Kua Foaki Fakamakai e Lautolu a Lautolu—I Aferika Lalo

KO E tupu hake he kalakala kaina mativa i Côte d’Ivoire, ne manako lahi a Pascal ma e moui mitaki. He eke mo tagata hū momi nakai makaka, ne manatu a ia, ‘Moua e au i fe e magaaho ke eke mo tagata talahaua sipote ti monuina?’ Kavi ke he 20 tumā e tau haana he moui, ne pehē a ia ko Europa e matakavi ia. Ka e he nakai fai tohi fakaatāaga ke fano fenoga, ne lata a ia ke hū pulenoa atu ki Europa.

He 1998, he 27 e tau he moui, ne kamata e fenoga ha Pascal. Ne fano a ia ke he taha faahi ki Ghana, fina atu halaloto i Togo ti aafe i Benin, to hoko ke he taone ko Birni Nkonni i Niger. Mogonei ko e vala hagahaga kelea mooli anei he fenoga. Ke fina atu ke he faahi tokelau, lata ia ia ke heke he tulaki mo e fenoga atu ke he taha faahi he Tutakale Sahara. He hoko atu mogoia ke he Metiteraneani, to heke e ia e poti ke fano ki Europa. Ko e fakatokaaga a ia, ka e ua e mena ne tupu i Niger ne taofi a ia.

Fakamua, ne ai fai tupe a ia. Uaaki, ne feleveia a ia mo Noé, ko e paionia ne kamata e fakaako Tohi Tapu mo ia. Ko e mena ne fakaako e ia kua lauia lahi ke he loto haana mo e hiki e onoonoaga haana ke he moui. Kua hukui e tau foliaga fakatino haana aki e tau mena fakaagaaga. Ia Tesemo 1999, ne papatiso a Pascal. Ke fakakite haana loto fakaaue lahi ki a Iehova, ne kamata a ia he 2001 ke paionia i Niger, he taone ia ni ne fakaako e ia e kupu mooli. Logona hifo fēfē a ia ke he fekafekauaga haana? Pehē a ia, “Moua e au e moui mitaki lahi!”

FIAFIA LAHI E MOUI I AFERIKA

Ke tuga a Pascal, tokologa ne iloa ko e moua e fiafia lahi ke he moui kua fakavē ke he tutuliaga he tau foliaga fakaagaaga. Ke hokotia ke he tau foliaga pihia, ne toka he falu a Europa ti hiki atu ki Aferika ke fekafekau he tau matakavi ne manako lahi ma e tau tagata fakapuloa he Kautu. Kavi ke he 65 e Tau Fakamoli mai i Europa​—he vahāloto he 17 ke he 70 e tau he moui​—ne hiki ha ko e “manako ke he tau tagata foaki lagomatai,” ne fa talahau e lautolu ke he tau motu ha Aferika Lalo ko Benin, Burkina Faso, Niger, mo Togo.a Ko e heigoa ne omoomoi a lautolu ke taute e hikiaga lahi pihia, ti ko e heigoa e fua ne moua e lautolu?

Ko Anne-Rakel i Tenemaka ne ui: “Na fekafekau e tau matua haaku ko e tau misionare i Senegal. Ne tutala fakamakai tumau a laua hagaao ke he moui misionare ti manako foki au ke he moui ia.” Kavi ke he 15 e tau kua mole, he tau atu tau 20 ha Anne-Rakel, ne hiki atu a ia ki Togo mo e fekafekau he fakapotopotoaga vagahau matalima. Fakamalolō fēfē he hiki atu haana e falu? Ne ui a ia: “He mogo fakamui ne mumui mai e tehina mo e tugaane tote haaku ki a au i Togo.”

Ko Aurele, ko e matakainaga taane fai hoana ne 70 e tau i Falani ne pehē: “Lima e tau kua mole ne moua e au e tupe fuakau haaku, ha ha ia au e fifiliaga: ke moui mafola i Falani mo e fakatali ke hoko mai e Parataiso po ke taute e tau lakaaga ke fakalaulahi haaku a fekafekauaga.” Ne fifili e Aurele ke fakalaulahi e fekafekauaga. Kavi ke he tolu e tau kua mole ne hiki atu a ia mo e hoana haana ko Albert-Fayette ki Benin. “He maeke a maua ke fekafekau ki a Iehova i hinei ko e mena ne mua atu e mitaki kua taute e maua,” he ui e Aurele. “Ko e fua,” he matutaki e ia mo e mamali, “ko e tau faahi ke he kautahi he fonua ha maua kua fakamanatu ki a au e Parataiso.”

