LUKAS
Aantekeningen — Hoofdstuk 9
Neem niets mee voor de reis: Toen Jezus zijn apostelen op een predikingstocht stuurde ‘om Gods Koninkrijk te prediken’ (Lu 9:2), gaf hij instructies hoe ze dit allerbelangrijkste werk moesten doen. Zijn instructies staan in alle drie de synoptische evangeliën (Mt 10:8-10; Mr 6:8, 9; Lu 9:3). Hoewel er wat verschillen zijn in de bewoordingen, brengen alle instructies de boodschap over dat de apostelen zich niet mochten bezighouden met het verzamelen van extra spullen en dat Jehovah voor ze zou zorgen. In alle drie de verslagen staat dat de apostelen geen extra kleren (lett.: ‘twee kledingstukken’) moesten meenemen of dragen. Onder de Hebreeën was het kennelijk gebruikelijk om op reis een staf mee te nemen (Ge 32:10) en in Mr 6:8 wordt de apostelen gezegd ‘niets voor de reis mee te nemen behalve een staf’. De instructie in Lu 9:3 om geen staf mee te nemen, kan dus betekenen dat de apostelen wel een staf moesten meenemen maar dat ze geen extra staf moesten kopen of meenemen. Jezus zei dus tegen zijn discipelen dat ze niet veel extra bagage moesten meenemen die hen zou kunnen ophouden en dat Jehovah onderweg voor hen zou zorgen. (Zie aantekening bij Lu 10:4, waar Jezus vergelijkbare instructies geeft aan de 70 discipelen die hij er bij een andere gelegenheid op uit stuurt.)
geld: Lett.: ‘zilver’, dat wil zeggen zilver dat als geld werd gebruikt.
blijf daar: Zie aantekening bij Mr 6:10.
schud het stof van je voeten: Vrome Joden die terugkwamen van een reis door heidens gebied schudden ‘onrein’ stof van hun sandalen voordat ze weer op Joods grondgebied kwamen. Maar Jezus had blijkbaar een andere betekenis in gedachten toen hij zijn discipelen deze instructies gaf. Met dit gebaar zouden de discipelen de verantwoordelijkheid afwijzen voor de consequenties, die van God zouden komen. Een vergelijkbare uitdrukking komt voor in Mt 10:14 en Mr 6:11. Markus voegt daaraan de uitdrukking ‘als een getuigenis voor hen’ toe en Lukas voegt als een getuigenis tegen hen toe. Paulus en Barnabas pasten deze instructie toe in Antiochië in Pisidië (Han 13:51). Toen Paulus in Korinthe iets vergelijkbaars deed door zijn kleren uit te schudden, zei hij bij wijze van uitleg: ‘Laat jullie bloed op je eigen hoofd neerkomen. Ik ben rein’ (Han 18:6).
Herodes: Zie aantekening bij Mt 14:1.
districtsregeerder: Zie aantekening bij Mt 14:1.
Geven jullie ze maar iets te eten: Dit is het enige wonder van Jezus dat in alle vier de evangeliën wordt vermeld (Mt 14:15-21; Mr 6:35-44; Lu 9:10-17; Jo 6:1-13).
Hij brak ze: In die tijd waren dunne, platte broden met een harde korst gebruikelijk. Daarom was het gebruikelijk om de broden te breken (Mt 14:19; 15:36; 26:26; Mr 6:41; 8:6).
manden: Zie aantekening bij Mt 14:20.
had hij zich afgezonderd om te bidden: Dit vond plaats in de buurt van Cesarea Filippi (Mt 16:13; Mr 8:27). Alleen Lukas vermeldt dat Jezus zich afzonderde om te bidden. (Zie aantekening bij Lu 3:21.)
Johannes de Doper: Zie aantekening bij Mt 3:1.
Elia: Zie aantekening bij Mt 11:14.
De Christus van God: Petrus noemt Jezus hier ‘de Christus van God’ (Grieks: ho christos tou Theou). ‘De Christus’ is het equivalent van ‘de Messias’ (van het Hebreeuwse masjiach), titels die allebei ‘gezalfde’ betekenen. Hier wordt ‘Christus’ in het Grieks voorafgegaan door het bepaald lidwoord, blijkbaar om Jezus’ aanstelling of ambt als de Messias te beklemtonen. (Zie aantekeningen bij Mt 1:1 en 2:4.)
