Tau Fifine i Loto he Tohi Tapu—Ko e Heigoa ha Tautolu kua Fakaako Mai ia Lautolu?

Ko e tali he Tohi Tapu

Fakakite mai he Tohi Tapu, tokologa e fifine ne maeke e tau puhala momoui ke fakaako ki a tautolu e tau mena aoga loga. (Roma 15:4; 2 Timoteo 3:16, 17) Fakamaama fakakū he vala tala nei falu fifine ne totoku i loto he Tohi Tapu. Tokologa ne mitaki e tau fakafifitaki ke muitua. Falu ko e tau fakamauaga mo hatakiaga.—1 Korinito 10:11; Heperu 6:12.

Apikaila

Ko hai a Apikaila? Ko ia ko e hoana he tagata monuina ka e vale ko Napalu. Ka e iloilo mo e fakatokolalo a Apikaila ti fulufuluola fakaagaaga mo e fakatino.—1 Samuela 25:3.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne gahua fakailoilo mo e manamanatu a Apikaila ke ua hoko e matematekelea. Nofo a ia mo Napalu he matakavi ne fakamumuli a Tavita, ko e patuiki ha Isaraela he magaaho fakamui, he magaaho ne hola fano a ia. He nonofo a Tavita mo e kau haana i ai, ne leveki e lautolu e tau fuifui mamoe ha Napalu mai he tau tagata kaiha. Ka e magaaho ne o atu e tau tagata ha Tavita ke ole mena kai ne vale a Napalu ti nakai talia ai. Ne ita lahi a Tavita! Ti o atu a ia mo e kau haana ke tamate a Napalu mo e magafaoa katoa.—1 Samuela 25:10-12, 22.

Ne gahua fakatepetepe a Apikaila he logona e mena ne taute he taane haana. Age e ia ke he tau fekafekau haana e tau mena kai ke ta atu ki a Tavita mo e tau tagata, ti mui atu a ia ke olelalo ke he fakaalofa noa a Tavita. (1 Samuela 25:14-19, 24-31) Magaaho ne kitia e Tavita e tau mena fakaalofa ha Apikaila, pihia foki e fakatokolalo mo e logona e tomatomaaga pulotu haana, ne mailoga e Tavita kua fakaaoga e Iehova a Apikaila ke nakai fakahoko e matematekelea lahi. (1 Samuela 25:32, 33) Nakai leva, ne mate a Napalu ti eke a Apikaila mo hoana ha Tavita.—1 Samuela 25:37-41.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Apikaila? Pete he mata fuluola mo e muhukoloa, ne lagotatai e onoonoaga ha Apikaila hagaao ki a ia ni. Ke taofi e mafola, ne makai a ia ke fakamolemole ke he tuaga ne nakai ko e lekua haana. Ne fehagai a ia ke he tuaga hagahagakelea lahi he puhala fakatotoka mo e gahua fakailoilo, loto malolō mo e fakamokoi.

▸ Ma e falu fakamaamaaga ki a Apikaila, kikite e vala tala “She Acted With Discretion.”

Eseta

Ko hai a Eseta? Ko ia ko e fifine Iutaia ne fifili he Patuiki ko Ahasueru ha Peresia ke eke mo patuiki fifine haana.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne fakaaoga he Patuiki Fifine ko Eseta e malolō he tuaga haana ke nakai tamate e tau tagata haana. Ne iloa e ia kua poaki he patuiki e aho pauaki ke fakamahakava oti e tau Iutaia ne nonofo he matakavi i Peresia. Ko e lagatau kelea nei ne taute e Hamanu ko e iki ne mua. (Eseta 3:13-15; 4:1, 5) Ne lagomatai e Moretikai ko e kasini ha Eseta mo e foaki e moui haana ke fakakite e lagatau ke he taane haana ko e Patuiki ko Ahasueru. (Eseta 4:10-16; 7:1-10) Ne fakaatā e Ahasueru a Eseta mo Moretikai ke fakafano atu e taha poaki foki ke fakaatā e tau Iutaia ke totoko atu ke momoui a lautolu. Ne kautū katoatoa e tau Iutaia ke he tau fī ha lautolu.—Eseta 8:5-11; 9:16, 17.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Eseta? Ne fakatoka he Patuiki Fifine ko Eseta e fakafifitakiaga mitaki lahi he loto malolō, fakatokolalo, mo e mahani fakalatalata. (Salamo 31:24; Filipi 2:3) Pete e mata mitaki mo e tuaga haana, ne kumi fakatonuaga mo e lagomatai a ia. He tutala ke he taane haana, ne fakailoilo mo e fakalilifu a ia ka e loto malolō. Magaaho ne tu hagahagakelea lahi e tau Iutaia, ne loto malolō a ia ke talahau ko e Iutaia a ia.