Ko Clodomir mo e hoana haana ko Lysiane ne hiki mai Falani ki Benin he 16 e tau kua mole. He kamataaga, ne misi lahi e laua e magafaoa mo e tau kapitiga i Falani, ti hopoate e hoa to nakai maeke a laua ke hiki ke he moui foou ha laua. Ka e nakai fai kakano ke hopoate a laua. Ne lahi e olioli ne moua e laua. “Ke he 16 e tau tau nei,” he ui e Clodomir, “kua moua e maua e lilifu he lagomatai, he evalesi ai taha e tagata he taha e tau ke talia e kupu mooli.”

Ko Sébastien mo Johanna, ko e hoa mau i Falani ne hiki atu ki Benin he 2010. “Lahi mahaki e mena ke taute i loto he fakapotopotoaga,” he ui e Sébastien. “He fekafekau i hinei kua tuga e fano he fakaakoaga fakamahani fakateokarasi holo ki mua!” Fēfē e tali he fonua? Ui a Johanna: “Manako lahi mahaki e tau tagata ke he kupu mooli. Pete foki ka nakai fakamatala a maua, ne taofi he tau tagata a maua he puhalatū ke hūhū mai e tau hūhū Tohi Tapu mo e moua e tau tohi faka-Tohi Tapu ha tautolu.” Lauia fēfē e fakamauaga ha laua ha ko e hiki? Pehē a Sébastien: “Kua fakamalolō ai e fakamauaga ha maua. Ko e fiafia ha ia ke gahua tokoua mo e hoana haaku he aho katoa he fonua.”

Ko Eric mo e hoana haana ko Katy, ne fekafekau ko e tau paionia he faahi tokelau ha Benin ne tokogahoa e tagata. Kavi ke he hogofulu e tau kua mole he nonofo i Falani, kua kamata a laua ke totou e tau vala tala ke he fekafekauaga he matakavi ne lahi e manako lagomatai mo e tutala ke he tau fekafekau mau. Foaki he mena nei ki a laua e manako ke hiki ke he taha motu, ti taute pihia e laua he 2005. Ko e tupuaga ne kitia e laua kua ofoofogia. Pehē a Eric: “Ua e tau kua mole, ko e matakau ha mautolu he taone ko Tanguiéta ne hiva e tagata fakailoa; mogonei kua 30 ai. Kavi ke he 50 mo e 80 ne o atu ke he feleveiaaga he Aho Tapu. Kua olioli lahi mahaki ke kitia e tupuaga pihia!”

MAILOGA MO E FAHIA MAI HE TAU PALEKO

Ko e heigoa e tau paleko kua fehagai mo e falu ne “manako ke he tau tagata foaki lagomatai?” Ko Benjamin ne 33 e tau ko e tugaane ha Anne-Rakel. He tau 2000 i Tenemaka, ne feleveia a ia mo e misionare ne fekafekau i Togo. Ne manatu e Benjamin: “Mogo ne tala age au ke he misionare kua manako au ke paionia, ne ui a ia: ‘Iloa e koe, maeke a koe ke paionia i Togo.’” Ne manamanatu a Benjamin ki ai. Pehē a ia: “Nakaila tū e 20 e tau haaku he mogoia, ne fitā e tau mahakitaga tokoua haaku he fekafekau i Togo. Fakamukamuka he mena ia au ke fano ki ai.” Ti hiki atu a ia. Ka e fai paleko agaia. Ne fakamaama e Benjamin: “Nakai iloa e au ha kupu Falani. Ko e tau mahina ono fakamua ne uka lahi ha kua nakai maeke au ke vagahau.” Ka e fai magaaho, ti holo ki mua a ia. Fekafekau a Benjamin mogonei he Peteli i Benin, he uta e tau tohi mo e lagomatai he faahi gahua komopiuta.

Ko Eric mo Katy ne totoku he kamataaga, ne fekafekau he fonua vagahau kehe i Falani ato hiki atu ki Benin. Kehe fēfē a Aferika Lalo? Pehē a Katy: “Nakai mukamuka ai ke moua e matakavi mitaki ke nonofo ai. Fai mahina he nonofo a maua he fale ne nakai fai hila mo e vai.” Lafi e Eric: “Kua hohā lahi e leo kofe he kalakala kaina ke hoko ke he tuloto pō. Lata ia koe ke fakauka ke he tau mena pihia ti makai ke hiki.” Talia tokoua e laua: “Ko e fiafia he fekafekau he matakavi ne nakaila lahi e fakamatala ki ai kua mahomo atu ke he ha mena uka.”

