Kumikumi ma e Tohi Fakaaoga he Feleveiaaga he Moui mo e Fekafekauaga
Ianuari 1-7
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | MATAIO 1-3
“Tata Mai Tuai e Kautu he Lagi”
(Mataio 3:1, 2) Ko e vaha ia ne hau ai a Ioane ko e papatiso, kua fakamatala atu ke he tutakale i Iutaia. 2 Kua pehe age, Kia tokihala a a mutolu; ha ko e mena kua tata mai tuai e kautu he lagi.
nwtsty tau vala fakaako ia Mat 3:1, 2
fakamatala atu: Ko e kupu Heleni nei ne kakano mooli “ke fakapuloa ko e utafekau ke he tau tagata.” Ne peehi e puhala ke fakapuloa: fa mahani ko e fakailoaaga atāina ke he tau tagata ka e nakai ko e lauga ke he matakau he tau tagata.
Kautu: Kua kitia fakamua e kupu Heleni ba·si·leiʹa, ne hagaao ke he fakatufono fakapatuiki ne putoia e matakavi mo e tau tagata i lalo he pule he patuiki. Mai he laga 162 ne kitia e kupu Heleni nei he Tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano, ne 55 kua moua he fakamauaga ha Mataio ti laulahi ne hagaao ke he pule he Atua i luga he lagi. Fakaaoga tumau e Mataio e talahauaga nei ti liga lata ke fakahigoa e Evagelia haana ko e Evagelia he Kautu.
Kautu he lagi: Ne kitia e talahauaga nei kavi ke he laga 30 ti haia ni he Evagelia ha Mataio. He tau Evagelia ha Mareko mo Luka, ne fakaaoga e talahauaga taha ia ko e “kautu he Atua,” ne fakakite ko e “kautu he Atua” kua fakavē mo e pule mai he lagi.—Mat 21:43; Mar 1:15; Luk 4:43; Tan 2:44; 2Ti 4:18.
kua tata mai tuai: He vala nei kua kakano ai ko e Pule anoiha he Kautu he lagi kua teitei hoko mai.
(Mataio 3:4) Ko Ioane foki, ne tapulu a ia ke he ie fulufulu kamela, mo e pipi kili manu ke he hana tokupu; ko e hana tau mena kai foki ko e hē akerisi mo e meli vao ia.
nwtsty media
Tapulu mo e Foliga ha Ioane ko e Papatiso
Ne tapulu a Ioane ke he ie fulufulu kamela mo e pipi ke he tokupu haana aki e pipi kili manu, ne liga fakaaoga ke tuku aki e tau koloa ikiiki. Tatai mo e tapulu ne tui he perofeta ko Elia. (2Pa 1:8) Ko e ie fulufulu kamela ko e ie talatala ne tui tumau he tau tagata nonofogati. Kehe ai, ko e tau ie molūlū ne talaga mai he silika ne tui e lautolu ne maukoloa. (Mat 11:7-9) Ha ko Ioane ko e Naseri he fanau mai, liga nakaila hifi e ulu haana. Ko e tapulu mo e foliga haana kua liga fakakite agataha na moui fakamukamuka a ia he foaki katoatoa ke taute e finagalo he Atua.
Tau Hē Akerisi
Ne fakaaoga he Tohi Tapu e talahauaga “tau hē akerisi” ke hagaao ke he tau hē kehekehe ne kukū e antennas, po ke feelers, mua atu ke he tau hē ne fenoga fakalataha he fuhifuhi lahi mahaki. Hagaao ke he kumikumiaga ne taute i Ierusalema, ko e tau hē akerisi he tutakale ne 75 e pasene protein. Ka fakaaoga mo mena kai mogonei ne utakehe e ulu, tau hui, tau tapakau, mo e fatu. Ko e vala ne toe ko e thorax, ti kai mata po ke tunu. Ko e tau hē nei kua tuga e kalahimu ka kai ai ti lahi e protein.
Meli Vao
He fakatino nei ko e fata ne talaga he tau hani pī vao (1) mo e vala kua puke he meli (2). Ko e meli ne kai e Ioane ne liga moua mai he vahega pī vao ne iloa ko e Apis mellifera syriaca, ne ha ha he matakavi ia. Ko e vahega pī vale nei kua mahani ke he takatakaiaga vela mo e mōmō he tutakale Iutaia, ka kua nakai mitaki ke feaki he tagata. Ka e tali mai he senetenari ke hivaaki F.V.N., ne tuku he tau tagata ne nonofo i Isaraela e tau hani pī i loto he tau lupo kelekele. Loga lahi e tau fata pī nei ne toe hifo ne moua he lotouho he matakavi fakamua (iloa mogonei ko Tel Rehov), ne haia he Pahua ko Ioritana. Ko e meli he tau fata nei ne moua mai he vahega pī ne tamai he motu ne iloa mogonei ko Turkey.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Mataio 1:3) Ne fanau e Iuta a Faresa mo Siraha ia Tamara; ne fanau e Faresa a Heseroma; ne fanau e Heseroma a Arama;
nwtsty vala fakaako ia Mat 1:3
Tamara: Ko e fifine fakamua he tau fifine tokolima ne tohi he matohiaga ha Mataio ke he Mesia. Ko e tau fifine tokofā ne toe ko Raava mo Ruta, nakai ko e tau fifine Isaraela (kupu 5); Patesepa, “hoana a Uria” (kupu 6); mo Maria (kupu 16). Ne liga tohi e tau higoa he tau fifine nei he matohiaga he tau tagata taane ha kua ofoofogia e puhala ne eke a lautolu takitokotaha mo tupuna fifine ha Iesu.
(Mataio 3:11) Ko au ni kua papatiso atu e au a mutolu ke he vai kia tokihala; ka ko ia ka mui mai kia au, ne homo atu a ia ia au, nakai aoga au ke uta fano hana tau afialoalohui; ko ia haia ke papatiso a mutolu ke he Agaga Tapu mo e afi.
nwtsty vala fakaako ia Mat 3:11
papatiso atu . . . a mutolu: Po ke “fakatanumia a mutolu.” Ko e kupu Heleni ba·ptiʹzo kua kakano “ke lomoki; ke fakatomo hifo.” Falu fakamaamaaga he Tohi Tapu ne pehē ko e papatisoaga kua putoia e tanumia katoatoa. He taha magaaho, ne taute e Ioane e papatisoaga he matakavi he Pahua ko Ioritana tata age ki Salima “ha ko e mena loga ai e tau vai.” (Ioa 3:23) Mogo ne papatiso e Filipo e eunuka Aitiope, ne “fakatau o hifo ai a laua ke he vai.” (Gah 8:38) Ko e kupu Heleni ia foki ne fakaaoga he Septuagint ia 2Pa 5:14 he fakamaama a Naamanu “kua uku lagafitu a ia i Ioritana.”
