‘Oi, Oi! ko e Hokulo he Iloilo he Atua!’
“Oi, oi! ko e hokulo he tanakiaga he iloilo mo e fioiaaga he Atua! Kua nakai maeke ni ia taha ke kumi hana tau fakafiliaga; kua nakai maeke foki ke iloa hana tau haeleaga.”—ROMA 11:33.
1. Ko e heigoa e kotofaaga mua ue atu ma e tau Kerisiano papatiso?
KO E heigoa e kotofaaga mua ue atu kua tuku atu ki a koe? Fakamua, liga manatu a koe ke he falu kotofaaga kua moua e koe po ke lilifu ne fakalago ki luga haau. Pete ia, ko e kotofaaga mua ue atu he tau Kerisiano papatiso ko e atāina ha tautolu ke moua e fakafetuiaga tata mo e Atua mooli tokotaha ko Iehova. Fua mai e mena nei ha ko e ha tautolu a “iloa e ia.”—1 Kori. 8:3; Kala. 4:9.
2. Ko e ha e iloa a Iehova mo e iloa e ia ko e kotofaaga mua atu?
2 Ko e ha e iloa a Iehova mo e iloa e ia ko e kotofaaga mua atu? He nakai ni ko Ia ne mua ue atu he lagi mo e lalolagi katoatoa ka kua eke foki a ia mo Puipui ha lautolu ne ofania e ia. Ko e perofeta ko Nahuma ne omoomoi ke tohi: “Kua mahani mitaki a Iehova, ko e taue a ia ke he aho matematekelea; kua iloa e ia a lautolu kua tua kia ia.” (Nahu. 1:7; Sala. 1:6) Ko e tau amaamanakiaga ha tautolu ma e moui tukulagi kua fakavē ke he iloa ha tautolu he Atua mooli mo e haana Tama ko Iesu Keriso.—Ioane 17:3.
3. Ko e heigoa kua putoia ke he iloa e Atua?
3 Ke iloa e Atua kua kakano ke nakai iloa ni e higoa haana. Lata a tautolu ke iloa a ia ko e Kapitiga, maama e tau manako mo e tau mena ne nakai manako a ia ki ai. Ko e momoui fakatatau ha tautolu mo e iloilo ia kua fai vala aoga lahi he fakakite e tautolu kua iloa mitaki e tautolu e Atua. (1 Ioa. 2:4) Ka e fai mena foki kua lata kaeke ke manako mooli a tautolu ke iloa a Iehova. Kua lata ia tautolu ke iloa e tau mena ne taute e ia pihia foki mo e puhala mo e kakano ne taute ai e ia. Ko e lahi e maama ha tautolu ke he tau finagalo maaliali nei a Iehova, kua lahi foki e fakalagā ha tautolu ke ofoofogia ke he ‘hokulo he iloilo he Atua.’—Roma 11:33.
Ko e Atua he Finagalo
4, 5. (a) He fakaaoga he Tohi Tapu, ko e heigoa kua hagaao e kupu “finagalo” ki ai? (e) Fakatai e puhala he finagalo ka moua ke he loga e puhala.
4 Ko Iehova ko e Atua he finagalo, ti tutala e Tohi Tapu hagaao ke he haana “finagalo i tuai tigahau.” (Efeso 3:10, 11) Ko e heigoa e kakano mooli he talahauaga nei? Ko e kupu “finagalo,” kua fakaaoga he Tohi Tapu ne hagaao ke he foliaga pauaki ka moua ke he loga e puhala.
5 Ke fakatai: Kua liga manako e tagata ke fenoga atu ke he matakavi pauaki. Ke hoko atu ke he matakavi ia kua eke ai mo foliaga, po ke finagalo haana. Kua liga kehekehe e tau peleoafi haana ke fina atu ai mo e tau la hala ka fakaaoga e ia. He fenoga a ia he la hala ne fifili e ia, liga fakataupā a ia mo e tau tuaga fakaofo he matagi, apiapi he puhalatū, pā e puhalatū, ti lata ia ia ke fakaaoga e taha la hala. Pete ne tau hikihikiaga kua lata ia ia ke taute, to fakamooli agaia e ia e foliaga haana ka hoko a ia ke he matakavi haana.