Ko Michel mo Marie-Agnès, ko e hoa mau i Falani kua 50 tumā e tau ha laua, ne hiki atu ki Benin kavi ke he lima e tau kua mole. Ne tupetupe lahi a laua he mogo fakamua. Pehē a Michel: “Falu ne fakatatai e hiki ha maua ke he tagata fano he kave toua hane toho e huilapa​—ti ko maua ne heke he huilapa! Ko e mena matakutaku ka nakai iloa e koe ko e tagata ne fano he kave toua ia ko Iehova. Ti hiki a maua ke lata mo e fakalataha foki mo Iehova.”

PUHALA KE MAUTAUTEUTE A KOE

Kua peehi e lautolu ne fai iloaaga he “manako ke he tau tagata foaki lagomatai” e aoga ke mautauteute a ia he taute e tau lakaaga nei: Pulega tuai. Fakaako ke hikihiki. Tapiki ke he fatifatiaga he tupe. Falanaki ki a Iehova.​—Luka 14:28-30.

Ko Sébastien, ne totoku he kamataaga ne pehē: “Ato hiki, ne ua e tau ne fakaputu e au mo Johanna e tupe, he tukutukuhifo ai e tupe fakamole ma e tau fakafiafiaaga mo e nakai fakatau fakahanoa.” Ke matutaki he fekafekau ke he motu kehe, ne fai mahina he tau tau takitaha ne gahua a laua i Europa, ti fakaatā a laua ke paionia i Benin he vala ne toe he tau.

Ko Marie-Thérèse ko e taha mai he falu matakainaga fifine nofo tokotaha ne toko 20 mai he taha motu ne fekafekau he “manako ke he tau tagata foaki lagomatai” i Aferika Lalo. Ne gahua a ia ko e tagata fakaholo pasi i Falani; ka e he 2006 ne taha e tau ne toka e ia e gahua ke paionia i Niger. Nakai leva ti iloa e ia ko e moui anei ne manako mooli a ia ke moua. Pehē a Marie-Thérèse: “He liu atu ki Falani, ne tutala au mo e takitaki gahua haaku ke he manako haaku ke hiki e setulu gahua, ti makai a ia ke hiki ai. Mogonei, ia Me ki a Aokuso ne gahua fakaholo pasi au i Falani, mo e ia Sepetema ki a Aperila ne gahua paionia au i Niger.”

Ko lautolu kua ‘kumikumi fakamua ke he kautu’ ka falanaki to foaki e Iehova ki a lautolu e ‘tau mena oti kua lata.’ (Mata. 6:33) Ke fakatai: Manamanatu la ke he mena ne tupu ki a Saphira, ko e matakainaga fifine nofo tokotaha ne 20 tumā e tau tau he moui i Falani ne fekafekau paionia i Benin. He 2011 ne liu a ia ki Falani ke gahua tupe foki ke maeke ke lalago aki a ia he taha tau foki (tau ke onoaki haana) i Aferika. Pehē a Saphira: “Ko e Aho Faraile ko e aho fakahiku haaku he gahua, ka e lata agaia au ke gahua foki hogofulu e aho ke lahi e tupe ke lata mo e tau hake. Ne ua ni e faahi tapu haaku ne toe i Falani. Ti liogi au ki a Iehova mo e fakamaama e tuaga haaku. Ai leva, ne hea telefoni mai e takitaki faahi gahua ki a au mo e ole kaeke kua maeke au ke hukui e taha tagata ke ua e faahi tapu.” He Aho Gofua ne fano a Saphira ke he matakavi gahua ke fakamahani he tagata gahua ia a ia. Ui a ia: “Kua ofo lahi au ke iloa ko ia ko e matakainaga fifine Kerisiano ne hogofulu e aho ne manako ke maeke ke fano he Aoga Fekafekau Paionia! Kua nakai fakaatā he takitaki gahua haana e ole ato moua taha ke hukui. Ne olelalo a ia ki a Iehova ke lagomatai—tuga ni au.”

PUNAAGA HE MAKONA MOOLI

Falu he tau matakainaga kua fekafekau i Aferika Lalo ke he loga e tau tau ti kua eke ai mo kaina ha lautolu. Maeke e falu ke nonofo ke fai tau ti liliu mogoia ke he motu ne o mai a lautolu. He vahā nei foki, ko lautolu ia fakamua ne “manako ke he tau tagata foaki lagomatai” ne aoga agaia mai he tau tau ne fekafekau a lautolu he falu motu. Kua fakaako e lautolu ko e makona mooli he moui kua moua he fekafekau ki a Iehova.