Tanden en uw kind

„DE VERBREIDHEID van tandbederf in wat thans als het best gevoede land ter wereld wordt beschouwd, is gewoon onvoorstelbaar”, schrijft tandarts S. Dreizen in The Journal of School Health. „Nog geen 5% van de schoolgaande kinderen in dit land wordt de schade die deze ziekte aanricht, bespaard.” Ten einde de uitgebreide schade die door tandbederf wordt aangericht te bestrijden, hebben kinderen de hulp van hun ouders nodig.

Wat kunt u als ouder doen om uw kinderen in dit opzicht te helpen? U kunt hun dingen leren die zij over tandverzorging dienen te weten. Dit zou heel goed kunnen beginnen met het opbouwen van waardering voor hun gebit.

Ontworpen voor langdurig gebruik

U kunt uw kinderen helpen waarderen wat een wonder tanden eigenlijk zijn. Het email of glazuur op de tanden is de hardste stof in uw lichaam. Tanden kunnen heel wat mishandeling verduren, van heel harde substanties zoals sommige snoepjes, noten en gestampt ijs, tot zacht brood, koekjes en gekookte rijst aan toe. Ze werken ook onder grote temperatuursverschillen, hetgeen afhangt van wat men eet. Tijdens één maaltijd kan het gebeuren dat er eerst een drank van 80 °C en de volgende minuut ijs van 7° onder nul langs gaat. Dit is genoeg om van te klappertanden!

Deze verbazingwekkende tanden kunnen lange tijd meegaan als ze goed verzorgd worden. De Schepper heeft ze zo ontworpen en het is goed als kinderen dit weten. Dat mensen in hun latere levensjaren hun tanden niet behouden, ligt grotendeels aan verwaarlozing door henzelf of door hun ouders. U kunt werkelijk veel doen om te zorgen dat uw kinderen een gaaf en gezond gebit ontwikkelen en behouden.

Ontwikkeling van het gebit

Om uw kinderen te helpen, is het goed iets af te weten van de wijze waarop het gebit zich ontwikkelt. Deze ontwikkeling kan in drie fases worden verdeeld: 1. De periode waarin de tandkroon uit weefselcellen wordt gevormd en in het kaakbeen verkalkt of hard wordt; 2. de doorbraakperiode, als de tand zichtbaar begint te worden en de wortel zich aan het ontwikkelen is; en 3. de onderhoudsperiode, gedurende welke tijd de wortelformatie wordt voltooid en de tandkroon volledig zichtbaar is.

De meeste blijvende tanden zijn acht tot tien jaar oud voordat ze volledig ontwikkeld zijn. Tijdens een gedeelte van deze tijd worden ze in het kaakbeen zelf gevormd. Gewoonlijk beginnen alle melk- of babytandjes zich te vormen als het kind zich nog in de moederschoot bevindt. Reeds in de tweede of derde maand van de zwangerschap beginnen deze eerste tandkiemen zich te ontwikkelen. Op zesjarige leeftijd verschijnen de eerste blijvende kiezen, hoewel ze zich al tussen de zevende zwangerschapsmaand en de geboorte beginnen te vormen. Tot de leeftijd van ongeveer drie jaar verkalkt de kroon en groeit ze uit tot volwassen grootte.

Het doorbreken van de tand in de mond vindt gewoonlijk op zes- à zevenjarige leeftijd plaats, doch de tandwortel is pas volledig ontwikkeld als het kind negen of tien jaar is. Denk u eens in: „Tien jaar in het stadium van ontwikkeling! U kunt begrijpen dat ze ontworpen werden om lange tijd mee te gaan.

Tijdens die ontwikkelingsperiode kan er veel worden gedaan om deze tanden tot een gaaf en gezond gebit te doen groeien.

