Is zelf naaien iets voor u?

„ZELF gemaakt.” Deze woorden worden met een ondertoon van waardering geuit wanneer men het heeft over cakes, taarten of brood. Met kledingartikelen is het echter wel eens anders gesteld geweest.

Zo was enkele jaren geleden een meisje nog geneigd het feit te verbergen dat ze haar kleren zelf had gemaakt, uit vrees dat haar vriendinnen zouden denken dat ze te arm was om winkelkleding te kopen. Maar de tijden zijn veranderd. Zelfgemaakte kleding wordt nu met plezier gedragen, terwijl de thuisnaaister trots is op haar prestaties. Zo was het ook voordat de moderne kledingindustrie tot ontwikkeling kwam.

De naaimachine deed omstreeks het midden van de vorige eeuw haar intrede; voordien werden alle kleren met de hand genaaid, en dan nog meestentijds thuis door de vrouwen van het gezin. Betrekkelijk weinig mensen konden de met de hand genaaide kleding bekostigen die door beroepskleermakers werd vervaardigd.

Met de opkomst van de naaimachine groeide echter de vraag naar confectiekleding, ofschoon er wel een overgangsperiode was waarin zelfgemaakte kleding nog als van superieure kwaliteit werd beschouwd. Het woord „confectie” was toen nogal eens synoniem met goedkoopte en stijlloosheid. Oudere stadsbewoners zullen zich dat ongetwijfeld kunnen herinneren. Maar naar gelang de kwaliteit van confectiekleding toenam, begon iedereen deze te dragen; het zelf naaien verloor zijn aantrekkelijkheid.

De herleving van de zelf-naaikunst

De laatste jaren echter is de tendens weer radicaal omgezwaaid in de richting van het zelf doen. Alleen al in de Verenigde Staten worden jaarlijks meer dan 300 miljoen eigengemaakte kledingstukken gefabriceerd! Dit heeft geleid tot een fenomenale groei van de „zelf-naaiindustrie”. In 1969 was de verkoop van patronen, stoffen en accessoires in drie jaar tijds toegenomen van $1.800.000.000 tot $3.000.000.000! En het eind is nog niet in zicht.

Het aantal privé-naaimachines is in de Verenigde Staten gestegen tot het aanzienlijke aantal van 50 miljoen. Vooral jongere vrouwen trachten zich de kunst eigen te maken. Uit steekproeven is gebleken dat zes van de zeven tienermeisjes zelf naait, en dat de gemiddelde leeftijd van de zelfnaaiende vrouw in de afgelopen paar jaar is gedaald van zevenenveertig tot drieëntwintig.

Voor een vrouw die thans een rokje of jurkje in een winkel ziet, is het vaak geen probleem meer om aan hetzelfde patroon en dezelfde stof te komen en het thuis met eigen handen te maken.

Voor bijkans elk type kledingstuk zijn er wel patronen, alsmede stoffen te verkrijgen. In de Verenigde Staten is de afgelopen zes jaar het aantal stoffenfabrikanten toegenomen van 2300 tot 12.000.

Wat is echter de oorzaak van deze opmerkelijke herleving van de zelf-naaikunst?

Aantrekkelijke kenmerken

Een van de aantrekkelijkste kenmerken van zelf naaien is de geldbesparing. Men hoort wel spreken over verdiensten van ƒ 10 per uur, gerekend naar wat er met zelf naaien wordt bespaard. Dit lijkt misschien overdreven, maar een korte blik een dezer dagen in etalages met kwaliteitskleding zal u er snel van overtuigen dat dit bedrag zeer reëel is.

Zo zag een zelfnaaiende Nederlandse vrouw een mantelpakje in de winkel hangen van ƒ 330. Met haar naaimachine, zo berekende ze, zou ze het — met nog betere stof — voor ƒ 150 kunnen maken. Op gordijnen en meubelbekleding bespaart men bij zelfvervaardiging zelfs nog veel meer. De grootste besparingen leveren grote stukken.

