VEVEHEAGA TOLU
Ua e Kei ke he Fakamauaga Mau Tumau
1, 2. (a) Ko e fefe e loa he magaaho ne fakatoka ai e fakamauaga ke mau tumau? (e) To maeke fefe e mena nei?
KO E magaaho ne fakalataha ai he Atua e tane mo e fifine uluaki, he fakamauaga, kua nakai fai talahauaga pehe ko e fakamaopoopo nakai mau tumau. Ko Atamu mo Eva to nonofo fakalataha ke he tau aho oti he moui. (Kenese 2:24) Ko e tuaga he Atua ma e fakamauaga lilifu ko e fakalatahaaga he taha e tane mo e taha e fifine. Ko e kelea muitui he mahani fakatane mo e fifine he taha po ke he tau hoa tokoua ka foaki e fakaataaga Tohiaga Tapu ma e tau vevehe mo e amanakiaga ke liu fai fakamauaga.—Mataio 5:32.
2 Kua maeke nakai he ua e tagata ke nonofo fakalataha mo e fiafia he tau magaaho oti? E, kua fakakite fakamitaki mai he Tohi Tapu ua e matapatu aoga lahi, po ke tau kei, ke lagomatai aki e tau mena nei ke maeke. Kaeke ke fakaaoga tokoua he tane mo e hoana e tau mena nei, to vevete e laua e gutuhala ke he fiafia mo e tau monuina loga. Ko e heigoa e tau kei nei?
KO E KEI FAKAMUA
3. Ko e heigoa e tolu e vahega fakaalofa ne kua lata ke fakagahuahua he tau hoa he fakamauaga?
3 Ko e kei fakamua ko e fakaalofa. Fulufuluola, ha kua kehekehe e tau vahega fakaalofa ne fakavahega mai he Tohi Tapu. Taha ko e mafana, ko e fakaalofa hohofi fakatagata ke he taha, ko e vahega fakaalofa ne gahuahua he vahaloto he tau kapitiga tata. (Ioane 11:3) Ko e taha foki ko e fakaalofa ne tupu he vahaloto he tau tagata he magafaoa. (Roma 12:10) Ke tolu aki ko e fakaalofa manako loto he tagata ke he taha tagata fehagaaoaki. (Tau Fakatai 5:15-20) Moli, kua lata e tau mena oti nei ke fakagahua he tane mo e hoana. Ka e ha ha i ai e vahega ke fa aki he fakaalofa, kua aoga lahi mai he falu.
4. Ko e heigoa e vahega fakaalofa ke fa aki?
4 Ha ha i ai he vagahau fakamua he tau Tohiaga Tapu Kerisiano Heleni, ko e kupu ma e vahega ke fa aki he fakaalofa ko e a·gaʹpe. Ne fakaaoga e kupu ia he 1 Ioane 4:8, he tala mai ki a tautolu: “Ko e Atua ko e fakaalofa a ia.” Moli, “kua fakaalofa a tautolu, ha ko e mena ne fakamua mai hana [Atua] fakaalofa kia tautolu.” (1 Ioane 4:19) Ko e Kerisiano ne fakagahua e fakaalofa pihia fakamua ma e Atua ko Iehova ka mole ia ma e tau matakainaga. (Mareko 12:29-31) Ko e kupu a·gaʹpe ne fakaaoga foki he Efeso 5:2, ne tohi mai: “Kia mahani a mutolu mo e fakaalofa, tuga ne fakaalofa mai a Keriso kia tautolu, mo e foaki e ia a ia ma tautolu.” Ne pehe a Iesu ko e vahega fakaalofa nei kua maeke ke fakakite aki hana a tau tutaki moli: “Ko e mena ia ke iloa ai he tau tagata oti kana, ko e haku a tau tutaki a mutolu, ka feofanaki [a·gaʹpe] a mutolu.” (Ioane 13:35) Kia mailoga foki, ko e fakaaogaaga he a·gaʹpe he 1 Korinito 13:13: “Kua tumau e tua, mo e amaamanaki mo e fakaalofa, ko e tolu e mena ia; ka ko e mena ne mua ke he tau mena ia ko e fakaalofa [a·gaʹpe].”
5, 6. (a) Ko e ha e fakaalofa ne lahi mahaki ai he tua mo e amaamanaki? (e) Ko e heigoa e falu he tau kakano ko e fakaalofa ka lagomatai e fakamauaga ke mau tumau?