Totouaga he Tohi Tapu
(Mataio 1:1-17) Ko e tohi he matohiaga a Iesu Keriso, ko e tama a Tavita, ko e tama a Aperahamo. 2 Ne fanau e Aperahamo a Isaako; ne fanau e Isaako a Iakopo; ne fanau e Iakopo a Iuta mo e hana tau matakainaga; 3 Ne fanau e Iuta a Faresa mo Siraha ia Tamara; ne fanau e Faresa a Heseroma; ne fanau e Heseroma a Arama; 4 Ne fanau e Arama a Aminatapu; ne fanau e Aminatapu a Nasona; ne fanau e Nasona a Salemona; 5 Ne fanau e Salemona a Poasa ia Raava; ne fanau e Poasa a Opeta ia Ruta; ne fanau e Opeta a Iese; 6 Ne fanau e Iese e patuiki ko Tavita; ne fanau he patuiki ko Tavita a Solomona ke he hoana a Uria; 7 Ne fanau e Solomona a Rehopoamo; ne fanau e Rehopoamo a Avia; ne fanau e Avia a Asa; 8 Ne fanau e Asa a Iehosafata; ne fanau e Iehosafata a Ioramo; ne fanau e Ioramo a Usia; 9 Ne fanau e Usia a Iotamo; ne fanau e Iotamo a Ahasa; ne fanau e Ahasa a Hesekia; 10 Ne fanau e Hesekia a Manase; ne fanau e Manase a Amona; ne fanau e Amona a Iosia; 11 Ne fanau e Iosia a Iekonia mo e hana tau matakainaga, ko e paea ne fai ki Papelonia. 12 Kua hoko he paea ki Papelonia, ati fanau ai e Iekonia a Salatielu; ne fanau e Salatielu a Serupapelu; 13 Ne fanau e Serupapelu a Apiuta; ne fanau e Apiuta a Eliakimo; ne fanau e Eliakimo a Asora; 14 Ne fanau e Asora a Satoka; ne fanau e Satoka a Akeimo; ne fanau e Akeimo a Eliuta; 15 Ne fanau e Eliuta a Eleasaro; ne fanau e Eleasaro a Matano; ne fanau e Matano a Iakopo; 16 Ne fanau e Iakopo a Iosefa, ko e tane a Maria ne fanau ai a Iesu, ne ui ko e Keriso. 17 Hanai, ko e atu hau oti kua kamata mai ia Aperahamo ato hoko kia Tavita hogofulu ma fa e atu hau ia; kua kamata mai foki ia Tavita ato hoko ke he paeaaga ki Papelonia, hogofulu ma fa e atu hau ia; kua kamata mai foki he paeaaga ki Papelonia ato hoko ke he Keriso, hogofulu ma fa e atu hau ia.
Ianuari 8-14
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | MATAIO 4-5
“Fakaako Mai he Lauga ha Iesu he Mouga”
(Mataio 5:3, NW) Fiafia a lautolu ne manamanatu ke he tau mena fakaagaaga kua lata ma lautolu, ha ko e ha lautolu e kautu he lagi.
nwtsty vala fakaako ia Mat 5:3
Fiafia: Nakai kakano ko e tuaga fiafia he tagata tuga ka olioli ai. Ka hagaao ke he tau tagata, kua kakano ai ke he tuaga he tagata kua fakamonuina he Atua ti moua e taliaaga Haana. Ko e kupu kua fakaaoga foki ke fakamaama e Atua mo Iesu he lilifu haana i luga he lagi.—1Ti 1:11; 6:15.
lautolu ne manamanatu ke he tau mena fakaagaaga kua lata ma lautolu: Ko e talahauaga Heleni “lautolu ne manamanatu,” kakano ko “lautolu ne nonofogati (manako lahi ke he lagomatai; mativa; kaiole),” he kupu tohi nei kua hagaao ki a lautolu ne manako lahi ke he lagomatai ti kua mailoga mooli ai. Ko e kupu ia foki ne fakaaoga ke lata mo e “tagata nofogati” ko Lasaro ia Luk 16:20, 22. Ko e talahauaga Heleni ne fakamaama he falu fakaliliuaga ko lautolu “ne nonofogati fakaagaaga” ne fakakite e manatu ko e tau tagata ne mailoga mooli e mativa fakaagaaga mo e manako lahi a lautolu ke he Atua.
(Mataio 5:7) Uhoaki a lautolu ne fakaalofa atu; ha ko e mena ofania mai a lautolu.
nwtsty vala fakaako ia Mat 5:7
fakaalofa atu: Ko e fakaaoga he tau kupu faka-Tohi Tapu “fakaalofa atu” mo e “ofania mai” kua nakai fakakaupā ke he fakamagaloaga po ke aga molū ka fakafili. Laulahi he tau mogo kua fakamaama e tau logonaaga fakaalofa noa mo e fakaalofa hofihofi ne fakalagalaga e tagata ke lagomatai a lautolu ne manako lagomatai.
(Mataio 5:9) Uhoaki a lautolu ke fakatupu e fakafeilo; ha ko e mena talahaua a lautolu ko e fanau he Atua.
nwtsty vala fakaako ia Mat 5:9
lautolu ke fakatupu e fakafeilo: Ko lautolu ne nakai ni fakatumau e fakafeilo, po ke mafola ka e tuku atu foki e mafola ke he mena ne lata ki ai.
Fakaako e Tama Haau ke Aga Mafola
Ko e tau matua Kerisiano kua manako lahi ke fakamahani e tau fanau ha lautolu ke “kumi e mafola mo e tutuli ki ai.” (1 Peteru 3:11) Ko e fiafia ka moua mai he taute e mafola ati kua aoga ai ke lali fakalahi ke kautū mai he tau logonaaga tuahā, hogohogo manava, mo e fakafualoto.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Mataio 4:9) Ti tala age ai a ia kia ia, To ta atu e au e tau mena oti nai kia koe, kaeke ke fakaveli mo e hufeilo mai a koe kia au.
nwtsty vala fakaako ia Mat 4:9
hufeilo mai: Ko e kupu gahuahua faka-Heleni “ke hufeilo” ko e fakamaamaaga ke fakakite e gahua kū. He tohi “hufeilo mai,” ne fakakite kua nakai ole e Tiapolo ki a Iesu ke fakatumau po ke matutaki ke tapuaki ki a ia; ka kua hagaao ke he lagataha ni e “hufeilo.”
(Mataio 4:23) Kua takai e Iesu a Kalilaia oti, kua fakaako a ia ke he tau sunako ha lautolu, kua fakamatala atu foki e ia e vagahau mitaki he kautu, mo e fakamalolo e ia e tau tagata gagao oti, mo e tau tagata mamahi oti he motu.
nwtsty vala fakaako ia Mat 4:23
fakaako . . . fakamatala atu: Kehe mai e fakaako ke he fakamatala atu ha kua lahi e mena he faiaoga kua taute ka e nakai ni fakapuloa; ne fakamahani, fakamaama, fakaaoga e tau manatu fakalagalaga, mo e fakakite e ia e fakamooliaga.
