Ati Hake e Magafaoa Haau Aki e “Tau Kupu ke Fiafia”
HE MOLE atu e tau magaaho, ne tupu lahi e hogohogo manava a David. He fakatali i loto he motokā ke he hoana haana, ne fakakia tumau a ia ke he tulā haana. He magaaho ne hū mai e hoana haana ko Diane he fale, ne pā e ita haana.
“Ko e gahua ni kia anei haaku ko e leo ia koe?” he fakatūtū e ia. “Ko e mule tumau noa na koe! Na ai kia maeke a koe ke mau tuai taha magaaho?”
Kua mamahi lahi a Diane. He pā e tagi, ne liu a ia poi ki fale. He magaaho tonu ia, ne mailoga e David e hehē haana. Ko e vale haana ne fakaauatu e kelea. Ko e heigoa haana ka taute mogonei? Ne tamate e ia e enisini, fafagu fakalahi, ti mui atu fakatekiteki ke he hoana i fale.
Kua fakakite he fakataiaga nei e mena ne tupu mooli, pihia nakai? Fa manako nakai a koe ke liuaki e tau kupu haau? Ka tutala a tautolu mo e nakai manamanatu, kua fa talahau e tautolu e tau mena ka tokihala fakamui. Ma e kakano mitaki, ne pehē e Tohi Tapu: “Kua manamanatu e loto he tagata tututonu, kia tali atu a ia.”—Tau Fakatai 15:28.
Liga uka mogoia ke manamanatu fakamitaki ato vagahau, mua atu ka logona hifo e tautolu e ita, hopoate, po ke mamahi. Mahomo atu ke he tau tagata he magafaoa tata, ka lali ke matutaki e tau logonaaga ha tautolu kua mukamuka ke lolelole he tukupau po ke tuhituhi e taha tagata. Fakahiku, kua liga fakatupu he mena ia e tau logonaaga fakamamahi po ke fakalagā e taufetoko.
Ko e heigoa ka liga taute e tautolu ke moua atu foki e tau fua mitaki? Fakatumau fēfē a tautolu ke fakatotoka e tau logonaaga neke kaumahala a tautolu ki ai? Moua mai falu fakatonuaga he tagata tohia Tohi Tapu ko Solomona.
Manamanatu ke he Mena ka Talahau mo e Puhala ka Talahau Aki
Ko Solomona, ko e tagata tohia he tohi ha Fakamatalaaga he Tohi Tapu, ne tohi e ia e fakakiteaga hokulo hagaao ke he nakai aoga he moui, ne ha ha mooli ia ia e tau logonaaga malolō hagaao ke he matakupu nai. “Kua fakavihia e au e mouiaga nai,” he talahau e ia. He taha magaaho, ne ui e ia ko e “tau mena fakateaga oti ni.” (Fakamatalaaga 2:17; 12:8) Ka ko e Fakamatalaaga ne nakai ko e tohi he tau hogohogomanava ha Solomona. Ne nakai manamanatu a ia kua latatonu ke tutala tumau ke he kelea he moui. He fakaotiaga he tohi, ne fakakite e Solomona “ne kumi a ia . . . ke moua e tau kupu ke fiafia ai e tau tagata; ko e tau mena foki kua tohi ko e tonu ia, ko e tau kupu moli ni.” (Fakamatalaaga 12:10) Taha fakaliliuaga ne pehē ko ia ne “lali ke fakamaama e tau mena nei ke he puhala mitaki lahi mo e puhala hakotika.”—Contemporary English Version.
Ne mailoga mooli e Solomona kua lata ia ia ke fakakiakia tumau e tau logonaaga haana. Putoia ki ai, ne matutaki a ia ke hūhū hifo ki a ia ni: ‘Ko e mena hane fakatoka e au ke talahau kua moolioli po kua hakotika nakai? Ka fakaaoga e au e tau kupu nei, to moua nakai he falu e fiafia, mo e talia ai?’ He kumikumi ke he “tau kupu ke fiafia ai” he kupu mooli, ne maeke ia ia ke fakatumau e tau logonaaga haana mai he fakataukalau e tau manatu haana.
Ko e fua ne nakai ni ko e lotomatala kehe ue atu ka ko e punaaga lahi he pulotu fakalagalaga faka-Atua ke he kakano he moui. (2 Timoteo 3:16, 17) Maeke nakai he talahauaga ha Solomona ke he matakupu fakahogohogo manava ke lagomatai a tautolu ke matutaki fakamitaki mo e tau fakahele ha tautolu? Manamanatu ke he fakataiaga.
