Falanaki Nakai a Koe ke he Hau a Manamanatuaga?

NA FA eke e kamapasi mo kanavaakau hakotika. Ne holo e nila i loto ha ko e makeneta he fua lalolagi, kua tuhi tumau ke he fahi tokelau. Kua falanaki ai e tau tagata o fenoga ke he kamapasi ke fakahakohako e hala ha lautolu ka nakai fai fakamailoga he fonua. Ka ko e heigoa ka tupu he magaaho ka tuku fakatata e makeneta ke he kamapasi? To oga agataha e nila ke he makeneta ka e nakai ke he fahi tokelau. Ti kua nakai aoga ke falanaki ki ai.

Ko e mena pihia ni ka tupu ke he manamanatuaga he tagata. Ne tuku he Tufuga ia tautolu e lotomatala nei ke eke mo takitakiaga. Ha kua talaga a tautolu he fakatai he Atua, kua lata e manamanatuaga ke tuhi tumau a tautolu ke he fahi hako he magaaho ka taute e tautolu e tau fifiliaga. Kua lata ke omoi a tautolu ke fakakite e tau tutuaga mitaki he Atua. (Kenese 1:27) Kua taute pihia ai he falu mogo. Ke fakatai ki ai, ne tohia he aposetolo Kerisiano ko Paulo kua ‘eke noa he falu e fakatufono’ pete ni he nakai ha i ai e fakatufono he Atua. Ko e ha? Ha kua “fakamoli foki ha lautolu e tau loto manamanatu.”​—Roma 2:14, 15.

Pete he pihia, kua nakai vagahau tumau e manamanatuaga he mogo kua lata. Ha ko e nakai mitaki katoatoa he tagata, kua taute e tautolu e tau mena ne iloa e tautolu ke hepe. “Ha ko e mena fiafia au ke he fakatufono he Atua ke he tagata i loto,” he talahau fakamoli e Paulo, “ka kua iloa e au e taha fakatufono ha ha he tino haku, kua tau a ia ke he fakatufono he haku a manamanatu, kua mahala foki au ke he fakatufono he hala ha ha he tino haku.” (Roma 7:22, 23) Ka mahala tumau a tautolu ke he tau manatu hepehepe, liga to mateafu fakahaga e manamanatuaga ha tautolu ti fakahiku ke nakai hataki a tautolu ke he mahani kelea pihia.

Ka e, pete ni ko e nakai mitaki katoatoa, maeke agaia a tautolu ke fakatatai ha tautolu a manamanatuaga mo e tau tutuaga he Atua. Kua lata moli ke taute pihia e tautolu. Ko e manamanatuaga fakaako mitaki mo e mea kua nakai ni takitaki atu ke he fakafetuiaga fakatagata, mafanatia mo e Atua ka kua aoga lahi ma e ha tautolu a fakamouiaga. (Heperu 10:22; 1 Peteru 1:15, 16) Taha mena foki, to lagomatai he manamanatuaga mitaki a tautolu ke fakapulotu ke he tau fifiliaga he moui, ka takitaki atu ke he ha tautolu a mafola mo e fiafia. Ne vagahau e salamo hagaao ke he taha tagata mo e manamanatuaga pihia: “Ha he loto hana e fakatufono he hana Atua, nakai hapelua foki hana hui.”​—Salamo 37:31.

Fakaako e Manamanatuaga

Kua lahi e gahua ne putoia ke he fakaakoaga he manamanatuaga mai he tali manatu e tau matafakatufono ti tapiki mau ki ai. Ko e mena haia ne taute he tau Farasaio he vaha a Iesu. Na iloa he tau takitaki lotu nei e Fakatufono mo e kua taute ai e kupu toka tuai kua lata, ne pauaki ke lagomatai aki e tau tagata neke hala ke he Fakatufono. Ka kua mafiti a lautolu ke totoko he magaaho ne faki saito e tau tutaki ha Iesu he Sapati ti kai e tau uho. Mo e totoko foki a lautolu ki a Iesu he mogo ne fakamalolo e ia e tagata ne mate e lima he Sapati. (Mataio 12:1, 2, 9, 10) Hagaao ke he kupu toka tuai he tau Farasaio, kua holitu he tau matagahua ua nei e poakiaga ke fa aki.​—Esoto 20:8-11.