Totouaga he Tohi Tapu
(Mataio 5:31-48) Na pehe mai foki, Kaeke ke tiaki he taha hana hoana, kia age e ia ki ai taha tohi ke tiaki ai. 32 Ka e tala atu e au kia mutolu, kaeke ke tiaki he taha hana hoana ka e nakai faivao a ia, kua fakafaivao e ia a ia; ko e tagata foki kua hoana kia ia ne tiaki, kua faivao tuai a ia. 33 Kua fanogonogo foki a mutolu ne talahau mai kia lautolu ke he vaha i tuai, Aua neke omonuo pikopiko a koe, ka kia ta atu e koe ke he Iki e tau mena ne omonuo ai a koe. 34 Ka e tala atu e au kia mutolu, aua neke omonuo ni; aua neke omonuo ke he lagi, ha ko e nofoaiki haia he Atua; 35 Po ke lalolagi, ha ko e hana tuagave a ia; po ko Ierusalema, ha ko e māga haia he Patuiki to atu. 36 Aua neke omonuo a koe ke he ulu hau, ha ko e mena nakai maeke ia koe ke fakahina po ke fakauli taha lauulu taha. 37 Ka kia pehe ha mutolu a kupu, E, e; nakai, nakai; ha ko e kupu ne mua ke he tau kupu na, mai he kelea haia. 38 Kua fanogonogo a mutolu kua talahau mai, Ke totogi e mata ke he mata, ka e totogi e nifo ke he nifo. 39 Ka e tala atu e au kia mutolu, aua neke taui atu e mutolu e kelea; ka ko e tagata ne poki mai hau a pakagutu matau, kia haga atu taha kia ia. 40 Ko e tagata foki ne fia fakafili a koe ke uta hau a tapulu, kia tuku atu ki ai e koe katoa mo e hau a tapulu lahi. 41 Ka fakamakamaka taha ke o a mua ke he maila taha, ati o a a mua mo ia ke he na maila ua. 42 Kia age e koe kia ia ne ole tupe mai ia koe; aua neke haga kehe a koe ia ia kua fia ogo mena mai ia koe. 43 Kua fanogonogo a mutolu kua talahau mai, Kia fakaalofa atu a koe ke he tagata ne katofia mo koe, ka kia fakavihia e tagata kua fai fi kia koe. 44 Ka e tala atu e au kia mutolu, kia fakaalofa atu a mutolu kia lautolu kua fai fi kia mutolu, kia fakamonuina atu e mutolu kia lautolu ne kaialu mai kia mutolu, kia totonu atu a mutolu, kia lautolu kua fakavihia a mutolu; kia liogi foki a mutolu ma lautolu ne tukumale mai mo e favale mai kia mutolu; 45 Kia eke ai a mutolu mo fanau he Matua ha mutolu ha he lagi, ha kua fakahake ne ia hana la kia lautolu kua mahani kelea katoa mo lautolu kua mahani mitaki, kua fakato hifo foki e ia e uha kia lautolu kua tututonu katoa mo lautolu kua nakai tututonu. 46 Kaeke foki ke fakaalofa atu a mutolu kia lautolu ne fakaalofa mai kia mutolu, ko heigoa kia e palepale kua moua e mutolu? Ka e nakai kia eke he tau telona e mena foki ia? 47 Kaeke ke fakaalofa a mutolu ke he tau matakainaga ha mutolu hoko lautolu, ko heigoa kia e mena uho kua eke e mutolu? ka e nakai kia eke pihia he tau telona. 48 Ko e hanai, kia katoatoa ha mutolu a mahani mitaki, ke tuga ha mutolu a Matua ha ha he lagi kua katoatoa hana mahani mitaki.
Ianuari 15-21
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | MATAIO 6-7
“Kia Kumikumi Fakamua ke he Kautu”
(Mataio 6:10) Kia hoko mai hau a kautu. Kia eke hau a finagalo ke he lalolagi, tuga ne eke ke he lagi.
Fakatata Atu ke he Atua he Liogi
12 Kua lata e tau mena aoga hagaao ki a Iehova ko e Atua ke tuku fakamua he tau liogi ha tautolu. Kua ha ha mooli ia tautolu e kakano ke fakakite e loto fakaheke mo e fakaaue ki a ia ma e tau mena mitaki oti haana. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 29:10-13) Kua foaki e Iesu e liogi fakatai ne fakamau ia Mataio 6:9-13, ne fakaako mai e ia a tautolu ke liogi ke fakatapu e higoa he Atua. (Totou.) Matutaki atu foki, kia hoko mai e Kautu he Atua mo e eke e finagalo haana ke he lalolagi tuga ne eke he lagi. He mole e talahau e tau matakupu aoga nei hagaao ki a Iehova ne fakamahino atu a Iesu ke he tau tupetupe fakatagata. Ka tuku fakamua pihia e tautolu e tau mena aoga lahi ke he Atua he tau liogi ha tautolu, kua fakakite e tautolu kua fai mena foki ne fiafia ki ai a tautolu mai he tau puhala ni ha tautolu.
(Mataio 6:24) Nakai maeke ia taha ke fekafekau ke he na iki tokoua, ha ko e mena fakavihia e ia taha, ka e fakaalofa ke he taha; ka nakai pihia, ti pipiki atu a ia ke he taha, ka e fakateaga ke he taha. Nakai maeke ia mutolu ke fekafekau ke he Atua mo Mamone.
nwtsty vala fakaako ia Mat 6:24
fekafekau: Ko e kupu gahuahua faka-Heleni kua hagaao ke gahua ko e fekafekau, kakano ai ko e tagata i lalo he pule he taha ni e iki. Hagaao a Iesu he kupu nei, kua nakai maeke e Kerisiano ke tukulele katoatoa ke he Atua ke he tau mena ne lata mo Ia mo e he magaaho taha foaki fakalahi ke moua e tau koloa fakatino.
(Mataio 6:33) Ka kia kumikumi fakamua a mutolu ke he kautu he Atua mo e hana tututonu, ati lafi atu ai e tau mena oti ia kia mutolu.
nwtsty vala fakaako ia Mat 6:33
Kia kumikumi: Ko e kupu gahuahua faka-Heleni kua fakakite e gahua tumau ti maeke ke pehē “Kumi tumau.” To nakai kumikumi he tau tutaki mooli ha Iesu e Kautu ke fai magaaho ti holo atu mogoia ke he falu mena. Ka e lata a lautolu ke eke tumau ai mo vala fakamua he moui.
Kautu: Falu tohi fakamau tuai Heleni ne totou “Kautu he Atua.”
hana: Hagaao ke he Atua, ko e “Matua . . . ha ha he lagi” ne totoku ia Mat 6:32.
tututonu: Ko lautolu ne kumikumi ke he tututonu he Atua kua mautali ke taute haana finagalo mo e mumuitua ke he tau tuaga haana he hako mo e hepe. Kehe mamao e fakaakoaga nei ke he tau Farasaio ne kua manako ke fakatū ha lautolu ni a mahani tututonu.—Mat 5:20.
