Zij mishandelen kleine kinderen — Waarom?

„HET klinkt als een handleidingboek voor concentratiekampbeulen of deskundigen in mensontering.” Waar had de kranteschrijver het over toen hij bovenstaande woorden neerschreef?

Over kindermishandeling. Een verschijnsel dat thans volgens de berichten in allerlei delen van de wereld een „epidemische” omvang heeft aangenomen.

Hoe ernstig is deze epidemie? „KINDERMISHANDELING — ’ZIEKTE’ DIE DAGELIJKS DE DOOD VAN TWEE KINDEREN EIST” zo verklaarde een kop in een Amerikaans medisch tijdschrift (de American Medical News van 21 april 1975). Een maand later berichtte een Amerikaans blad voor gerechtelijke geneeskunde: „De meest algemene oorzaak van kindersterfte is heden ten dage waarschijnlijk wel kindermishandeling. Volgens één commentator is de sterfte door kindermishandeling groter dan de totale kindersterfte ten gevolge van ongelukken en infectieziekten te zamen.”

Tegen het eind van 1975 meldde een bericht van United Press International: „Meer dan een miljoen Amerikaanse kinderen lijden elk jaar aan lichamelijke mishandeling of verwaarlozing.” En commentaar gevend op informatiemateriaal bijeenvergaard door D. Besharov, een functionaris van het Amerikaanse ministerie van volksgezondheid, onderwijs en sociale zaken, vervolgde dit bericht met de opmerking: „Neemt men de meest enge definitie van kindermishandeling en kinderverwaarlozing, dan zijn er, volgens zijn zeggen, per jaar toch nog 2000 kinderen die door omstandigheden in verband met dit kwaad de dood vinden.” Gewoonlijk blijkt het daarbij te gaan om kinderen van onder de vijf jaar en vaak van nog geen jaar.

Afschuwelijke wreedheden jegens kinderen

De verslagen over kindermishandeling zijn hartverscheurend. Volgens een politierapport uit de Bronx (New York) onderwierp een man vier jonge kinderen aan de volgende afschuwelijke wreedheden:

● Hun knieën insmeren met siroop en hen dan dwingen op hun knieën heen en terug over een met harde rijst bezaaide vloer te kruipen.

● De kinderen naakt uitkleden en dan op de planken in een 2 meter hoge kast leggen; daarna hete kaarswas op hun onderrug laten druppelen en ze een uur of langer in de kast opgesloten houden.

● Toen de jongen van zeven jaar hem door lawaai wakker had gemaakt, schoof de man de knaap in de oven, sloot de deur en stak de oven aan. Het kind ontsnapte aan een afschuwelijke verbrandingsdood doordat zijn moeder het vertrek binnenrende en hem bevrijdde.

Een andere keer ontdekte men een baby van achttien maanden hangend aan een plant boven een afgrond van 90 meter, met daaronder een woeste branding. Het kind was in de steek gelaten. In haar boek Children Are People Too (Kinderen zijn ook mensen) schrijft Virginia Coigney: „Ouders hebben kleine handjes afgehakt en hebben hun kinderen verbrand, verminkt, geslagen, geketend, gevangengezet, honger laten lijden en vermoord.” En behalve deze vormen van lichamelijke mishandeling, staan kleuters en zuigelingen ook vaak bloot aan geestelijke, emotionele en seksuele mishandeling.

Maar wat voor soort van ouders of volwassenen doen dit nu? Zijn het alleen de geestelijk gestoorden, de economisch verarmden of andere onfortuinlijke groepen uit de samenleving die kinderen aan zulke wreedheden onderwerpen?