▸ Ma e falu fakamaamaaga hagaao ki a Eseta, kikite e tau vala tala “She Stood Up for God’s People” mo e “She Acted Wisely, Bravely, and Selflessly.”

Eva

Ko hai a Eva? Ko ia ko e uluaki he tau fifine mo e ko e fifine fakamua ne totoku i loto he Tohi Tapu.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne liuliu a ia ke he poakiaga maaliali he Atua. Tuga e taane haana ko Atamu, ne tufuga a ia ko e tagata mitaki katoatoa ne atāina ke fifili mo e maeke ke feaki e tau aga faka-Atua, tuga e fakaalofa mo e lotomatala. (Kenese 1:27) Iloa e Eva na tala age e Atua ki a Atamu ka kai e laua e fua he akau, to mamate a laua. Ka kua fakavaia a ia ke talitonu to nakai mate a ia. Ne fakavaivai ki a Eva ke talitonu to mua e mitaki haana ka nakai omaoma ke he Atua. Ti kai e ia e fua he akau mo e fakaohooho e taane haana ke kai foki.—Kenese 3:1-6; 1 Timoteo 2:14.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Eva? Ko Eva ko e fakafifitakiaga hataki hagaao ke he hagahagakelea ka manamanatu tumau ke he tau manako kelea. He liuliu ke he poakiaga maaliali he Atua, ne feaki e ia e manako lahi ke uta e mena ne nakai ko e haana.—Kenese 3:6; 1 Ioane 2:16.

Iaeli

Ko hai a Iaeli? Ko ia ko e hoana ha Kaveru ne nakai ko e tagata Isaraela. Loto malolō a Iaeli he lalago e tau tagata he Atua.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne fifili tonu a Iaeli he magaaho ne hoko atu a Sisera ko e takitaki kau he tau Kanana ke he fale ie haana. Ha kua kaumahala a Sisera he tau ke he tau Isaraela ne kumi mena a ia mogonei ke fakamumuli mo e hu ai. Uiina e Iaeli a ia ke he fale ie haana ke fakamumuli mo e okioki. He mohe a Sisera ne tamate e Iaeli a ia.—Tau Fakafili 4:17-21.

Ko e mena ne taute e Iaeli ko e fakamooliaga he perofetaaga ne talahau e Tapora: “Ha ko e mena to tuku ai e Iehova a Sisera ke he lima he fifine.” (Tau Fakafili 4:9) He mena ne taute e Iaeli, ne fakaheke ki a ia ne “mua e monuina hana he tau fifine oti.”—Tau Fakafili 5:24.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Iaeli? Ne gahua fakailoilo mo e loto malolō a Iaeli. Ko e mena ne tupu ki a Iaeli ne fakakite na maeke e Atua ke omoomoi e tau tuaga ke fakamooli e perofetaaga.

Iesepela

Ko hai a Iesepela? Ko ia ko e hoana he Patuiki ko Ahapo mai Isaraela. Nakai ko e fifine Isaraela a ia ti nakai tapuaki a ia ki a Iehova. Tapuaki a ia ke he atua he tau Kanana ko Paala.

Ko e heigoa haana ne taute? Ko e Patuiki Fifine ko Iesepela ne pule malolō, nakai loto fakaalofa, mo e favale. Ne omoomoi e ia e tapuaki ki a Paala mo e mahani feuaki ne putoia ai. Magaaho ia foki, ne lali a Iesepela ke taofi e tapuaki ke he Atua mooli ko Iehova.—1 Tau Patuiki 18:4, 13; 19:1-3.

Ne pikopiko a Iesepela mo e kelipopo tagata ke fakamakona e tau manako lotokai haana. (1 Tau Patuiki 21:8-16) Tuga ne talahau tuai he Atua, ne mamahi e mateaga haana ti nakai moua ha tanuaga.—1 Tau Patuiki 21:23; 2 Tau Patuiki 9:10, 32-37.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Iesepela? Ko Iesepela ko e fakafifitakiaga hataki. Ne lahi mahaki e kolokolovao mo e lotokai ati eke e higoa haana mo fakakupuga ko e fifine nakai mā, feuaki, mo e ulaafia.

Hana

Ko hai a Hana? Ko ia ko e hoana ha Elekana, ko e matua fifine ha Samuela ne eke mo perofeta mitaki i Isaraela i tuai.—1 Samuela 1:1, 2, 4-7.