Kumi e Kautu, Nakai ko e Tau Mena
18 Totou Mataio 6:33. Ka tuku fakamua e tautolu e Kautu he tau momoui ha tautolu, to foaki e Iehova e tau mena oti kua lata mo tautolu. Fakamaama e Iesu e kakano kua maeke a tautolu ke mauokafua ke he maveheaga ia. Pehē a ia: “Ha ko e mena fioia he Matua ha mutolu ha ha he lagi kua aoga e tau mena oti ia kia mutolu.” Iloa e Iehova e mena kua lata mo koe ato mailoga e koe e lata ia haau. (Filipi 4:19) Iloa e ia e magaaho ka lata ke moua e tautolu e mena tui foou. Iloa foki e ia e mena kai ka lata mo koe. Ti iloa foki e ia kua lata a koe mo e magafaoa haau ke fai mena ke nonofo ai. To mataala a Iehova kua moua e koe e tau mena kua lata mooli mo koe.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Mataio 7:12) Ko e tau mena oti kua loto a mutolu ki ai, ke eke he tau tagata kia mutolu; ati eke ā e mutolu e tau mena ia kia lautolu; ha ko e fakatufono haia, mo e tau perofeta.
w14 5/15 lau 14-15 para. 14-16
Fakakite e Mahani Mitaki ke he Haau a Gahua he Fonua
14 Manatu la kua hea telefoni taha tagata ki a koe ka e nakai mailoga e koe e leo he tagata ia. Ko ia ko e tagata nakai mahani, ka e hūhū a ia ki a koe ko e vahega mena kai fe ne fiafia a koe ki ai. Ne fakaligoa a koe ko hai e tagata ne hea mai ti ko e heigoa mooli haana ne manako. Nakai manako a koe ke hemu, ti tutala fakakū a koe ki a ia, ka e liga fakaoti e koe e fakatutalaaga. Manatu la mogonei ke he hea telefoni taha ia ka e tala atu he tagata ne hea atu ko hai a ia ti ko e gahua haana ko e lagomatai e tau tagata ke kai e tau mena kai ke malolō e tino. Kua tala atu totonu e ia ki a koe kua fai vala tala a ia ne liga lagomatai ki a koe. To liga manako a koe ke fanogonogo ki a ia. Fiafia mooli a tautolu ka nakai fufū he tau tagata a lautolu ka tutala ki a tautolu. Fakakite fēfē e tautolu e fakalilifu taha ia ke he tau tagata ne feleveia mo tautolu?
15 He tau matakavi loga, lata ia tautolu ke tala age fakamahino ke he tagata he kaina e kakano ne ahiahi atu a tautolu. Mooli na ha ha ia tautolu e vala tala aoga kua lata mo e tagata he kaina. Ka e manatu la kua nakai tala age e tautolu ko hai a tautolu mo e kakano ne o atu ai a tautolu ka e kamata noa ni e fakafeleveiaaga ha tautolu aki e hūhū tuga anei: “Ka maeke a koe ke fakamafola ha lekua he lalolagi, ko e heigoa la?” Hūhū e tautolu e hūhū ke iloa e manamanatuaga he tagata ke maeke a tautolu ke fakaaoga e Tohi Tapu he fakatutalaaga ha tautolu. Pete ia, liga manamanatu e tagata he kaina: ‘Ko hai e tagata kehe ē, ti ko e ha ne hūhū pihia a ia ki a au? Hagaao ke he heigoa e mena nei?’ Manako a tautolu ke he tagata he kaina ke fiafia he tutala mo tautolu. (Filipi 2:3, 4) Ti taute fēfē e tautolu e mena nei?
16 Taha e leveki faifano ne taute e mena nā: He oti e feleveia mo e tagata he kaina, ne age e ia ki ai e lagaki he tuleke Manako Nakai a Koe ke Iloa e Kupu Mooli? ti pehē: “Age e mautolu he aho nei taha e lagaki ke he tau tagata oti he matakavi. Kua fakatutala ai ono e hūhū ne hūhū he tau tagata tokologa. Ha ē lagaki haau.” Pehē e matakainaga taane ka iloa e lautolu e kakano ne ahiahi atu a ia ki a lautolu, laulahi he tau tagata ne tuga e fakatotoka mo e mukamuka lahi ke matutaki e fakatutalaaga. Ti hūhū mogoia e matakainaga ke he tagata: “Kua fa manamanatu nakai a koe ke he tau hūhū nei?” Ka fifili he tagata he kaina taha, ti hafagi he matakainaga e tuleke mo e fakatutala e mena ne talahau he Tohi Tapu hagaao ke he hūhū ia. Ka nakai, ti fifili he matakainaga e hūhū mo e matutaki e fakatutalaaga ka e nakai fakamā e tagata he kaina. Mooli, loga e puhala ke kamata e fakatutalaaga. He falu matakavi, lata ia tautolu ke muitua e tau aga fakamotu pauaki ka feleveia a tautolu mo e tau tagata ato tala age e tautolu e kakano ne o atu ai a tautolu. Kua lata a tautolu ke maama kua aoga ke hikihiki e fakafeleveiaaga ha tautolu ke manako e tau tagata ke fanogonogo ke he fekau ha tautolu.
(Mataio 7:28, 29) Kua fakaoti e Iesu e tau kupu nai, ati ofomate ai e lanu tagata ke he hana tau kupu; 29 Ha ko e mena fakaako a ia kia lautolu tuga ne taha ha i ai e pule, ka e nakai tuga e tau tohikupu.
nwtsty tau vala fakaako ia Mat 7:28, 29
ofomate ai: Ko e kupu gahuahua faka-Heleni ne fakaaoga he kupu nei kua fakamaama “ke ofoofogia lahi mahaki.” Ko e kupu gahuahua nei kua fakakite nukua lauia lahi mahaki e tau kupu haana ke he lanu tagata.
haana tau kupu: Hagaao e talahauaga nei ke he puhala ha Iesu ne fakaako atu, tau vahega fakaako haana ne kua putoia e tau mena ne fakaako e ia, ko e takitakiaga katoa he Lauga he Mouga.
nakai tuga e tau tohikupu: He nakai fatiaki mai he tau rapai lilifu ke eke mo pule, ke tuga e aga mau he tau tohikupu, vagahau a Iesu ko e hukui ha Iehova, tuga ne tagata ne ha ha i ai e pule he fakavē e tau fakaakoaga haana ke he Kupu he Atua.—Ioa 7:16.