„Geen stereotiep beeld”

„Er is geen stereotiep beeld te geven van de mishandelende ouder”, aldus Virginia Coigney. Kindermishandeling overschrijdt alle raciale, economische en sociale grenzen. „Wordt het probleem onderzocht in Baltimore, dan is de meerderheid van de ouders zwart, gaat men naar Salt Lake City, dan is de meerderheid blank. De raciale factoren zijn slechts afhankelijk van de groep die men onderzoekt.” Deze zelfde schrijfster gaat hier dan verder op door met de woorden:

„Kindermishandeling op zich is zelden het gevolg van zelfs maar een hekel aan kinderen, laat staan van haat. Vrijwel alle deskundigen zijn het erover eens dat de mishandelende ouder liefde heeft voor het kind dat hij of zij mishandelt. En mag dat dan niet zijn voor dat specifieke kind, dan toch voor andere kinderen. Het is overvloedig bewezen dat de kindermishandelaar anders wil, en in de overgrote meerderheid van de gevallen is het de dader zelf die zijn handelingen onder de aandacht van de bevoegde autoriteiten brengt, kennelijk in de hoop dat die het kind tegen zijn ziekte [van hem als ouder] zullen beschermen. En een ziekte is het. De drang tot kindermishandeling is wel omschreven als een chronische ziekte met acuut terugkerende traumatische perioden.”

Wat is de oorzaak van deze „ziekte”? Hoe kan iemand voorkomen dat hij in de greep ervan komt?

Onbeheerste drift — Waarom?

Er is al heel wat onderzoek aan dat probleem besteed. Wat zijn de oorzaken van kindermishandeling? In bijna alle gevallen was één element aanwezig. En wel, volgens een interview met de deskundige Dr. C. H. Kempe, onbeheerste drift. Dat was bij meer dan 90 percent van de ouders die hun kinderen mishandelden, het geval. Waar wijst dit op?

Vaak ontstaat drift of woede wanneer één of beide ouders voor omstandigheden komen te staan waarop ze niet zijn voorbereid. En droevig genoeg is die nieuwe omstandigheid vaak de komst van de eerste baby. „Veel jonge meisjes hebben er geen idee van wat het zeggen wil om voor een kind te zorgen”, aldus Dr. Jane Gray, een medewerkster van Dr. Kempe. „Niemand heeft hen verteld over luiers verschonen, een koorts bestrijden, gemorst eten opruimen, en midden in de nacht opstaan.” En andere ouders, die het heerlijk vinden om voor een hulpeloos mensenkind te zorgen, vervallen tot wanhoop of woede wanneer de kleine begint rond te lopen, uit zijn box of bedje klimt en ’overal op en in kruipt’. Weer anderen kunnen heel goed met oudere kinderen overweg maar weten met zuigelingen geen raad.

Een belangrijke factor die bij kindermishandeling om de hoek komt kijken, is tevens het leven in de stad. Overvolle steden met lucht-, water- en geluidsverontreiniging scheppen spanningen waar veel volwassenen niet het hoofd aan kunnen bieden. En maar al te vaak worden onschuldige kinderen het slachtoffer wanneer zulke volwassenen zich ’afreageren’.

En wijzend op nog een factor bij kindermishandeling, stond in een artikel in de Detroit News de opmerking: „Deskundigen maken er zich zorgen over dat de scherpe stijging in het aantal gevallen van kindermishandeling wellicht een nevenwerking is van de stijgende werkloosheid in het stadsgebied van Detroit.” En de werkloze vaders gaan daarbij niet alleen gebukt onder gevoelens van nutteloosheid; zij zijn ook veel langer dan de gebruikelijke één of twee uur in de omgeving van hun kinderen, waarbij zij, als mannen, maar zelden tegen het constante gedraai, beweeg en geschreeuw van erg jonge kinderen zijn opgewassen.

Meestal echter liggen de oorzaken van kindermishandeling op een veel en veel dieper persoonlijk vlak. Wat is namelijk het geval?