6. Fakakite fēfē e Iehova e hikihikiaga he fakamooli e finagalo haana?
6 Fakakite pihia foki e Iehova e hikihikiaga kua lata ke fakamooli haana a finagalo i tuai tigahau. He manamanatu ke he atāina ke fifili he tufugatia iloilo haana, kua mautali a ia ke hikihiki e puhala ke moua e ia haana a finagalo. Ma e fakatai, kia fakatutala la tautolu ke he puhala ne fakakatoatoa e Iehova haana a finagalo hagaao ke he Tega ne mavehe. He kamataaga, ne tala age a Iehova ke he hoa fakamua: “Kia fanau a mo e fakatokologa, kia fakapuke foki e lalolagi, mo e kautu ki ai.” (Kene. 1:28) Ko e finagalo ia kia ne talahau kua taofi he totokoaga he kaina ko Etena? Nakai pihia! Ne taute mafiti e Iehova e tuaga foou he fakaaoga e taha “puhala” ke moua haana a finagalo. Ne talahau tuai e ia e hauaga he [“tega,” NW] ka utakehe e matematekelea ne taute he tau tagata totoko.—Kene. 3:15; Hepe. 2:14-17; 1 Ioa. 3:8.
7. Ko e heigoa kua iloa e tautolu mai he talahauaga a Iehova hagaao ki a ia ni ne fakamau ia Esoto 3:14?
7 Ko e maamaaga a Iehova ke hikihiki ke he tau tuaga foou ka e fakatoka ke hokotia e finagalo haana ke he fakaotiaga kua lagotatai mo e talahauaga hagaao ki a ia ni. He tala age e Mose e tau kūkū mooli haana ke he matagahua ne age e Iehova, ne fakamafana e Ia a Mose he pehē: “Ko au ko e moui, kua moui ai ni; ne pehe mai foki a ia, Kia pehe age a koe ke he fanau Isaraela, ko au (Atua) ko e moui, ne fakafano mai e ia au kia mutolu.” (Esoto 3:14) He vagahau fakamua ko e talahauaga “ko au ko e moui” kua kakano kua maeke ia Iehova ke taute e tau mena kua maeke a ia ke fakamooli katoatoa e finagalo haana! Kua fakamaama fakamitaki he aposetolo ko Paulo e mena nei he veveheaga 11 he tohi a Roma. Kua tutala ai a ia hagaao ke he akau fakatai ko e olive. Ko e kumikumi ke he fakataiaga nei to fakaholo ki mua e loto fakaaue ha tautolu ke he hokulo he iloilo a Iehova, he amaamanaki a tautolu ke o hake ke he lagi po ke moua e moui tukulagi ke he lalolagi nei.
Finagalo ha Iehova Hagaao ke he Tega ne Talahau Tuai
8, 9. (a) Ko e heigoa e tau fakamooliaga fā ne aoga ka lagomatai a tautolu ke maama e fakataiaga he akau ko e olive? (e) Ko e tali ke he hūhū fe kua fakakite e hikihikiaga a Iehova ke fakamooli haana a finagalo?
8 Ato maama e tautolu e fakataiaga he akau ko e olive, kua lata ia tautolu ke iloa fā e fakamooliaga hagaao ke he tupuaga he finagalo a Iehova hagaao ke he tega ne mavehe. Fakamua, ne mavehe e Iehova ki a Aperahamo “[to] monuina ai e tau motu oti kana he lalolagi” puhala he haana tega, po ke fanau. (Kene. 22:17, 18) Uaaki, ko e motu a Isaraela kua puna mai ia Aperahamo ne foaki e monuina he tupu mai e “kautu he tau ekepoa.” (Esoto 19:5, 6) Toluaki, he tokologa e Isaraela he tino ne nakai talia e Mesia, ne taute e Iehova e falu lakaaga ke fua mai e “kautu he tau ekepoa.” (Mata. 21:43; Roma 9:27-29) Fakahiku, pete ko Iesu e vala pauaki he tega a Aperahamo, kua foaki ke he falu e kotofaaga ke eke mo vala he tega ia.—Kala. 3:16, 29.