Voedingsfactoren

U kunt begrijpen welk een grote rol goede voeding in de ontwikkeling van een gaaf en gezond gebit speelt als u in gedachten houdt dat gedurende wel de helft van de tijd waarin het blijvende gebit zich ontwikkelt de tanden en kiezen zich onder het tandvlees in het kaakbeen bevinden. Zoals door tandheelkundig onderzoek is aangetoond, „blijkt de grote verbreidheid van tandbederf vooral in verband te staan met specifieke abnormaliteiten in de voeding die gedurende de ontwikkeling van het gebit plaatsvinden”.

Het gebit verschaft een blijvend verslag van wat iemand in het verleden heeft gegeten. Ja als het gebit zich aan het ontwikkelen is, kan een gebrek aan voedende bouwstenen het uiteindelijke gebit verzwakken en hierdoor kunnen de tanden en kiezen eerder bederven.

Bijna het hele melkgebit en een deel van het blijvende gebit begint zich te vormen als het kind nog in de moederschoot is. De moeder heeft dus goede voeding nodig en moet aan haar voedsel misschien zelfs vitaminen en mineralen toevoegen om deze juiste groei en ontwikkeling niet alleen van het gebit maar ook van verschillende andere lichaamsweefsels te verzekeren.

Vooral nadat het kind geboren is en zelf begint te eten, kan de invloed van de ouders goed gericht worden en dient deze ook goed gericht te worden. De tijd voor het ontwikkelen van gezonde eetgewoonten is in de eerste levensjaren.

De maaltijden die men dagelijks eet, dienen een goede verscheidenheid van essentiële voedingsstoffen te bevatten, waaronder voedingsmiddelen van de verschillende voedselgroepen: eiwitten, koolhydraten en vetten. Ook al is er een groot verschil in het voedsel dat in verschillende delen van de wereld wordt gegeten, toch is het een goed idee als ouders hun kinderen aanmoedigen verse vruchten en groenten te eten. Rauwe vruchten en groenten verschaffen een groot aantal voordelen die veredeld en geconserveerd voedsel vaak niet kan geven. Ze vormen niet alleen goed voedsel, maar ze moedigen er ook toe aan de tanden, kiezen en het tandvlees te gebruiken omdat dit voedsel is dat langer gekauwd moet worden. Vergewis u ervan dat uw kind eet wat goed voor hem is en niet alleen maar de dingen waar hij van houdt.

Er zijn ook andere factoren die invloed uitoefenen op de ontwikkeling van een goed en gaaf gebit, zoals erfelijkheid en ziekte. Hierover hebt u echter weinig macht en dus moeten uw krachtsinspanningen hoofdzakelijk gericht zijn op de terreinen waar ze de beste resultaten opleveren. Er bestaat natuurlijk geen universele voeding waardoor het gebit van uw kind zijn hele leven vrij van bederf blijft, doch bepaalde voedingsmiddelen zijn veel beter dan andere.

Nadat de tanden zijn doorgebroken

Tot nu toe hebben wij voornamelijk beschouwd hoe u uw kind kunt helpen een gaaf en gezond gebit te ontwikkelen. Als de tanden en kiezen beginnen door te breken, verschijnen ze plotseling in een andere omgeving. Nu kunnen ze door voedsel en zuurvormende bacteriën aangetast worden, deze kunnen zelfs door heel hard glazuur dringen en ten slotte een gaatje veroorzaken. Sommige tanden en kiezen kunnen zo ernstig aangetast zijn dat ze verwijderd moeten worden.

Er zijn twee duidelijke manieren om de schadelijke uitwerking van deze zuuraanvallen te bestrijden: Vermijd geraffineerde suiker zoveel mogelijk en reinig het gebit zorgvuldig.

Het voedsel van onze tijd bevat veel geraffineerde suiker en snel aan bederf onderhevige koolhydraten zoals sucrose. Deze kunnen in combinatie met bepaalde bacteriën, zeer schadelijk voor de tandconstructie zijn. Onderzoekers op dit gebied zijn gaan begrijpen dat het eten van overmatige hoeveelheden van zulke koolhydraten het tandbederfproces verhaast. Als daarentegen het eten van veredeld voedsel verminderd wordt of zelfs geheel wordt gestaakt, is bij kinderen het rottingstempo eveneens langzamer of houdt het tandbederf zelfs helemaal op.

