Fakafiliaga Loa ne Taufetului ti Fakahiku ke he Kautūaga!
NE KAMATA ai he 1995 ti katoa e 15 e tau. He magahala katoa ia, ko e tau Kerisiano mooli i Rusia kua fakamatematekelea he tau tagata totoko ke he tokanoaaga fakalotu. Ko e tau tagata totoko nei kua fakamakamaka ke pā e Tau Fakamoli a Iehova i Moscow mo e falu matakavi. Pete he pihia, ne kitia e Iehova e latatonu ke palepale mitaki e mahani fakamooli he tau matakainaga Rusia fakahelehele ha tautolu aki e kautūaga matafakatufono. Ka ko e heigoa ne takitaki atu ke he totokoaga nei?
FAKAHIKU KE HE TOKANOAAGA!
He hafa fakamua he tau atu tau 1990, ko e tau matakainaga ha tautolu i Rusia ne liliu moua e tau tokanoaaga fakalotu ne galo e lautolu he 1917. He 1991 ne fakamau tohi he fakatufono he Kautaha Soviete ke eke ai mo taha lotu kua fakaatā. He mole e mavehevehe e Kautaha Soviete, ne fakamau tohi e Tau Fakamoli a Iehova he Russian Federation. Ti ko lautolu ko e Tau Fakamoli ne matematekelea he favaleaga fakalotu he tau tau loga fakamua atu kua talia he fakatufono he Motu ke eke mo tau tagata ne matematekelea he favaleaga fakapolitika. He 1993, ne fakamau tohi matafakatufono he Department of Justice ha Moscow e Fakalatahaaga he Tau Fakamoli a Iehova i Moscow ne iloa ai mogonei. He tau taha ia, ne fakagahua foki e tohi fakavē foou ha Rusia ne fakamooli e tokanoaaga fakalotu. Ko e mena ia ne pehē taha matakainaga taane, “Nakai amanaki foki a mautolu to kitia e mautolu e tokanoaaga pihia!” Ti matutaki atu a ia, “Kua 50 e tau ne fakatali a mautolu ke he mena nei!”
Ko e tau matakainaga i Rusia ne fakaaoga fakalahi e “tau aho kua mitaki ai” he fakatolomaki fakamafiti ki mua e tau gahua fakamatala ha lautolu, ti tokologa ne talia. (2 Timo. 4:2) “Kua fiafia lahi mahaki e tau tagata ke he lotu,” he tohi he taha tagata kitekite. Nakai leva, ne tupu ki mua e numera he tau tagata fakailoa, tau paionia, mo e tau fakapotopotoaga. Ti mai he 1990 ke he 1995, ko e numera he Tau Fakamoli i Moscow ne hopo hake he kavi ke he 300 ke molea e 5,000! He fakatumau ke tupu e tau fekafekau foou ha Iehova i Moscow, kua mataala lahi e tau tagata totoko he tokanoaaga fakalotu. He lotouho he tau 1990, ne totoko atu a lautolu he fakatū e tauaga matafakatufono. Kua hoko e taufetului ia ke he fā e fakatokaaga loloa ato fakahiku ai ke moua e kautūaga.
FAKAOTI E TAU KUMIKUMIAGA KOLOKOLOVAO AKI E HIKIAGA LAHI
Ko e fakatokaaga fakamua he taufetului ne kamata ia Iuni 1995. Ko e matakau ne fakavē i Moscow ne lalago fakalahi ke he Russian Orthodox Church ne tā e hokotaki fakakelea ke he tau matakainaga ha tautolu ha ko e taute e tau matagahua kolokolovao. Ko e matakau ne totoku ke hukui e tau tagata he magafaoa ne ita ha ko e tau hoa po ke tau fanau ha lautolu kua eke mo Tau Fakamoli. Ia Iuni 1996, ne kamata e tau tagata kumikumi ke mailoga kua nakai fai fakamooliaga ai ke he mahani kelea ha lautolu. Ka e taute he matakau taha ia foki e hokotaki—he liu hokotaki e tau matakainaga ha tautolu he tau gahua kolokolovao. Ne taute he tau tagata kumikumi taha fakamooliaga foki, ka e kaumahala e tau hokotaki oti ia. Pete he pihia, ne taute he tau tagata totoko e hokotaki ke toluaki ne fakavē ke he tau tukupau taha ia. Kua liu e Tau Fakamoli a Iehova i Moscow kumikumi ki ai, ka e fakahiku agaia he tagata-fakahala—kua nakai fai fakavēaga ke kamata e hopoaga kolokolovao. Ti hokotaki he tau tagata totoko e tukupau ia ke laga fāaki, ka e nakai moua he tagata-fakahala ha fakamooliaga. Ofogia ai, ne ole e matakau taha ia ke fai kumikumiaga foki. Fakahiku ai, ia Aperila 13, 1998, ne pā he tagata kumikumi foou e hopoaga ia.