5 Ko e heigoa e mena ne lahi mahaki ai e fakaalofa a·gaʹpe nei mai he tua mo e amaamanaki? Ha kua pule he tau matapatu fakaakoaga—tau matapatu fakaakoaga hako—ne moua mai he Kupu he Atua. (Salamo 119:105) Ko e manatu nakai lotokai ke taute atu ke he falu e tau mena hako mo e mitaki mai he tuaga he Atua, ko e lata po ke nakai lata ke moua he tagata e fakaalofa ia. Ko e fakaalofa pihia ne maeke he tau hoa ne fakamau ke mumui ke he fakatonuaga he Tohi Tapu: “Kia fefakaukaaki a mutolu, mo e fefakamagaloaki, kaeke kua mahani kelea taha kia taha; tuga ne fakamagalo mai a Keriso kia mutolu, kia pihia foki a mutolu.” (Kolose 3:13) Kua moua mo e fakagahua he faoa tokoua mahani fakaalofa ne mau “e fakaalofa lahi [a·gaʹpe] ko e [taha ke he taha], ha ko e fakaalofa ke ufiufi ai e tau hala loga.” (1 Peteru 4:8) Mailoga ne ufiufi he fakaalofa e tau hepehepe. Ka e nakai uta kehe a lautolu, ha kua nakai fai tagata nakai mitaki katoatoa ne maeke ke hao mai he tau mena hehe.—Salamo 130:3, 4; Iakopo 3:2.
6 Kaeke ke fakagahua pihia he faoa tokoua ne mau e fakaalofa he Atua mo e he taha ke he taha, to tumau mo e fiafia ha laua a fakamauaga, ha kua “nakai oti e fakaalofa.” (1 Korinito 13:8) Ko e fakaalofa ko e “pipi haia ke fakamaopoopo ai.” (Kolose 3:14) Kaeke ko koe ko e tagata kua faitane po ke faihoana, to maeke fefe ia koe mo e hoa hau ke fakagahua e vahega fakaalofa nei? Kia totou tokoua e Kupu he Atua, mo e tutala ki ai. Kia fakaako e fakafifitakiaga ha Iesu ke he fakaalofa mo e lali ke fifitaki ki a ia, ke manamanatu mo e gahua tuga a ia. Ke lafi ki ai, kia o he tau feleveiaaga Kerisiano, ko e mena haia ne fakaako ai e Kupu he Atua. Kia liogi ma e lagomataiaga he Atua ke fakalaulahi hake e vahega fakaalofa nei, ko e fua haia he agaga tapu he Atua.—Tau Fakatai 3:5, 6; Ioane 17:3; Kalatia 5:22; Heperu 10:24, 25.
KO E KEI KE UA AKI
7. Ko e heigoa e fakalilifu, mo e ko hai kua lata ke fakakite e fakalilifu he fakamauaga?
7 Kaeke ke fakaalofa moli e tau tagata tokoua ne mau ko e taha ke he taha, to maeke foki ke fakalilifu e taha ke he taha, ti ko e fakalilifu ko e kei ke ua aki he fakamauaga fiafia. Ko e kakano he fakalilifu ko e “manamanatu atu ke he falu, fakalilifu ki a lautolu.” Kua fakatonu he Kupu he Atua e tau Kerisiano oti, fakalataha foki mo e tau tane mo e tau hoana: “Kia takitokotaha mo e mua ke tuku atu e lilifu ke he falu.” (Roma 12:10) Ne tohia he aposetolo ko Peteru: “Kia pihia foki a mutolu ko e tau tane, kia nonofo fakalataha mo [mutolu a tau hoana] mo e iloilo, kia fakalilifu ke he hoana, ha ko e kapiniu a ia kua mua he lolelole ki a koe.” (1 Peteru 3:7) Ne fakatonu ke he hoana ke “fakalilifu ke he hana tane.” (Efeso 5:33) Kaeke ke manako a koe ke fakalilifu ke he taha tagata, to totonu a koe ke he tagata ia, mo e fakalilifu ke he mahani mitaki he tagata mo e fakakite e tau manatu, mo e mautali ke fakamoli ke he ha ole ni he tau mena aoga ka taute atu ki a koe.
8-10. Ko e heigoa e falu he tau puhala ka lagomatai he fakalilifu ke taute e pipiaga he fakamauaga ke mauokafua mo e fiafia?