Totouaga he Tohi Tapu
(Mataio 6:1-18) A mutolu, neke age ha mutolu e tau mena fakaalofa ki mua he tau tagata kia kitia ai e lautolu; ka pihia, ti nakai fai taui a mutolu ke he Matua ha mutolu ha ha he lagi. 2 Hanai ka age e koe e tau mena fakaalofa, aua neke ulo e koe e pu i mua hau, tuga ne eke he tau tagata fakavai ke he tau sunako mo e tau hala, kia nava ai e tau tagata kia lautolu; ko e moli, ke tala atu e au kia mutolu, kua moua tuai e lautolu ha lautolu a taui. 3 Ka age e koe e tau mena fakaalofa, aua neke kitia he hau a lima hema e mena kua eke he hau a lima matau; 4 Kia galo hau a tau mena fakaalofa; ko e hau a Matua foki, ko ia kua fioia ke he mena galo, to ta mai fakakite e ia e taui kia koe. 5 Ka liogi a koe, aua neke tuga e tau tagata fakavai a koe, ha ko e mena fia tutu a lautolu mo e liogi he tau sunako mo e tau mafegahala, kia kitia he tau tagata a lautolu; ko e moli ke tala atu e au kia mutolu, kua moua tuai e lautolu ha lautolu a taui. 6 Ka ko koe ka liogi a koe, kia hu a ke he hau a poko, mo e pa hau a gutuhala, ti liogi ai a koe ke he hau a Matua ha ha he mena galo; ko e hau a Matua foki, ko ia ne fioia ke he mena galo, to ta mai fakakite e ia e taui kia koe. 7 Ka liogi a mutolu, aua neke pola mau ha mutolu a tau kupu, tuga e tau motu kehe; ha ko e mena piko na lautolu, ko e tau kupu loga ha lautolu ke talia mai ai a lautolu. 8 Hanai, aua neke tuga a lautolu a mutolu; ha ko e mena kua fioia ha mutolu a Matua e tau mena kua nonofogati ai a mutolu, ka e nakaila ole atu a mutolu kia ia. 9 Hanai, kia liogi pehe a mutolu, Ha mautolu a Matua na e, ha ha he lagi, kia tapu hau a higoa. 10 Kia hoko mai hau a kautu. Kia eke hau a finagalo ke he lalolagi, tuga ne eke ke he lagi. 11 Kia foaki mai e koe ke he aho nai ha mautolu a tau mena kai, ke lata ke he aho taha. 12 Kia fakamagalo e koe kia mautolu ha mautolu a tau hala, tuga a mautolu ne fakamagalo atu kia lautolu ne eke fakakelea mai kia mautolu. 13 Aua neke uta e koe a mautolu ke he kamatamata, ka e laveaki mai a e koe a mautolu he mena kelea. Ha ko e mena ha ha ia koe e kautu, mo e malolo, katoa mo e fakahekeaga tukulagi. Amene. 14 Kaeke ke fakamagalo atu e mutolu, ke he tau tagata e tau hala ha lautolu, ti fakamagalo mai foki a mutolu he Matua ha mutolu ha ha he lagi. 15 Kaeke foki kua nakai fakamagalo atu e mutolu ke he tau tagata e tau hala ha lautolu, ti nakai fakamagalo foki ha mutolu a Matua ha mutolu a tau hala. 16 Ka fakakanopogi a mutolu, aua neke fakamatakelea a mutolu, tuga e tau tagata fakavai; ha kua fakamaheu e lautolu ha lautolu a tau mata, kia kitia ai he tau tagata kua fakakanopogi a lautolu. Ko e moli ke tala atu e au kia mutolu, kua moua tuai e lautolu ha lautolu a taui. 17 Ka ko koe, ka fakakanopogi a koe, kia uku hau a ulu, mo e holoholo hau a mata; 18 Kia nakai kitia he tau tagata kua fakakanopogi a koe, ka ko e hau a Matua ha ha he mena galo, ko e hau a Matua foki kua fioia ke he mena galo, to ta mai fakakite e ia e taui kia koe.
Ianuari 22-28
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | MATAIO 8-9
“Fakaalofa a Iesu ke he Tau Tagata”
(Mataio 8:1-3) Kua hifo mai a Iesu he mouga, ti kua mumui mai ai kia ia e lanu tagata tokologa. 2 Kitiala, kua hau e lepela mo e hufeilo mai kia ia, kua pehe mai, Ko e Iki na e, ka finagalo a koe ki ai kua maeke ia koe ke fakamea au. 3 Ti fakaolo ai e Iesu hana lima, kua piki atu kia ia, kua pehe age, Na loto au ki ai, kia mea a koe. Ati mea ai agataha hana lepela.
nwtsty vala fakaako ia Mat 8:3
kua piki atu kia ia: Kua poaki he Fakatufono faka-Mose ko e tau tagata lepela kua lata ke nonofo tokotaha ke puipui e falu neke pikitia. (Le 13:45, 46; Nu 5:1-4) Ka e lafi atu foki he tau takitaki lotu Iutaia e tau matafakatufono. Ma e fakatai, nakai maeke taha ke tata atu ke he tagata lepela ke he fā e kupita he mamao, kavi ke he 1.8 e mita, ka e he tau aho havili ko e 100 e kupita he mamao, po ke kavi ke he 45 e mita. Ko e tau matafakatufono pihia kua takitaki atu ke ekefakakelea e tau tagata lepela. Talahaua e tau aga tuai ke he rapai ne fakamumuli mai he tau tagata lepela mo e taha foki ne tauliti maka e tau tagata lepela ke fakamamao ia lautolu. Kehe mai ia Iesu, ne hokulo e logonaaga haana ke he matematekelea he tagata lepela ati taute e ia e mena ne matakehe lahi ke he tau Iutaia—piki atu a ia ke he tagata lepela. Taute pihia e ia pete ne maeke a ia ke fakamalolō e tagata lepela he vagahau hokoia.—Mat 8:5-12.
Na loto au ki ai: Nakai ni tali atu a Iesu ke he ole ka e fakakite e ia e manako lahi mahaki ke taute ai, kua fakakite na omoomoi a ia nakai ha ko e matagahua hokoia.
(Mataio 9:9-13) Kua haele kehe a Iesu he mena ia, ati fioia ai e ia e taha tagata kua nofo ke he fale telona, ko Mataio hana higoa; ti pehe age ai kia ia, Mui mai a koe kia au. Ati matike ai a ia, kua mui atu kia ia. 10 Kua takoto a ia ke he kaiaga mena ke he fale, kitiala, ko e tau telona ne tokologa mo e tau tagata hala kua o mai, kua tatakoto a lautolu ke kai mena fakalataha mo Iesu mo e hana tau tutaki. 11 Kua kitia he tau farasaio, ti tala age ai a lautolu ke he hana tau tutaki, Ko e ha ne kai mena ai ha mutolu a akoako fakalataha mo e tau telona mo e tau tagata hala? 12 Ka kua logona e Iesu, ti tala age ai a ia kia lautolu, Nakai aoga e ekekafo ke he tau tagata malolo, ka ko e tau tagata gagao hokoia. 13 Ati o a, ke ako po ke heigoa e kakano he kupu ē, Mena loto au ke he fakaalofa, ka e nakai ko e poa; ha ko e mena nakai hau au ke ui ke he tau tagata tututonu, ka ko e tau tagata hala kia tokihala a lautolu.
nwtsty vala fakaako ia Mat 9:10
kaiaga: Po ke “takoto ke he kaiaga mena.” Ke tatakoto po ke kai mo e taha he laulau kua fakakite e fakafetuiaga tata mo e tagata ia. Ko e mena ia, nakai mahani e tau Iutaia he vahā ha Iesu ke takoto ke he kaiaga mena, po ke kai fakalataha mo lautolu ne nakai ko e tau Iutaia.
tau telona: Tokologa e tau Iutaia ne oko e tau tukuhau ma e tau pule Roma. Vihiatia he tau tagata e tau Iutaia pihia ha kua gahua fakalataha a lautolu mo e pule motu kehe ne nakai manako a lautolu ki ai mo e lahi atu e tukuhau ne fofō ke he tukuhau pauaki. Ne fakaheu he tau Iutaia e tau telona, ti fakatatai a lautolu ke he tau tagata hala mo e tau fifine fakataka.—Mat 11:19; 21:32.