Ko e heigoa haana ne taute? Magaaho ne tufua a Hana ne haga a ia ke he Atua ke moua e mafanatia. Ko e taane ha Hana ne ua e hoana. Taha hoana haana ko Penina ti fai tama a laua, ka e nakai fai fanau a Hana pete kua leva e mau ha laua. Ne va fakakelea e Penina, ka e liogi a Hana ke he Atua ke moua e mafanatia. Taute e ia e omonuo ke he Atua, he pehē ka foaki age he Atua e tama taane to foaki e ia e tama taane ke fekafekau he fale uta fano ne fakaaoga he tau Isaraela he tapuakiaga.—1 Samuela 1:11.

Ne tali he Atua e liogi ha Hana ti fanau e ia a Samuela. Fakamooli e Hana e maveheaga haana ti ta atu a Samuela ke fekafekau he fale uta fano he tote agaia. (1 Samuela 1:27, 28) He tau tau takitaha ne taute e ia e tapulu ma Samuela ti ta atu ki ai. Fai magaaho ti fakamonuina he Atua a Hana ke lima foki e tama—tolu e tama taane mo e ua e tama fifine.—1 Samuela 2:18-21.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Hana? Ko e tau liogi ha Hana ne liligi mai he loto ne lagomatai a ia ke fakauka ke he tau kamatamata. Ko e liogi loto fakaaue haana ne fakamau he 1 Samuela 2:1-10 ne fakakite e malolō he tua ha Hana ke he Atua.

▸ Ma e falu talahauaga ki a Hana, kikite e vala tala “Hafagi e Ia e Loto Haana ke he Atua he Liogi.”
▸ Ma e fakamaamaaga ke he kakano ne fakaatā he Atua e hoana loga he tau tagata i tuai, kikite e vala tala “Does God Approve of Polygamy?”

Hoana ha Lota

Ko hai e hoana ha Lota? Nakai talahau he Tohi Tapu e higoa haana. Ka e fakakite mai na ua e tama fifine haana ti nonofo a lautolu he kaina he maaga ko Sotoma.—Kenese 19:1, 15.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne nakai omaoma a ia ke he poakiaga he Atua. Amanaki e Atua ke moumou a Sotoma mo e tau maaga ne tata ki ai ha ko e ha lautolu a mahani feuaki fakalialia. Ka e fakaalofa e Atua ki a Lota ne mahani tututonu mo e magafaoa haana ne nonofo i Sotoma, ne fakafano he Atua ua e agelu ke luaki a lautolu ke fakahao.—Kenese 18:20; 19:1, 12, 13.

Tala age e agelu ke he magafaoa ha Lota ke fehola kehe mai he maaga mo e aua neke haga ki tua neke mamate a lautolu. (Kenese 19:17) Ko e hoana ha Lota “ne haga ki tua . . . [ti] faliu ai a ia mo pou masima.”—Kenese 19:26.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai he hoana ha Lota? Fakakite he tala haana e hagahagakelea he manako ke he tau koloa he tino ti hokotia ke nakai omaoma ke he Atua. Fakamaama e Iesu e hoana ha Lota mo fakafifitakiaga hataki. “Kia manamanatu a a mutolu ke he hoana a Lota,” he talahau e ia.—Luka 17:32.

Lea

Ko hai a Lea? Ko ia ko e hoana fakamua he tupuna ko Iakopo. Ko e tehina haana ko Rahela e taha hoana ha Iakopo.—Kenese 29:20-29.

Ko e heigoa haana ne taute? Ko Lea e matua fifine he tokoono e tama taane ha Iakopo. (Ruta 4:11) Ne amanaki a Iakopo ke hoana ia Rahela, ka e nakai ko Lea. Ka e taute e Lapana ko e matua taane he tau tama fifine nei ke hukui e Lea a Rahela. Magaaho ne mailoga e Iakopo kua fakavaia a ia ke mau mo Lea, ne vagahau a ia ki a Lapana. Ne pehē a Lapana mena nakai fa mahani ke faitaane mua e tehina ka e nakaila faitaane e taokete. Taha e faahi tapu he mole, ne faihoana a Iakopo ki a Rahela.—Kenese 29:26-28.

Ne fiafia, po ke fakaalofa lahi a Iakopo ki a Rahela ka e tote ki a Lea. (Kenese 29:30) Ko e mena ne tupu, ne fetoko lahi a Lea mo e tehina haana ke moua e fakaalofa ha Iakopo. Ne mailoga he Atua e tau logonaaga ha Lea ti fakamonuina a ia ke fitu e tama—ono e tama taane mo e taha e tama fifine.—Kenese 29:31.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Lea? Ne falanaki a Lea ke he Atua he liogi mo e nakai fakaatā e tuaga uka he magafaoa ke galo e ia e lalagoaga he Atua. (Kenese 29:32-35; 30:20) Ko e tala ke he moui haana ne fakakite e tau tuaga mamahi he loga e hoana, ko e tuaga ne fai magaaho ne toka pihia he Atua. Ko e fakamauaga, ne talia ma e taane ke taha ni e hoana po ke hoana ke taha ni e taane.—Mataio 19:4-6.