“Ka e he mogoia,” he talahau he loea ne putoia ke he hopoaga, “fai mena fakaliga kehe ne tupu.” Pete ne talahau he hukui he ofisa he tagata-fakahala ne taute e kumikumiaga nei ke laga limaaki kua nakai fai fakamooliaga ke he gahua kolokolovao, ka e talahau agaia e ia ke taute e hokotaki-kumi palepale ke he tau matakainaga ha tautolu. Ne tuahā e hukui ko e Fakalatahaaga he Tau Fakamoli a Iehova i Moscow ne moumou e matafakatufono he motu mo e he lalolagi katoa. Ko e tagata-fakahala he Northern Administrative Circuit ha Moscow ne talia ti taute e hokotaki-tagata.a Ia Sepetema 29, 1998, ne kamata e hopoaga he Moscow Golovinsky District Court. Kamata ai e fakatokaaga ke uaaki.
KO E TOHI TAPU HE HOPOAGA
He poko hopo apiapi he faahi tokelau i Moscow, ne fakahoko he Tagata-Fakahala ko Tatyana Kondratyeva e ekefakakelea, he fakaaoga e fakatufono fakamotu ne saini he 1997 ne fakamaama ko e Ofotoko faka-Kerisiano, Isilama, faka-Iutaia, mo e Puta ko e tau lotu tuai he motu.b Ko e fakatufono taha ia ne fakaaoga, ati uka ai ma e falu lotu ke moua e taliaaga matafakatufono. Kua fakaatā foki e tau hopoaga ke pā e tau lotu ne fakatupu ki mua e vihiatia. He fakaaoga e fakatufono nei, ne tuahā pikopiko he tagata-fakahala kua fakaholo ki mua he Tau Fakamoli a Iehova e vihiatia mo e moumou e tau magafaoa ti kua lata ni ke pā.
Ko e loea ne lalago e tau matakainaga ha tautolu ne hūhū: “Ko hai e tau tagata he Fakapotopotoaga Moscow kua agahala he moumou e fakatufono?” Ne nakai maeke he tagata-fakahala ke tala age taha higoa. Ka e pehē a ia, ko e tau tohi he Tau Fakamoli a Iehova kua fakalagalaga e faitaua fakalotu. Ke fakamooli e manatu haana, ne totou a ia mai he tau mekasini Watchtower mo e Awake! mo e falu tohi foki. (kikite a luga). He hūhū ko e puhala fe ne fakatupu he tau tohi nei e faitaua, ne pehē a ia: “Kua fakaako he Tau Fakamoli a Iehova na ko e lotu mooli ha lautolu.”
Ko e loea, ko e taha he tau matakainaga taane ha tautolu ne age e lagaki he Tohi Tapu ke he ikifakafili mo e lagaki ke he tagata-fakahala ti totou e Efeso 4:5: “Taha ni e Iki, ti taha e tua, ti taha e papatisoaga.” Nakai leva, ko e ikifakafili, ko e tagata-fakahala, mo e loea—igatia mo e Tohi Tapu he lima—ne fakatutala ke he tau kupu tohi tuga e Ioane 17:18 mo e Iakopo 1:27. Ne hūhū e hopoaga: “Fakalagalaga kia he tau kupu tohi nei e faitaua fakalotu?” Ne tali he tagata-fakahala kua nakai maeke a ia ke fai talahauaga ke he Tohi Tapu. Ne fakakite he loea e tau tohi he Russian Orthodox Church ne tuhituhi fakakelea e Tau Fakamoli a Iehova ti hūhū: “Moumou kia he tau talahauaga nei e fakatufono?” Ne tali e tagata-fakahala: “Nakai maeke au ke fai talahauaga ke he tau totokoaga fakalotu.”