(Mataio 9:35-38) Kua haele fano a Iesu ke he tau māga oti, mo e tau magamotu, kua fakaako ke he tau sunako ha lautolu, mo e fakamatala e vagahau mitaki he kautu, kua fakamalolo foki e ia e tau gagao oti, mo e tau tagata mamahi oti he motu. 36 Kua fioia e ia e lanu tagata, ati fakaalofa hofihofi ai a ia kia lautolu, ne fakafita a lautolu, mo e tiaki atu ai, tuga e tau mamoe nakai fai leveki a lautolu. 37 Ati tala age ai a ia ke he hana tau tutaki, Kua loga e tau saito ke helehele, ka ko e tau tagata gahua, kua tokogaogao a lautolu. 38 Ko e mena ia, kia olelalo atu ai a mutolu ke he Iki hana e tau saito ke helehele, kia fakafano mai e ia e falu ke gahua ke he tau saito hana ke helehele.
nwtsty vala fakaako ia Mat 9:36
fakaalofa hofihofi: Ko e kupu gahuahua faka-Heleni splag·khniʹzo·mai ne fakaaoga ma e talahauaga nei kua matutaki ke he kupu ma e “tau gākau” (splagʹkhna), ne fakamaama e logonaaga hokulo i loto he tino, ko e logonaaga malolō lahi mahaki. Ko e taha he tau kupu hokulo lahi faka-Heleni ma e logonaaga fakaalofa hofihofi.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Mataio 8:8-10) Ti tala mai e takitaki he tokoteau, kua pehe mai, Ko e Iki na e, nakai aoga au ke hu atu a koe ke he haku a fale, ka e vagahau hokoia a koe, ti malolo ai haku a fekafekau. 9 Ha ko au foki ko e tagata kua omaoma ke he pule, kua fanogonogo mai kia au e kau, ka tala age au ke he taha, Ati fano a, ti fano ai a ia; mo e taha, Kia hau a, ti hau ai; mo e haku a fekafekau, Kia eke a e mena ia, ti eke ai e ia. 10 Kua fanogonogo ai a Iesu, ti ofo ai a ia, kua pehe age foki kia lautolu ne mumui mai, Ko e moli, ke tala atu e au kia lautolu, nakai kitia e au i Isaraela ha tagata ne tua fakalahi pihia.
‘Kua Fakatoka e Au e Fakafifitaki ma Mutolu’
16 Tatai foki, he magaaho ne finatu e takitaki he tokoteau—liga ko e Tagata Motu Kehe, ko e Roma—mo e ole ki a Iesu ke fakamalolo e fekafekau gagao, ne iloa e Iesu na fai hehe e kautau ia. Ko e takitaki he tokoteau he tau magahala ia kua talahaua lahi ke he tau gahua favale, kelipopo, mo e tapuaki pikopiko. Pete ni ia, ne fakamahino atu a Iesu ke he taha mena mitaki—ko e tua kitia maali he tagata. (Mataio 8:5-13) Fakamui, he magaaho ne vagahau a Iesu ke he tagata holifono ne tautau he akau fakakikiveka he tapa hana, ne nakai akonaki e Iesu e tagata ha ko e mahani kolokolovao hana fakamua, ka e fakamafana ki a ia e amaamanakiaga anoiha. (Luka 23:43) Na iloa mitaki e Iesu ka eke ke onoono fakakelea mo e tuhituhi atu ke he falu to fakalolelole ai a lautolu. Ti nakai fakauaua, ko e tau laliaga hana ke kumi e mitaki he falu nukua fakamalolo e tokologa ke holo ki mua e mitaki.
(Mataio 9:16, 17) Nakai fakai taha ke fono ha tapulu popo ke he kala ie fou, ha ko e mena mamatu e tapulu ke he mena ne fono aki, ati au atu ai e mahēhe. 17 Nakai utu foki e lautolu e uaina fou ke he tau lupo kili manu tuai; ka pihia, ti pa ai e tau lupo kili manu, mo e maligi ai e uaina, ti moumou ai foki e tau lupo kili manu; ka e utu e lautolu e uaina fou ke he tau lupo kili manu fou, ti fakatau mau ai.
jy lau 70 para. 6
Ko e Ha e Tau Tutaki ha Iesu ne Nakai Fakakanopogi?
Kua lagomatai e Iesu e tau tutaki ha Ioane ko e Papatiso ke loto fakaaue nukua nakai lata ha tagata ke amanaki ke he tau tutaki ha Iesu ke mumuitua ke he tau aga tuai faka-Iutaia, tuga e fakakanopogi. Nakai hau a ia ke fonofono mo e fakaloaloa e puhala tapuaki tuai ne kua leva, ko e fakatokaaga katoa he tapuakiaga kua mau ke utakehe. Ko e tapuakiaga ne omoomoi e Iesu ne nakai ko e tapuakiaga ne muitua ke he tau puhala faka-Iutaia he magahala ia ne ha ha e tau aga fakamotu tuai he tau tagata. Ne nakai lali a ia ke fonofono e kalaie foou ke he tapulu popo ke tuku e uaina foou ke he lupo kili manu maō mo e tuai.
Totouaga he Tohi Tapu
(Mataio 8:1-17) Kua hifo mai a Iesu he mouga, ti kua mumui mai ai kia ia e lanu tagata tokologa. 2 Kitiala, kua hau e lepela mo e hufeilo mai kia ia, kua pehe mai, Ko e Iki na e, ka finagalo a koe ki ai kua maeke ia koe ke fakamea au. 3 Ti fakaolo ai e Iesu hana lima, kua piki atu kia ia, kua pehe age, Na loto au ki ai, kia mea a koe. Ati mea ai agataha hana lepela. 4 Ti tala age ai a Iesu kia ia, A koe, neke tala age e koe kia taha; ka e fano a koe, fakakite atu a koe ke he ekepoa, mo e uta e koe e poa ne poaki mai ai a Mose, ke eke mo fakamailoga kia lautolu. 5 Kua hoko atu a Iesu ki Kapanaumi, ati hau ai kia ia e takitaki he tokoteau, kua olelalo mai kia ia, 6 Kua pehe mai, Ko e Iki na e, kua takoto haku a fekafekau ke he fale kua gagao he pareluti, kua mamahi lahi ni. 7 Ti tala age ai a Iesu kia ia, To fina atu au ke fakamalolo a ia. 8 Ti tala mai e takitaki he tokoteau, kua pehe mai, Ko e Iki na e, nakai aoga au ke hu atu a koe ke he haku a fale, ka e vagahau hokoia a koe, ti malolo ai haku a fekafekau. 9 Ha ko au foki ko e tagata kua omaoma ke he pule, kua fanogonogo mai kia au e kau, ka tala age au ke he taha, Ati fano a, ti fano ai a ia; mo e taha, Kia hau a, ti hau ai; mo e haku a fekafekau, Kia eke a e mena ia, ti eke ai e ia. 10 Kua fanogonogo ai a Iesu, ti ofo ai a ia, kua pehe age foki kia lautolu ne mumui mai, Ko e moli, ke tala atu e au kia lautolu, nakai kitia e au i Isaraela ha tagata ne tua fakalahi pihia. 11 Ke tala atu foki e au kia mutolu to o mai e tokologa mai he fahi uta mo e fahi lalo ke tatakoto fakalataha mo Aperahamo, mo Isaako, mo Iakopo, ke he kautu he lagi; 12 Ka ko e fanau he kautu, to vega a lautolu ki fafo ke he pouli ha ha i ai e tagi aue mo e konokonoi he tau nifo. 13 Ti pehe age ai a Iesu ke he takitaki he tokoteau, Fano a koe, kia tuga na koe ne tua, kia eke foki pihia māu. Ati malolo ai hana fekafekau ke he magaaho ia. 14 Kua hu atu a Iesu ke he fale a Peteru, ti kitia ai e ia e matua fugavai fifine hana kua takoto ke he kafo vevela. 15 Kua piki atu a ia ke he lima he fifine, ati maulu ai ni e kafo vevela ia ia; ti matike a ia, mo e fekafekau kia lautolu. 16 Kua hoko ke he magaaho afiafi, ti ta mai ai kia ia e lautolu e tau tagata tokologa kua heketia he tau temoni; ti vega ai e ia e tau agaga ke he kupu ni, ne fakamalolo foki e ia a lautolu oti ne gagao. 17 Kia fakamoli ai e kupu he perofeta ko Isaia, ne pehe mai, Ko ia ni kua uta māna e lolelole ha tautolu, kua uta fano foki e ia e tau gagao ha tautolu.