Nakai taumaleku ai, kua fakaako he tau Farasaio e Fakatufono. Ka e tatai nakai ha lautolu a tau manamanatuaga mo e tau tutuaga he Atua? Oi nakai! Ha ko e mena mole laia e tuhituhi ke he mena ne manatu a lautolu ke holitu e fakatufono he Sapati, ne pulega e tau Farasaio ki a Iesu “kia tamate e lautolu a ia.” (Mataio 12:14) Manatu la​—kua vale a lautolu he faki ti kai e tau saito mo e he fakamalolo he Sapati; ka kua nakai mahalohalo a lautolu he pulega ke tamate a Iesu!

Kua feaki foki he tau ekepoa ne mua e manatu keukeu pihia. Kua nakai ke tokihala e tau tagata kelea nei he magaaho ne foaki e lautolu e tau tupe ne tolugofulu ki a Iuta mai he tokaaga tupe he faituga ke afo aki a Iesu. Ka e he magaaho ne liuaki e Iuta e tupe, he tolo atu ke he faituga, ne fehagai e tau manamanatuaga he tau ekepoa ne mua mo e fifiliaga fakamatafakatufono uka lahi. “Kua nakai lata,” he talahau e lautolu, “ke tuku e tau mena nai [tau tupe mao] ke he tokaaga, ha ko e totogi toto.” (Mataio 27:3-6) Kua mahino ai e kapeletu he tau ekepoa ne mua ha kua kelea tuai e tupe ha Iuta he mogonei. (Fakatatai Teutaronome 23:18.) Pete ni he pihia, kua nakai kitia he tau tagata nei e hepe he fakaaoga e tupe ke afo aki e Tama he Atua!

Manamanatu Tuga he Atua

He fakakite mai he tau fakafifitakiaga na i luga, ke fakaako e manamanatuaga kua nakai ni ke fakapuke e loto aki e tau mena ke taute po ke nakai taute. Ka e mailoga, kua aoga lahi e iloilo ke he matafakatufono he Atua, mo e aoga foki e omaoma ki ai ma e fakamouiaga. (Salamo 19:7-11) Ti, ke lafi atu ke he fakaakoaga he matafakatufono he Atua, kua lata ai a tautolu ke feaki e loto ne manamanatu tuga he Atua. Mogoia ka iloa e tautolu e fakatokaaga he perofetaaga ha Iehova he Isaia katoa, ne pehe mai: “[Kia] kitekite atu ha mutolu a tau mata ke he tau akoako ha mutolu. To logona foki he tau teliga ha mutolu e kupu ki tua ha mutolu, ka afe age a mutolu ke he fahi matau po ke afe age a mutolu ke he fahi hema, kua pehe mai, Ko e puhala hanai ke o ai a mutolu.”​—Isaia 30:20, 21; 48:17.

Ka kua nakai pehe e mena nei, ka fehagai a tautolu mo e fifiliaga mamafa, to fekau he taha leo moli a tautolu ke taute taha mena. Ha ko e magaaho ka manamanatu a tautolu ke tuga he Atua, to mautali ai e manamanatuaga ha tautolu ke lagomatai a tautolu ke taute e tau fifiliaga ne fakafiafia ki a ia.​—Tau Fakatai 27:11.

Kikite la ki a Iosefa ne moui he senetenari 18 F.V.N. He magaaho ne ole e hoana a Potifara ke faivao mo ia, ne nakai taulia e Iosefa, he tala age: “To maeke fefe ia au ke eke e mena kelea lahi ia mo e hala au ke he Atua?” (Kenese 39:9) He vaha a Iosefa kua nakai fai matafakatufono tohi mai he Atua ke tiaki e mahani faivao. Taha mena foki, na nofo a Iosefa i Aikupito mamao ke he tau akonaki fakamagafaoa po ke fakatufono he tau tupuna. Ti ko e heigoa mogoia ne taute a Iosefa ke totoko ke he kamatamataaga? Mukamuka e tali, ko e hana a manamanatuaga fakaako. Ne moua e Iosefa e onoonoaga he Atua kua lata e tane mo e hoana ke “tino taha.” (Kenese 2:24) Ne kitia ai e ia e hepe ke kaiha e hoana he taha tagata. Ne manatu ni a Iosefa tuga e manamanatu he Atua he mogoia. Holitu he mahani faivao hana mahani mitaki.

