Ruimtesondes naar andere planeten

ZOWEL de Verenigde Staten als de Sovjet-Unie hebben ruimtevaartuigen naar de omgeving van andere planeten gestuurd. Is er enige aanwijzing dat zich daarop leven heeft ontwikkeld? Wat is men omtrent deze planeten te weten gekomen?

Naar aanleiding van de ruimtesondes van de Verenigde Staten naar Mars merkte een geleerde die aan het Mariner-9-project heeft gewerkt, op: „Mars heeft een heel eigen karakter. Het lijkt niet op dat van de aarde of van de maan, maar op dat van Mars.”

Hoe ziet Mars er dan uit? Mariner-foto’s, genomen met kleurfilters, tonen aan dat de bodem van Mars een roodachtige kleur heeft. Dit bevestigt de waarneming door telescopen vanaf de aarde dat Mars een „rode planeet” is.

Met behulp van de duizenden foto’s die door het ruimtevaartuig naar de aarde zijn geseind, heeft men vier grote „geologische gebieden” op Mars ontdekt. Het eerste hiervan is een vulkanisch gebied op het westelijk halfrond van de planeet. Dit gebied bevat minstens negen reuzenvulkanen. Boven deze uit steekt de gigantische Nix Olympica die aan de voet een middellijn heeft van ongeveer 500 kilometer. Zijn bovenste rand reikt naar schatting meer dan driemaal zo hoog als de top van de ruim 8800 meter hoge Mount Everest.

Een van de andere gebieden heeft als kenmerk een zeer oneffen bodem met veel ravijnen. Het grootste van deze ravijnen of canyons is naar verluidt tienmaal zo lang en ongeveer vier maal zo diep als de beroemde Grand Canyon in Amerika. Deze kloof is dus, met andere woorden, naar schatting 4000 kilometer lang, 120 kilometer breed en ruim 6 kilometer diep.

Het derde gebied is bezaaid met kraters, en vertoont in zijn pokdaligheid overeenkomst met de maan.

Het vierde gebied is een spectaculaire uitgestrektheid bestaande uit trapsgewijs oplopende terrassen en diepe groeven, die straalsgewijs vanuit de zuidpoolstreek lopen.

Ook is er ontdekt dat er zich nabij de zuidpool, zelfs middenin de zomer, een kleine „ijskap” van ruim 300 kilometer in diameter bevindt. Sommige geleerden geloven dat deze „ijskap” niet helemaal uit bevroren koolzuur (droog ijs) bestaat, maar wellicht gedeeltelijk ook uit bevroren water.

Wat valt er over de atmosfeer van Mars te zeggen? De Russische sondes Mars 2 en Mars 3 hebben onthuld dat de atmosfeer van de planeet 2000 maal droger is als die van de aarde, zodat Mars „een drogere planeet [is] dan waarnemers op aarde hadden verwacht”, zo berichtte het Russische persbureau Tass. Dichtbij het oppervlak van de planeet blijkt de dampkring hoofdzakelijk uit kooldioxyde te bestaan en zo ijl te zijn dat zijn dichtheid slechts een honderdste is van die van de aarde.

Bestaat er enige mogelijkheid dat er vloeibaar water op Mars is? Geleerden zijn van mening dat er wellicht eens water is geweest, aangezien water als de aannemelijkste kracht wordt beschouwd om ravijnen en bergruggen uit te slijten. Maar ’s mensen kennis is beperkt en mogelijk zijn er andere krachten die in staat zijn dergelijke ravijnen te veroorzaken. In elk geval achten geleerden het natuurkundig voor onmogelijk dat er zich thans nog vloeibaar water op het Marsoppervlak bevindt. Waarom? Omdat de uit kooldioxyde bestaande dampkring van Mars zo ijl is dat er niet voldoende atmosferische druk is om water in een vloeibare toestand te houden: een druppel water zou onmiddellijk verdampen.

Wat de temperaturen op Mars betreft, de Russische ruimtesondes hebben ontdekt dat deze variëren van 100 °C onder nul tot 13 °C boven nul. Volgens metingen van de Amerikaanse Mariner 9 komen de temperaturen in de vroege middag boven de 26 °C boven nul.

Atmosferische winden op Mars bereiken snelheden van wel 185 kilometer per uur. Tijdens stofstormen komen, naar men vermoedt, windsnelheden voor van 480 kilometer per uur.

En de veelomstreden „kanalen” op Mars? In 1895 opperde één astronoom het denkbeeld dat ze door intelligente wezens waren aangelegd om water van de poolkappen van Mars naar de woestijngebieden rond de Marsevenaar te brengen. De kanalen zijn lang een raadsel gebleven. Wat heeft de Mariner 9 nu ontdekt? De analyse van meer dan 7000 televisiebeelden heeft geen kanalen aan het licht gebracht. De mysterieuze „kanalen” waren gezichtsbedrog. The National Observer van 25 november 1972 verklaarde: „De hevige Marswinden blazen licht zand en stof over de planeet, waardoor er plekken met een donkerder ondergrond bloot komen te liggen en weer bedekt worden. Dat is voor iemand die kanalen wil vinden genoeg om ze te zien.” Ook de ravijnen op Mars schijnen bijgedragen te hebben tot het denkbeeld dat er kanalen op de „rode planeet” waren.

Maar wat valt er nu te zeggen over het vermoeden dat zich op Mars leven heeft ontwikkeld? Dr. R. A. Hanel van het Goddard Space Flight Center in Greenbelt (Maryland, V.S.), een van de geleerden die aan het Mariner-9-project heeft gewerkt, merkte op: „Wij hebben geen enkel teken van leven op Mars ontdekt.”