8 Ko lautolu ne manako ke olioli ke he fakamauaga fiafia kua fakakite e fakalilifu ke he tau hoa ha lautolu ke “aua neke takitokotaha mo e manatu ke he tau mena ha [lautolu] ka e takitokotaha mo e manamanatu ke he tau mena he [tau hoa ha lautolu].” (Filipi 2:4) Kia aua neke manamanatu ko e heigoa e tau mena mitaki ma lautolu ni—ha ko e lotokai a ia. Ka kia, manamanatu ko e heigoa ne mua atu foki he mitaki ma e tau hoa ha lautolu. Moli, ko e tau mena tuku fakamua a ia ki a lautolu.
9 Kua lagomatai he fakalilifu e tau hoa fakamau ke fakakite e fekehekeheaki he tau manatu. Kua nakai mitaki ke amaamanaki tokoua e tagata ke tatai e tau manatu he tau mena oti. Ko e mena ne liga aoga lahi ke he tane kua nakai aoga ke he hoana, mo e ko e mena ne manako e hoana ki ai liga to nakai manako e tane ki ai. Ka kua lata ke igatia mo e fakalilifu e tau manatu mo e tau fifiliaga he taha, kaeke kua ha ha i ai e tau mena nei i loto he tau katofia he tau matafakatufono mo e tau matapatu fakaakoaga a Iehova. (1 Peteru 2:16; fakatatai Filemoni 14.) Ko e falu mena foki, kua lata ke igatia mo e fakalilifu e tuaga he taha ke ua fakatamaiki e tau vagahau po ke vaiga, he tau toloaga po ke pihia ni ka nonofo tokoua.
10 E, ko e fakaalofa he Atua mo e he taha ke he taha mo e ke taute e fakalilifu, ko e ua e kei aoga ia ke he kautuaga he fakamauaga. Ti maeke fefe ke fakaaoga e tau mena nei ke he falu a vala ne mua atu he aoga he moui faitane po ke faihoana?
ULU PULE TUGA A KERISO
11. He faka-Tohiaga Tapu, ko hai e ulu he fakamauaga?
11 Kua talahau he Tohi Tapu ki a tautolu na tufuga e tagata tane mo e tau aga ke maeke a ia ke eke mo ulu he kautuaga he magafaoa. Kaeke ke pihia, ko e tagata tane kua kotofa ki mua a Iehova ke lata mo e levekiaga fakaagaga mo e fakatino he hoana mo e fanau. Kua lata a ia ke taute e tau fifiliaga lagotatai ne ata mai e finagalo a Iehova mo e eke mo fakafifitakiaga mitaki he takitakiaga mahani Atua. “Ko mutolu na, ko e tau fifine kia takitokotaha mo e omaoma ke he tau tane ha mutolu tuga e omaoma ke he Iki. Ha ko e tane, ko e ulu he hoana haia, tuga a Keriso, ko e ulu he ekalesia haia.” (Efeso 5:22, 23) Ka e taha e mena, pehe foki e Tohi Tapu kua fai ulu foki e tane, ko Ia ne pule ki a ia. Ne tohia he aposetolo ko Paulo: “Kua loto au ke iloa ai e mutolu ko e ulu he tau tane oti ko Keriso haia, ko e ulu he hoana ko e tane haia, ka ko e ulu a Keriso ko e Atua haia.” (1 Korinito 11:3) Ko e tane iloilo kua fakaako a ia ke fakagahuahua e ulu pule he fifitaki ke he hana a ulu, ko Keriso Iesu.
12. Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga mitaki ua ne fakatoka e Iesu ke fakakite e omaoma mo e ke fakagahuahua e ulu pule?