He vaha nei, kua fiha maka ni e tagata ne tuga a Iosefa. Kua holofa e mahani kelea he fakatane mo e fifine, mo e tokologa ne nakai tokaga ke he ha lautolu a Tufuga, ki a lautolu hoko lautolu ni, po ke ke he ha lautolu a tau hoa ke tumau ke mahani mea. Kua tuga moli ni e tuaga ne fakamaama he tohi a Ieremia: “Nakai fai tagata kua tokihala he hana tau mahani kelea, kua pehe mai ko e heigoa e mena kua eke e au? Kua takitaha a lautolu mo e liliu atu ke he ha lautolu a tau mena ke tafepoi ai, tuga ne oho atu e solofanua ke he tau.” (Ieremia 8:6) Ko e mena ia, kua lata lahi a tautolu ke manamanatu tuga he Atua. Kua ha ha ia tautolu e foakiaga mitaki lahi ke lagomatai a tautolu ke taute pihia.

Ko e Lagomatai ke Fakaako e Manamanatuaga

Ko e tau Tohiaga Tapu kua “aoga ni ke fakaako ai, ke fakatonu ai, ke akonaki ai, ke fakailoilo ai foki ke he tututonu. Kia katoatoa ai e mitaki he tagata he Atua, kia taute ni a ia ke he tau gahua mitaki oti kana.” (2 Timoteo 3:16, 17) Ko e kumikumi ke he Tohi Tapu ka lagomatai a tautolu ke fakaako e mena ne ui e Tohi Tapu ko e ha tautolu a “mahani,” ke mailoga ai e tau mena mitaki mo e tau mena kelea. (Heperu 5:14) To lagomatai a tautolu ke loto ke he tau mena ne loto e Atua ki ai mo e ke fakavihia e tau mena ne vihiatia e ia.​—Salamo 97:10; 139:21.

Ti, ko e foliaga he fakaako Tohi Tapu ke moua e agaga mo e alito he kupu moli ka e nakai ke moua ni e iloilo. He tohi mai he mekasini The Watchtower, Sepetema 1, 1976: “He fakaako ai a tautolu ke he tau Tohiaga Tapu kia lali a tautolu ke maama e kakano he fakafiliaga tonu, fakaalofa mo e tututonu he Atua mo e fakahokulo e tau mena nei ki loto ha tautolu ke eke ai mo taha vala ia tautolu tuga ni e kai mo e fafagu. Kia lali a tautolu ke matalahi atu ke he mahani mea he taute ke mataala ke iloa e mena mitaki mo e tau mena kelea. Mua atu ke he mena nei, kia fakamalolo atu e tautolu ha tautolu a manamanatuaga ke he tau mena he Foaki Fakatufono mo e Fakafili. (Isa 33:22) Ti he fakaako ai e tautolu e tau mena hagaao ke he Atua, kia fakamakamaka a a tautolu ke fifitaki a ia ke he tau puhala oti he moui.”

Moua e “Finagalo a Keriso”

To lagomatai foki he Tohi Tapu a tautolu ke moua e “finagalo a Keriso,” ko e loto he omaoma mo e holoilalo ne kua kitia ai ia Iesu. (1 Korinito 2:16) Kua fiafia lahi he taute e finagalo he hana Matua, ka e nakai muitua teao mo e ai manamanatu ki ai. Kua fakamaama fakaperofeta he salamo ko Tavita e aga hana: “Haku Atua na e, kua fiafia au ke eke hāu a finagalo; ha i loto ia au hau a fakatufono.”a​—Salamo 40:8.