Sommige kinderen hebben veel vlugger gaatjes dan andere. Het tempo van het tandbederf is bij het ene kind heel anders dan bij het andere, doch het feit blijft bestaan dat veel van het bederfprobleem verband houdt met het eten van snoeperijen.

Een doeltreffend programma van minder snoepen begint bij de ouders. Ouders die zelf grote hoeveelheden koekjes, snoeperijen en cake eten, zal het niet meevallen hun kinderen ervan te overtuigen dat zij niet hetzelfde moeten doen. Kinderen ontwikkelen al op jonge leeftijd snoeplust. Als er altijd snoepgoed in huis is en de kinderen er gemakkelijk bij kunnen, zullen slechte eetgewoonten het gevolg zijn. Dit betekent niet dat zoetigheden helemaal uitgebannen moeten worden. Als na het eten ervan de tanden goed gepoetst worden, kan ook dit een doeltreffende manier zijn om de gaatjes te verminderen.

Goed reinigen

Reeds als een kind twee of hoogstens drie jaar is, kan het geleerd worden zijn tanden te poetsen. Toezicht van de ouders is natuurlijk belangrijk. Het is ook een goed idee als ouders hun tanden tegelijkertijd borstelen en aldus het goede voorbeeld geven. Dit moedigt het kind ook aan het tandenpoetsen tot een onderdeel van zijn dagelijkse bezigheden te blijven maken.

Nadat het kind de gelegenheid heeft gehad zijn deel te doen, kan vader of moeder de tanden nog eens over willen doen om er zeker van te zijn dat het grondig is gebeurd. Speciale zorg vereisen op die leeftijd de bovenzijden of kauwvlakken van alle achterste kiezen of molaren.

De wang- en tongzijden van die kiezen, bij de tandvleeslijn, zijn vaak plekken waar bederf optreedt omdat ze niet goed geborsteld worden. Voedseldeeltjes krijgen de kans zich op te hopen, hetgeen een witte ring rond de kiezen op deze plaats veroorzaakt. Zelfs nadat het voedselmateriaal is verwijderd, kunnen het zuur van het voedsel en de bacteriën een witte ring in het email achterlaten als bewijs van een rottingsproces. Goed tandenpoetsen kan veel doen om dit te verhinderen.

Er is oefening en heel wat moeite voor nodig om de tanden grondig met een tandenborstel te reinigen. Als een kind drie jaar is, heeft het gewoonlijk twintig melk- of babytanden in de mond. Elk van deze tanden heeft vijf vlakken die gereinigd moeten worden. Dat komt neer op honderd tandvlakken die aandacht vereisen. Het permanente gebit heeft 32 tanden en kiezen of 160 vlakken die rein gehouden moeten worden. Denkt u daaraan als u weer uw tandenborstel oppakt!

Tandenpoetsen is waarschijnlijk de meest wijd en zijd gebruikte methode om de tanden te reinigen. Het is niet goed om zo maar raak te borstelen. Er zijn verschillende methoden die door de tandheelkunde worden aanbevolen.a Zoals in de Journal of the American Dental Association van november 1969 werd verklaard „zijn doeltreffende procedures bij de mondverzorging meer een kwestie van techniek en moeite doen dan van de materialen die worden gebruikt”. U kunt met oefening uw techniek verbeteren en u ook meer inspannen bij het reinigen van uw tanden.

Alle aanvullende methoden voor het reinigen van uw tanden, zoals het gebruik van tandgaren of tandenstokers, dienen vóór het borstelen te worden gedaan, vooral als er een medicinale tandpasta wordt gebruikt. Om de beste resultaten te verkrijgen, moeten deze reinigingsmiddelen de tanden bereiken.

