematekelea: Ko e tua foki e vala aoga lahi he tau momoui ha tautolu. He magaaho ka tutala ke he tua he fakaakoaga fakamagafaoa, liga ako he fanau ke fakakakano e kupu ia. Liga to mataala foki a lautolu ke he tau mena kitia ne fakatupu e tua ke he tau loto ha lautolu. Ka e he magaaho ne kitia e lautolu e tau matua ha lautolu ne fakakite e tua nakai maueue he fehagai mo e tau kamatamata mamafa, liga to tuleva e lauiaaga ke he moui katoa. Ko e tagata fakaako Tohi Tapu i Panama kua fakalilika he tane hana ke vega kehe mai he fale ha laua ka nakai oti e fekafekau hana ki a Iehova. Pete ni ia, ne o hui tumau a ia mo e fanau ikiiki hana ne tokofa ke he 16 e kilomita oti ti heke e pasi ke 30 foki e kilomita ke he Fale he Kautu ne tatatata mai. Ha kua fakamalolo he fakafifitakiaga ia, ne tepu ke 20 mai he magafaoa hana ne kuku foki e puhala he kupu moli.
Fakatoka e Fakafifitakiaga Totou Tohi Tapu ke he Tau Aho Takitaha
16. Ko e ha kua tomatoma mai ke totou Tohi Tapu fakamagafaoa ke he tau aho oti?
16 Taha he tau aga fa mahani uho lahi ne kua lata he ha magafaoa ni ke feaki—ko e aga fa mahani ka aoga ma e tau matua ti eke mo fakafifitakiaga ma e fanau ke fifitaki ki ai—ko e totou tumau he Tohi Tapu. Ka maeke ai, kia totou e Tohi Tapu he tau aho oti. Nakai ko e lahi he mena ne totou ne aoga. Ko e mena ne aoga lahi ko e fakatumau mo e puhala ne kua totou ai. Ke lata ma e fanau, liga hukui e totou Tohi Tapu aki e fanogonogo ke he tau kasete he My Book of Bible Stories. He totou mai he Kupu he Atua he tau aho oti ka lagomatai a tautolu ke tuku fakamua tumau e tau manatu he Atua. Mo e kaeke kua nakai totou hokoia ni he tagata tokotaha e Tohi Tapu ka e he magafaoa, to lagomatai he mena nei e kaina katoa ke o he tau puhala a Iehova. Ko e gahua nei ni ne fakamafana mai he tau Fonoaga “Moui he Puhala he Atua” he taute tala fakatai Families—Make Daily Bible Reading Your Way of Life!—Salamo 1:1-3.
17. Maeke fefe he totou Tohi Tapu fakamagafaoa mo e ako manatu e tau matapatu kupu Tohi Tapu ke lagomatai he fakagahuahua e fakatonuaga he Efeso 6:4?
17 Ke totou fakamagafaoa e Tohi Tapu kua lautatai mo e tau kupu he aposetolo ko Paulo he hana tohi mai he agaga ke he tau Kerisiano i Efeso, kua pehe: “Ko e tau matua tane, aua neke fakahogohogomanava ke he fanau ha mutolu, ka kia leveki ai ke he tau kupu akonaki mo e tau kupu fakamafana he Iki.” (Efeso 6:4) Ko e heigoa e kakano he mena ia? Ko e kakano he “tau kupu fakamafana” ke “tuku ki loto e manamanatu”; ti kua fakamafana ke he tau matua tane Kerisiano ke tuku e manamanatuaga ha Iehova ko e Atua i loto he fanau ha lautolu—ke lagomatai e fanau ke iloa e tau manatu he Atua. He fakamalolo e fanau ke ako manatu e tau matapatu kupu Tohi Tapu alito ka lagomatai a lautolu ke moua e mena ia. Ko e foliaga hanei ke takitaki he tau manatu a Iehova e tau manamanatuaga he fanau ke maeke he tau manako mo e mahani ha lautolu ke fakaata fakahaga e tau tutuaga mahani Atua pete he haia e tau matua mo e fanau po ke nakai. Ko e Tohi Tapu e fakaveaga ma e tau manamanatuaga pihia.—Teutaronome 6:6, 7.
18. He magaaho ka totou e Tohi Tapu, ko e heigoa kua lata ke (a) maama mitaki ai? (e) moua e aoga mai he tau fakatonuaga ne toka ai? (i) talia e mena fakakite mai hagaao ke he finagalo a Iehova? (o) moua e aoga mai he mena ne talahau hagaao ke he tau aga mo e tau gahua he tau tagata?
18 Kua tonu ni, kaeke ke lauia e tau momoui ha tautolu ke he Tohi Tapu, kua lata ia tautolu ke maama e mena ne talahau mai. Ke he tokologa, liga kua lata ke totou lagaloga e tau vala i loto. Ke moua e maamaaga katoa he falu talahauaga, liga lata ia tautolu ke kumikumi e tau kupu i loto he tohi fakamaama kupu po ke he Insight on the Scriptures. Kaeke kua toka he tau kupu he Tohi Tapu e fakatonuaga po ke poakiaga, kia fai magaaho ke tutala hagaao ke he tau tutuaga he vaha ha tautolu ne kua tatai ki ai. Ti liga huhu hifo a koe, ‘Maeke fefe he fakagahuahua e fakatonuaga nei ke aoga ki a tautolu?’ (Isaia 48:17, 18) Kaeke kua hagaao e tau kupu he Tohi Tapu ke he falu vala he finagalo a Iehova, kia huhu, ‘Lauia fefe e tau momoui ha tautolu ha ko e mena nei?’ Liga totou e koe e fakamauaga ne tala mai hagaao ke he tau aga mo e tau gahua he tau tagata. Ko e heigoa e tau peehiaga he moui ne kua fakafita a lautolu ki ai? Fakafehagai fefe a lautolu mo e tau mena nei? Aoga fefe a tautolu mai he fakafifitakiaga ha lautolu? Kia fakaata tumau taha magaaho ke tutala ke he tau kakano he fakamauaga ke he tau momoui ha tautolu he vaha nei.—Roma 15:4; 1 Korinito 10:11.
19. Ha kua fifitaki ke he Atua, ko e heigoa ka foaki e tautolu ma e fanau ha tautolu?
19 Ko e puhala mitaki haia ke peehi e tau manatu he Atua ke he tau manamanatuaga mo e loto ha tautolu! Kua lagomatai moli ai a tautolu ke “fifitaki . . . ke he Atua, tuga e tau fanau fakahelehele.” (Efeso 5:1) Mo e to foaki e tautolu e fakafifitakiaga ne kua lata moli ke fifitaki he fanau ha tautolu.
Manatu Nakai e Koe?
◻ Aoga fefe e tau matua he fakafifitakiaga a Iehova?
◻ Ko e ha kua lata ke lafiua e fakaakoaga poaki gutu ke he fanau mo e fakafifitakiaga mitaki he tau matua?
◻ Ko e heigoa falu he tau lesoni ne kua mitaki ni ke fakaako he fakafifitakiaga fakamatua?
◻ Maeke fefe ia tautolu ke aoga katoa mai he totou Tohi Tapu fakamagafaoa?
[Tau Fakatino he lau 20]
Tokologa ne olioli e totou Tohi Tapu fakamagafaoa ke he tau aho takitaha