12 Kua fai ulu foki a Iesu, ko Iehova, ne omaoma fakamitaki a ia ki a Ia. Ne pehe a Iesu: “Ha ko e mena nakai fifitaki au ke he haku a loto ni, ka ko e finagalo he Matua ne fakafano mai au.” (Ioane 5:30) Ko e fakafifitakiaga mitaki lahi ha a ia! Ko Iesu “ko e uluaki he tau mena oti kana kua eke.” (Kolose 1:15) Ne eke a ia mo Mesia. Ne eke a ia mo Ulu he fakapotopotoaga he tau Kerisiano fakauku mo e ko e Patuiki fifili he Kautu he Atua, ne tokoluga hake he tau agelu oti. (Filipi 2:9-11; Heperu 1:4) Ha ko e tuaga tokoluga ia mo e amaamanakiaga tokoluga pihia, ko e tagata ko Iesu kua nakai kaka, lamakai, po ke pule lahi. Nakai ko ia ko e tagata pule taha, ne fakamanatu tumau ke he hana tau tutaki ke omaoma ki a ia. Kua fakaalofa a Iesu mo e fakaalofa hohofi, mua atu ki a lautolu ne pehia he tau matematekelea. Ne pehe a ia: “Kia o mai a mutolu kia au, ko mutolu oti ne matematekelea mo e pehia he tau kavega; ko au foki ke okioki ai a mutolu. Kia hahamo e mutolu e lakau hahamo haku, mo e fifitaki mai a mutolu kia au; ha ko au ni ko e totonu mo e loto holoilalo; ti moua ai e mutolu e okiokiaga mo e tau agaga ha mutolu. Ha ko e mena maeke vave haku a lakau hahamo he uta, ko e haku a kavega foki, ko e mena mama ia.” (Mataio 11:28-30) Ko e fiafia pauaki ka fakalataha mo ia.
13, 14. To fakagahuahua fefe he tane fakaalofa hana ulu pule ha ko e fakafifitakiaga ha Iesu?
13 Ko e tane ne manako ke he moui fiafia he magafaoa kua mitaki ni ke manamanatu ke he tau aga mitaki ha Iesu. Ko e tane mitaki kua nakai kaka mo e poaki tumau, ke fakaaoga fakahehe e tuaga ulu pule hana ke eke mo kanavaakau ke tuki hifo aki hana hoana. Ka kua, fakaalofa mo e fakalilifu e ia a ia. Kaeke ke “loto holoilalo” a Iesu, kua fai kakano uho foki e tane ke pihia kakano, ha kua taute mena hehe a ia nakai tuga a Iesu. Kaeke ke taute pihia e ia, to manako a ia ke maama he hoana hana. Ko e mena ia, ko e tane fakatokolalo kua fakakite hana tau hepehepe, pete ni ko e tau kupu, “Fakamolemole; hako a koe,” kua liga uka ke talahau. To mukamuka lahi he hoana ke fakalilifu e ulu pule he tane fakahautoka mo e fakatokolalo, ki a ia ne fakatokoluga mo e fakatagatalahi. Ke liuaki, ko e hoana ne fakalilifu kua ole fakamolemole foki he magaaho ka hepe a ia.
14 Ne tufuga he Atua e fifine mo e tau fua mitaki ke maeke ia ia ke fakaaoga mo e foaki ke he fakamauaga fiafia. Ko e tane iloilo to mailoga e ia e mena nei mo e nakai fakatohotua a ia. Kua tokologa e tau fifine ne mukamuka ke moua e loto hohofi mo e loto hukia vave, ko e tau fua ne kua lata mo e feakiaga he magafaoa mo e levekiaga he tau fakafetuiaga he tagata. Kua fa mahani, ko e fifine ne lotomatala lahi he taute he kaina ke fulufuluola ke nonofo ai. Ko e “fifine mahani mitaki” ne fakamaama mai ia Tau Fakatai veveheaga 31 kua loga lahi e tau fua fulufuluola mo e tau taleni mitaki lahi, mo e kua fakaaoga fakamitaki ke he hana magafaoa. Ko e ha? Ko e kakano ha ko e loto he hana tane “kua tua” ki a ia.—Tau Fakatai 31:10, 11.