▸ Ma e fakamaamaaga foki hagaao ki a Lea, kikite e vala tala “Distressed Sisters Who ‘Built the House of Israel.’”
▸ Ma e fakamaamaaga ke he kakano ne fai magaaho ne fakaatā he Atua ke loga e hoana he tau tagata haana, kikite e vala tala “Does God Approve of Polygamy?”

Mareta

Ko hai a Mareta? Ko ia ne lafu mo Lasalo mo Maria, ti nonofo a lautolu tokotolu tata ki Ierusalema he maaga ko Petania.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne tata e fakafetuiaga ha Mareta mo Iesu, “ne fakaalofa ni a Iesu, kia Mareta, mo e hana matakainaga, katoa mo Lasalo.” (Ioane 11:5) Ko e fifine fakamokoi a Mareta. He taha fenoga ha Iesu ne fifili a Maria ke fanogonogo ki a Iesu ka e tu e gutu ha Mareta he taute he tau fekau he kaina. Tala age a Mareta ki a Iesu kua nakai lagomatai e Maria a ia. Ne fakahako mo e totonu e Iesu e onoonoaga ha Mareta.—Luka 10:38-42.

He gagao a Lasalo, ne ogo atu e Mareta mo e tehina haana a Iesu ke hau, he mauokafua to fakamalolō e Iesu e tugaane ha laua. (Ioane 11:3, 21) Ka kua mate a Lasalo. Ko e fakatutala ha Mareta mo Iesu ne fakakite e mauokafua ha Mareta ke he maveheaga he Tohi Tapu mo e na maeke a Iesu ke fakaliu tu mai e tugaane haana.—Ioane 11:20-27.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Mareta? Ne lahi e fakamokoi ha Mareta. Makai a ia ke talia e fakatonuaga. Atāina foki a ia ke talahau e tau logonaaga mo e tua haana.

▸ Ma e falu fakamaamaaga, kikite e vala tala “I Have Believed.”

Maria (lafu mo Mareta mo Lasalo)

Ko hai a Maria? Ko ia mo e tugaane haana ko Lasalo mo e taokete ko Mareta ne tata e fakafetuiaga mo Iesu.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne lagaloga e fakakite e Maria e loto fakaaue ki a Iesu ko e Tama he Atua. Fakakite e ia e tua na maeke a Iesu ke fakamoui e tugaane haana ko Lasalo, ti haia foki he fakaliu tu mai e Iesu a Lasalo. Ne nakai fiafia a Mareta ko e taokete ha Maria, he fifili a Maria ke fanogonogo ki a Iesu ka e nakai lagomatai e tau fekau he kaina. Ka e nava e Iesu a Maria he tuku fakamua e tau mena fakaagaaga.—Luka 10:38-42.

He taha magaaho ne fakamokoi lahi a Maria ki a Iesu he takai aki e “lolo manogi fakafua uka” e ulu mo e tau hui ha Iesu. (Mataio 26:6, 7) Falu ne fakalataha ai ne tuhituhi ki a Maria he moumou e lolo nei. Ka e lalago e Iesu a Maria he pehē: “Ko e tau mena oti he lalolagi ke fakamatala atu ki ai e tala mitaki nai [he Kautu he Atua], to talahaua ai foki e mena nai kua eke e ia ke eke mo fakamanatuaga kia ia.”—Mataio 24:14; 26:8-13.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Maria? Ne hokulo e tua ha Maria. Tuku fakamua e ia e tapuaki ke he Atua mai he tau gahua fa mahani. Ti lahi e fakaheke haana ki a Iesu pete he lahi e tupe ne fakaaoga.

Maria (matua fifine ha Iesu)

Ko hai a Maria? Ko ia ko e fifine fuata Iutaia, ko e tamafine tote he magaaho ne fanau e ia a Iesu, ne kua fatu fakamana he Tama he Atua.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne fakatokolalo a Maria he taute e finagalo he Atua. Kua fakatutane a ia ki a Iosefa he tu atu e agelu mo e fakailoa to fatu a ia mo e fanau mai e Mesia ne kua leva e fakatali ki ai. (Luka 1:26-33) Ne makai a ia ke talia e tuaga ia. He mole e fanau mai a Iesu, ne fā foki e tama taane mo e liga ua e tama fifine ha Maria mo Iosefa. Ti nakai ko e tamafine tote a Maria he magaaho na. (Mataio 13:55, 56) Pete he moua e ia e tuaga pauaki nei, ne nakai kumi po ke moua e ia e fakahekeaga he magahala he fekafekauaga ha Iesu po ko ia taha he fakapotopotoaga Kerisiano fakamua atu.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Maria? Ko Maria ko e fifine tua fakamooli ne fiafia ke talia e kotofaaga lahi mahaki. Ne iloa mitaki e ia e tau Tohiaga Tapu. He taha fuafuaaga, kavi laga 20 e hagaao a ia ke he Tau Tohiaga Tapu he talahau e tau kupu ia Luka 1:46-55.