9 He atihake he tau fakamooliaga fā nei ne aoga, iloa e tautolu he tohi a Fakakiteaga ko e katoatoa ha lautolu ka pule fakalataha mo Iesu ko e tau patuiki mo e tau ekepoa he lagi ko e 144,000. (Fakakite. 14:1-4) Kua hagaao foki ki a lautolu nei ko e “fanau a Isaraela.” (Fakakite. 7:4-8) Ka ko e 144,000 oti kia e tau Isaraela he tino, po ke tau Iutaia? Ko e tali ke he hūhū ia kua fakakite e hikihikiaga a Iehova ke fakamooli e finagalo haana. Kia kitekite a tautolu mogonei ke he tohi he aposetolo ko Paulo ke he tau Roma ka lagomatai a tautolu ke moua e tali.
Ko e “Kautu he Tau Ekepoa”
10. Ko e heigoa e amaamanakiaga ne moua hokoia he motu ha Isaraela?
10 He talahau fakamua, ko e motu ha Isaraela hokoia ne ha ha i ai e amaamanakiaga ke moua mai e tau tagata ke eke “mo kautu he tau ekepoa, mo e motu tapu.” (Totou Roma 9:4, 5.) Ka ko e heigoa ka tupu ka hoko mai e Tega ne mavehe? To moua mai nakai he motu ha Isaraela he tino e numera katoa he tau Isaraela fakaagaaga ne 144,000 ka eke mo vala ke uaaki he tega a Aperahamo?
11, 12. (a) Kamata mogo fe e fifili ha lautolu ke fakalataha ke he Kautu he lagi, ti ko e heigoa e tali atu he tokologa he tau Iutaia ne momoui he magaaho ia? (e) Fakahiku fēfē a Iehova ke moua e “fakakatoatoaaga” ha lautolu ne eke mo tega a Aperahamo?
11 Totou Roma 11:7-10. Ko e motu, ko e tau Iutaia he senetenari fakamua ne tiaki a Iesu. Ti ko e magaaho ke fakatupu e tega a Aperahamo ne nakai fakamahao ki a lautolu hokoia. Ka e, he fifili a lautolu ka fakakatoa e “kautu he tau ekepoa” ke he lagi ne kamata he Penetekoso 33 V.N., ha ha i ai e falu Iutaia ne loto hakohako nukua talia e uiina. He tokofiha ni e afe, kua tuga ni e “falu kua toe” a lautolu nei he fakatatai mo e motu katoa ha Iutaia.—Roma 11:5.
12 To fakaoti fēfē e Iehova e “fakakatoatoaaga” ha lautolu ke eke mo tega a Aperahamo? (Roma 11:12, 25) Mailoga e tali ne age he aposetolo ko Paulo: “Ka e nakai ko e mena teao e kupu he Atua; ha ko lautolu mai ia Isaraela, nakai ko e tau tagata Isaraela [he tino] a lautolu oti kana; ti nakai ko e fanau a lautolu oti he tupu mai ia Aperahamo a lautolu [vala he tega a Aperahamo] . . . Ko e hana kakano, ko e fanau he tino, nakai ko e fanau he Atua a lautolu; ka ko e fanau ha i ai e kupu ne talahaua, kua talahaua a lautolu ko e fanau.” (Roma 9:6-8) Ti ko e fanau mai ia Aperahamo ne nakai ko e fakavēaga hokoia ke fakamooli e finagalo a Iehova hagaao ke he tega.
Ko e Akau Fakatai ko e Olive
13. Ko e heigoa kua hukui he (a) akau ko e olive, (e) haana vaka, (i) haana matapatu, mo e (o) haana tau la?
13 Ne matutaki e aposetolo ko Paulo ke fakatatai a lautolu kua eke mo vala he tega a Aperahamo ke he tau la he akau fakatai ko e olive.a (Roma 11:21) Ko e akau nei ko e olive ne feaki kua hukui e fakamooliaga he finagalo he Atua hagaao ke he maveheaga faka-Aperahamo. Ko e vaka he akau kua tapu mo e hukui a Iehova ko ia ne foaki e moui ki a Isaraela fakaagaaga. (Isaia 10:20; Roma 11:16) Ko e matapatu ne hukui a Iesu ko e vala fakamua he tega a Aperahamo. Kua hukui he tau la takitaha e “fakakatoatoaaga” ha lautolu ne putoia ke he vala ke uaaki he tega a Aperahamo.
14, 15. Ko hai ne “pakipaki” e akau ko e olive ne feaki, ti ko hai ne matai ki ai?