15. Kua maeke fefe he tane fakaalofa tuga a Keriso ke fakakite e fakaalofa mo e fakalilifu ma e hana a hoana?
15 Ha ha i ai he falu aga fakamotu, ko e pule he tane kua molea e mamafa, ti pete ni ka huhu ki a ia e huhu ko e mena nakai fakalilifu a ia. Kua taute e ia hana hoana teitei ni ke tuga e tupa. Ko e fakaaoga hepe pihia he ulu pule kua fua mai ai e fakafetuiaga kelea nakai ni mo e hana hoana ka e pihia foki mo e Atua. (Fakatatai 1 Ioane 4:20, 21.) Ke he taha fahi, ko e falu he tau tane ne nakai taute e takitakiaga, mo e toka ha lautolu a tau hoana ke pule fakahanoa ke he magafaoa. Ko e tane ne omaoma fakamitaki ki a Keriso kua nakai taute lagatau ke he hana hoana po ke fofo hana tuaga lilifu. Ka kua, fifitaki e ia e fakaalofa he poa ni ha Iesu mo e taute tuga ne fakatonu mai e Paulo: “Ko mutolu, ko e tau tane, kia fakaalofa a mutolu ke he tau hoana ha mutolu, tuga e fakaalofa ha Keriso ke he ekalesia, mo e foaki mai e ia a ia ke eke mo hukui mana.” (Efeso 5:25) Ko e fakaalofa a Iesu Keriso ke he hana tau tutaki kua lahi mahaki ha kua mate a ia ma lautolu. Ko e tane mitaki ka lali ke fifitaki ke he aga nakai lotokai ia, mo e kumi e mitaki he hana hoana, ka e nakai pule lahi ki a ia. Kaeke ke omaoma e tane ki a Keriso mo e fakatata e fakaalofa mo e fakalilifu tuga a Keriso, to maeke ke fakalagalaga ke he hana hoana ke omaoma ki a ia.—Efeso 5:28, 29, 33.
MAHANI OMAOMA FAKAHOANA
16. Ko e heigoa e tau fua kua lata he hoana ke fakatata he hana fakafetuiaga mo e hana tane?
16 Kua fai magaaho he mole atu he tufuga a Atamu, “ne pehe mai a Iehova ko e Atua, Kua nakai mitaki ke tokotaha e tagata; to eke e au māna e lagomatai ke lata mo ia.” (Kenese 2:18) Ne tufuga he Atua a Eva ke eke “mo lagomatai,” nakai eke mo tagata fetoko. Ko e fakamauaga kua nakai lata ke tuga e toga ne ua e ikivaka fetoko. Kua lata e tane ke fakagahuahua e fakaalofa he ulu pule, mo e ko e hoana ke fakakite e fakaalofa, fakalilifu, mo e talia ke omaoma.
17, 18. Ko e heigoa falu he tau puhala kua maeke he hoana ke eke mo tagata lagomatai moli ke he hana tane?
17 Ka e taha e mena, ko e hoana mitaki kua mahomo atu mai he omaoma ni hokoia. Kua lali a ia ke eke mo tagata lagomatai moli, ke lagomatai ke he hana tane ka taute e tau manatu. Moli lahi to, kua mukamuka lahi ki a ia he magaaho ka talia e ia e tau manatu he tane. Ka e pete he nakai talia e ia, ka kua maeke he hana a kaufakalataha ke lagomatai ke moua e fakaotiaga kautu mitaki.
18 Kua maeke he hoana ke lagomatai hana tane ke eke mo ulu mitaki he falu a puhala foki. Kua maeke ia ia ke fakakite e fakaaue ma e hana a tau malolo ke takitaki, ka e nakai fakatutu ki a ia po ke taute a ia ke manatu kua nakai maeke e tane ke fakamakona a ia. Ke fakatutala mo e hana tane he puhala mitaki, kua lata ia ia ke manatu ko e “loto mahani molu . . . ko e koloa uho haia ki mua he Atua,” nakai ni ki mua he tane hokoia. (1 Peteru 3:3, 4; Kolose 3:12) Ka e kua kaeke ko e tane nakai talitonu? Ko e talitonu a ia po ke nakai, kua fakamalolo mai he tau Tohiaga Tapu e tau hoana “ke fakaalofa ke he tau tane ha lautolu, kia fakaalofa foki ke he tau fanau ha lautolu. Kia mahani fakalatalata a lautolu mo e nakai matagaoi, kia nonofo kaina, kia mahani mitaki, kia omaoma ke he tau tane ha lautolu, neke ekefakakelea e kupu he Atua.” (Tito 2:4, 5) Kaeke ko e tau lekua ne tupu hake he manamanatuaga mitaki, kua fa mahani e tane nakai talitonu ke fakalilifu e tuaga he hana hoana kaeke ke taute mo e “mahani molu mo e fakalilifu hokulo.” Ko e falu he tau tane nakai talitonu ne “moua a lautolu he mahani mitaki he tau hoana ha lautolu, ka e nakai vagahau, ka kitekite age a lautolu kia [lautolu] kua nonofo fakatekiteki mo e [fakalilifu hokulo].”—1 Peteru 3:1, 2, 15, fakatatai NW; 1 Korinito 7:13-16.