▸ Ma e falu fakamaamaaga hagaao ki a Maria, kikite e vala tala “What Mary’s Example Can Teach Us.”

Maria Makatala

Ko hai a Maria Makatala? Ko ia ko e tutaki fakamooli ha Iesu.

Ko e heigoa haana ne taute? Ko Maria Makatala e taha he tau fifine ne ō fenoga mo Iesu mo e tau tutaki. Ne fakamokoi a ia he fakaaoga e tau tupe haana ke leveki a lautolu. (Luka 8:1-3) Ne mui a ia ki a Iesu ato oti e fekafekauaga ha Iesu, ko ia foki i ai he tamate a Iesu. Ko ia taha ne kitia fakamua a Iesu he mole e liu tu mai.—Ioane 20:11-18.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Maria? Ko Maria Makatala ne fakamokoi he lalago e fekafekauaga ha Iesu mo e fakatumau ko e tutaki fakamooli.

Miriama

Ko hai a Miriama? Ko ia ko e mahakitaga ha Mose mo Arona. Ko e fifine fakamua he Tohi Tapu ne fakahigoa ko e perofeta fifine.

Ko e heigoa haana ne taute? Ha ko ia ko e perofeta fifine, ne gahua foki a ia ke talahau e tau fekau he Atua. Ne lilifu e tuaga haana i Isaraela mo e kaufakalataha foki mo e tau tagata taane ke uhu e lologo he kautūaga he mole e fakaotioti he Atua e kautau Aikupito he Tahi Kula.—Esoto 15:1, 20, 21.

Fai magaaho he mole, ne vagahau fakakelea a Miriama mo Arona ki a Mose. Maaliali ai kua fakaohooho a laua he fakatokoluga mo e mahekeheke. Kua “logona ai” he Atua, ti akonaki fakalahi e Ia a Miriama mo Arona. (Numera 12:1-9) Mogoia ne tā he Atua a Miriama ke he lepela ha ko ia ne kamata e tala ekefakakelea. Ne olelalo a Mose ke he Atua ke lata mo Miriama, ti fakamaulu he Atua a Miriama. He mole e fitu e aho ne nofo kehe ai, ne fakaatā a ia ke liu mai ke he heagaapi ha Isaraela.—Numera 12:10-15.

Fakakite he Tohi Tapu ne talia e Miriama e fakatonuaga. Loga e tau he mole, ne talahau he Atua e tuaga lilifu pauaki ha Miriama he fakamanatu ke he tau Isaraela: “Ne fakafano atu foki e au ki mua hau a Mose, mo Arona, mo Miriama.”—Mika 6:4.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Miriama? Fakakite mai he tala ki a Miriama na fanogonogo e Atua ke he tau tala he tau tagata ne tapuaki ki a ia ne tala age ke he taha matakainaga po ke tala hagaao ke he falu. Iloa foki e tautolu ke maeke ke fakafiafia e Atua kua lata a tautolu ke kalo kehe he fakatokoluga teao mo e mahekeheke—tau aga ka liga fakaohooho a tautolu ke ekefakakelea e higoa mitaki he falu.

Sara

Ko hai a Sara? Ko ia ko e hoana ha Aperahamo mo e ko e matua fifine ha Isaako.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne toka hifo e Sara e moui tokotoko mitaki he maaga monuina ko Uro ha ko e tua haana ke he tau maveheaga he Atua ke he taane haana ko Aperahamo. Tala age e Atua ki a Aperahamo ke toka a Uro ka e fano ke he motu ko Kanana. Mavehe e Atua ke fakamonuina a ia mo e eke ai mo motu lahi. (Kenese 12:1-5) Liga kua 60 tumā e tau ha Sara he mogoia. Tali mai he mogoia, ne nonofo a Sara mo e taane haana he tau fale ie he tau matakavi kehekehe.