Ianuari 29–Fepuari 4
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | MATAIO 10-11
“Foaki e Iesu e Okiokiaga”
(Mataio 10:29, 30) Nakai kia fakafua ua e [manu lele, NW] ikiiki ke he asari? Nakai to foki taha ia laua ke he kelekele ka noa mo e Matua ha mutolu. 30 Ka kua oti kana he totou ha mutolu a tau lauulu.
nwtsty tau vala fakaako ia Mat 10:29, 30
manu lele ikiiki: Ko e kupu Heleni strou·thiʹon ne hagaao ke he sparrow, ko e tau manu lele ne fakatau mukamuka lahi ne fakafua mo mena kai.
ke he tupe tote: Kakano “ma e asari,” ko e totogi he tagata ne moua ka 45 e minuti he gahua. (Kikite Apenetiki B14.) He fenoga ke toluaki ha Iesu i Kalilaia, talahau e ia kua fakafua ua e manu lele ikiiki ke he asari. Taha mogo foki, kavi ke he taha e tau he mole e fekafekauaga ha Iesu i Iutaia, pehē a ia ko e lima e manu lele ikiiki ka moua kua fakalahi ua e totogi. (Luk 12:6) He fakatatai e tau tala nei, fakaako e tautolu ko e tau manu lele ikiiki kua nakai uho lahi ke he tau tagata fakafua koloa ti age noa e manu lele ke limaaki.
kua oti kana he totou ha mutolu a tau lauulu: Ko e numera he tau lauulu he ulu he tagata kua evalesi ke molea 100,000. Ko e iloaaga ha Iehova ke he tau vala tala matafeiga ikiiki pihia kua fakakite maaliali kua fiafia a ia ke he tau tutaki takitaha he Keriso.
nwtsty media
Sparrow
Ko e tau sparrow kua fakatau mukamuka lahi mai he tau manu lele oti ne fakafua mo mena kai. Ua ka fakatau ke he totogi ne moua he tagata ne gahua ni 45 e minuti. Ko e talahauaga faka-Heleni kua hagaao ke he tau manu lele kehekehe ne ikiiki, putoia e sparrow (Passer domesticus biblicus) mo e Spanish sparrow (Passer hispaniolensis), ne loga agaia i Isaraela.
(Mataio 11:28) Kia o mai a mutolu kia au, ko mutolu oti ne matematekelea mo e pehia he tau kavega; ko au foki ke okioki ai a mutolu.
nwtsty vala fakaako ia Mat 11:28
pehia he tau kavega: Ko lautolu ne talahau e Iesu kua “pehia he tau kavega” he fakaatukehe mo e matematekelea. Kua mamafa lahi e tapuakiaga ha lautolu ki a Iehova ha ko e tau aga tuai he tau tagata ne kua lafi atu ke he Fakatufono faka-Mose. (Mat 23:4) Kua eke foki e Sapati mo mena kua fakamamafa aki e tau tagata, nakai tuai ko e punaaga he okiokiaga.—Eso 23:12; Mar 2:23-28; Luk 6:1-11.
ko au foki ke okioki ai a mutolu: Ko e kupu Heleni ma e “okioki” kua maeke ke hagaao ke he hauhauaga (Mat 26:45; Mar 6:31) mo e fakamaoki mai he gahua ke liu malolō (2Ko 7:13; Flm 7). Fakakite he kupu tohi ko e uta he “lakau hahamo” ha Iesu (Mat 11:29) kua putoia e gahua, ka e nakai okioki. Ko e kupu gahuahua faka-Heleni kua hagaao ko Iesu e matapatu ne fakakite e manatu kua atihake mo e fakamalolō e ia a lautolu ne lolelole ke maeke a lautolu ke uta haana a lakau hahamo nukua māmā mo e maeke vave.
(Mataio 11:29, 30) Kia hahamo e mutolu e lakau hahamo haku, mo e fifitaki mai a mutolu kia au; ha ko au ni ko e totonu mo e loto holoilalo; ti moua ai e mutolu e okiokiaga mo e tau agaga ha mutolu. 30 Ha ko e mena maeke vave haku a lakau hahamo he uta, ko e haku a kavega foki, ko e mena mama a ia.
nwtsty vala fakaako ia Mat 11:29
Kia hahamo e mutolu e lakau hahamo haku: Fakaaoga e Iesu e “lakau hahamo” ke he puhala fakatai ke omaoma ke he pule mo e takitakiaga. Ka manamanatu a ia ke he lakau hahamo fakafaahiua, taha ne tuku age he Atua ki a Iesu, kua uiina e ia e tau tutaki haana ke o mai ki lalo he lakau hahamo mo ia mo e to lagomatai e ia a lautolu. He tuaga ia, kua maeke ke pehē: “O mai ki lalo he haaku lakau hahamo mo au.” Kaeke ko e lakau hahamo kua tuku atu e Iesu ke he falu, ti ko e vala tala kua hagaao ai ke omaoma ke he pule he Keriso mo e takitakiaga ko e tutaki haana.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Mataio 11:2, 3) Kua logona e Ioane ke he fale puipui e tau gahua a Keriso; ti fekau mai ai e tokoua he hana tau tutaki, 3 Kua pehe mai kia ia, Ko koe kia ka haele mai, po ke leo a mautolu kia taha?
jy lau 96 para. 2-3
Manako a Ioane ke Logona Mai ia Iesu
Liga matakehe nakai e hūhū ia? Ko Ioane ko e tagata tukulele katoatoa, he papatiso e ia a Iesu teitei ua e tau fakamua atu, ne kitia e ia e agaaga he Atua ne haele hifo ki a Iesu ti logona e leo he Atua ne talia fiafia ai. Nakai fai kakano a tautolu ke manamanatu kua lolelole e tua ha Ioane. Ka lolelole e tua ha Ioane, liga nakai nava a Iesu hagaao ki a Ioane tuga ne talahau e ia he magaaho nei. Ka nakai fakauaua a Ioane, ko e ha ne hūhū e ia e hūhū nei hagaao ki a Iesu?