Wat valt er over de andere planeten te zeggen?

De Sovjet-Unie heeft op zijn minst tien missies naar de in wolken gehulde planeet, Venus genaamd, laten uitvoeren. Tijdens hun Venera-8-missie waren zij in staat een instrumentencapsule op het oppervlak van de planeet te laten neerkomen, die in juli 1972 vijftig minuten lang gegevens naar de aarde zond. Wat werd er ontdekt?

„Het meest betekenisvolle van Venera’s onthullingen”, zo berichtte het tijdschrift Time van 25 september 1972, „is dat de chemische samenstelling van op zijn minst een gedeelte van de bodem gelijk is aan die van de aarde. De gamma-spectrometer van de Venera heeft vastgesteld dat het landingsgebied radioactief kalium, uranium en thorium bevat, en wel in nagenoeg dezelfde verhouding als deze elementen in veel vulkanische gesteenten op aarde voorkomen. Dit wijst er weer op dat Venus, evenals de aarde, Mars en de maan zich ’gedifferentieerd’ heeft, dat wil zeggen dat de planeet eens zo heet was dat haar materie zacht en vloeibaar was, en dat in deze periode de zwaardere elementen naar de kern zakten, terwijl de lichtere, met meeneming van radioactieve elementen, naar de oppervlakte rezen en een korst vormden.”

De dampkring van de planeet bleek grotendeels uit kooldioxyde of koolzuurgas te bestaan. Haar atmosferische druk is negentig maal hoger dan die van de aarde.

Een van de andere ontdekkingen met betrekking tot Venus heeft te maken met de wolkenlagen die de planeet omringend wolken die zo dicht zijn dat astronomen zelfs met de sterkste telescopen nog nooit haar oppervlak hebben gezien. Dringt er enig zonlicht door het wolkendek van de planeet heen? Hierover is lang gedebatteerd. De Russische Venera 8 had een zeer gevoelige fotometer bij zich voor het meten van de lichtsterkte op de planeet. Scientific American van november 1972 merkte op: „De fotometer toonde aan dat het zonlicht door de atmosfeer erg wordt verzwakt, . . . en dat aan de dagzijde enig zonlicht er inderdaad in slaagt tot het oppervlak door te dringen.” In het tijdschrift Time stond: „Russische geleerden konden vaststellen dat ongeveer twee derde van de zonnestraling die op Venus invalt, door het dichte wolkendek heendringt en de oppervlakte bereikt.”

Er bleken op een hoogte van vijftig kilometer windsnelheden van bijna 180 kilometer per uur voor te komen. Dit is ongeveer dezelfde snelheid als de straalstromen hebben in de aardse atmosfeer. Nabij het planeetoppervlak werden slechts windsnelheden gemeten van ongeveer zes en een halte kilometer per uur.

Een andere ontdekking was dat de planeet aan haar nachtzijde niet afkoelt. De dampkring veroorzaakt een zogenaamd „broeikaseffect” waardoor de hitte ’s nachts niet kan ontsnappen. Hoe „heet” is deze hitte, en zou er met het oog hierop leven op Venus kunnen bestaan?

De gegevens die van het Venusruimtevaartuig op aarde werden ontvangen, wezen uit dat er op het Venusoppervlak een temperatuur van ongeveer 470 °C heerst — meer dan 140° boven het smeltpunt van lood! Geen wonder dat in Science Year 1972 stond: „De gegevens bevestigden reeds eerder bestaande aanwijzingen dat wegens de hoge temperatuur en de verpletterende atmosferische druk geen menselijk wezen op Venus in leven zou kunnen blijven.”

Er is nu een ruimtevaartuig op weg naar Jupiter, de grootste van de negen planeten in ons zonnestelsel: de Pionier 10, die op 2 maart 1972 vanaf Cape Kennedy werd gelanceerd. De Pionier 10 zal de omgeving van Jupiter pas in december 1973 bereiken, na een reis van ruim 990 miljoen kilometer. Er staan nog meer ruimtesondes naar Jupiter op het programma. Een nieuwsbericht luidde: „De NASA is van plan een onderzoek in te stellen naar leven op de planeet met een ruimtevaartuig dat er in 1979 langs moet vliegen.”

Wat men tot dusverre door de ruimtevluchten omtrent de planeten te weten is gekomen, is hoofdzakelijk dat er geen mensen op kunnen wonen en dat er ook geen leven op te vinden is. Maar de speurtocht van de evolutionisten naar leven in de ruimte gaat door.

Zijn er gezaghebbende inlichtingen omtrent leven in de ruimte? Kunnen wij met zekerheid te weten komen of er wel of geen leven in de buitenaardse ruimte bestaat?

[Illustraties op blz. 10]

RECHTS: Een reusachtige kloof van ongeveer 120 kilometer breedte en bijna 500 kilometer lengte met zijcanyons op Mars, naar een foto genomen door de Mariner 9. BOVEN: Getekende impressie van een smal gedeelte van een van deze canyons op Mars, met een diepte van drie kilometer. In een bericht stond: „Mars is een veel gecompliceerder hemellichaam dan wij voorheen dachten.”

[Illustratie op blz. 12]

Mensen hebben zich lang afgevraagd of er enig zonlicht door de dichte wolken van Venus kon heendringen. De Russische ruimtesonde Venera 8 landde op Venus en onthulde het geheim