Pete ne hagahaga kelea a Sara ha ko e moui fano fenoga, ne lalago e ia a Aperahamo he muitua a Aperahamo ke he poakiaga he Atua. (Kenese 12:10, 15) Ne loga e tau ne tufua a Sara ti momoko lahi a ia. Ka kua mavehe e Atua ke fakamonuina e tau fanau ka tutupu mai ia Aperahamo. (Kenese 12:7; 13:15; 15:18; 16:1, 2, 15) Ne hoko e magaaho, ti mavehe e Atua to fai tama a Sara mo Aperahamo. Ti fanau e Sara e tama pete kua motua a ia ke fanafanau tama. Ne 90 e tau ha Sara he moui, mo e 100 e tau he taane haana. (Kenese 17:17; 21:2-5) Fakahigoa e laua e tama taane ko Isaako.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Sara? Fakaaako mai he mena ne tupu ki a Sara kua maeke a tautolu ke falanaki tumau ke he Atua to fakamooli e ia e tau maveheaga haana, pihia foki he tau tuaga kua tuga to nakai maeke! (Heperu 11:11) Ko e fakafifitakiaga foki haana ko e hoana kua fakakite e aoga he fakalilifu i loto he fakamauaga.—1 Peteru 3:5, 6.

▸ Ma e falu fakamaamaaga hagaao ki a Sara, kikite e tau vala tala “Ko e Fifine Mata Mitaki a Koe” mo e “Ko Sara e Matua Fifine he Tau Patuiki.”

Talila

Ko hai a Talila? Ko ia ko e fifine ne manako loto fakavihi e fakafili Isaraela ko Samisoni ki ai.—Tau Fakafili 16:4, 5.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne talia e ia e tau tupe he tau iki Filisitia ke afo a Samisoni, ko e tagata ne fakaaoga he Atua ke fakahao e tau Isaraela mai he tau Filisitia. Nakai maeke e tau Filisitia ke keli a ia ha kua kehe lahi e malolō haana. (Tau Fakafili 13:5) Ti kumi lagomatai e tau iki ha lautolu ki a Talila.

Ne totogi he tau Filisitia a Talila ke kumi ko e moua mai i fe e malolō lahi ha Samisoni. Ne talia e Talila e tau tupe, ti lagaloga e ole haana ka e hoko ni fakamui ti kautū a ia ke iloa e mena galo he malolō ha Samisoni. (Tau Fakafili 16:15-17) Ne tala age e Talila e mena galo ha Samisoni ke he tau Filisitia ti tapaki e lautolu a Samisoni ti tuku he fale puipui.—Tau Fakafili 16:18-21.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Talila? Ko Talila ko e fakafifitakiaga hataki. He lahi e lotokai ha Talila, fakavaivai, nakai fakamooli, mo e fofō e ia e fekafekau he Atua ko Iehova.

Tama fifine Sulamita

Ko hai e tama fifine Sulamita? Ko ia ko e tama fifine fulufuluola ne nofo he maaga tua mo e ko ia ne fakamatapatu e tala he Tohi Tapu ne fakahigoa ko e Lologo a Solomona. Nakai talahau he Tohi Tapu e higoa haana.

Ko e heigoa haana ne taute? Ko e tama fifine Sulamita ne tumau e fakamooli haana ke he tama taane leveki mamoe ne ofania e ia. (Lologo a Solomona 2:16) Ne mua e mata mitaki haana, kua kitia foki he patuiki muhukoloa ko Solomona ti lali ke manako age e tama fifine nei ki a ia. (Lologo a Solomona 7:6) Pete ne fakaohooho he falu a ia ke fifili a Solomona, ne nakai talia he tama fifine Sulamita. Ne fakahele e ia e tama taane leveki manu tu tokolalo ti fakamooli ki ai.—Lologo a Solomona 3:5; 7:10; 8:6.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai he tama fifine Sulamita? Ne tumau e onoonoaga lagotatai haana ki a ia ni pete he mata mitaki mo e mamata mai e tau tagata ki a ia. Nakai fakaatā e ia e fakaalofa hofihofi haana ke hiki he fakaohooho he falu po ke maveheaga ke he tau monuina he tino mo e tuaga tokoluga. Tumau ni a ia ke fakatotoka mo e mahani mitaki.

Tapora

Ko hai a Tapora? Ko ia ko e perofeta fifine ne fakaaoga e Iehova ko e Atua ha Isaraela ke fakakite e finagalo haana ne lauia e tau tagata haana. Fakaaoga foki he Atua a ia ke fakamafola e tau lekua he tau Isaraela.—Tau Fakafili 4:4, 5.

Ko e heigoa haana ne taute? Ko e perofeta fifine ko Tapora ne loto malolō he lalago e tau tagata ne tapuaki ke he Atua. Ne poaki ke fekau e Tapora a Parako ke takitaki e kau Isaraela ke tau ke he tau fī ha lautolu ko e tau Kanana. (Tau Fakafili 4:6, 7) He ole a Parako ki a Tapora ke fakatauō mo ia, ne nakai matakutaku ka e talia e Tapora e ole ha Parako.—Tau Fakafili 4:8, 9.