TAU HEPEHEPE HE EKEFAKAKELEA
He hokotaki e Tau Fakamoli he moumou magafaoa, ne talahau he tagata-fakahala kua nakai fakamanatu e lautolu e tau aho okioki tuga e Kirisimasi. Ka e, ne talahau fakamui e ia kua nakai poaki he fakatufono Rusia e tau tagata ke fakamanatu e Kirisimasi. Kua fai fifiliaga e tau Rusia—putoia e Tau Fakamoli a Iehova—i Rusia. Ne talahau foki he tagata-fakahala ko e fakatokatokaaga ha tautolu ‘kua utakehe e okioki mitaki mo e tau fiafia he manamanatuaga he tau fanau.’ He hūhū agaia, ne talahau e ia kua nakaila tutala a ia ke he ha fuata ne feaki he tau matua Fakamoli. He hūhū e loea ke he tagata-fakahala kua finatu nakai a ia ke he tau feleveiaaga he Tau Fakamoli a Iehova, ne tali a ia: “Nakai fai kakano ke fano.”
Ne tamai he tagata-fakahala e porofesa fakaekekafo ke he manamanatuaga ke eke mo tagata fakamooli lotomatala. Ne tuahā a ia ko e totou e tau tohi ha tautolu kua fakatupu e tau lekua he manamanatuaga. He mailoga he loea-lalago ko e tau kupu ne tohia he porofesa ke he hopoaga kua tatai mo e fakamauaga ne tauteute he Moscow Patriarchate, ne talahau he porofesa ko e falu vala ne tatai tonu ai, kupu ke he kupu. “Kua gahua a maua mai he taha e diskette,” he talahau e ia. Ko e falu hūhū foki ne fakakite kua nakaila lagomatai e ia taha he Tau Fakamoli a Iehova. He taha faahi, ko e taha porofesa fakaekekafo ke he manamanatuaga ne fakamooli he hopoaga kua taute e ia e kumikumiaga ke molea e 100 he Tau Fakamoli i Moscow. Ne moua e ia kua malolō e manamanatuaga he matakau, ti lafi ko e tau tagata he matakau kua fakalilifu lahi e falu lotu he eke ai a lautolu mo Tau Fakamoli.
KAUTŪAGA—KA E NAKAILA OTI
Ia Mati 12, 1999, ne kotofa he ikifakafili tokolima e tagata pulotu ke kumikumi e tau tohi he Tau Fakamoli a Iehova, ti fakatolomaki e ia e hopoaga. Kehe mai he hopoaga i Moscow, ko e Justice Ministry he fakatufono fakamotu ha Rusia kua fitā he poaki e matakau he tau tagata pulotu ke kumikumi e tau tohi ha tautolu. Ko e matakau nei ne poaki he Ministry ne hokotaki ia Aperila 15, 1999, ne nakai moua e lautolu ha hagahaga kelea he tau tohi ha tautolu. Ti ia Aperila 29, 1999, ne fakafoou he Justice Ministry e tohi fakaatā he motu he Tau Fakamoli a Iehova. He moua e kumikumiaga foou nei ne mitaki, ne fakamakamaka ni e hopoaga i Moscow ke kumikumi he matakau foou e tau tohi ha tautolu. Fakatupu he mena nei e tuaga matakehe—ko e Tau Fakamoli a Iehova kua talia ke he motu he Ministry of Justice ha Rusia ko e lotu ne fakaatā he muitua ke he fakatufono, ka e he magaaho taha, kua kumikumi ai he Department of Justice ha Moscow he tuahā kua moumou e fakatufono!