Fakaako ke Tautaofi e Tau Logonaaga Haau
Tuga ma e fakatai, talahau pehē la e tautolu, ne hau e tama taane he aoga kua tōtō e laupepa ripoti (report) mo e ono momoko. Ne ono hifo e matua taane haana ke he tohi he tau matakupu mo e mailoga kua kelea e ola haana ke he taha he tau vahega. Ne ita agataha e matua taane, he liu manatu ke he tau magaaho loga ne fakatolomaki he tama taane e taute e tau gahua aoga haana i kaina. Ne logona he matua taane ke pā e vale: “Ko e teva a koe! Ka fakatumau pehē a koe, to nakai aoga a koe ke he ha mena taha!”
Fakamua to pule e tau logonaaga vale he matua taane ke he tali haana, ne hūhū hifo fakamua ni a ia ki a ia, ‘Kua moolioli po ke hakotika nakai e mena ne manamanatu au ki ai?’ Kua lagomatai he hūhū nei a ia ke vevehe kehe e tau logonaaga haana mai he tau mena mooli. (Tau Fakatai 17:27) To nakai kautū mooli kia e tama ha kua nakai mitaki ke he taha vahega? Kua teva mooli kia a ia, po ke ko e fakatolomaki noa ni e ia e nakai taute e tau gahua aoga he kaina ha kua taufetului a ia mo e falu matakupu? Ne peehi tumau he Tohi Tapu e aoga he taute e onoonoaga tonu mo e mooli. (Tito 3:2; Iakopo 3:17) Ke ati hake e tama, kua lata e matua ke vagahau e ‘tau kupu tonu he tau kupu mooli.’
Kumikumi ma e Tau Kupu Hako
Ka fifili agataha he matua taane e mena ke talahau, liga hūhū hifo a ia, ‘To talahau fēfē e au ke he tama taane haaku ke he tau kupu kua fiafia mo e talia ki ai?’ Mooli, ko e kumi he tau kupu kua tonu ne nakai mukamuka. Ka e lata e tau matua ke manatu ko e tau tama lalahi ne fa hihiga ke manamanatu kua kaumahala a lautolu he nakai mitaki katoatoa. Ki a lautolu ne lalahi, kua liga taha e kaumahala po ke lolelole mo e fakalahilahi ki ai e aoga, ti kamata mogoia ke fakamaama e puhala ne kitia aki e lautolu a lautolu. Ka ita lahi e matua, kua liga peehi e ia e manamanatu kelea he tama haana. Talahau he Kolose 3:21: “Aua neke fakalagalaga e tau fanau ha mutolu, neke fakalolelole e tau loto ha lautolu.”
Ko e tau kupu tuga e “tumau” mo e “nakai” ne fa fakalaulahi po ke fakalahilahi e tau mena mooli. Ka talahau e matua, “To nakai fai aoga a koe,” ti maeke nakai mogoia he tama ke tumau e fakalilifu ni haana? Ka loga e tuaga he moui ne fakakite ke he puhala vagahau fakafili pihia, to liga kamata e tama ke kitia a ia kua kaumahala katoatoa. Haia, kua nakai ni fakalolelole ka e nakai mooli foki e mena ia.
Kua fa mua e mitaki ke peehi e tau vala kua atihake he tau tuaga kehekehe. Ko e matua taane he fakataiaga ha tautolu kua liga talahau taha mena tuga anei: “Mea, kitia e au kua nakai fiafia a koe ha kua kelea e ola. Ka e iloa e au kua gahua malolō a koe ke he tau mena aoga haau. Hau ā ke tutala ke he vahega nei mo e kumi e puhala ke kautū mai he tau mena uka ne liga fehagai mo koe.” Ke fifili e puhala mitaki lahi ke lagomatai e tama taane haana, kua liga hūhū foki he matua taane falu hūhū pauaki ke kitia neke fai matapatu lekua.
Ko e vagahau totonu mo e manamanatu fakamitaki pihia kua tuga ke lauia mitaki ka e nakai pā e vale. “Ko e tau kupu fulufuluola,” kua fakamafana he Tohi Tapu a tautolu, “kua humelie ke he loto, ko e mena foki ke malolo ai e tau hui motua.” (Tau Fakatai 16:24) Ko e tau fanau—mo e tau tagata oti he magafaoa—kua tupu olaola he takatakaiaga mafola mo e fakahele.
“Ha ko e Puke he Loto”
Manamanatu ke he taane ne totoku ke he mena ne tupu he kamataaga he vala tala nei. Nakai kia mitaki kaeke ke fai magaaho ke kumikumi ma e “tau kupu ke fiafia ai” he kupu mooli ka e nakai ke pā e ita ke he hoana haana? Ko e taane he tuaga pihia to mitaki ke hūhū hifo ki a ia: “Pete ne lata he hoana haaku ke gahua ki ai ke ua mule, ka e mooli kia kua mule tumau a ia? Ko e magaaho mitaki kia anei ke tahake mai e manatu ia? To fakalagalaga kia he tau kupu ita mo e vale a ia ke holo ki mua?’ Ko e fakamanou ke hūhū hifo ki a tautolu e tau hūhū pihia ka lagomatai a tautolu ke fakamamao mai he fakamamahi pauaki a lautolu ne ofania e tautolu.—Tau Fakatai 29:11.
