Die verbazingwekkende vloeistof binnenin u!

VEEL mensen worden naar en akelig bij het zien van bloed. U? U houdt uw bloed ook graag daar waar het thuis hoort, in de aderen onder uw huid? Gelijk hebt u! want daar hoort het ook. U leeft dank zij uw bloed, elke seconde opnieuw. Kent u de bestanddelen? Hoe is het u tot nut? Waarom is uw bloed op unieke wijze uw bloed?

Wat het is

Waarschijnlijk hebt u uw bloed al vaker gezien dan u lief is. Het lijkt een eenvoudige, rode vloeistof. Maar merk op wat de Encyclopædia Britannica erover zegt:

„Het bloed bezit een bijna ongelooflijk ingewikkelde structuur en tal van componenten nemen aan zijn organische activiteiten deel, vaak op een ingewikkelde en nog maar nauwelijks begrepen manier.”

In bepaalde opzichten zou uw bloed vergeleken kunnen worden met een glas gekoelde sinaasappellimonade. In principe is sinaasappellimonade, water waarin sinaasappelsap en suiker met elkaar zijn vermengd, terwijl er ook nog wat stukjes ijs en sinaasappelpulp in drijven. Uw bloed vertoont een overeenkomstig beeld. Het is een ingewikkeld mengsel met twee hoofdbestanddelen: eerst en vooral de vloeistof of het plasma: 91,5 percent water met daarin honderden belangrijke stoffen opgelost: hormonen, zouten, suiker, eiwitten, mineralen, enzovoort, ten tweede de vaste ’bloedlichaampjes’, die in het plasma worden meegevoerd.

Uw bloedsysteem als geheel en ook afzonderlijke componenten ervan verrichten een uitgebreide reeks van belangrijke functies. Kent u er enkele? Let eens bij de volgende bespreking van de afzonderlijke bestanddelen op de zes hoofdfuncties van deze ingewikkelde vloeistof.

Uw rode bloedlichaampjes

Hebt u zich wel eens afgevraagd waarom uw bloed rood is? Dat is volledig te danken aan de rode bloedlichaampjes (de erytrocyten) in uw bloed. In één kubieke millimeter, ongeveer zo groot als deze „o”, bevinden zich ongeveer 5 miljoen van deze bloedcellen — althans bij een man, bij een vrouw zijn het er ongeveer een half miljoen minder. Elk rode bloedlichaampje is een klein rond schijfje met aan beide kanten een indeuking. Met het blote oog zijn ze niet te zien, want er passen er 1280 naast elkaar in een centimeter.

Zonder bewuste inspanning van uw zijde worden deze bloedlichaampjes constant vervaardigd in het beenmerg van uw ribben, schedel en ruggewervels. Gelukkig maar, want elke seconde worden er ook zo’n 1,2 miljoen verouderde exemplaren door uw milt en lever afgevoerd, zonder overigens geheel verloren te gaan, want het ijzer en de andere belangrijke stoffen waaruit ze bestaan, worden opnieuw benut, onder andere voor de vervaardiging van nieuwe rode bloedlichaampjes.

Wat verrichten deze rode bloedlichaampjes echter in de ongeveer vier maanden dat ze bestaan? Ademhalen is hun belangrijkste functie. Misschien denkt u bij ademhalen alleen aan uw longen, maar om de zuurstof die u inademt, van uw longen naar de 60 miljard cellen te voeren waaruit uw lichaam bestaat, daarvoor moeten uw rode bloedlichaampjes zorgen. Als bestelwagens van een warenhuis nemen ze stuk voor stuk in uw longen een vrachtje zuurstof in. De „laadruimte” bestaat uit een sterk ijzerhoudend eiwit, hemoglobine genaamd, dat in uw longen als het ware oxydeert of „roest”, dat wil zeggen zich met de daar aanwezige zuurstof verbindt en aldus helderrood wordt. Daarna volgt er een snel transport naar de gebruikers of klanten, uw lichaamscellen. Van uw longen spoedt uw bloed zich naar het hart, vanwaar het met sterke slagen naar steeds kleinere adertjes wordt geperst, tot het de haarvaten heeft bereikt, die zich tot de verste uithoeken van uw lichaam vertakken. Achter elkaar, netjes in een rij, passeren de rode bloedlichaampjes deze haarvaten om hun lading zuurstof af te leveren en dan weer snel op weg te gaan voor het halen van een volgende lading. Uw lichaamscellen „verbranden” ondertussen deze zuurstof met allerlei voedingsstoffen om in de benodigde energie voor het bewegen, denken en warm houden van uw lichaam te voorzien. Het afvalprodukt van die „verbranding”, koolzuur, wordt weer met het bloed meegenomen en voor verwijdering naar uw longen afgevoerd.