Liga manako a Ioane ke talahau fakamooli ni e Iesu ko ia e Mesia. To fakamalolō he mena nei a Ioane he matematekelea a ia i loto he fale puipui. Ti ko e hūhū ha Ioane kua ha ha ai e taha manatu foki. Kua mahani mau a ia ke he tau perofetaaga he Tohi Tapu ne fakakite ko Ia ne Fakauku he Atua to eke mo patuiki mo e laveaki. Ka e loga e mahina he mole e papatiso ha Iesu, ko Ioane i loto he fale puipui. Ati hūhū a Ioane to ha ha i ai foki nakai taha ka hau, ko e hukui ha Iesu, ka fakamooli e tau mena oti kua talahau tuai to fakakatoatoa he Mesia.
(Mataio 11:16-19) Ka fakatai e au ha ha e hau nai? Ke lata a ia mo e tau tama ikiiki kua nonofo he male, mo e tauhea atu ke he tau kapitiga ha lautolu. 17 Kua pehe atu, Ne fakatagi kofe e mautolu kia mutolu, ka e nakai kolikoli mai a mutolu; ne tagi ualoa a mautolu kia mutolu, ka e nakai tagi tatuki a mutolu. 18 Ko e mena hau a Ioane nakai kai, nakai inu foki a ia; ti pehe ai a lautolu, Ha ha ia ia e temoni. 19 Ne hau e Tama he tagata, kua kai a ia, mo e inu; ti pehe ai a lautolu, Kitiala, ko e tagata kai lahi mo e inu uaina, ko e kapitiga he tau telona mo e tau tagata hala. Ti talahaua tututonu e pulotu he tau fanau hana.
jy lau 98 para. 1-2
Oi te Fakaalofa ke he Hau Nakai Omaoma
Fakakite e Iesu e lilifu lahi ma Ioane ko e Papatiso, ka e fēfē e onoonoaga he laulahi he tau tagata ki a Ioane? Ko e “hau nai,” ne talahau e Iesu, kua tuga e “tau tama ikiiki kua nonofo he male, mo e tauhea atu ke he tau kapitiga ha lautolu. Kua pehe atu, Ne fakatagi kofe e mautolu kia mutolu, ka e nakai kolikoli mai a mutolu; ne tagi ualoa a mautolu kia mutolu, ka e nakai tagi tatuki a mutolu.”—Mataio 11:16, 17.
Ko e heigoa e kakano ha Iesu? Fakamaama fakamahino e ia e manatu: “Hau a Ioane nakai kai, nakai inu foki a ia; ti pehe ai a lautolu, Ha ha ia ia e temoni. Ne hau e Tama he tagata, kua kai a ia, mo e inu; ti pehe ai a lautolu, Kitiala, ko e tagata kai lahi mo e inu uaina, ko e kapitiga he tau telona mo e tau tagata hala.” (Mataio 11:18, 19) He taha faahi, kua moui mukamuka a Ioane ko e Naseri ti nakai inu uaina a ia, ka kua talahau he atuhau haana ko ia ko e tagata kua ha ha i ai e tau temoni. (Numera 6:2, 3; Luka 1:15) He taha faahi foki, ne moui a Iesu tuga ni e tau tagata. Kai mo e inu a ia he puhala lagotatai, ka e tukupau a ia ha kua molea lahi. Tuga kua nakai maeke ke fakafiafia e tau tagata.
Totouaga he Tohi Tapu
(Mataio 11:1-19) Kua oti he poaki a Iesu ke he tokohogofulu ma ua he hana tau tutaki, ati haele kehe ai a ia he mena ia ke fakaako atu mo e fakamatala atu ke he tau māga ha lautolu. 2 Kua logona e Ioane ke he fale puipui e tau gahua a Keriso; ti fekau mai ai e tokoua he hana tau tutaki, 3 Kua pehe mai kia ia, Ko koe kia ka haele mai, po ke leo a mautolu kia taha? 4 Ti tala age ai a Iesu, kua pehe age kia laua, Ati o atu a a mua mo e fakailoa kia Ioane e tau mena kua fanogonogo a mua ki ai mo e kitekite ki ai; 5 Kua ala e tau matapouli, mo e ō e tau kulikuli, kua fakamea e tau lepela, mo e logona e tau teligatuli, kua fakamamatike e tau tagata mamate, mo e fakamatala e vagahau mitaki kia lautolu ne nonofogati; 6 Ke monuina foki a ia kua nakai tupetupe ha ko au. 7 Kua o a laua, ati tala age ai a Iesu ke he lanu tagata kia Ioane, Ne o atu a mutolu ke he tutakale ke mamata ha ha? Ko e kaho kia kua havilia he matagi? 8 Ka e o atu a mutolu ke kitia heinoa? Ko e tagata kia kua tapulu ke he tau tapulu molulu? Kitiala, ko lautolu ne tapulu ke he tau tapulu molulu, ha ha he tau fale he tau patuiki a lautolu. 9 Ka e o atu a mutolu ke kitia heinoa? Ko e perofeta kia? E, ke tala atu e au kia mutolu, Mua na ia ke he perofeta. 10 Ha ko ia haia ne tohia mai ki ai, Kitiala, to fakafano atu e au haku a fekafekau ki mua hau, ke tauteute e ia hau a hala ki mua hau. 11 Ko e moli, ke tala atu e au kia mutolu, nakai tu mai taha ia lautolu ne fanau mai he tau fifine ke mua kia Ioane e papatiso; ka ko ia ne tote ue atu ke he kautu he lagi, kua mua a ia kia ia. 12 Ne kamata mai foki he vaha kia Ioane e papatiso, kua hoko ke he vaha nai, kua hou e kautu he lagi; ti kua uta foki e lautolu ne hou. 13 Ha ko e mena kua perofeta mai he tau perofeta oti mo e fakatufono, ato hoko ni kia Ioane. 14 Kaeke foki ke loto a mutolu ke talia, ko Elia ni haia ne kotofa ke hau. 15 Ko ia ne fai teliga ke fanogonogo aki, ati fanogonogo mai a a ia. 16 Ka fakatai e au ha ha e hau nai? Ke lata a ia mo e tau tama ikiiki kua nonofo he male, mo e tauhea atu ke he tau kapitiga ha lautolu. 17 Kua pehe atu, Ne fakatagi kofe e mautolu kia mutolu, ka e nakai kolikoli mai a mutolu; ne tagi ualoa a mautolu kia mutolu, ka e nakai tagi tatuki a mutolu. 18 Ko e mena hau a Ioane nakai kai, nakai inu foki a ia; ti pehe ai a lautolu, Ha ha ia ia e temoni. 19 Ne hau e Tama he tagata, kua kai a ia, mo e inu; ti pehe ai a lautolu, Kitiala, ko e tagata kai lahi mo e inu uaina, ko e kapitiga he tau telona mo e tau tagata hala. Ti talahaua tututonu e pulotu he tau fanau hana.