Ka e kua ka fakahiku tumau e tau fakatutalaaga fakamagafaoa ha tautolu ke he taufetoko? Kua liga lata ia tautolu ke onoono hifo muatua, he manamanatu ke he tau logonaaga i tua he tau kupu ne fifili e tautolu. Ko e tau kupu ne talahau e tautolu, mua atu ka fakaatukehe po ke tupetupe a tautolu, ka liga fakakite fakalahi hagaao ke he fatuakiloto mooli ha tautolu. Ne pehē a Iesu: “Ha ko e loga he tau mena he loto ke vagahau mai ai e gutu.” (Mataio 12:34) Ha ko e puke he loto ke vagahau mai ai hana gutu.” (Luka 6:45) Pehē foki, ko e tau kupu ha tautolu ne fa fakakite e tau fatuakiloto, tau manako, mo e tau aga ha tautolu.
Kua mooli, mitaki, mo e fai amaamanakiaga kia e tau onoonoaga ha tautolu ke he moui? Ti ko e leo mo e puhala he tau fakatutalaaga ha tautolu ka liga fakaata e mena ia. Fa lali kia a tautolu ke pāpā maō, fakalolelole, po ke tuhituhi? Ka pihia, kua liga fakalolelole e tautolu e falu ke he mena ka talahau e tautolu po ke puhala ka talahau aki e tautolu. Kua liga nakai mailoga e tautolu e puhala kelea he manamanatuaga po ke vagahau ha tautolu. Kua liga talitonu foki a tautolu ke he puhala kua kitia aki e tautolu e tau mena kua tonu. Ka kua lata ia tautolu ke mataala ke he fakahehē fakatagata.—Tau Fakatai 14:12.
Kua aoga ai ha kua moua e tautolu e Kupu he Atua. Maeke he Tohi Tapu ke lagomatai a tautolu ke kumikumi e tau manatu ha tautolu mo e filifilia e tau manatu kua tonu mo e tau manatu kua lata ke hikihiki. (Heperu 4:12; Iakopo 1:25) Pete ne tuaga he fanau maiaga ha tautolu po ke feakiaga ha tautolu, kua igatia a tautolu oti mo e fifili ke hiki e puhala manamanatu mo e gahua kaeke ke manako mooli a tautolu ki ai.—Efeso 4:23, 24.
He lafi ke he fakaaoga e Tohi Tapu, kua maeke ia tautolu ke taute taha mena ke filifilia aki e puhala fematutakiaki ha tautolu. Kia hūhū ke he falu. Ma e fakatai, hūhū ke he hoa mau po ke tama haau ke talahau fakamooli kua fēfē a koe ke he mena nei. Tutala ke he kapitiga loto motua ne iloa mitaki a koe. Kia mahani fakatokolalo ke talia e mena ne talahau e lautolu mo e taute e tau hikihikiaga kua liga lata.
Manamanatu Fakamua to Tutala!
He kumikumiaga fakahiku, ka manako mooli a tautolu ke fakamamao mai he fakamamahi e falu aki e tau vagahau ha tautolu, kia taute e tautolu e mena ne talahau he Tau Fakatai 16:23: “Ko e loto he tagata iloilo, kua iloilo ai hana gutu; kua lafilafi ai foki e iloilo ke he hana tau laugutu.” Kua liga nakai mukamuka tumau ke tautaofi e tau logonaaga ha tautolu. Kaeke ke lali a tautolu ke maama e falu ka e nakai ekefakakelea po ke fakateaga ki a lautolu, to mukamuka lahi ia tautolu ke kumi e tau kupu tonu ke talahau.
Mooli, nakai fai a tautolu ne mitaki katoatoa. (Iakopo 3:2) Falu magaaho, kua vagahau a tautolu oti mo e nakai manamanatu. (Tau Fakatai 12:18) Ka ko e lagomatai he Kupu he Atua, maeke ia tautolu ke manamanatu to vagahau a tautolu mo e ke tuku e tau logonaaga mo e fiafia he falu ki mua he ha tautolu. (Filipi 2:4) Kia fifili a tautolu ke kumikumi ma e “tau kupu ke fiafia ai” he kupu mooli, mua atu ka vagahau ke he tau tagata he magafaoa. Ti nakai mamahi po ke moumou e vagahau ha tautolu ka e fakamaulu mo e atihake ai a lautolu ne ofania e tautolu.—Roma 14:19.
[Fakatino he lau 12]
Maeke fēfē a koe ke fakamamao mai he talahau e mena ka tokihala a koe fakamui?