Gemiddeld maken zelfnaaisters hun kleren 50 tot 60 percent onder de prijs die ze er in de winkel voor zouden hebben betaald. Waarbij dan nog als niet de minste bijkomstigheid komt dat de, droevig genoeg, in veel hedendaagse kleding en stoffering ontbrekende kwaliteit, in de thuisgenaaide voorwerpen als het ware zonder veel extra moeite kan worden „ingebouwd”. In feite is de afnemende kwaliteit van in de winkel gekochte kleding al reden genoeg om te leren naaien. Een jonge vrouw verzuchtte: „Je moet gewoon wel kunnen naaien, alleen al om dat wat je in de winkel koopt, te kunnen verstellen.”

Daarnaast kan zelf naaien een magnifieke uitlaatklep zijn voor iemands creatieve vermogens en persoonlijke smaak. Veel vrouwen putten plezier en voldoening uit naaien. Een van hen zei: „Ik voor mij geloof dat we moeten terugkeren tot een primitievere manier om dingen te doen. De tijden dat je naait of weeft, vormen heerlijke rustige periodes.”

Nog een aantrekkelijk facet van zelf naaien is de oorspronkelijkheid die kan worden bereikt. Stof, ontwerp en coupe kunnen zodanig gekozen worden dat ze het beste bij het uiterlijk en de persoonlijkheid van de draagster passen. Soms is het voor christelijke vrouwen, die zich graag „in welverzorgde kleding sieren, met bescheidenheid en gezond verstand”, moeilijk om confectiekleding te vinden die aan hun eisen voldoet (1 Tim. 2:9). Zelf te kunnen naaien is voor velen een ware zegen gebleken.

De zelfnaaiende vrouw kan bovendien haar kleding zo ontwerpen dat haar charmes geaccentueerd en haar figuur-„fouten” verdoezeld worden. Door haar kleding zelf te naaien, kan ze een perfecte pasvorm bereiken, hetgeen voor sommigen zelfs het meest attractieve element van het zelf naaien is. Zo geeft de dochter van een kledingzakeneigenaar, die al haar kleren kosteloos kan verkrijgen, er de voorkeur aan haar modellen zelf te maken wegens de betere pasvorm die zij ze kan geven.

Mochten dus de oplopende prijzen van kleding en de dalende kwaliteit ervan u zorgen baren, en mocht u moeilijkheden hebben met het aanschaffen van goed passende modellen die volkomen voldoen aan de eisen van uw figuur, smaak en persoonlijkheid, wel, dan zou zelf naaien inderdaad wel eens voor u de oplossing kunnen zijn. Schenk echter nog even aandacht aan de volgende factoren voor u zich door een voorbarig enthousiasme laat meeslepen.

Investering en overweging

Zelf naaien vereist bepaalde investeringen, niet in de laatste plaats die van tijd. Elk naaiwerk kost tijd, en tijd is in ons drukke bestaan vaak een schaars artikel. Vooral als u de kunst nog niet verstaat, zult u ongetwijfeld tot de ontdekking komen dat het maken van kwaliteitskleding vaak toch meer inspanning vergt dan u verwacht had. Bent u bereid aan alle details die bij het maken van een kledingstuk om de hoek komen kijken, voldoende aandacht te besteden tot het is voltooid?

Ook zal er geld gestoken moeten worden in het gereedschap. Het meeste benodigde naaigerei, zoals naalden, draad, spelden, schaar, speldenkussen, vingerhoed, centimeter, etc., zijn niet overmatig duur. Maar de aanschaf van een goede, moderne naaimachine kan aardig in de papieren gaan lopen. Overigens kan ook een simpeler machine, misschien zelfs wel een trapmodel, uitstekend voldoen, en deze is voor heel wat minder te verkrijgen.

Mocht u overwegen zonder naaimachine te gaan naaien, bedenk dan wel dat dit u veel en veel meer tijd zal gaan kosten. De naaimachine is voor een naaister van onschatbare waarde, zoals wel duidelijk bleek uit wat er gebeurde toen in omstreeks 1830 de Franse uitvinder Barthélemy Thimonnier zijn eerste naaimachines in bedrijf stelde. Een woedende menigte kleermakers sloeg ze allemaal aan gruzelementen en bedreigde zelfs zijn leven, alleen omdat zij bang waren dat hun broodwinning in gevaar zou komen.