Teitei ua e tau he mole ato liu kamata e hopoaga, mo e ia Fepuari 23, 2001, ne hokotia e Ikifakafili ko Yelena Prokhorycheva ke he fifiliaga fakahiku. He mole e manamanatu ke he tau kumikumiaga he matakau ne kotofa e ia, ne poaki e ia: “Kua nakai fai fakavēaga ke fakaoti mo e pā e gahua he kaufakalatahaaga fakalotu he Tau Fakamoli a Iehova i Moscow.” Fakahiku ne fakatū matafakatufono ai kua nakai agahala e tau matakainaga ha tautolu he tau tukupau oti ne fakalago ki a lautolu! Pete ia, ko e tagata-fakahala ne nakai talia e fifiliaga fakahiku mo e ta atu ke he Moscow City Court. Tolu e mahina he mole, ia Me 30, 2001, ne utakehe he hopoaga ia e fifiliaga he Ikifakafili ko Prokhorycheva. Ne poaki ai ke liu e hopoaga ke taute he tagata-fakahala taha ia ka e takitaki he ikifakafili kehe. Kamata fai e fakatokaaga ke toluaki.
KAUMAHALA—KA E NAKAILA OTI
Ia Oketopa 30, 2001, ne liu e hopoaga kamata he Ikifakafili ko Vera Dubinskaya.c Ne liu tahake mai he tagata-fakahala ko Kondratyeva e hokotaki na fakatupu ki mua he Tau Fakamoli a Iehova e vihiatia, ka e lafi mogoia e ia ko e kakano ne pā e kaufakalatahaaga matafakatufono he Tau Fakamoli a Iehova ke puipui e tau tonuhia he Tau Fakamoli i Moscow! He tali atu ke he talahauaga matakehe ia, ko lautolu oti e 10,000 he Tau Fakamoli i Moscow ne saini fakamafiti e fakamauaga he ole ke he hopoaga ke nakai talia e ole he tagata-fakahala ma e “puipuiaga.”
Ne talahau he tagata-fakahala kua nakai lata a ia ke fai fakamooliaga ke fakakite ko e Tau Fakamoli kua agahala he taute hehē. Ko e hopoaga, he talahau e ia, kua hagaao ke he tau tohi mo e tau taofiaga he Tau Fakamoli a Iehova, ka e nakai ko e tau gahua ha lautolu. Ne fakailoa e ia to foaki e ia e gutuvagahau he Russian Orthodox Church ke eke mo tagata fakamooli lotomatala. Mooli ai, ne fakamooli he fakailoaaga ia kua lahi mahaki e putoia he tau akoako he omoomoi ke pā e Tau Fakamoli. Ia Me 22, 2003, ne poaki he ikifakafili ke liu foki kumikumi he matakau he tau tagata lotomatala e tau tohi he Tau Fakamoli a Iehova.
Ia Fepuari 17, 2004, ne liu e hopoaga kitekite ke he tau mena ne moua he kumikumiaga he matakau. Ne moua he tau tagata lotomatala e tau tohi ha tautolu kua fakamalolō e tau tagata totou ke “fakatumau e magafaoa mo e fakatokaaga he fakamauaga” mo e ko e talahauaga kua fakatupu ki mua he tau tohi ha tautolu e fakavihia kua “nakai fai lalagoaga.” Talia foki he falu pulotu. Ne hūhū ke he porofesa he fakamauaga tala fakalotu: “Ko e ha ne fakamatala e Tau Fakamoli a Iehova?” Ne tali atu a ia ke he hopoaga: “Ko e gahua fakamatala kua latatonu ma e Kerisiano. Ko e mena ia ne talahau he Evagelia ti ko e mena ia ne poaki he Keriso ke he tau tutaki haana ke taute—‘o ke fakamatala ke he tau motu oti.’” Ka e ia Mati 26, 2004, ne pā he ikifakafili e tau gahua he Tau Fakamoli a Iehova i Moscow. Ia Iuni 16, 2004, ne lalago he Moscow City Court e fifiliaga.d Talahau hagaao ke he fifiliaga fakahiku, ne pehē e Fakamoli kua leva: “He magahala Soviete, kua nakai talia he tagata Rusia ko e mena fai Atua. Vahā nei, kua lata e tagata Rusia ke eke mo tagata lotu Orthodox.”