oudsten: Lett.: ‘oudere mannen’. In de Bijbel wordt het Griekse presbuteros voornamelijk gebruikt voor personen die gezag en verantwoordelijkheid dragen in een gemeenschap of natie. Hoewel de term soms duidt op leeftijd (zoals in Lu 15:25 en Han 2:17), wordt die niet uitsluitend toegepast op ouderen. Hier wordt het woord gebruikt voor de leiders van het Joodse volk, die vaak in één adem worden genoemd met de overpriesters en de schriftgeleerden. Het Sanhedrin bestond uit mannen uit deze drie groepen (Lu 20:1; 22:52, 66; zie Woordenlijst ‘Ouderling, oudste’).
overpriesters: Zie aantekening bij Mt 2:4 en Woordenlijst.
schriftgeleerden: Zie aantekening bij Mt 2:4 en Woordenlijst.
zichzelf wegcijferen: Of ‘zichzelf verloochenen’, ‘ieder recht op zichzelf opgeven’. Hieruit blijkt iemands bereidheid om zichzelf volledig te verloochenen of het eigendomsrecht op zichzelf aan God af te staan. De Griekse uitdrukking kan worden weergegeven als ‘nee tegen zichzelf zeggen’, wat passend is omdat het kan inhouden dat iemand nee moet zeggen tegen zijn eigen verlangens, ambities of comfort (2Kor 5:14, 15). Lukas gebruikt hetzelfde Griekse werkwoord en een verwant werkwoord als hij beschrijft hoe Petrus zegt dat hij Jezus niet kent (Lu 22:34, 57, 61; zie aantekening bij Mt 16:24).
martelpaal: Zie aantekening bij Mt 16:24.
leven: Of ‘ziel’. (Zie Woordenlijst.)
de hele wereld: De grondbetekenis van het Griekse kosmos, dat meestal met ‘wereld’ wordt vertaald, is ‘orde’ of ‘regeling’. In niet-religieuze Griekse geschriften kan het woord duiden op de mensenwereld, en het wordt in de christelijke Griekse Geschriften vaak in die betekenis gebruikt. (Zie aantekeningen bij Jo 1:9, 10 en 3:16.) Maar het woord kosmos is niet gewoon een synoniem voor mensheid. In de Bijbel behoudt het de oorspronkelijke betekenis van ‘orde’ of ‘regeling’. De mensenwereld heeft een bepaalde structuur, aangezien ze bestaat uit verschillende culturen, stammen, naties en economische stelsels (1Jo 3:17; Opb 7:9; 14:6). Dat is de betekenis van ‘wereld’ in deze en sommige andere contexten. Door de eeuwen heen is het raamwerk dat het menselijk leven omringt en beïnvloedt, groter en complexer geworden naarmate de wereldbevolking is gegroeid. (Zie aantekening bij Jo 16:21.)
Ongeveer acht dagen nadat hij dat had gezegd: In de verslagen van Mattheüs en Markus staat ‘zes dagen later’ (Mt 17:1; Mr 9:2). Lukas vermeldt het aantal dagen vanuit een ander perspectief dan Mattheüs en Markus. Kennelijk telt hij de dag mee waarop Jezus de belofte deed (Lu 9:27) en de dag waarop de transfiguratie plaatsvond. Mattheüs en Markus tellen zes hele dagen als de tussenliggende periode. Het is interessant dat Lukas vermeldt dat het om een schatting gaat: ‘ongeveer acht dagen’.
te bidden: Alleen Lukas vermeldt in verband met Jezus’ transfiguratie dit detail over het gebed. In het volgende vers zegt hij ook dat Jezus ‘aan het bidden was’ (Lu 9:29). Andere voorbeelden van gebeden van Jezus die alleen Lukas vermeldt, staan in Lu 3:21; 5:16; 6:12; 9:18; 11:1 en 23:46.
zijn vertrek: Of ‘zijn heengaan’. Het Griekse woord exodos dat hier wordt gebruikt komt ook voor in 2Pe 1:15 (vertrek) en in Heb 11:22 (uittocht). Jezus’ vertrek of uittocht omvatte kennelijk zowel zijn dood als zijn daaropvolgende opstanding tot leven in de hemel.
