HANDELINGEN
Aantekeningen — Hoofdstuk 21
linkerkant: Of ‘bakboord’. Blijkbaar passeerde het schip de ZW-punt van het eiland Cyprus terwijl het in oostelijke richting naar Tyrus voer. Op zijn eerste zendingsreis, zo’n negen jaar daarvoor, had Paulus samen met Barnabas en Johannes Markus op Cyprus weerstand tegen hun prediking ondervonden van de tovenaar Elymas (Han 13:4-12). Toen Paulus Cyprus weer zag en terugdacht aan de gebeurtenissen daar, zal dat hem misschien aangemoedigd en gesterkt hebben voor wat hem te wachten stond.
evangelieprediker: De grondbetekenis van het Griekse euaggelistes, dat met ‘evangelieprediker’ is vertaald, is ‘verkondiger van goed nieuws’. (Zie aantekening bij Mt 4:23.) Hoewel alle christenen de opdracht hebben gekregen het goede nieuws te verkondigen (Mt 24:14; 28:19, 20; Han 5:42; 8:4; Ro 10:9, 10), laat de context van de drie verzen waar dit Griekse woord voorkomt zien dat ‘evangelieprediker’ in een bijzondere betekenis gebruikt kan worden (Han 21:8; Ef 4:11, vtn.; 2Ti 4:5, vtn.). Als het bijvoorbeeld wordt gebruikt voor iemand die een nieuw veld opent waar het goede nieuws nog nooit gepredikt is, kan het ook worden vertaald met ‘zendeling’. Na Pinksteren maakte Filippus een begin met de prediking in de stad Samaria en hij had veel succes. Op aanwijzing van een engel predikte hij het goede nieuws over de Christus tot een Ethiopische eunuch en hij doopte hem. Daarna werd Filippus door de geest weggeleid om in Asdod en alle steden onderweg naar Cesarea te prediken (Han 8:5, 12, 14, 26-40). Zo’n 20 jaar later, als de gebeurtenissen plaatsvinden die in Han 21:8 staan, wordt Filippus nog steeds ‘de evangelieprediker’ genoemd.
ongetrouwde dochters: Lett.: ‘dochters, maagden’. In de Bijbel duidt het Griekse parthenos, dat vaak met ‘maagd’ wordt weergegeven, op ‘iemand die nooit seksuele gemeenschap heeft gehad’. Het kan zowel op een ongetrouwde man als op een ongetrouwde vrouw slaan (Mt 25:1-12; Lu 1:27; 1Kor 7:25, 36-38). In deze context benadrukt dit Griekse woord dat de vier dochters van Filippus niet getrouwd waren.
profeteerden: De profeet Joël voorspelde dat zowel mannen als vrouwen zouden profeteren (Joë 2:28, 29). In de oorspronkelijke taal hebben de woorden die met ‘profeteren’ worden vertaald als grondbetekenis het bekendmaken van boodschappen uit een goddelijke bron. Ze omvatten niet per se de gedachte van de toekomst voorspellen. (Zie aantekening bij Han 2:17.) Hoewel iedereen in de christelijke gemeente mag vertellen over de vervulling van de profetieën uit Gods Woord, was het ‘profeteren’ waar 1Kor 12:4, 10 over spreekt een van de wonderbare gaven van de geest die enkelen in de pas opgerichte christelijke gemeente kregen. Sommigen die de wonderbare gave van het profeteren hadden, konden toekomstige gebeurtenissen voorspellen, zoals Agabus (Han 11:27, 28). De vrouwen die Jehovah uitkoos om deze gave te ontvangen, toonden ongetwijfeld diep respect voor hem door zich te onderwerpen aan het gezag van de mannelijke leden van de gemeente (1Kor 11:3-5).
proberen jullie me (...) op andere gedachten te brengen: Of ‘proberen jullie (...) mijn hart week te maken’. Het Griekse werkwoord dat hier wordt gebruikt, betekent letterlijk ‘samendrukken’, ‘in stukken breken’. Het wordt hier figuurlijk gebruikt in combinatie met het Griekse woord voor hart.
de wil van Jehovah: Het Griekse woord voor wil (thelema) zoals dat in de Griekse Geschriften wordt gebruikt, wordt meestal in verband gebracht met Gods wil (Mt 7:21; 12:50; Mr 3:35; Ro 12:2; 1Kor 1:1; Heb 10:36; 1Pe 2:15; 4:2; 1Jo 2:17). In de Septuaginta wordt thelema gebruikt als vertaling van Hebreeuwse uitdrukkingen voor Gods wil of iets waarmee hij ingenomen is, vaak in passages waar in de oorspronkelijke Hebreeuwse tekst Gods naam voorkomt (Ps 40:8, 9 [39:9, 10, LXX]; 103:21 [102:21, LXX]; 143:9-11 [142:9-11, LXX]; Jes 44:24, 28; Jer 9:24 [9:23, LXX]; Mal 1:10). Jezus uitte een vergelijkbare gedachte toen hij volgens Mt 26:42 tot zijn Vader bad: ‘Laat uw wil gebeuren.’ (Zie App. C3 inleiding en Han 21:14.)