Tali atu fēfē e tau matakainaga ke he pā ia? Tuga ni a Nehemia i tuai. He vahā haana, ko e mogo ne totoko he tau fi he tau tagata he Atua e laliaga haana ke liu ati e kaupā i Ierusalema, ne nakai fakaatā a Nehemia mo e haana tau tagata ke tauhele he tau totokoaga ia. Ka e matutaki a lautolu ke ati mo e ‘fakatumau e tau loto ke he gahua.’ (Nehe. 4:1-6) Pihia foki, ko e tau matakainaga ha tautolu i Moscow ne nakai toka e tau tagata totoko ke tauhele a lautolu mai he gahua kua lata ke taute he vahā nei—ko e fakamatala he tala mitaki. (1 Pete. 4:12, 16) Ne mauokafua a lautolu to leveki e Iehova a lautolu, ti kua mautali a lautolu ke fehagai mo e fakatokaaga ke fāaki he taufetului loa nei.
HOLO KI MUA E FAVALE
Ia Aokuso 25, 2004, ko e tau matakainaga ha tautolu ne uta e fakamauaga ke he Kremlin ne tohi ai ki a Vladimir Putin ko e pelesiteni ha Rusia he mogoia. Ne fakakite he fakamauaga e tupetupe lahi hagaao ke he pāaga, kua ha ha i ai 76 e tohi ti molea e 315,000 higoa ne saini ai. Mogoia ne fakakite he tau akoako Russian Orthodox e manako mooli ha lautolu. Ne talahau he gutuvagahau he Moscow Patriarchy: “Kua totoko lahi a mautolu ke he tau gahua he Tau Fakamoli a Iehova.” Ne pehē e takitaki Musilimi ko e fifiliaga ke he pāaga ko e “lakaaga mo e mena ne tupu kua mitaki lahi.”
Nakai ofo ai, ko e tau talahauaga fakahehē he kaufakalatahaaga Rusia ne fakamalolō ke ekefakakelea ke he Tau Fakamoli a Iehova. Falu Fakamoli ne fakalataha ke he gahua fakamatala i Moscow kua tāmoto mo e tātele he tau tagata totoko. Taha e tagata taane ita lahi ne tutuli e matakainaga fifine ki fafo he fale ti tele fakakelea a ia ke he polotua ti veli a ia mo e pakia e ulu. Kua lata a ia ke moua e lagomatai fakaekekafo; ka e nakai taute he tau leoleo ha mena ke he tagata ne keli a ia. Falu Fakamoli ne tapaki he leoleo, fakamailoga e tau pite matalima, poki e ata, ti tuku he fale puipui he pō katoa. Ko e tau takitaki he tau fale fono i Moscow ne fakamatakutaku ke fakaoti kaeke ke matutaki a lautolu ke nō e tau fale ha lautolu ke he Tau Fakamoli. Nakai leva, ko e tau fakapotopotoaga loga ne galo e nō ha lautolu ke he tau fale ke feleveia ai. Fagofulu e fakapotopotoaga ne fakaaoga e Fale he Kautu ne poko fā. Taha e fakapotopotoaga ne fakaaoga e fale ia ke taute e Feleveiaaga ma e Tau Tagata he hafa e matahola fitu he mogo pogipogi. “Ke o atu, ne aala e tau tagata fakailoa he matahola lima,” he talahau he leveki faifano, “ka e taute fakamakai ai e lautolu ke molea e taha e tau.”
“EKE MO TALAHAU”
Ke fakatū kua nakai matafakatufono e pā i Moscow, ia Tesemo 2004 ne kumi lagomatai e tau loea ha tautolu mai he European Court of Human Rights. (Kikite e puha “Kakano ne Liu Fokifoki e Fifiliaga Fakahiku ha Rusia i Falani,” he lau 6.) Ono e tau he mole, ia Iuni 10, 2010, ne fakatoka mai he Hopoaga e fifiliaga auloa ke atāina katoatoa e Tau Fakamoli a Iehova!e Ne mailoga he Hopoaga e tau hokotaki oti ne totoko ki a mautolu ti kitia ai kua nakai fai fakavēaga mooli. Ne talahau foki kua ha ha ia Rusia e kotofaaga matafakatufono ke “fakaoti e holifono ne moua he Hopoaga mo e liu taute e tau mena oti ke fakahako e matalekua.”—Kikite e puha “Ko e Fakafiliaga he Hopoaga,” he lau 8.