19. Ka e kua ka ole e tane ke he hana hoana ke moumou e matafakatufono he Atua?
19 Ka e kua ka ole he tane e hoana ke taute taha mena ne fakatapu he Atua? Kaeke ke pihia, kua lata ia ia ke manatu ko e Atua ko e hana a Pule fakamua. Kia uta e ia e fakafifitakiaga ne taute he tau aposetolo he magaaho ne ole ai he tau tui ne mua ke moumou e fakatufono he Atua. Kua tutaki mai he Gahua 5:29: “Ati tali age ai a Peteru mo e tau aposetolo kua pehe age, Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua ke he omaoma ke he tau tagata.”
MATUTAKIAGA MITAKI
20. Ko e heigoa e vala lata tonu ne felauaki mo e fakaalofa mo e fakalilifu?
20 Ko e fakaalofa mo e fakalilifu kua lata tonu he taha vala he fakamauaga—ko e matutakiaga. Ko e tane fakaalofa to tutala mo e hoana hana ke he tau gahua he hoana, hana tau mena vihi, hana a kitiaaga ke he tau mena tutupu kehekehe. Kua manako a ia ke he mena nei. Ko e tane ne foaki e magaaho ke tutala mo e hana hoana mo e fanogonogo fakamitaki ke he tau mena hana ka talahau, kua fakakite hana fakaalofa mo e fakalilifu ki a ia. (Iakopo 1:19) Ko e falu he tau hoana ne fa gugu kua tote lahi e magaaho ne fakamole he tau tane ha lautolu ke tutala mo lautolu. Ko e tala momoko a ia. Moli, ha ha i ai he tau vaha lavelave nei, kua gahua loa e tau tane i fafo he tau kaina, mo e ko e tuaga he tau puhala tupe ati mau gahua ai foki e tau hoana. Ka kua lata tonu e faoa tokoua ne mau ke fakatoka taha magaaho ma laua. Neke hoko, ke eke mo tau tagata tutokotaha e taha mai he taha. Kua maeke he mena nei ke takitaki atu a laua ke he tau mena vihi hagahaga kelea kaeke kua logona e laua ke kumi e tau kapitiga mafanatia i fafo he fakamauaga.
21. To lagomatai fefe he tutala fakamitaki ke tumau e fiafia he fakamauaga?
21 Ko e puhala matutaki he tau hoana mo e tau tane kua aoga lahi. “Ko e tau kupu fulufuluola . . . kua humelie ke he loto, ko e mena foki ke malolo ai e tau hui motua.” (Tau Fakatai 16:24) Pete ni ko e hoa ko e tagata talitonu po ke nakai, kua fakaaoga he Tohi Tapu e fakatonu: “Aua neke noa ha mutolu a tau kupu fakaalofa, kia fakamasima ke he masima,” ko e kakano, ke fakakonakona aki. (Kolose 4:6) Kaeke ke ha ha he taha e aho uka, ko e tau kupu totonu, mo e mafanatia gahoa mai he taha hoa ke fakamitaki aki. “Ko e tau kupu kua vagahau mo e tatai ai kua tuga ne tau fua moli auro ia ke he tau kato ario kua lakuina.” (Tau Fakatai 25:11) Ko e leo totonu mo e tau kupu fifili kua aoga lahi. Ke fakatai, ko e mahani ita, mo e pule lahi ka tala age e taha ke he taha: “Pa e gutuhala!” Ka e lahi fefe la e “fakamasima ke he masima” he tau kupu ne vagahau ke he leo totonu mo e maama, “Pa la e gutuhala, fakamolemole?”
22. Ko e heigoa e aga kua lata ke moua he tokoua ke maeke ke tumau e matutakiaga mitaki?
22 Kua matala mai e matutakiaga mitaki he magaaho ka vagahau ai e tau kupu molu, ko e ono fakaalofa mo e fakamaama mai he tino, totonu, maamaaga, mo e loto molu. Ka gahua fakamalolo ke taofi e matutakiaga mitaki, to logona tokoua he tane mo e hoana e ataina ke feiloaaki e tau manako ha laua, mo e to eke a laua mo punaaga mafanatia mo e lagomatai e taha ke he taha he tau magaaho hogohogo manava po ke tupetupe. “Kia fakamafana a lautolu kua manava tote,” he fakailoa he Kupu he Atua. (1 Tesalonia 5:14) Na ha ha i ai e tau magaaho ka loto lolelole ai e tane mo e tau magaaho ka pihia foki e hoana. Ka e maeke ia laua ke vagahau “fakamafana,” ke ati hake e taha ke he taha.—Roma 15:2.