Tijdens een bloedonderzoek gaat een arts na of u een normale hoeveelheid gezonde rode bloedlichaampjes bezit. Bij een tekort spreekt men van bloedarmoede, een situatie die erop kan duiden dat u meer ijzer in uw voeding nodig hebt. Uw dokter zal echter ook meteen onderzoeken of u misschien inwendig bloed verliest, wellicht door een bloedende zweer, terwijl ook in uw beenmerg de oorzaak kan liggen van een ernstig tekort. Hoe het ook zij, de situatie vraagt om een zorgvuldig onderzoek, aangezien er geen vervangingsmiddel bekend is dat de zuurstof-transportfunctie van de rode bloedlichaampjes kan overnemen.

Witte bloedlichaampjes

Door hun rode collega’s weliswaar duidelijk overschaduwd in aantal, maar niet in belangrijkheid, bevinden er zich in elke kubieke millimeter van uw bloed ook witte bloedlichaampjes (leukocyten), 5000 tot 10.000 in getal. Deze zijn in tegenstelling tot de rode bloedlichaampjes, onafhankelijk mobiel en kunnen overal heengaan waar dat nodig is, hetzij binnen of buiten de bloedbaan. Kort gezegd, zij zijn de belangrijke verdedigers van uw lichaam, ja, de constante redders van uw leven.

Witte bloedlichaampjes zijn er in diverse soorten. Twee hiervan, uw granulocyten en uw monocyten, fungeren als een altijd waakzame „politie”, die onmiddellijk paraat is wanneer u zich schaaft of verwondt en er gevaarlijke bacteriën binnendringen. Zij kunnen de wanden van uw haarvaten passeren, van buiten komende bacteriën omstulpen en vervolgens met krachtige enzymen verteren. Pus aan de rand van een geïnfecteerde wond, vertelt u dat ze aanwezig zijn, aangezien deze stof voornamelijk uit afgestorven bloedlichaampjes en verslagen bacteriën bestaat. De witte bloedlichaampjes komen ook in actie wanneer er een inwendige infectie optreedt, een blindedarmontsteking bijvoorbeeld. Een van de manieren waarop uw arts de ernst van zulk een ziekte kan vaststellen, is zelfs door uw gehalte aan witte bloedlichaampjes te bepalen. Is dit verhoogd, dan duidt dit op het gaande zijn van een hevige strijd tegen een acute infectie.

Een andere soort van witte bloedlichaampjes, uw lymfocyten, zijn betrokken bij de ontwikkeling van „immuniteit” of onvatbaarheid voor ziekten en het verwerven van weerstand of „resistentie” tegen infecties. Op de een of andere manier weten zij vreemde indringers van eigen weefsel te onderscheiden. Wanneer bijvoorbeeld bij een transplantatie een stukje huid van één deel van uw lichaam naar een ander deel wordt overgebracht, zal het waarschijnlijk hechten en aangroeien. Maar is het stukje huid van iemand anders, dan verhuizen de lymfocyten naar dat gebied, herkennen het weefsel als: „dat is niet van mij”, en beginnen het af te breken. Ze beschikken ook over een „geheugen” waardoor u voor bepaalde ziekten immuun bent.