De eerste naaimachines moesten met de hand worden bediend, en op sommige plaatsen zijn deze types nog steeds in gebruik. De trapnaaimachine vormde een geweldige verbetering, daar de naaister nu beide handen vrij had om de te naaien stof te sturen. Vrijwel alle moderne machines zijn nu elektrisch. Om u enig idee te geven van de waarde van een moderne naaiuitrusting, enkele cijfers: Een broek waaraan in 1857 achttien uur gewerkt moest worden, kan thans op een moderne fabriek in slechts twintig minuten worden afgeleverd! Een naaimachine is onbetwist een waardevol gereedschap.

Nog iets waar speciaal een getrouwde vrouw rekening mee zal moeten houden, is hoe haar man tegenover haar naaien zal staan. Mogelijk vindt hij het geweldig, wegens de besparing op het kledingbudget, maar het kan ook zijn dat hij van mening is dat zijn vrouw haar tijd beter aan andere dingen kan besteden, of hij zal er misschien alleen maar een hekel aan hebben dat zijn vrouw zich ’s avonds, wanneer hij thuis is, met naaien bezighoudt. Het is goed dit samen te bespreken.

Is het te leren?

Wellicht vraagt u zich af: Hoe moeilijk is naaien? Hoeveel tijd en moeite zal het me kosten het te leren?

Het is werkelijk niet erg moeilijk. Elke gewillige leerling kan leren naaien, vooral als het naaien als een hobby, als iets leuks, wordt gezien.

Naaicursussen worden alom in het land gehouden, maar hoewel nuttig, zijn ze niet absoluut noodzakelijk. Er zijn vele voortreffelijke leerboeken in de handel, compleet met illustraties en stapsgewijze instructies voor beginnelingen. Een bezoek aan een bibliotheek zal vaak voldoende zijn om er enkele te bemachtigen. En allicht zijn er in uw familie- of kennissenkring wel vriendinnen die graag hun naaikennis met u willen delen, en zeker zal elke moeder die kan naaien, haar dochter deze waardevolle kunst willen bijbrengen.

Geduld is de voornaamste eigenschap die een naaister moet bezitten. Ga er rustig voor zitten en volg de richtlijnen nauwgezet. Doe alles stap voor stap en doe het goed. Naarmate het werk vordert, zal uw zelfvertrouwen toenemen. Soms levert een beginnelinge beter werk af dan een ervaren naaister, doordat ze de richtlijnen beter volgt. Dat zelfs iemand zonder een greintje ervaring kan naaien, werd getoond door een Newyorkse timmerman en huisvader.

Op een avond besloot hij de jurk af te maken die zijn vrouw voor het naar bed gaan had laten liggen. Hij werkte nauwkeurig volgens de aanwijzingen op het patroon en kon de volgende morgen zijn verbaasde vrouw een compleet afgewerkte jurk tonen. Naaien is hetzelfde als timmeren, merkte hij op; het enige verschil is dat een naaister volgens een patroon en een timmerman volgens een tekening te werk gaat. En het is waar, naaien is grotendeels een kwestie van het nauwkeurig opvolgen van instructies. De bediening van de naaimachine zelf is snel genoeg geleerd.

Wel, laten we er even van uitgaan dat u besloten hebt zelf te gaan naaien; waar begint u dan mee?

Suggesties voor een beginneling

Ligt al uw naaigerei gereed? Dan zal de volgende stap waarschijnlijk bestaan in het kiezen van een patroon. Een goede stelregel hierbij is: Vermijd elk extreem model. Kies een patroontype dat enigszins overeenkomt met iets dat u in uw bestaande garderobe goed bevalt. Verwacht van geen enkel patroonmodel dat het u perfect zit; let derhalve bij het uitkiezen van een patroon voornamelijk op de bovenwijdte, aangezien de andere delen van het patroon, zoals taille- en heupwijdte, gemakkelijker veranderd kunnen worden.