He mole e foaki he Atua ki Isaraela e kautūaga, ne fati e Tapora e vala he lologo ne uhu e ia mo Parako he manatu e mena ne hoko. He lologo ia ne talahau e Tapora e mena ne taute e Iaeli, ko ia taha fifine loto malolō ne fakakaumahala e tau Kanana.—Tau Fakafili, veveheaga 5.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Tapora? Ne aga foaki noa a Tapora mo e loto malolō. Fakamafana e ia falu ke taute e mena hako ki mua he Atua. He taute pihia e lautolu ia, ne nava mooli a Tapora ki a lautolu.

▸ Ma e falu fakamaamaaga hagaao ki a Tapora, kikite e vala tala “Tu Atu ai Au; Ko e Matua Fifine ke he Motu a Isaraela.”

Raava

Ko hai a Raava? Ko ia ko e fifine fakataka ne nofo he maaga ko Kanana i Ieriko, ne eke a ia mo tagata tapuaki ki a Iehova ko e Atua.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne fufū e Raava tokoua e tagata Isaraela ne o mai ke toko e motu. Taute pihia e ia ha kua logona e tau tala ke he puhala ne fakahao e Iehova ko e Atua ha Isaraela e tau tagata haana mai i Aikupito mo e he magaaho fakamui he totoko mai e magafaoa he tau Amoni.

Ne lagomatai e Raava e tau toko ti olelalo ki a laua ke fakahao a ia mo e magafaoa haana ka feoho mai e tau Isaraela ke moumou a Ieriko. Ne talia e laua ka e fai poakiaga: Ke nakai talahau e ia hagaao ke he fenoga ha laua, mo e nonofo a ia mo e magafaoa haana i loto he fale haana ka totoko mai he tau Isaraela, mo e tautau e ia e toua kula he fakamaama haana ke fakamailoga e kaina haana. Ne omaoma a Raava ke he tau poakiaga oti, ti momoui a ia mo e magafaoa he totoko mai e tau Isaraela mo e fofō a Ieriko.

Magaaho fakamui ne mau a Raava ke he tagata Isaraela ti eke mo tupuna fifine he Patuiki ko Tavita mo Iesu Keriso.—Iosua 2:1-24; 6:25; Mataio 1:5, 6, 16.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Raava? Fakamaama he Tohi Tapu ko Raava ko e fakafifitakiaga mitaki lahi he tua. (Heperu 11:30, 31; Iakopo 2:25) Fakakite he tala haana ko e Atua kua fakamagalo mo e nakai fakamailoga tagata, ti fakamonuina a lautolu kua falanaki ki a Ia pete e tau feakiaga ha lautolu.

▸ Ma e falu fakamaamaaga ki a Raava, kikite e vala tala “Talahaua Tututonu a Ia Ha Ko e Tau Gahua.”

Rahela

Ko hai a Rahela? Ko ia ko e tama fifine ha Lapana ko e hoana ofania he tupuna ko Iakopo.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne mau a Rahela ki a Iakopo ti ua e tama taane ne fanau, ko laua e falu he tau ulu he tau magafaoa toko 12 ha Isaraela i tuai. Ne feleveia a Rahela mo e taane haana ka mau he leveki a Rahela he tau mamoe he matua taane haana. (Kenese 29:9, 10) “Kua tino mitaki a ia,” he fakatatai ke he taokete haana ko Lea.—Kenese 29:17.

Ne loto a Iakopo ki a Rahela ti talia ke gahua ke fitu e tau ke maeke ke mau mo Rahela. (Kenese 29:18) Ka e fakavaia e Lapana a Iakopo ke mau fakamua mo Lea, ato fakaatā e Lapana a Iakopo ke mau mo Rahela.—Kenese 29:25-27.

Ne mua atu e ofaofa e Iakopo a Rahela mo e tau tama taane tokoua ka e nakai pihia ki a Lea mo e tau fanau ha laua. (Kenese 37:3; 44:20, 27-29) Ko e fua, ne fetokoaki e tau fifine tokoua nei.—Kenese 29:30; 30:1, 15.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Rahela? Ne fakauka a Rahela ke he tuaga uka lahi he magafaoa ka e amanaki tumau a ia to logona he Atua e tau liogi haana. (Kenese 30:22-24) Fakakite mai he tala haana kua uka lahi ma e tau magafaoa ne hoana loga. Fakakite foki he tala ha Rahela e pulotu he puhala he fakamauaga ne fakatoka he Atua he kamataaga—ke taha ni e hoana he tagata taane.—Mataio 19:4-6.