Tandgaren is waarschijnlijk doeltreffender dan elke andere methode voor het reinigen tussen de tanden en kiezen. Omdat het zachtjes tussen de tanden en kiezen naar beneden getrokken kan worden, kan het voedseldeeltjes en -resten losmaken die een tandenborstel nooit kan bereiken. Dit is belangrijk omdat het meeste tandbederf en de meeste parodontose (ziekte van de steunweefsels van de tand) tussen de tanden begint. Het gebruik van tandgaren dient gevolgd te worden door flink spoelen om de losgemaakte deeltjes weg te spoelen. Als deze procedure gevolgd wordt door het grondig borstelen van de tanden en het tandvlees zal de mond verfrissend schoon aanvoelen.

Het zal wel eens voorkomen dat iemand zonder tandenborstel en tandpasta zit. Als dit gebeurt, kan men een schoon, ruig washandje gebruiken om een noodreiniging te verrichten. Het spoelen van de mond zal tot op zekere hoogte helpen als er geen andere methode beschikbaar is.

Tandbederf

Rotte plekjes zien eruit als donkere verkleuringen in de groeven en holten van de kauwvlakken. Ze treden ook op als donkergrijze plekjes tussen de tanden en kiezen. In deze kleine spleetjes en kloofjes pakt zich soms voedsel samen dat moeilijk verwijderd kan worden. Als de bacteriën in de mond erop beginnen in te werken, wordt er een zure substantie geproduceerd. Dit zuur richt het kwaad aan. Er zijn natuurlijk verschillende zuuraanvallen voor nodig om ten slotte door de buitenste glazuurlaag heen te dringen. Is de weg naar het binnenste van de tand, het tandbeen door het zuur vrijgemaakt, dan schrijdt het proces veel sneller voort, daar het tandbeen veel zachter is.

Het proces moet dus worden tegengehouden voordat het begint door voedseldeeltjes, vooral de koolhydraten, snel uit de tand te verwijderen. Dit betekent dat men kinderen moet leren hun tanden zowel na een lekker hapje als na de maaltijden te poetsen.

Poets alle verdachte plekken heel grondig. Als het plekje na zorgvuldig borstelen nog donker of verkleurd is, dan is een bezoek aan de tandarts aan de orde. Hoe kleiner het gaatje als het ontdekt is, hoe gemakkelijker het gevuld kan worden.

Drie jaar is een goede leeftijd voor uw kind om voor het eerst naar de tandarts te gaan, of u nu wel of niet gaatjes ziet. Meestal zijn op die leeftijd alle melktanden (twintig) volledig doorgebroken en dus moeten ze nu geregeld verzorgd worden om ze gaaf en gezond te houden.

Elke melktand neemt in werkelijkheid de ruimte in die nodig is voor de blijvende tand die zich eronder in het kaakbeen ontwikkelt. Als de melktand door bederf of door andere factoren verloren gaat voordat de blijvende tand op het punt staat door te breken, hebben de tanden de neiging naar elkaar toe te dringen. Op die manier is er misschien niet voldoende ruimte voor de blijvende tand.

Veel kostbaar werk om de tanden recht te zetten, kan voorkomen worden door uw kinderen te helpen alle melktanden zo lang als de bedoeling was te behouden. Dit geldt ook voor de blijvende tanden en kiezen. Als er een verloren gaat, is het verstandig hem te vervangen. U kunt het natuurlijk wel zonder een valse tand of kies stellen, doch de ontbrekende tand veroorzaakt ten slotte andere problemen, zoals dat de tanden van hun juiste plaats of uit de rij worden verschoven, waardoor er zich voedsel tussen ophoopt.

Er zijn dus vele factoren betrokken bij het ontwikkelen en behouden van een gaaf en gezond gebit. Enkele van deze factoren hebt u in uw macht. Waarom zou u uw kinderen vanaf hun prille jeugd niet leren hun tanden goed te verzorgen? Zij zullen u er later heel dankbaar voor zijn.

[Voetnoten]