Ko e tau fakahikuaga maama mitaki he Hopoaga ke he puhala kua puipui he European Convention on Human Rights e tau gahua he Tau Fakamoli a Iehova, kua nakai ni fakavē ki Rusia ka e 46 foki e motu ne ha ha ai ke he Council of Europe. Mua atu foki ke he mena ia, ha kua leva mo e laulahi e kumikumiaga he fakatufono mo e tau fakamooliaga, to totou mo e fakamatafeiga ai he tau pulotu matafakatufono, tau ikifakafili, tau tagata taute matafakatufono, mo e tau pulotu he tau tonuhia he tagata he lalolagi katoa. Ko e ha e mena nei? He hokotia ke he fifiliaga ia, ne nakai ni hagaao e Hopoaga ke he valu e fifiliaga ne foaki fakamua he lalago ke he Tau Fakamoli a Iehova ka e pihia foki ke he hiva e kautūaga fakamua ne moua he Tau Fakamoli a Iehova ke he tau hopoaga tokoluga lalahi ha Aferika Toga, Atenetina, Kanatā, Rusia, Sapanī, Sepania, Tau Faahi Kaufakalataha, mo e Tau Kautu Kaufakalataha. Ko e tau talahauaga nei mo e tau totoko malolō he Hopoaga ke he tau hokotaki ne taute he tagata-fakahala ha Moscow ne foaki ke he kaufakalatahaaga he Tau Fakamoli a Iehova he lalolagi katoa e fakamooliaga malolō lahi ke fakaaoga ke lalago e tua mo e tau gahua ha lautolu.
Ne tala age a Iesu ke he tau tutaki haana: “Ke takitaki atu foki a mutolu ki mua he tau iki mo e tau patuiki ha ko au ni, ke eke mo talahau kia lautolu katoa mo e atu motu kehe.” (Mata. 10:18) Ko e tauaga matafakatufono he hogofulu tau mo e hafa kua mole ne moua he tau matakainaga e magaaho ke fakailoa e higoa ha Iehova ki Moscow mo e falu motu ne nakaila pihia fakamua. Ko e onoonoaga ne hagaaki ke he Tau Fakamoli he tau kumikumiaga, tau fakafiliaga he hopoaga, mo e fifiliaga fakahiku he hopoaga he lalolagi katoa kua “eke mo talahau” ti lafi ke he ‘tupu lahi he tala mitaki.’ (Filipi 1:12) Ti ko e mogo ne taute he Tau Fakamoli i Moscow e gahua fakamatala he mogonei, tokologa e tau tagata he tau kaina ne tali pehē, “Na ai ka pā e lautolu a mutolu?” Ko e hūhū ia ne fa moua he tau matakainaga ha tautolu e magaaho ke foaki ke he tau tagata he kaina e falu vala tala hagaao ke he tau taofiaga ha tautolu. Maaliali ai, kua nakai fai matakau totoko ka taofi a tautolu mai he ha tautolu a gahua fakamatala ke he Kautu. Liogi a tautolu ke fakatumau a Iehova ke fakamonuina mo e fakatumau e tau matakainaga fakahelehele loto malolō ha tautolu i Rusia.
[Tau Matahui Tala]
a Ne taute e hokotaki ia Aperila 20, 1998. Ua e faahi tapu he mole, ia Me 5, ne fakamooli e Rusia e European Convention on Human Rights.
b “Kua moua e fakatufono he peehiaga malolō mai he Russian Orthodox Church, ne puipui fakamalolō e tuaga haana i Rusia ti makai ke kitia e pāaga he Tau Fakamoli a Iehova.”—Associated Press, Iuni 25, 1999.
c Fuluola ai, ko e aho taha ia ne fakamailoga e fakamanatuaga ke hogofuluaki ne fakaatā he fakatufono i Rusia ne talia ko e Tau Fakamoli a Iehova ko e tau tagata matematekelea he favaleaga fakalotu i lalo he pule Soviete.