Er kwam een stem uit de wolk: De tweede van de drie keer in de evangeliën waar wordt gezegd dat Jehovah rechtstreeks tot mensen spreekt. (Zie aantekeningen bij Lu 3:22 en Jo 12:28.)
enige: Het Griekse woord monogenes, traditioneel vertaald met ‘eniggeboren’, is wel gedefinieerd als ‘de enige in zijn soort’, ‘de enige echte’, ‘de enige of het enige lid van een klasse of soort’, ‘uniek’. Het wordt gebruikt voor de relatie van een zoon of dochter tot zijn of haar ouders. In deze context wordt het gebruikt voor een enig kind. Hetzelfde Griekse woord wordt gebruikt voor de enige zoon van een weduwe in Naïn en Jaïrus’ enige dochter (Lu 7:12; 8:41, 42). De Griekse Septuaginta gebruikt monogenes als het gaat om Jefta’s dochter, over wie wordt gezegd: ‘Ze was zijn enige kind. Hij had verder geen zonen of dochters’ (Re 11:34). In de geschriften van de apostel Johannes wordt monogenes vijf keer gebruikt in verband met Jezus. (Zie aantekeningen bij Jo 1:14 en 3:16 voor de betekenis van de term als die op Jezus wordt toegepast.)
Gods grote macht: Of ‘de grootheid (majesteit) van God’. Als Jezus mensen genas, vestigde hij niet de aandacht op zichzelf als genezer maar schreef hij die wonderen toe aan Gods macht.
dat hij in de hemel zou worden opgenomen: Lett.: ‘van zijn opneming’. Het Griekse woord analempsis komt alleen hier in de Griekse Geschriften voor en wordt meestal toegepast op Jezus’ hemelvaart. Het verwante werkwoord wordt gebruikt in Han 1:2, 11, 22.
het doel van zijn reis was: Lett.: ‘zijn gezicht ging naar (was gericht op)’. (Vergelijk Lu 9:51.) Vergelijkbare uitdrukkingen zijn in de Hebreeuwse Geschriften te vinden in de betekenis van gericht zijn op een doel of wens (1Kon 2:15, vtn.; 2Kon 12:17, vtn.) en brengen de gedachte over van een sterke wil en vastbeslotenheid (2Kr 20:3, vtn.; Da 11:17, vtn.).
geen plek om zijn hoofd neer te leggen: Zie aantekening bij Mt 8:20.
Heer: In sommige manuscripten staat dit woord niet, maar het gebruik ervan wordt ondersteund door een aantal oude, gezaghebbende manuscripten.
om mijn vader te begraven: Deze woorden betekenen waarschijnlijk niet dat de man net zijn vader verloren had en vroeg of hij eerst regelingen mocht treffen voor de begrafenis. Anders zou deze man waarschijnlijk niet hier met Jezus in gesprek zijn. In het Midden-Oosten was het de gewoonte om een familielid dat overleden was snel te begraven, meestal nog dezelfde dag. De vader van de man was misschien ziek of bejaard, maar niet dood. En Jezus zou niet tegen de man hebben gezegd dat hij een vader die ziek was of hulp nodig had in de steek moest laten, dus er moeten andere familieleden geweest zijn die de vader konden verzorgen (Mr 7:9-13). De man zei eigenlijk: ‘Ik wil je wel volgen, maar niet zolang mijn vader nog leeft. Wacht tot mijn vader gestorven is en ik hem begraven heb.’ Maar vanuit Jezus’ standpunt miste de man een kans om de belangen van Gods Koninkrijk op de eerste plaats te stellen (Lu 9:60, 62).
Laat de doden hun doden begraven: Zoals uit de aantekening bij Lu 9:59 blijkt, is de vader van de man met wie Jezus praat waarschijnlijk ziek of bejaard, maar niet dood. Daarom zegt Jezus kennelijk: ‘Laat degenen die geestelijk dood zijn hun doden begraven’, waarmee hij bedoelt dat de man niet moet wachten met de beslissing om Jezus te volgen, omdat er blijkbaar andere familieleden zijn die voor zijn vader kunnen zorgen tot aan zijn dood. Door Jezus te volgen kiest de man de weg naar het eeuwige leven en bevindt hij zich niet onder degenen die in Gods ogen geestelijk dood zijn. In zijn antwoord laat Jezus uitkomen dat het om geestelijk in leven te blijven essentieel is om Gods Koninkrijk op de eerste plaats te stellen en het overal bekend te maken.
die zijn hand aan de ploeg slaat en omkijkt naar de dingen die achter hem liggen: Jezus gebruikt het werk van de ploeger om te beklemtonen hoe belangrijk het is met je hele hart een discipel te zijn. Hij spreekt met een man die een discipel van hem wil zijn maar als voorwaarde stelt eerst naar huis te mogen gaan om afscheid te nemen (Lu 9:61). Als een ploeger zich laat afleiden van zijn werk, trekt hij kromme voren, en als hij stopt met ploegen en omkijkt, raakt het werk op het veld achter. Zo wordt iemand die is uitgenodigd om een discipel van Christus te worden maar zich laat afleiden van de verantwoordelijkheden en ze niet nakomt, ongeschikt voor Gods Koninkrijk.