Kua mitaki lahi ke moua e “finagalo a Keriso” ka fakaako ai e manamanatuaga. He nofo he lalolagi mo tagata mitaki katoatoa, ne fakakite fakalahi e Iesu e tau mahani mo e aga he hana Matua ke maama ai he tau tagata. Ati, pehe ai a ia: “Ko ia kua kitia au, kua kitia foki e ia e Matua.” (Ioane 14:9) He tau tutuaga oti ne fehagai mo ia he lalolagi, ne taute ni e Iesu e mena ne manako e hana Matua ke taute e ia. Ti ko e mena ia, he kumikumi ai a tautolu ke he moui a Iesu, ne maama fakahaga e tautolu a Iehova ko e Atua.

Totou e tautolu ko Iehova na “fakaalofa hofihofi, mo e fakaalofa noa; kua fakatuai hana ita, to lahi e fakaalofa.” (Esoto 34:6) Kua fakakite tumau e Iesu e tau mahani nei he fehagai mo e hana tau aposetolo. He magaaho ne fakatumau a lautolu ke taufetoko ko hai ne mua, ne fakauka a Iesu ki a lautolu he lagomatai a lautolu ke he tau kupu mo e fakafifitakiaga “ka fia tagata lahi e taha ia mutolu, kia eke a ia mo fekafekau ha mutolu. Ka manako foki taha ia mutolu ke mua a ia, kia eke a ia mo tupa ma mutolu.” (Mataio 20:26, 27) Ko e taha na a fifitakiaga anei ke fakakite kua maeke ia tautolu ke manamanatu ke tuga he Atua he kikite atu ke he moui a Iesu.

Ka lahi e ako ha tautolu hagaao ki a Iesu, kua mautali tuai a tautolu ke fifitaki ke he ha tautolu a Matua he lagi, ko Iehova. (Efeso 5:1, 2) Ko e manamanatuaga ne manamanatu tuga he Atua ka takitaki a tautolu ke he puhala hako. Ne mavehe age a Iehova ki a lautolu ne tua ki a ia: “To fakaako e au a koe, mo e fakakite kia koe e puhala ke fano ai a koe; to fakatonu e au kia koe, mo e kitekite au kia koe.”​—Salamo 32:8.

Moua e Aoga Mai he Manamanatuaga Fakaako

He iloa e mahani hehe he tau tagata nakai mitaki katoatoa, ne hataki e Mose e tau Isaraela: “Kia tokaloto ai e mutolu e tau kupu oti kua fakamatala atu ai e au kia mutolu ke he aho nai; ti poaki atu ai ke he ha mutolu a fanau, kia taofi ai e lautolu ke eke ai e tau kupu oti he fakatufono na.” (Teutaronome 32:46) Kua lata foki a tautolu ke fakamau e fakatufono he Atua he ha tautolu a tau loto. Ka taute pihia e tautolu, to tuga ni ke fakahako he tau manamanatuaga ha tautolu e tau lakaaga ha tautolu mo e lagomatai a tautolu ke taute e fifiliaga hako.

Moli, kua lata ia tautolu ke fakaeneene. Ne talahau mai he fakatai he Tohi Tapu ki a tautolu: “Ha ha i ai e puhala kua hako ke he manatu he tagata; ka ko e hana fakahikuaga, ko e tau puhala ke mate ai haia.” (Tau Fakatai 14:12) Ko e ha kua tupu tumau e mena nei? Kakano, tuga ne fakakite mai he Tohi Tapu: “Kua mua ke he tau mena oti e loto he fakavai, ti gagao lahi ni a ia; po ke maeke kia hai ke iloa a ia?” (Ieremia 17:9) Ko e mena ia, kua lata ia tautolu oti ke mumuitua ke he tomatomaaga he Tau Fakatai 3:5, 6: “Kia tua a koe kia Iehova mo e hāu a loto katoa; ka e aua neke falanaki a koe ke he hāu a pulotu. Kia manatu e koe a ia ke he hāu a tau puhala oti, ti fakahakohako ai e ia hāu a tau puhala.”

[Matahui Tala]

[Fakatino he lau 7]

Ke tuga e kamapasi, ko e manamanatuaga fakaako Tohi Tapu ka tuhi a tautolu ke he puhala hako

[Credit Line]

Compass: Courtesy, Peabody Essex Museum, Salem, Mass.