Ouders voelen zich „onzeker”

Mensen die zich toeleggen op het uitbannen van kindermishandeling geven ouders de dringende raad zichzelf onder de loep te nemen. Vaak koesteren zij onrealistische verwachtingen ten aanzien van hun kinderen. Waarom? Carole Bowdry, hoofd van een project ter bestrijding van kindermishandeling in Dallas (Texas) wees hierop met de volgende woorden: „Veel ouders die tot mishandeling komen, hebben een zeer lage eigendunk en een ’onzeker’ gevoel meegekregen; op geen enkele manier konden ze aan de verwachtingen van hun ouders beantwoorden. Met het gevolg dat wanneer zij volwassen zijn geworden en hun eigen kinderen hebben, zij toneel gaan spelen door zich zeer zeker voor te doen en hun kinderen in feite te laten merken: ’Jij bent niets maar ik ben alles.’”

Beroofd geweest van liefde, verlangen deze ouders, die vroeger als kinderen mishandeld zijn, nu van hun kinderen onmogelijke dingen. Naar aanleiding van een onderzoek onder leiding van Dr. Kempe, schreef E. Edelson:

„Kennelijk ligt elk geval weer anders. Maar één factor die volgens de ontdekking van de groep van Dr. Kempe in bijna elk geval weer opduikt, is het feit dat een mishandeld kind van nu opgroeit tot een mishandelende ouder van later. Verworpen door hun eigen ouders, overtuigd van hun eigen onvermogen, hebben zij er moeite mee met andere mensen een normale relatie op te bouwen en verwachten zij heel wat van hun kinderen. Aan die verwachtingen wordt nooit voldaan aangezien geen enkel normaal kind dat volmaakte wezen kan zijn dat deze ouders verlangen. En dus wordt het kind mishandeld, waarmee de kringloop opnieuw begint.”

Soortgelijke conclusies werden bereikt door een onderzoek van de „Maatschappij ter voorkoming van wreedheden tegen kinderen”, gevestigd in Massachusetts, welke groep een onderzoek pleegde naar 180 gevallen van kindermishandeling in 115 gezinnen. Daarbij bleek dat in negen van de tien gevallen de mishandelaars van kinderen te kampen hebben met „ernstige sociale problemen”. Het zijn in de regel eenzame personen met nauwelijks of geen groepsbinding. Veel van zulke ouders verlangen van hun kinderen (of kind) de bevrediging van bijna al hun behoeften aan genegenheid en gezelschap. Zij bezien jongeren als „miniatuur-volwassenen” en verlangen van hen dat zij dezelfde genegenheid, motivatie en zelfbeheersing tonen als een volwassene. Natuurlijk kan geen enkele kleuter of zuigeling aan zulke verwachtingen voldoen. Niettemin wordt hun falen gezien als opzettelijke ongehoorzaamheid die dienovereenkomstig moet worden gestraft.

Effect van de „nieuwe moraliteit”

Bovendien zijn er de afgelopen jaren radicale veranderingen opgetreden in de houding ten aanzien van de seksuele moraliteit. Momenteel is het voor zowel mannen als vrouwen populair om naar believen van seksuele partner te wisselen. En hoe u hier ook over mag denken, wist u dat dit tot de toename van kindermishandeling heeft bijgedragen?

Dr. P. Ferry, een kinderneurologe aan de medische faculteit van de universiteit van Oregon, merkte op: „De nieuwe vriend wordt vaak razend op het kleine, prikkelbare kind. Het kind herinnert hem misschien aan de vorige minnaar van de moeder of is een hinderpaal bij de ontsnappingsactiviteiten van het stel.” Het was zo’n „vriend” die de martelingen aan het begin van dit artikel had uitgedacht.

Tragisch zijn inderdaad de toenemende berichten over het mishandelen, pijnigen en vermoorden van hulpeloze kinderen. Enkele belangrijke oorzaken daarvan hebben we beschouwd. Hoe kunnen volwassenen deze oorzaken „aanpakken” en de neiging overwinnen om kleine kinderen te slaan?