▸ Ma e falu fakamaamaaga foki hagaao ki a Rahela, kikite e vala tala “Distressed Sisters Who ‘Built the House of Israel.’”
▸ Ma e fakamaamaaga ke he kakano ne toka he Atua ke fai magaaho e hoana loga he tau tagata haana, kikite e vala tala “Does God Approve of Polygamy?”

Repeka

Ko hai a Repeka? Ko e hoana ha Isaako mo e matua fifine he tau mahaga ko Iakopo mo Esau.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne taute e Repeka e finagalo he Atua pete he uka. He utu vai a ia mai he vaikeli, ne ole e tagata taane ke moua taha vala vai ke inu. Ne fakamafiti a Repeka ke age e vala vai ke inu a ia ti pehē ke tamai foki e vai ke inu e tau kamela he tagata nei. (Kenese 24:15-20) Ko e tagata taane ia ko e fekafekau ha Aperahamo ti loa e fenoga haana ne hau ai ke kumi e hoana ma Isaako ko e tama taane ha Aperahamo. (Kenese 24:2-4) Ne liogi foki a ia ke fakamonuina he Atua. He kitia e ia e fakamakutu mo e fakamokoi ha Repeka ne mailoga e ia kua tali he Atua e liogi haana, he fakakite age e fifine ne fifili he Atua mo hoana a Isaako.—Kenese 24:10-14, 21, 27.

Magaaho ne iloa e Repeka e kakano ne hau e fekafekau, ne talia e ia ke fano ti eke mo hoana ha Isaako. (Kenese 24:57-59) Ti fanau e Repeka e mahaga taane. Ne fakakite he Atua ki a ia ko e tama taane fakamua ko Esau to fekafekau ke he tehina ko Iakopo. (Kenese 25:23) He tauteute a Isaako ke fakamonuina e tama taane uluaki ko Esau, ne eketaha foki a Repeka ke moua e Iakopo e fakamonuinaaga, ke felauaki mo e mena ne iloa e ia ko e finagalo he Atua.—Kenese 27:1-17.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Repeka? Ko Repeka ne mahani fakalatalata, fakamakutu, mo e fakamokoi—tau aga ne takitaki a ia ke kautū ko e hoana, matua fifine, mo e tapuaki ke he Atua mooli.

▸ Ma e falu fakamaamaaga hagaao ki a Repeka, kikite e vala tala “To Fano Au.”

Ruta

Ko hai a Ruta? Ko ia ko e fifine Moapi ne toka e tau atua mo e kaina haana ke eke mo tagata tapuaki ki a Iehova he motu ko Isaraela.

Ko e heigoa haana ne taute? Ne ofoofogia e fakaalofa ha Ruta ke he matua fifine fugavai haana ko Naumi. Ko Naumi mo e taane mo e tokoua e tama taane ne ō ki Moapi ke nakai lauia he to e hoge ki Isaraela. Magaaho fakamui ne faihoana e tau tama taane ke he tau fifine Moapi—ko Ruta mo Orepa. Ka e fai magaaho he mole, ne mate e taane ha Naumi ti mamate foki e tau tama taane tokoua, ti takape a lautolu tokotolu.

Ne fifili a Naumi ke liu ki Isaraela, kua to tuai e uha mogonei. Fifili foki a Ruta mo Orepa ke ō mo ia. Ka e ole a Naumi ki a laua ke liliu ke he tau magafaoa ha laua. Ne liu atu a Orepa. (Ruta 1:1-6, 15) Ka e pipiki lahi a Ruta ke he matua fugavai haana. Ne ofania lahi e ia a Naumi ti manako ke tapuaki ki a Iehova ko e Atua ha Naumi.—Ruta 1:16, 17; 2:11.

Ko e aga mitaki ha Ruta he pipiki mau ke he matua fugavai haana mo e malolō he gahua ne nakai leva ti higoa mitaki a ia he maaga ha Naumi ko Petelehema. Ko Poasa ko e tagata monuina ne loga e fonua ne nava lahi ia Ruta ti fakamokoi he age e tau mena kai ma Ruta mo Naumi. (Ruta 2:5-7, 20) Fai magaaho he mole ne mau a Ruta mo Poasa ti eke a Ruta mo tupuna fifine he Patuiki ko Tavita mo Iesu Keriso.—Mataio 1:5, 6, 16.

Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai ia Ruta? Ko e fakaalofa ha Ruta ki a Naumi mo Iehova ati talia fiafia e ia ke toka e magafaoa mo e motu haana. Malolō a ia he gahua, foaki katoatoa e moui, mo e fakamooli, pete foki he fehagai mo e tau mena uka.