23, 24. To lagomatai fefe he fakaalofa mo e fakalilifu e magaaho ka ha ha i ai e tau kehekehe? Mai taha fakamaamaaga.
23 Ko e tau hoa fakamau ne fakakite e fakaalofa mo e fakalilifu kua nakai eke e tau fetotokoaki oti mo paleko. Ka e gahua fakamalolo a laua ke ua “fakahogohogo” e taha ke he taha. (Kolose 3:19) Kua lata ke manatu tokoua ko e “tali totonu ke liliu kehe ai e ita.” (Tau Fakatai 15:1) Kia fakaeneene ke aua neke fakateaga po ke vihiatia e hoa ne liligi mai e logonaaga he hana loto. Ka kia, onoono ke he tau manamanatuaga pihia ke moua mai e maamaaga he tau manatu he taha. Kia lali ke gahua fakalataha e tau mena ne kehekehe ai mo e hoko ke he fakaotiaga fevihiaki.
24 Kia manamanatu la ke he mena ne tupu he magaaho ne vagahau fakahako a Sara ke he hana tane, ko Aperahamo, ko e fakamaamaaga ke he taha mena vihi pauaki ka e nakai tatai mo e hana a tau manatu. Ka e tala age ni e Atua ki a Aperahamo: “Kia fanogonogo ai a koe ke he hana tau kupu.” (Kenese 21:9-12) Ne taute pihia e Aperahamo, ti fakamonuina a ia. Kua tatai ni, kaeke ke talahau he hoana e taha mena kehe mai he mena ne manatu hana tane ki ai, kua lata ni ia ia ke fanogonogo. Ke he magaaho taha, kua nakai lata he hoana ke fofo e fakatutalaaga ka e fanogonogo ke he tau mena ne manako hana a tane ke talahau. (Tau Fakatai 25:24) Ma e tane po ke hoana ne tapiki ni a laua ke he ha laua ni a puhala he tau magaaho oti ko e mahani nakai fakaalofa mo e nakai fakalilifu a ia.
25. To lafi atu fefe he matutakiaga mitaki ke he fiafia e maama mitaki he tau vala he moui he fakamauaga?
25 Ko e matutakiaga mitaki kua aoga foki ke he mahani fakatane mo e fifine he faoa tokoua. Ko e mahani lotokai mo e nakai taofi ni kua maeke ke moumou fakakelea aki e fakafetuiaga mua ue atu nei he fakamauaga. Ko e matutakiaga ataina, fakalataha mo e fakauka, kua aoga lahi. Kaeke ke igatia ke kumi mo e nakai lotokai e mitaki he taha, kua lavea ke eke e mahani fakatane mo e fifine mo mena vihi hagahaga kelea. Ko e mena nei tuga ni mo e falu a mena, “aua neke kumi e taha e mitaki hana ni, ka kia takitokotaha mo e kumi e levekiaga mitaki he falu.”—1 Korinito 7:3-5; 10:24.
26. Pete ni he ha ha i ai he tau fakamauaga oti e tau hake mo e tau hifo, ka to lagomatai fefe he fanogonogo ke he Kupu he Atua e tokoua ne mau ke moua e fiafia?
26 Ko e mitaki ha a ia he fakatonuaga mitaki ne foaki mai he Kupu he Atua! Moli, kua ha ha i ai he tau fakamauaga oti hana tau hake mo e tau hifo. Ka e kaeke ke moua he tau hoa e manamanatuaga a Iehova, ne fakakite mai he Tohi Tapu, mo e fakave ha laua fakafetuiaga ke he matapatu fakaakoaga he fakaalofa mo e fakalilifu, to fakamalolo ai ki a laua, ko e fakamauaga ha laua to mau tumau mo e fiafia. Ko e mena ia to fakalilifu a laua nakai ni ko e taha ke he taha ka e pihia foki ke he Kamataaga he fakamauaga, ko e Atua ko Iehova.
[Fakatino he lau 28]
Ko e fakakite he fakaalofa mo e fakalilifu ka takitaki aki ke he kautuaga he fakamauaga