Kies pas na een patroon te hebben uitgezocht, de stof uit. De grote verscheidenheid van stoffen waaruit een zelf naaiende vrouw thans kan kiezen, stellen haar in staat materiaal te nemen dat zonder veel extra problemen valt te verwerken en makkelijk in onderhoud is. De tijd die u aan het maken van een kledingstuk besteedt, is nauwelijks afhankelijk van de kwaliteit van het materiaal; waarom zou u uw inspanningen daarom niet nog lonender maken door kwaliteitsstof te gebruiken?

Wellicht aarzelt u even als het gaat om het gebruik van de naaimachine bij de aankleding van uw huis; maar als u ziet hoe eenvoudig het eigenlijk is en wat u ermee bespaart, zult u deze terughoudendheid beslist overwinnen. Vitrage en gordijnen vereisen eenvoudige rechte zomen die een ervaren zelfnaaister stellig niet meer voor onoverkomelijke problemen zullen plaatsen.

Ook losse lakenstof kan vaak voor veel minder worden gekocht dan kant-en-klare lakens. Knip de stof op beddemaat, zoom beide kanten om en het laken is klaar voor gebruik. Houd bij katoen rekening met een krimpingsfactor van 10 percent. Ook kussensloopstof kan worden gekocht. Knip de stof op maat van uw kussens; naai de ene zijde dicht en maak aan de andere zijde een overslag.

Onthoud dat zelfvertrouwen bij elk naaiproject dat u onderneemt, de sleutel tot succes is.

Verstellen en vermaken

Wanneer kleren gescheurd zijn of vermaakt moeten worden, kan er een hoop geld worden uitgespaard wanneer de reparaties thuis worden gedaan. Een goede suggestie hierbij is, tijdens het strijken of vouwen van kleding alvast die stukken opzij te leggen waar wat aan versteld of vermaakt moet worden. Ook als u ziet dat er iets aan een colbert of overjas gedaan moet worden, is het goed dit op een blocnote te schrijven dat u bij uw andere verstelwerk houdt.

Handverstelwerk kan worden gedaan als het hele gezin bij elkaar zit, en bijvoorbeeld naar de televisie kijkt. Bij het stoppen van sokken kan een gloeilamp in de sok worden gestopt; hierdoor wordt de sok tijdens het stoppen in de juiste vorm gehouden. Vraag een van uw dochters een handje te willen helpen. Doe haar voor hoe ze knopen moet aanzetten en de draad zo kan aanhechten dat hij niet loslaat.

Sommige van de allernieuwste naaimachines hebben speciale ingebouwde mogelijkheden voor verstelwerk, zodat u de stof met scheur of winkelhaak maar onder de naald heen en weer hoeft te bewegen en het werk wordt gedaan. Zelfs zonder deze mogelijkheid kunt u toch met uw machine verstellen door de persvoet met één hand een weinig omhoog te heffen en ondertussen met de andere hand de stof onder de naald heen en weer te bewegen.

Sommige artikelen vertonen de neiging op bepaalde plaatsen vlugger te slijten dan elders. Beddelakens slijten bijvoorbeeld in het algemeen het eerst in het midden. Als u dit opmerkt, scheur dan het bewuste laken in de lengte middendoor en naai vervolgens de sterke uiteinden aan elkaar, zodat het minst versleten deel nu in het midden zit. Zoom daarna de buitenranden om, die eerst het versleten midden vormden.

Wordt de broek van uw echtgenoots favoriete kostuum bij het zitvlak dun? U kunt dan een lapje stof van hetzelfde materiaal nemen en dit aan de binnenkant over het dunne gedeelte vaststikken. In de meeste gevallen bedekt het colbertjasje het verstelde stuk voldoende om dit niet te laten opvallen.

Veel vrouwen verlangen naar een rustiger, minder gehaast bestaan, waarin ze meer tijd zullen hebben om zelf te naaien en in andere kledingbehoeften van hun gezin te voorzien. Zelfs de bijbel merkt aangaande de bekwame vrouw op: „Zij heeft wol en linnen gezocht, en zij werkt aan al wat de lust van haar handen is. Haar handen heeft zij uitgestoken naar het spinrokken, en haar eigen handen grijpen de spil vast” (Spr. 31:13, 19). Dus zo niet nu dan wellicht in de toekomst, zult ook u tot het besluit komen dat zelf naaien iets voor u is.