De bloedplaatjes

Stel dat u water in een zeef zou moeten vervoeren. Zonder bloedplaatjes zou het even moeilijk zijn het bloed binnen uw bloedvatenstelsel te houden. Een bloedplaatje is een klein, kleurloos en flexibel klompje celmateriaal — niet indrukwekkend van uiterlijk dus, maar wel kolossaal in hetgeen het tot stand brengt. Wanneer u uzelf snijdt, zijn er binnen luttele seconden plaatjes aanwezig die zich aan elkaar en aan de rand van de wond hechten, zodat zij de wond dichten en het bloeden stelpen. Welke „lijm” zorgt ervoor dat ze wel in een wond, maar niet in de bloedbaan aaneenkleven? Dat is nog een groot raadsel. Deze plaatjes stimuleren tevens de vorming van een duurzame afsluitingsprop.

Tot zover over de bloedlichaampjes. Bent u — na deze trouwens nog erg vereenvoudigde beschouwing — onder de indruk gekomen van hun werking? Dan zult u beslist helemaal verbaasd staan over uw plasma, het vloeibare deel van uw bloed, dat 55 percent van het volume uitmaakt.

De andere 55 percent

Een smakelijke maaltijd is een verrukking! Maar wanneer het voedsel eenmaal verteerd is, zal het toch alle cellen van het lichaam moeten bereiken om voor het lichaam van nut te kunnen zijn. Ongemerkt maar doeltreffend zorgt uw bloedplasma voor die taak; elke cel in het lichaam wordt door dit plasma van voeding voorzien. Het levert koolhydraten, vetten, eiwitten, mineralen, zouten en vitamines daar waar ze nodig zijn.

Na aflevering van die stoffen komt uw plasma overigens niet „leeg” terug. Behalve koolzuur moeten er namelijk ook andere afvalstoffen van de cellen worden afgevoerd. Uw plasma zorgt daarvoor en speelt aldus een belangrijke rol bij de excretie of uitscheiding van afvalstoffen. Het vervoert bijvoorbeeld ureum en urinezuur van uw cellen naar uw nieren, waar deze stoffen uit uw bloedbaan worden verwijderd.

Hebt u het te warm, dan gaan de haarvaten onder uw huidoppervlak open zodat uw bloed de overtollige warmte van uw lichaam kan afvoeren. Omgekeerd, wanneer het koud is, blijft uw bloed dieper onder uw huidoppervlak, zodat de lichaamswarmte behouden blijft. Ja, uw bloed draagt bij tot de warmtehuishouding en werkt mee aan de handhaving van een uniforme lichaamstemperatuur van ongeveer 37 °C.

Herinnert u zich nog de rol van de plaatjes, hoe zij verhinderen dat uw bloed uit uw bloedvaten wordt geperst? Die voorname rol wordt hemostase genoemd. Het plasma bevat een aantal belangrijke stoffen of factoren die hier ook toe bijdragen en onmisbaar zijn bij de bloedstolling. Hemofilie of bloederziekte is een gevaarlijke ziekte die zich hierdoor kenmerkt dat één of meer van deze factoren ontbreken. Ze komt echter zelden voor. Bij de meesten van ons treedt na verwonding automatisch een zeer ingewikkeld proces in werking, waardoor uiteindelijk het bloed gaat stollen. Fibrinogeen is een plasma-eiwit dat daarbij een belangrijke rol speelt en ertoe bijdraagt dat de wond wordt verzegeld met een taaie laag van vezels en cellen. Dan kan er geen bloed meer ontsnappen en het lichaam kan de schade herstellen.

Uw plasma bevat ook albumine. Dat zorgt ervoor dat het vocht in uw bloedstroom behouden blijft. Bij oedeem of zwelling van uw lichaamsweefsels, zal een bloedproef waarschijnlijk uitwijzen dat het niveau van uw albumine is verlaagd, en er water uit uw bloed door de wanden van de haarvaten lekt en zich in de weefsels ophoopt.

Wanneer het gaat om de verbazingwekkende aspecten van uw bloed, kunnen we onmogelijk aan de globulinen in het plasma voorbijgaan. Wanneer schadelijke bacteriën of virussen uw lichaam infiltreren, reageert uw lichaam daarop met de produktie van speciale moleculen, antilichamen genaamd. Deze liggen in de globulinen opgesloten en doden of neutraliseren de indringers, die dan door uw witte bloedlichaampjes worden opgegeten.