14 He fakataiaga he akau ko e olive, ko e tau Iutaia mooli ne tiaki a Iesu kua tatai mo e tau la he olive ne “pakipaki.” (Roma 11:17) Ati galo e lautolu e magaaho ke eke mo vala he tega a Aperahamo. Ka ko hai ka hukui a lautolu? Mai he tuaga he tau Iutaia mooli, ne matalahi a lautolu ha ko e fanau mooli a lautolu mai ia Aperahamo, to ofo ai ke he tali. Ka ko Ioane Papatiso ne fitā he hataki tuai a lautolu ane mai manako a Iehova ke taute pihia, to fakatupu e ia e fanau ki a Aperahamo mai he tau maka ia.—Luka 3:8.
15 Ti ko e heigoa ne taute e Iehova ke fakamooli e finagalo haana? Ne fakamaama e Paulo e tau la mai he akau ko e olive vao ne matai ke he olive ne feaki ke hukui aki e tau la ia ne pakipaki. (Totou Roma 11:17, 18.) Ti ko e tau Kerisiano ne fakauku he agaaga mai he tau motu, tuga e falu he fakapotopotoaga i Roma, ne matai ke he akau fakatai nai ko e olive ke he puhala fakatai. He fakatokaaga nei ne eke a lautolu mo vala he tega a Aperahamo. Kamata aki, ne tuga e tau la he olive vao a lautolu, he nakai fai magaaho ke fai vala he maveheaga pauaki nei. Ka e hafagi e Iehova e puhala ma lautolu ke eke mo tau Iutaia fakaagaaga.—Roma 2:28, 29.
16. Fakamaama fēfē he aposetolo ko Peteru e puhala he motu fakaagaaga foou?
16 Kua fakamaama he aposetolo ko Peteru e tuaga he puhala nei: “Hanai, ha ia mutolu [tau Isaraela fakaagaaga, putoia e tau Kerisiano Motu Kehe] kua tua e lilifu nai; ka ko lautolu kua faliuliu, Ko e maka kua tiaki he tau tagata ati fale, kua eke a ia [Iesu Keriso] mo maka malokuaga tapa ki luga, mo e maka ke tupetupe ai, mo e patuō ke tauveli ai; ko lautolu kua tupetupe kua faliuliu . . . Ka ko mutolu, ko e hau fifili a mutolu, ko e tau patuiki mo e tau ekepoa, ko e motu tapu, mo e motu kua moua māna, kia fakakite atu e mutolu e mitaki hana ne ui a mutolu ke o mai he pouli ke he hana maama ke ofo lahi ai; ko mutolu nakai ko e motu i tuai, ka ko e vaha nai ko e motu he Atua; ko mutolu nakai ofania, ka ko ainei kua ofania tuai.”—1 Pete. 2:7-10.
17. Fēfē e mena ne taute e Iehova kua “nakai tupu ai”?
17 Ne taute e Iehova e mena ka nakai amanaki katoatoa ki ai e tokologa. Ne fakamaama e Paulo e mena ne hoko kua “nakai tupu ai.” (Roma 11:24) Pihia fēfē e mena nei? Kua liga matakehe ai ti nakai fa aga foki ke matai e la he akau vao ke he akau kua feaki; ka ko e mena tonu ia ne taute he falu tagata gahua fonua he senetenari fakamua.b He puhala pihia, ne taute e Iehova e mena ofoofogia lahi mahaki. Mai he onoonoaga faka-Iutaia, ne nakai maeke e tau Tagata Motu Kehe ke moua mai e fua kua talia. Ka e taute e Iehova a lautolu nei ko e vala he “taha motu” ne moua mai e fua he Kautu. (Mata. 21:43) Kamata aki he fakauku ha Konelio—ko e Tagata Motu Kehe fakamua ne nakai peritome kua liliuina—he 36 V.N., ko e magaaho ne hafagi ki a lautolu ne nakai ko e tau Iutaia ne nakai peritome ke matai ke he akau fakatai nai ko e olive.—Gahua 10:44-48.c
18. Ko e heigoa e tuaga ne moua he tau Iutaia mooli he mole e 36 V.N.?
18 Kakano kia e mena nei he mole e 36 V.N., kua nakai liu fai magaaho ma e tau Iutaia mooli ke eke mo vala he tega a Aperahamo? Nakai. Ne fakamaama e Paulo: “Ko lautolu [tau Iutaia mooli] nai foki, kaeke ke nakai tumau ha lautolu a nakai tua, ti liu foki matai ai a lautolu; ha ko e mena maeke ke he Atua ke liu foki matai ai a lautolu. Ha ko e mena kaeke kua hahala a koe mai he olive vao, ne tupu ai a koe, mo e matai a koe ke he olive mitaki, nakai tupu ai a koe, nakai kia maeke vave ke matai e tau la ne tupu ai ke he ha lautolu ni a olive?”—Roma 11:23, 24.