d Ko e pāaga ne utakehe e pule matafakatufono ne fakamau tohi nukua fakaaoga he tau fakapotopotoaga i Moscow. Ne amanaki e tau tagata totoko to fakalavelave he utakeheaga ia e tau matakainaga ha tautolu he taute e gahua fakamatala ha lautolu.
e Ia Novema 22, 2010, ko e matakau he tau ikifakafili ne tokolima he Grand Chamber of the European Court of Human Rights ne nakai talia e fakamauaga ha Rusia ke hiki atu e fakafiliaga ke he Hopoaga he Grand Chamber. He taute pihia, ko e fakafiliaga ia Iuni 10, 2010, ne fakaoti mo e fakamooli.
[Puha/Fakatino he lau 6]
Kakano ne Liu Fokifoki e Fifiliaga Fakahiku ha Rusia i Falani
Ia Fepuari 28, 1996, ne saini e Rusia e European Convention on Human Rights. (Ia Me 5, 1998, ne fakamooli e Rusia e European Convention on Human Rights.) He saini e fakamauaga ia, ne fakailoa he fakatufono Rusia kua lata ke moua he tau tagata i ai
‘e tonuhia ke he tokanoaaga he lotu mo e tonuhia ke muitua ke he lotu ha lautolu he kaina mo e ke he toloaga mo e ke hiki e lotu ha lautolu ka manako a lautolu ke taute pihia.’—Article 9.
‘e tonuhia ke talahau mo e tohi ke he puhala lotomatala e tau mena ne manamanatu e lautolu mo e age e tau vala tala ke he falu.’—Article 10.
‘e tonuhia ke fakalataha ke he tau feleveiaaga milino.’—Article 11.
Ko e tau tagata takitaha po ke tau fakatokatokaaga ne lauia noa he tau holifono he fakamauaga mo lautolu ne fakaaoga e tau fakatokaaga oti he matafakatufono he motu ka tamai e hopoaga ha lautolu ke he European Court of Human Rights i Strasbourg i Falani (fakakite i luga). Toko 47 e ikifakafili—kua tatai e numera ia ke he tau motu ne saini e European Convention on Human Rights. Kua kaufakalataha e tau fakafiliaga he Hopoaga. Ko e tau motu ne saini e fakamauaga kua lata ke muitua ke he tau fakafiliaga ia.
[Puha he lau 8]
Ko e Fakafiliaga he Hopoaga
Ha ē e tau vala tolu kūkū mai he fakafiliaga he Hopoaga.
Taha e hokotaki ne tuahā kua moumou he Tau Fakamoli a Iehova e tau magafaoa. Ka e fai fifiliaga foki e Hopoaga. Ne talahau:
“Ko e totoko mo e nakai fakamakai he tau tagata ne nakai ō lotu he magafaoa ke talia mo e fakalilifu e fai tokanoaaga fakalotu ha lautolu ke fakakite mo e fakagahua e lotu haana ko e punaaga he taufetoko.”—Par. 111.
Ne nakai fai fakamooliaga foki ne moua he Hopoaga ke lalago e hokotaki he “tautaofi e manamanatuaga,” ne talahau:
“Kua mailoga he Hopoaga e kehe lahi mahaki he tau hopoaga [Rusia] ha kua nakai maeke ke totoku taha e higoa he tagata nukua utakehe e tonuhia ke he tokanoaaga he loto manamanatu ne kua moumou he tau puhala pihia.”—Par. 129.
Taha hokotaki ne talahau kua fakakelea he Tau Fakamoli a Iehova e malolō tino he tau tagata ne tua ha ko e nakai talia ha lautolu ke he tau fagai toto. Nakai fakafili pihia e Hopoaga, ha kua pehē:
“Ko e tokanoaaga ke talia po ke nakai talia e tuluiaga fakaekekafo pauaki, po ke fifili taha tuluiaga kehe, kua aoga ma e tau matapatu ke he fifiliaga fakatagata mo e pule he tagata. Ko e tagata gagao lotomatala kua lahi ne atāina ke fifili, tuga anei, ke talia po ke nakai talia e iihi po ke tuluiaga po ke, kakano taha, ke talia e fagai toto.”—Par. 136.