Wat een herinnering hebben deze antilichamen! Geleerden over de hele aarde staan er verbaasd over. Misschien hebt u als kind de waterpokken gehad. Zelf bent u het wellicht vergeten, maar uw antilichamen niet. Zolang zij aanwezig en actief zijn, bent u immuun voor deze ziekte en krijgt u haar nooit opnieuw. Wanneer er ooit weer een waterpokvirus uw lichaam binnendringt, wordt dit onmiddellijk door uw antilichamen onschadelijk gemaakt. Zo ontwikkelt u tijdens uw leven op natuurlijke wijze een enorm aantal verschillende antilichamen die uw lichaam tegen een grote verscheidenheid van ziekten beschermen. Globulinen en antilichamen vinden soms toepassing wanneer iemand reeds een ziekte, difterie bijvoorbeeld, heeft opgelopen. In plaats van het risico te nemen de ziekte op zijn beloop te laten, kunnen artsen een serum aanbevelen dat is bereid uit het bloed van een dier of mens waarin zich reeds de juiste antilichamen bevinden.a

Een van de bekendste aspecten van bloed is dat er verschillende bloedgroepen zijn. U zult waarschijnlijk wel hebben gehoord van ’bloedgroep A’ of enkele andere algemeen voorkomende bloedgroepen: B, AB en O. Wanneer iemand met een bepaalde bloedgroep een transfusie krijgt met bloed van een andere bloedgroep, is de kans groot dat hij ernstig ziek wordt en misschien zelfs sterft. Ziekenhuizen trachten dus „verenigbaar” bloed te vinden voor gebruik bij een transfusie. Vijftien afzonderlijke bloedgroepen zijn er tot dusver bepaald.

Is het echter waarschijnlijk dat doktoren bij uw bloed — met zijn zo bijzonder ingewikkelde samenstelling, zijn ontelbare specifieke combinaties van antilichamen, hormonen, eiwitten en andere eigenschappen — een werkelijk „verenigbare” bloedhoeveelheid kunnen vinden? In Science Digest van 1966 stond hierover: „Men schat dat men slechts bij één op de tienduizend transfusies over volledige ’verenigbaarheid’ kan spreken, gelet op het grote aantal bekende factoren waardoor de ene soort bloed zich van de andere onderscheidt.”

Sinds dat werd geschreven, is er nog weer meer geleerd waaruit blijkt hoezeer uw bloed verschilt van dat van alle andere mensen. Zo stond in 1974 in Reader’s Digest:

„Het vermoeden wordt steeds groter dat het bloed van een mens even specifiek is als zijn vingerafdrukken en verschilt van al het andere bloed op aarde. Het zou zelfs mogelijk zijn van iedere persoon in een groot stadion een bloedmonster te nemen, dan een jaar daarna weer, en vervolgens elke fan weer zijn juiste zitplaats toe te wijzen — op basis van zijn individuele bloedkenmerken.”

Men raakt in de medische wereld steeds meer doordrongen van de mogelijke gevaren van transfusiebloed, om nog maar te zwijgen van de mogelijke overdracht van ziekten als hepatitis en syfilis. Deze problemen onderstrepen slechts de wijsheid van het bijbelse verbod op het tot ons nemen van dierlijk of menselijk bloed voor de instandhouding van ons leven. — Gen. 9:3, 4; Hand. 15:19, 20.

Het is zonder meer waar dat uw bloed een verbazende samenstelling en werking bezit. Maar hoe ingewikkeld ook, met een basisbegrip van enkele van de bestanddelen en van de manier waarop het uw leven dagelijks beschermt en in stand houdt, kan men reeds heel goed begrijpen waarom de Schepper bloed als symbool van het leven heeft gekozen. Hij verklaarde: „Want de ziel [of het leven] van het vlees is in het bloed, . . . Daarom heb ik tot de zonen van Israël gezegd: ’Geen ziel van u dient bloed te eten.’” — Lev. 17:11, 12.

[Voetnoten]