Jakobus: Waarschijnlijk Jezus’ halfbroer en de Jakobus die in Han 12:17 en 15:13 wordt vermeld. (Zie aantekeningen bij Mt 13:55 en Han 12:17; 15:13.)
en alle ouderlingen: Zie aantekeningen bij Han 15:2 en 16:4. Geen van de apostelen wordt genoemd in verband met deze bijeenkomst, die plaatsvond in het jaar 56. De Bijbel legt niet uit waarom. Maar de geschiedschrijver Eusebius (geboren rond 260 n.Chr.) zei over de tijd voorafgaand aan de verwoesting van Jeruzalem: ‘De andere apostelen werden op allerlei manieren dwarsgezeten; men wilde ze uitroeien; maar nadat de apostelen het land van Judea verlaten hadden, reisden ze heen om het evangelie aan alle volken te verkondigen; ze vertrouwden daarbij op Christus’ kracht’ (Eusebius’ Kerkgeschiedenis, Boek III, V, 2). Hoewel Eusebius’ woorden geen deel uitmaken van het geïnspireerde verslag, zijn ze wel in harmonie met wat de Bijbel zegt. Zo was Petrus rond het jaar 62 in Babylon — ver van Jeruzalem (1Pe 5:13). Maar Jakobus, de broer van Jezus, was nog in Jeruzalem en waarschijnlijk was hij de voorzitter van deze vergadering waar ‘alle ouderlingen aanwezig waren’ samen met Paulus.
duizenden: Lett.: ‘myriaden’, ‘tienduizenden’. Het Griekse woord duidt letterlijk op een groep van 10.000, een myriade, maar kan ook voor een groot, onbekend aantal gebruikt worden.
ontrouw: Lett.: ‘afval’. Het Griekse woord apostasia dat hier wordt gebruikt, komt van het werkwoord afistemi, dat letterlijk ‘afstand nemen van’ betekent en afhankelijk van de context kan worden weergegeven met ‘zich terugtrekken’, ‘zich afkeren’ (Han 19:9; 2Ti 2:19). Het zelfstandig naamwoord betekent ‘verlating, verzaking, opstand’. In de Griekse Geschriften komt het twee keer voor, hier en in 2Th 2:3. In het klassieke Grieks duidde het zelfstandig naamwoord op politieke afval, en in die betekenis wordt het werkwoord kennelijk in Han 5:37 gebruikt, waar over Judas de Galileeër wordt gezegd dat hij ‘volgelingen kreeg [een vorm van afistemi]’. De Griekse Septuaginta gebruikt het werkwoord in Ge 14:4 voor zo’n politieke opstand en gebruikt het zelfstandig naamwoord apostasia in Joz 22:22, 2Kr 29:19 en Jer 2:19 als vertaling van de Hebreeuwse woorden voor opstand en ontrouw. In de Griekse Geschriften wordt apostasia gebruikt voor geloofsafval, ontrouw, zich afkeren van de ware aanbidding van en dienst voor God, het verlaten van wat men voorheen heeft geloofd, het volledig opgeven van principes of geloofsopvattingen.
verstikt vlees: Zie aantekening bij Han 15:20.
seksuele immoraliteit: Zie aantekening bij Han 15:20.
de commandant: De Griekse term chiliarchos (chiliarch) betekent letterlijk ‘heerser over duizend’ soldaten. Het duidt op een Romeinse krijgstribuun. (Zie aantekening bij Jo 18:12.) Rond 56 was Claudius Lysias de commandant van het garnizoen in Jeruzalem (Han 23:22, 26). In Handelingen 21-24 wordt gezegd dat hij Paulus redde van de menigte en van het tumult in het Sanhedrin. Hij schreef ook een brief met uitleg aan gouverneur Felix toen Paulus in het geheim naar Cesarea werd gebracht.
legerofficieren: Of ‘centurio’s’. Een centurio was iemand die in het Romeinse leger het bevel had over zo’n 100 soldaten.
de kazerne: Een onderkomen voor Romeinse troepen in de burcht Antonia in Jeruzalem. Deze vesting lag aan de NW-hoek van het tempelvoorhof en keek uit over het hele tempelterrein. Blijkbaar lag de vesting op de plaats waar Nehemia eerder ‘de Burcht van het Huis’ had gebouwd die in Ne 2:8 wordt vermeld. Herodes de Grote liet omvangrijke en kostbare restauratiewerkzaamheden uitvoeren en breidde de versterkingen uit. Herodes noemde de burcht Antonia ter ere van de Romeinse commandant Marcus Antonius. Vóór de tijd van Herodes diende de vesting voornamelijk als bescherming tegen vijandelijke invallen uit het N. Later werd de burcht in de eerste plaats gebruikt om de Joden onder controle te houden en toezicht uit te oefenen op wat er gebeurde op het tempelterrein, dat via een onderaardse gang met de burcht verbonden was (Josephus, De Oude Geschiedenis van de Joden, XV, 424 [xi, 7]). Zo kon het Romeinse garnizoen snel het tempelterrein bereiken, zoals waarschijnlijk gebeurde toen soldaten Paulus uit handen van de menigte bevrijdden (Han 21:31, 32; zie voor de locatie van de burcht Antonia App. B11).
in het Hebreeuws: Zie aantekening bij Jo 5:2.