To “Fakamomoui Ai a Isaraela Katoatoa”
19, 20. Ko e heigoa kua taute e Iehova ne fakakite he akau fakatai ko e olive?
19 E, ko e finagalo a Iehova hagaao ke he “Isaraela he Atua” ne fakamooli ai ke he puhala ofoofogia. (Kala. 6:16) Tuga ne talahau e Paulo, “[to] fakamomoui ai a Isaraela katoatoa.” (Roma 11:26) He magaaho kotofa ni a Iehova ko “Isaraela katoatoa”—kakano ko e katoatoaaga he tau Isaraela fakaagaaga—to fekafekau mo tau patuiki mo e tau ekepoa he lagi. Nakai fai mena ke kaumahala e finagalo a Iehova!
20 He talahau tuai, ko e fanau ha Aperahamo—ko Iesu Keriso fakalataha mo e 144,000—ka tamai e tau monuina ke he “tau motu kehe.” (Roma 11:12; Kene. 22:18) He puhala nei, kua aoga e tau tagata oti he Atua mai he fakatokaaga nei. Mooli, he manamanatu a tautolu ke he gahuahuaaga he finagalo i tuai tigahau a Iehova, kua ofoofogia lahi mahaki a tautolu ke he “hokulo he tanakiaga he iloilo mo e fioiaaga he Atua.”—Roma 11:33.
[Tau Matahui Tala]
a Pete he moua mai ia Isaraela he tino e tau patuiki mo e tau ekepoa, ne nakai eke e motu mo kautu he tau ekepoa. Ko e tau patuiki i Isaraela ne puipui he fakatufono he eke mo tau ekepoa. Ko e mena ia, ko Isaraela he tino ne nakai eke mo akau fakatai ko e olive. Ne fakatai e Paulo e finagalo he Atua ke he mouaaga he “kautu he tau ekepoa” kua fakamooli hagaao ki a Isaraela fakaagaaga. Fakafoou he mena nei e fakailoaaga he Watchtower, ia Aokuso 15, 1983, lau 14-19.
b Kikite e puha “Matai e Tau La he Olive Vao—Ko e Ha?”
c Ko e magaaho anei he matahiku he tolu mo e hafa e tau ne tuku age ke he tau Iutaia mooli ke eke mo vala he motu fakaagaaga foou. Ko e perofetaaga hagaao ke he tau faahitapu ne 70 e tau ne talahau tuai e tupuaga nei.—Tani. 9:27.
Manatu Nakai e Koe?
• Ko e heigoa ne iloa e tautolu hagaao ki a Iehova he puhala kua fakamooli e ia haana finagalo?
• Ia Roma veveheaga 11, ko e heigoa kua hukui he . . .
akau ko e olive?
haana vaka?
haana matapatu?
haana tau la?
• Ko e ha e fakatokaaga matai kua “nakai tupu ai”?
[Puha/Fakatino he lau 24]
Matai e Tau La he Olive Vao—Ko e Ha?
▪ Ko Lucius Junius Moderatus Columella ko e kautau Roma mo e tagata gahua fonua ne moui he senetenari fakamua V.N. Ne talahaua a ia he 12 e tohi ne tohia e ia he moui mo e gahua fonua he motu.
He tohi ke lima aki haana, ne fatiaki e ia e fakatai tuai nei: “Ko ia ne palao e ulu olive, kua ole ke fai fua ai; ko ia ne manua ai, kua olelalo ke fua mai; ko ia ne hiohio ai, kua fakalagalaga ai ke fai fua.”
Mole e fakamaama e tau akau kua tupu olaola ka e nakai fua, ne talahau e ia e puhala nai: “Ko e fakatokaaga mitaki ke fakaaoga e kanavaakau ke fakapū ai ti fafao fakamaō ki loto he pū e la akau mata ne hehele mai he olive vao; ti ko e fua kua moua mai e tau huli mo e fua loga mai ai.”
[Fakatino he lau 23]
Maama nakai e koe e fakamaamaaga he akau fakatai ko e olive?